Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh đắk lắk

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về giảm nghèo bền vững, quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững làm cơ sở cho việc đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh đắk lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… …... /…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN THỊ BÍCH HOÀNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SỸ CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Đắk Lắk, năm 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… …... /…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN THỊ BÍCH HOÀNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SỸ CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ VĂN TỪ Đắk Lắk, năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Lê Văn Từ Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong Luận văn này trung thực và chưa từng được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Đắk Lắk, tháng 02 năm 2019 Học viên Trần Thị Bích Hoàng i
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình nghiên cứu luận văn này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của các thầy, cô giáo và của nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân. Trước hết tôi xin gửi tới các thầy giáo, cô giáo Học viện Hành chính Quốc gia lời chào trân trọng, lời chúc sức khỏe và lời cảm ơn sâu sắc. Với sự quan tâm, giảng dạy, chỉ bảo tận tình, chu đáo của các thầy cô, đến nay tôi đã hoàn thành luận văn, đề tài:“Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk”. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo - TS. Lê Văn Từ đã quan tâm giúp đỡ, tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này trong thời gian qua. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo Học viện Hành chính Quốc gia, Khoa sau đại học, các Khoa, Phòng chức năng đã trực tiếp và gián tiếp giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu đề tài luận văn. Không thể không nhắc tới sự quan tâm tạo điều kiện giúp đỡ của Ban Giám đốc và các đồng nghiệp Sở Lao động – TB&XH tỉnh Đắk Lắk, các Sở, Ngành, cùng sự giúp đỡ nhiệt tình của gia đình, các bạn trong lớp trong suốt quá trình học tập cũng như thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Đắk Lắk, tháng 02 năm 2019 Học viên Trần Thị Bích Hoàng ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................... ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ..................................... 3 3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của luận văn........................................... 5 3.1. Mục đích ..................................................................................................... 5 3.2. Nhiệm vụ .................................................................................................... 5 4. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu ................................................................ 6 4.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................. 6 4.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 6 5.1. Phương pháp luận....................................................................................... 6 5.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................ 6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..................................................... 7 6.1. Đóng góp về lý luận ................................................................................... 7 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn................................................................... 7 7. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 7 Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CÔNG TÁC GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG ................................................................ 8 1.1. Giảm nghèo bền vững ................................................................................ 8 1.1.1. Những vấn đề chung về nghèo ................................................................ 8 1.1.2. Giảm nghèo và giảm nghèo bền vững .................................................. 15 1.1.3. Các yếu tố tác động đến công tác giảm nghèo bền vững ...................... 23 iii
1.2. Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững ............................................ 24 1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững ........................ 24 1.2.2. Nội dung quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững .......................... 26 1.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững ................................................................................................................35 1.3.1. Chính trị.................................................................................................35 1.3.2. Kinh tế...................................................................................................36 1.3.3. Pháp luật................................................................................................37 1.3.4. Phong tục tập quán................................................................................38 1.3.5. Hội nhập quốc tế....................................................................................39 1.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững ở một số địa phương ............................................................................................................. 39 1.4.1. Kinh nghiệm của tỉnh Lào Cai .............................................................. 39 1.4.2. Kinh nghiệm của tỉnh Quảng Nam ....................................................... 41 1.3.4. Bài học từ kinh nghiệm quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững ở các địa phương ................................................................................................ 43 Tiểu kết chương 1............................................................................................ 46 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK....................................... 47 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ....................................................................................... 47 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên tỉnh Đắk Lắk ........................................................... 47 2.1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội tỉnh Đắk Lắk ................................................. 48 2.2. Khái quát thực trạng nghèo và giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ........... 49 2.2.1. Những kết quả đạt được trong thực hiện công tác giảm nghèo của tỉnh Đắk Lắk ........................................................................................................... 49 iv
2.2.2. Nguyên nhân ......................................................................................... 54 2.3. Kết quả đạt được trong quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ....................................................................................... 54 2.3.1. Ban hành chính sách, chương trình, kế hoạch thực hiện giảm nghèo bền vững ................................................................................................................. 56 2.3.2. Tổ chức thực hiện các chính sách, chương trình, kế hoạch để giảm nghèo bền vững ............................................................................................... 60 2.3.3. Về xây dựng, kiện toàn tổ chức bộ máy, bố trí nguồn nhân lực để thực hiện giảm nghèo bền vững .............................................................................. 66 2.3.4. Về huy động và phân bổ nguồn lực tài chính thực hiện giảm nghèo bền vững ................................................................................................................. 70 2.3.5. Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện giảm nghèo bền vững ........... 73 2.4. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ............................................................................................. 74 2.4.1. Thành tựu...............................................................................................74 2.4.2. Hạn chế..................................................................................................76 2.4.3. Nguyên nhân hạn chế ............................................................................ 78 Tiểu kết chương 2............................................................................................ 81 Chương 3: QUAN ĐIỂM, PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK ........................................................... 822 3.1. Quan điểm, phương hướng .................................................................... 822 3.1.1. Quan điểm ........................................................................................... 822 3.1.2. Mục tiêu, phương hướng ..................................................................... 844 3.2. Một số giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk .............................................................................. 899 v
3.2.1. Hoàn thiện văn bản pháp luật, chính sách về giảm nghèo bền vững ...... 899 3.2.2. Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, quản lý điều hành của chính quyền, sự tham gia tích cực của các cơ quan, đoàn thể và cộng đồng dân cư trong công tác giảm nghèo bền vững ......................................................... 92 3.2.3. Hoàn thiện tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo ............................. 94 3.2.4. Tăng cường huy động nguồn lực, khuyến khích đầu tư và lồng ghép các chương trình, dự án phát triển kinh tế, xã hội để thực hiện có hiệu quả giảm nghèo bền vững ............................................................................................... 96 3.2.5. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, thông tin và nâng cao năng lực cho người nghèo để thoát nghèo bền vững ....................... 99 3.2.6. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát đối với công tác giảm nghèo, bền vững ........................................................................................................ 101 Tiểu kết chương 3........................................................................................ 1033 KẾT LUẬN ................................................................................................ 1044 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 1066 vi
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.2. Kết quả giảm hộ nghèo tỉnh Đắk Lắk từ năm 2014 – 2018............ 50 Bảng 2.3. Kết quả điều tra, rà soát hộ nghèo của tỉnh Đắk Lắk năm 2018 ... 53 vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU Biểu đồ 2.1. Kết quả giảm hộ nghèo tỉnh Đắk Lắk từ năm 2014 – 2018 ....... 51 viii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT HĐND: Hội đồng nhân dân UBND: Ủy ban nhân dân DTTS: Dân tộc thiểu số MTQG: Mục tiêu quốc gia Sở Lao động – TB&XH: Sở Lao động – Thương binh và Xã hội ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Vấn đề nghèo đói luôn tồn tại trong mọi giai đoạn lịch sử của xã hội, không chỉ đối với các quốc gia đang phát triển mà cả với quốc gia có nền kinh tế phát triển vẫn xảy ra tình trạng nghèo đói ở một bộ phận người dân và cần có sự quan tâm, giúp đỡ của cộng đồng. Đặc biệt đối với các quốc gia đa dân tộc, nghèo đói đang là vấn đề bức thiết, trong đó có Việt Nam. Trong quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa hiện nay, nền kinh tế của Việt Nam có tốc độ tăng trưởng nhanh, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ngày càng được nâng cao, tuy vậy vẫn còn nhiều hộ dân sống trong tình trạng nghèo đói. Trong những năm qua, xóa đói, giảm nghèo không chỉ được Đảng và Nhà nước ta xác định là một nhiệm vụ có tính chiến lược, lâu dài mà còn là mục tiêu được các địa phương xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong hoạt động của cả hệ thống chính trị. Công tác giảm nghèo luôn được sự quan tâm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và chính quyền các cấp. Đối với tỉnh Đắk Lắk, trên cơ sở tổng hợp các nguồn lực, chương trình, dự án đầu tư phát triển kinh tế xã hội cho người nghèo, hộ nghèo, vùng nghèo của Trung ương, địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội trong và ngoài tỉnh; đến nay đời sống của người dân ngày càng được nâng lên, hiệu quả giảm nghèo đã có nhiều chuyển biến tích cực. Mặc dù được sự quan tâm đầu tư của Đảng và Nhà nước trên nhiều lĩnh vực như: văn hóa, y tế, giáo dục, vay vốn, hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở, nước sinh hoạt, đào tạo nghề,… tuy nhiên tình trạng nghèo đói trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk vẫn còn nhiều bất cập, có diễn biến phức tạp và đối diện với nhiều khó khăn, thách thức khi tỷ lệ hộ nghèo còn cao; đặc biệt tỷ lệ hộ nghèo của đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ còn ở mức quá cao là 44,45%, trong khi tỷ lệ hộ nghèo chung chỉ còn 16,57% (cao gấp 3 lần so với tỷ lệ hộ nghèo 1
chung của tỉnh). Nguy cơ tái nghèo, nghèo mới ngày càng tăng, tỷ lệ thoát nghèo chưa bền vững, chênh lệch giàu nghèo giữa các vùng, giữa thành thị và nông thôn và giữa dân tộc thiểu số với dân tộc kinh trong tỉnh còn cao. Cơ sở hạ tầng, tư liệu hỗ trợ sản xuất còn thiếu; công tác chuyển đổi ngành nghề còn rất hạn chế; trình độ áp dụng khoa học kỹ thuật chưa cao… làm cho đời sống của bà con đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ rất khó khăn, thiếu bền vững, khả năng nghèo mới, tái nghèo là rất cao, chênh lệch tỷ lệ hộ nghèo giữa các vùng còn khá lớn. Do đó, có thể nói rằng, công tác giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là một trong những nội dung được ưu tiên hàng đầu trong các chính sách phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Tại Đắk Lắk, định kỳ hàng năm và từng giai đoạn, chính quyền các cấp đã xây dựng kế hoạch bố trí ngân sách và huy động các nguồn lực để thực hiện các chương trình, dự án giảm nghèo giúp cho người thoát nghèo bền vững; việc tiếp cận và triển khai giảm nghèo đa chiều đang được Đắk Lắk tích cực triển khai nhằm hiện thực hóa mục tiêu giảm nghèo bền vững; việc tiến hành tổ chức thực hiện đạt kết quả khá tốt, tỉnh hình nghèo có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, hiện nay, về cơ bản chính sách giảm nghèo chỉ mới giải quyết được hai khía cạnh đầu tiên của nghèo đó là nghèo về thu nhập và cải thiện khả năng tiếp cận các dịch vụ cơ bản, tình trạng nghèo được cải thiện không đáng kể, họ thoát nghèo nhanh nhưng lại dễ rơi vào tình trạng tái nghèo. Mặt khác, công tác tuyên truyền, vận động còn hạn chế, do đó một bộ phận người nghèo còn có tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước, chưa chủ động tự lực vươn lên thoát nghèo, chưa được tiếp cận nhiều các dịch vụ xã hội và bằng lòng với cuộc sống hiện tại. Để góp phần tìm hiểu công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực giảm nghèo bền vững tác giả chọn đề tài “Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” để nghiên cứu. 2
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Tính đến thời điểm hiện nay, có nhiều công trình tập trung vào nghiên cứu định lượng, chỉ một số ít công trình có kết hợp với nghiên cứu định tính. Các nội dung chủ yếu được tập trung nghiên cứu về thực trạng nghèo đói, nguyên nhân nghèo đói và các giải pháp thực hiện giảm nghèo. Có thể liệt kê một số công trình có liên quan như sau: - Một nghiên cứu của Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) cũng được tiến hành đồng thời với tựa đề “Xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam”, 1995. Điểm nổi bật trong nghiên cứu này là đã làm rõ nguyên nhân gây ra đói nghèo ở Việt Nam và phân tích các nhóm giải pháp được thực hiện tương ứng để giải quyết các nguyên nhân của đói nghèo [14]. - Tác phẩm“Vấn đề nghèo ở Việt Nam” của tác giả Bùi Thế Giang đã đưa ra những vấn đề chung nhất về tình hình nghèo đói ở Việt Nam những năm của thế kỷ 19, những tác động của nghèo đói lên đời sống dân cư và an sinh của xã hội [10]. - “Vấn đề xóa đói, giảm nghèo ở nông thôn nước ta hiện nay” Tác phẩm của tác giả Nguyễn Thị Hằng đã đánh giá được tình hình nghèo đói của nông thôn Việt Nam sau 3 năm dỡ bỏ cấm vận, nền kinh tế có bước chuyển động đầu tiên nhưng tỷ lệ hộ nghèo ở nông thôn Việt Nam vẫn còn cao. Qua đi sâu nghiên cứu tình hình nghèo đói ở nông thôn, tác giả đã chỉ ra những khó khăn cũng như những biện pháp thực hiện xóa đói giảm nghèo trong điều kiện hiện tại [11]. - Trong tác phẩm “Nghèo đói và xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam” tác giả Lê Xuân Bá đã phản ánh tổng quan về nghèo đói trên thế giới; đưa ra các phương pháp đánh giá về nghèo đói hiện nay, nghèo đói ở Việt Nam và nghiên cứu thực tiễn về nghèo đói ở tỉnh Quảng Bình; qua đó đưa ra một số quan điểm, giải pháp chung về xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam [2]. 3
- Năm 2009 công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Hoa với tựa đề “Hoàn thiện các chính sách xóa đói giảm nghèo chủ yếu của Việt Nam đến năm 2015”, đây là một công trình nghiên cứu góp phần bổ sung các vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác hoạch định chính sách xóa đói giảm nghèo, qua đó tác giả đã tập trung đánh giá tình hình thực hiện một số chính sách xóa đói giảm nghèo chủ yếu. Nghiên cứu đã chỉ ra mặt đạt được mà mỗi chính sách mang lại đồng thời cũng tìm ra các vấn đề bất cập trong triển khai thực hiện chính sách, tác giả đã tiến hành đánh giá nhằm chỉ ra những tác động tích cực và tiêu cực của mỗi chính sách đến công cuộc giảm nghèo của Việt Nam [15]. - Nghiên cứu của tác giả Lê Văn Bình với đề tài “Quản lý nhà nước về xóa đói giảm nghèo vùng Bắc Trung bộ và Duyên hải Trung bộ trong giai đoạn hiện nay” năm 2009 đã hệ thống hóa lý luận và kinh nghiệm thực tiễn của Việt Nam và khu vực Bắc Trung bộ và Duyên hải Trung bộ trong việc giải quyết đói nghèo từ đó tạo ra cơ sở lý luận để đổi mới công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững nói chung đặc biệt là khu vực Bắc Trung bộ và Duyên hải Trung bộ [4]. - Trong sách chuyên khảo “Chính sách xóa đói giảm nghèo - Thực trạng và giải pháp” của tác giả Lê Quốc Lý chủ biên: Đã nêu một số lý luận về xóa đói, giảm nghèo; những chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về xóa đói, giảm nghèo; thực trạng đói nghèo ở Việt Nam; chính sách xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam giai đoạn 2001-2010; một số chương trình xóa đói giảm nghèo điển hình của Việt Nam thời gian qua; đánh giá tổng quát thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo của Việt Nam giai đoạn 2001-2010; định hướng và mục tiêu xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam trong thời gian tới; một số cơ chế nhằm thực hiện có hiệu quả chính sách xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam; giải pháp xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam thời gian tới [17]. 4
- Tác phẩm của tác giả Nguyễn Hải Hữu “Định hướng tiếp cận giải quyết vấn đề về nghèo đói ở nước ta” khẳng định nghèo đói là vấn đề toàn cầu không một quốc gia nào giải quyết triệt để được. Tác giả khẳng định những thành tựu của Việt Nam trong lĩnh vực xóa đói, giảm nghèo là một thành công không nhỏ trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội làm cho bộ mặt các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn đã có sự thay đổi đáng kể, nhất là về kết cấu hạ tầng và phát triển sản xuất; đời sống của đại đa số người dân được nâng cao [16]. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu nêu trên đã tìm hiểu về nguyên nhân, thực trạng và các giải pháp giảm nghèo, giúp người đọc thấy được bức tranh toàn cảnh về chính sách giảm nghèo tại một số địa phương. Với các công trình nghiên cứu khoa học của các tác giả kể trên, giúp cho tác giả có được những nguồn tư liệu quý giá để tham khảo, kế thừa trong quá trình làm luận văn, phục vụ cho việc xây dựng luận văn đạt kết quả cao hơn. Tuy nhiên, để có cách tiếp cận, nhìn nhận trên các phương diện về công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk thì chưa có đề tài nào đề cập một cách cụ thể sát với cơ sở thực tiễn và khoa học quản lý. Để từ đó có thể áp dụng vào thực tế tại địa phương làm phong phú hơn các chính sách giảm nghèo bền vững, góp phần thực hiện thành công công tác quản lý giảm nghèo tại địa bàn tỉnh Đắk lắk trong thời gian tới. 3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về giảm nghèo bền vững, quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững làm cơ sở cho việc đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 3.2. Nhiệm vụ Để đạt được những mục đích trên, nhiệm vụ của luận văn là: 5
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận liên quan đến QLNN về giảm nghèo bền vững. - - Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk nhằm chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân làm cơ sở cho việc đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước trong lĩnh vực này trên địa bàn của tỉnh. - Đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về công tác giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 4. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài được nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. - Về thời gian: Đề tài nghiên cứu công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững giai đoạn từ năm 2015 đến nay. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật lịch sử và duy vật biện chứng của Chủ nghĩa Mác – Lênin và đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về giảm nghèo bền vững. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp phân tích tài liệu: Tìm hiểu các nghiên cứu đã có về giảm nghèo bền vững và quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững ở Việt Nam và trên thế giới. - Phương pháp tổng hợp: Dựa trên những tài liệu, thông tin thực tiễn của các ngành, các địa phương và các dữ liệu thu thập được để phân tích, đánh giá thực trạng giảm nghèo bền vững và quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững, 6
những kết quả và hạn chế làm cơ sở để đưa ra những kết luận và đề xuất mang tính khoa học phù hợp với lý luận và thực tiễn về các giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Ngoài ra tác giả còn sử dụng một số phương pháp bổ trợ khác như thống kê, so sánh... 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Đóng góp về lý luận Luận văn hệ thống hóa, làm rõ khái niệm lên quan đến giảm nghèo bền vững, quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững, xác định rõ những nội dung quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững; những yếu tố tác động đến quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn Những khuyến nghị của luận văn là cơ sở để hoàn hiện hệ thống pháp luật, cơ chế chính sách về giảm nghèo bền vững nhằm tăng cường quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; Luận văn là tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy trong các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng và cơ quan có thẩm quyền trong quản lý về giảm nghèo bền vững. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, phần Kết luận, nội dung đề tài gồm có 03 chương, với kết cấu như sau: Chương 1. Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững Chương 2. Thực trạng quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk Chương 3. Quan điểm, phương hướng và giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk 7
Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CÔNG TÁC GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG 1.1. Giảm nghèo bền vững 1.1.1. Những vấn đề chung về nghèo 1.1.1.1. Khái niệm nghèo Nghèo đói là một hiện tượng kinh tế - xã hội mang tính chất toàn cầu, là một trong những rào cản lớn làm giảm khả năng phát triển của con người, cộng đồng cũng như mỗi quốc gia. Cho đến nay có nhiều định nghĩa về nghèo đói được đưa ra, tùy theo từng quốc gia quan niệm về nghèo đói có vài điểm khác biệt. Tại Hội nghị về chống nghèo đói do Ủy ban kinh tế xã hội khu vực Châu Á – Thái Bình Dương tổ chức tại Thái Lan năm 1993, các quốc gia trong khu vực đã thống nhất cao cho rằng:“Nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thỏa mãn những nhu cầu cơ bản của con người mà những nhu cầu này đã được xã hội thừa nhận tùy theo trình độ phát triển kinh tế - xã hội và phong tục tập quán địa phương”[3, tr.15]. Có thể xem đây là định nghĩa chung nhất về nghèo đói, trong đó các tiêu chí chuẩn mực và đánh giá còn mang tính động, bởi nó chưa tính đến sự khác biệt và độ chênh lệch giữa các quốc gia, các vùng miền, các điều kiện lịch sử cụ thể quy định sự phát triển ở mỗi nơi. Theo Liên Hợp Quốc (UN) trong Tuyên bố vào tháng 6 năm 2008 đã xác định: “Nghèo là thiếu năng lực tối thiểu để tham gia hiệu quả vào các hoạt động xã hội. Nghèo có nghĩa là không có đủ ăn, đủ mặc, không được đi học, không được đi khám, không có đất đai để trồng trọt hoặc không có nghề nghiệp để nuôi sống bản thân, không được tiếp cận tín dụng. Nghèo cũng có nghĩa là sự không an toàn, không có quyền và bị loại trừ của cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng. Nghèo có nghĩa dễ bị bạo hành, phải sống ngoài lề xã hội 8
hoặc trong các điều kiện rủi ro, không được tiếp cận nước sạch và công trình vệ sinh an toàn” [8, tr.17]. Ngoài ra cũng có quan niệm khác về nghèo đói của chuyên gia kinh tế học người Mỹ Galbraith cũng quan niệm: “con người bị coi là nghèo khổ khi mà thu nhập của họ, ngay dù thích đáng để họ có thể tồn tại, rơi xuống rõ rệt dưới mức thu nhập cộng đồng. Khi đó họ không thể có những gì mà đa số trong cộng đồng coi như cái cần thiểu để sống một cách đúng mực”[33, tr.1]. Quan điểm về nghèo luôn mang tính động, nó tùy thuộc vào tính chất không gian, thời gian, từng thời kỳ cụ thể hay từng giai đoạn phát triển kinh tế xã hội của từng địa phương hay từng quốc gia. Cũng như trên thế giới, quan niệm về nghèo ở Việt Nam khá đa dạng, trong “Chiến lược toàn diện về tăng trưởng và xóa đói giảm nghèo”, năm 1993 tại Hội nghị chống nghèo đói do Ủy ban kiểm tra – xã hội khu vực Châu Á – Thái Bình Dương (ESCAP) tổ chức tại Thái Lan, Việt Nam thừa nhận định nghĩa chung về nghèo đói như sau “Nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thỏa mãn những nhu cầu cơ bản của con người mà những nhu cầu này đã được xã hội thừa nhận tùy theo trình độ phát triển kinh tế - xã hội và phong tục tập quán của địa phương” [14, tr.33]. Có thể nói rằng, nghèo là tình trạng mà thu nhập thực tế của người dân chỉ dành hầu như toàn bộ cho nhu cầu ăn, thậm chí không đủ chi cho ăn, không có phần tích lũy và họ không thể vươn tới các nhu cầu văn hóa – tinh thần hoặc những nhu cầu này phải cắt giảm tới mức tối thiểu nhất để ưu tiên cho mưu sinh hằng ngày. 1.1.1.2. Chuẩn nghèo đơn chiều và chuẩn nghèo đa chiều. Xác định được mức độ giàu nghèo là một việc không dễ dàng vì nó gắn với từng thời kỳ, từng quốc gia và được xem xét ở nhiều góc độ khác nhau. Ở Việt Nam, kể từ khi có chủ trương xóa đói giảm nghèo, các cơ quan trong nước và quốc tế cũng đã đưa ra những chuẩn mực để xác định tình hình nghèo 9