Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế

Chia sẻ: Nhumbien999 Nhumbien999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu phương hướng nghiên cứu đề tài là tìm kiếm và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội của địa phương phát triển

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THANH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHONG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Thừa Thiên Huế - Năm 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THANH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHONG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM ĐỨC CHÍNH Thừa Thiên Huế - Năm 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, luận văn với đề tài: “Quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế” là công trình nghiên cứu độc lập do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Phạm Đức Chính - Trường Học viện Hành chính Quốc Gia. Các số liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng và được ghi trong danh mục các tài liệu tham khảo. Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan trên. Thừa Thiên Huế , ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thanh
Lời Cảm Ơn Trong suốt thời gian nghiên cứu và học tập tại Học viện Hành chính Quốc gia phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại thành phố Huế dưới sự hướng dẫn tận tình của các thầy cô, em đã nghiên cứu và tiếp thu được nhiều kiến thức bổ ích của bản thân. Luận văn Quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền tỉnh Thừa Thiên Huế là kết quả của quá trình nghiên cứu trong những năm học vừa qua. Em xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới thầy PGS.TS. Phạm Đức Chính, công tác tại Học viện Hành chính Quốc gia – người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em về mọi mặt trong quá trình thực hiện luận văn. Em cũng xin cảm ơn các thầy cô đã tham gia giảng dạy, giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập. Xin cảm ơn các chuyên viên văn phòng HĐND-UBND huyện Phong Điền, phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Phong Điền tỉnh Thừa Thiên Huế, bạn bè và gia đình đã giúp đở, động viên, tạo điều kiện cho em trong quá trình học tập và hoàn thành bản luận văn này. Dù đã có nhiều cố gắng nhưng do giới hạn về trình độ nghiên cứu, giới hạn về tài liệu nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của các thầy cô giáo và những người quan tâm. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thanh
MỤC LỤC Phần 1: MỞ ĐẦU ............................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài luận văn ........................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến luận văn ........................................... 2 3. Mục tiêu phương hướng và nhiệm vụ nghiên cứu .................................... 4 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ................................................................ 4 5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 5 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ................................................. 7 7. Cấu trúc luận văn ...................................................................................... 7 Phần 2: NỘI DUNG ........................................................................................ 8 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN ................................................................. 8 1.1. Một số khái niệm .................................................................................... 8 1.1.1. Khoáng sản ..................................................................................... 8 1.1.2. Khai thác khoáng sản ...................................................................... 8 1.2. Đặc điểm và hình thức khai thác khoáng sản ........................................ 9 1.2.1. Đặc điểm ......................................................................................... 9 1.2.2. Hình thức khai thác khoáng sản .................................................... 13 1.3. Quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản ......................................... 14 1.3.1. Khái niệm QLNN về khai thác khoáng sản .................................. 18 1.3.2. Vai trò QLNN về khai thác khoáng sản ........................................ 20 1.3.3. Hệ thống các cơ quan QLNN về khai thác khoáng sản ................ 26 1.3.4. Mục tiêu QLNN về khai thác khoáng sản……………………….18 1.3.5. Nguyên tắc QLNN về khai thác khoáng sản…………………….20 1.3.6. Yếu tố ảnh hưởng đến QLNN về khai thác khoáng sản…………21 1.3.7. Nội dung QLNN về khai thác khoáng………………………… 26 1.4. Kinh nghiệm thực tiễn QLNN về khai thác khoáng sản ...................... 26 1.4.1. Kinh nghiệm thực tiễn QLNN về khai thác khoáng sản của một số địa phương ............................................................................................... 26
1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho công tác QLNN về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền tỉnh Thừa Thiên Huế ............................ 28 Tiểu kết Chương 1.................................................................................... 29 Chương 2. THỰC TRẠNG QLNN VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHONG ĐIỀN.................................................. 31 2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội ảnh hưởng đến QLNN về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền ................................................ 31 2.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................... 31 2.1.2. Đặc điểm địa lý tự nhiên ............................................................... 31 2.1.3. Các yếu tố kinh tế - xã hội ............................................................ 32 2.2. Thực trạng khoáng sản và khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền tỉnh Thừa Thiên Huế ............................................................... 32 2.2.1. Thực trạng khoáng sản .................................................................. 32 2.2.2. Thực trạng khai thác khoáng sản .................................................. 38 2.3. Thực trạng QLNN về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền .. 40 2.3.1. Tình hình thực hiện các quy định của Nhà nước về khoáng sản .. 40 2.3.2. Thực hiện pháp luật, chính sách, quy định của Nhà nước về khai thác khoáng sản ....................................................................................... 41 2.3.3. Xây dựng quy hoạch, kế hoạch khai thác khoáng sản .................. 57 2.3.4. Ban hành chính sách, quy định thực hiện quy hoạch, kế hoạch khai thác khoáng sản ....................................................................................... 65 2.3.5. Thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm pháp luật về khai thác khoáng sản ............................................................................................... 76 2.4. Đánh giá QLNN về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền ..... 80 2.4.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 80 2.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ................................ 83 Tiểu kết Chương 2.................................................................................... 87 Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHONG ĐIỀN ................................................................................ 89
3.1. Mục tiêu và phương hướng QLNN về khai thác khoáng sản ở huyện Phong Điền .................................................................................................. 89 3.1.1. Mục tiêu QLNN về khai thác khoáng sản ..................................... 89 3.1.2. Phương hướng QLNN về khai thác khoáng sản huyện Phong Điền ................................................................................................................. 92 3.2. Giải pháp hoàn thiện QLNN về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền ....................................................................................... 92 3.2.1. Hoàn thiện pháp luật, chính sách, quy định của Nhà nước về khai thác khoáng sản ....................................................................................... 92 3.2.2. Xây dựng chính sách và các quy định về tổ chức thực thi QLNN về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền ....................... 94 3.2.3. Hoàn thiện quy hoạch, kế hoạch khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ............................................... 97 3.2.4. Hoàn thiện chính sách, quy định thực hiện quy hoạch, kế hoạch khai thác khoáng sản ............................................................................... 98 3.2.5 Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động khai thác khoáng sản.......................................................................................................... 100 3.3. Điều kiện để thực hiện giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền ...................................... 103 3.3.1. Về tổ chức thực hiện……………………………………………103 3.3.2.Công tác phối hợp trong QLNN về khai thác khoáng sản……...105 3.4. Một số kiến nghị................................................................................. 107 Tiểu kết Chương 3.................................................................................... 109 Phần 3: KẾT LUẬN .................................................................................... 110 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 112
DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Lượng khí thải trung bình do khai thác 300.000 m3 đá xây dựng .. 11 Bảng 1.2 Lượng khí thải trung bình do vận tải 300.000 m3 đá xây dựng ...... 12 Bảng 1.3 Lượng bụi thải trung bình do khai thác 300.000 m3 đá xây dựng .. 12 Bảng 2.1. Thống kê kết quả nghiên cứu ......................................................... 34 Bảng 2.2. 02 mỏ than bùn ............................................................................... 42 Bảng 2.3. Các mỏ phân tán nhỏ lẻ .................................................................. 44 Bảng 2.4. Các mỏ do Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép khai thác ..... 45 Bảng 2.5. Khu vực đấu giá quyền khai thác khoáng sản ................................ 49 Bảng 2.6. Thu tiền khai thác khoáng sản than bùn ......................................... 52 Bảng 2.7. Công ty Xi măng Đồng Lâm thực hiện nghĩa vụ tài chính ............ 53 Bảng 2.8. Thu tiền khai thác cát thạch anh và cát thủy tinh ........................... 54 Bảng 2.9. Thu tiền khai thác đất làm VLSL và cát, sỏi .................................. 55 Bảng 2.10: Quy hoạch khai thác khoáng sản than bùn, đá làm VLXD thông thường, đất sét huyện Phong Điền tỉnh Thừa Thiên Huế ............................... 58 Bảng 2.11: Quy hoạch khai thác khoáng sản đất làm VLSL .......................... 59 huyện Phong Điền tỉnh Thừa Thiên Huế ........................................................ 59 Bảng 2.12. Bổ sung 10 địa điểm quy hoạch đất làm VLSL ........................... 60 Bảng 2.13. Quy hoạch khai thác cát, sỏi trên địa bàn huyện: ......................... 63 Bảng 2.14. Văn bản chỉ đạo, điều hành khai thác khoáng sản ........................ 66 Bảng 2.15. Các điểm mỏ nằm trong vùng cấm hoạt động khoáng sản trên địa bàn huyện Phong ............................................................................................. 71 Bảng 2.16. Các điểm mỏ được điều chỉnh giảm. bãi bỏ so với quy hoạch cũ ...... 72
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Kí hiệu Nguyên nghĩa 1 BTNMT Bộ Tài nguyên Môi trường 2 CP Cổ phần 3 HĐND Hội đồng nhân dân 4 HTX Hợp tác xã 5 QLNN Quản lý nhà nước 6 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 7 TNHH MTV Trách nhiệm hữu hạn một thành viên 8 UBND Ủy ban nhân dân 9 VLXD Vật liệu xây dựng 10 VLSL Vật liệu san lấp
Phần 1: MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Tài nguyên thiên nhiên là những vật phẩm của tự nhiên mà con người có thể khai thác, chế biến, sử dụng cho mục đích tồn tại, phát triển của mình. Tài nguyên thiên nhiên phân bố không đồng đều về mặt địa lý và đại bộ phận nguồn tài nguyên thiên nhiên có giá trị kinh tế cao hiện nay đều được hình thành qua quá trình phát triển, tiến hóa lâu dài của lịch sử. Các đặc điểm trên cho thấy tài nguyên thiên nhiên là rất quý hiếm, cần được bảo vệ, sử dụng một cách hiệu quả, tiết kiệm. Khoáng sản là một bộ phận trong nguồn tài nguyên thiên nhiên quý hiếm đó. Phong Điền là huyện nằm ở cửa ngõ phía Bắc tỉnh Thừa Thiên Huế. Phong Điền có các khoáng sản hình thành trong các thành tạo địa chất khác nhau từ Trung cổ đến Tân sinh và phân bố cả ở vùng đồi núi và đồng bằng. Tuy chưa có thời gian và điều kiện để nghiên cứu, đánh giá đầy đủ, nhưng những gì đã biết được cho thấy tiềm năng khoáng sản trong huyện khá phong phú và nói chung là thuận lợi cho khai thác sử dụng. Nguồn tài nguyên khoáng sản chủ yếu là than bùn, cát, sỏi, đá vôi xi măng và sét gạch ngói, nước khoáng Thanh Tân với trữ lượng phong phú và chất lượng tốt. Theo số liệu thăm dò trữ lượng than bùn Phong Điền khoảng 1.537.723 tấn. Than bùn có chất lượng, trữ lượng đảm bảo, điều kiện khai thác khá thuận lợi nên dễ dàng khai thác và chế biến dùng làm phân bón, chất đốt.., Trữ lượng mỏ đá vôi khoảng 151,456 triệu tấn, mỏ đá sét khoảng 63,028 triệu tấn. Nước khoáng Thanh Tân thuộc loại nước khoáng silic, rất nóng (nhiệt độ cao nhất 690C), trữ lượng nước tự chảy ở nguồn lộ lớn nhất là 165m3/ngày, lượng cát trắng chiếm khoảng 103,595,686m2….đây là nguồn tài nguyên có vai trò quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là ngành công nghiệp VLXD. Hoạt động khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện khá sôi động. 1
Những năm gần đây, hoạt động quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện đã được tăng cường, dần đi vào nề nếp, đạt một số kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn những tồn tại, hạn chế như để xảy ra hiện tượng khai thác khoáng sản trái phép (khai thác không phép, khai thác vượt mốc giới, khai thác quá thời gian quy định), khai thác không đúng thiết kế cơ sở được duyệt, không thực hiện đúng cam kết bảo vệ môi trường trong khai thác, chưa quản lý hiệu quả khối lượng cát, sét gạch ngói khai thác ..., do vậy cần nghiên cứu để đưa ra được giải pháp khắc phục, nâng cao hiệu quả quản lý. Xuất phát từ thực tiễn trên, việc nghiên cứu đề tài: “Quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế” là cần thiết. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến luận văn Ở Việt Nam cũng như nhiều nước trên thế giới, khoáng sản là một nguồn lực quan trọng để phát triển, do vậy quản lý nhà nước về khoáng sản luôn được Chính phủ xác định là một nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm phát triển kinh tế - xã hội hàng năm. Hiện nay ở nước ta, khai thác khoáng sản và quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản được quan tâm và chú trọng nghiên cứu bởi nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều tác giả, dưới nhiều góc độ khác nhau. Cụ thể một số công trình và tài liệu chủ yếu sau: - Nguyễn Đình Dũng, 2012, Đánh giá hiện trạng và đề xuất các giải pháp quản lý môi trường trong hoạt động khai thác khoáng sản tại mỏ sắt Trại Cau, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên, Luận văn thạc sỹ ngành khoa học môi trường, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên. Luận văn đã nghiên cứu một số nội dung về khai thác quặng sắt, hoạt động khai thác khoáng sản tại mỏ sắt Trại Cau, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên, đánh giá hiện trạng môi trường khu vực mỏ và dự báo các tác động đến môi trường do hoạt động của 2
mỏ, đề xuất các giải pháp kỹ thuật và giải pháp quản lý nhằm cải thiện môi trường khu vực mỏ. - Nguyễn Thị Hương, 2013, Hoạt động khai thác khoáng sản Núi Pháo huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên và tác động của nó đến môi trường, Luận văn thạc sĩ khoa học địa lý, Trường Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên. Luận văn đã nêu được một số nội dung liên quan đến khoáng sản, hiện trạng khai thác khoáng sản Việt Nam và tỉnh Thái Nguyên, hiện trạng khai thác và tác động của hoạt động khai thác khoáng sản Núi Pháo đến sự phát triển kinh tế - xã hội và môi trường của địa phương, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm bảo vệ môi trường trong quá trình khai thác - Lê Quang Thuận và cộng sự, 2015, Thực trạng và cơ hội nâng cao hiệu quả quản lý nguồn thu từ khai thác khoáng sản tại Việt Nam, Nhà xuất bản Hà Nội. Nghiên cứu rà soát các chính sách thu hiện hành, đánh giá công tác quản lý thu liên quan đến lĩnh vực tài nguyên tại Việt Nam và nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế nhằm làm rõ những mặt tích cực và hạn chế trong việc quản lý thu ở Việt Nam. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất, kiến nghị hoàn thiện chính sách thu và công tác quản lý thu. - Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Giang phối hợp cùng tổ chức Trung tâm Con người và Thiên nhiên, 2015, Tham vấn địa phương về ảnh hưởng của hoạt động khai thác khoáng sản đến rừng và đa dạng sinh học tại địa bàn xã Minh Sơn, huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang, Nhà xuất bản Hồng Đức. Báo cáo tập trung vào các nội dung sau: Các tác động của hoạt động khai thác khoáng sản đến tài nguyên rừng và đa dạng sinh học ở xã Minh Sơn; Sự chia sẻ lợi ích giữa doanh nghiệp khai thác khoáng sản và cộng đồng địa phương; Nhận thức các bên liên quan về tài nguyên rừng, đa dạng sinh học và khai thác khoáng sản. 3
Bên cạnh luận văn, các công trình nghiên cứu, các báo cáo trong các hội thảo khoa học nêu trên còn có nhiều bài báo viết về lĩnh vực khai thác khoáng sản và quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản, chủ yếu phản ánh những bất cập trong thực tiễn. Các công trình nghiên cứu, các bài báo đã đề cập đến quản lý nhà nước về khoáng sản nói chung, quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản nói riêng trên cả góc độ lý luận và thực tiễn, tuy nhiên chỉ ở một hoặc vài khía cạnh khác nhau. Trong giới hạn tài liệu tác giả luận văn tìm được chưa có một luận văn, công trình nghiên cứu nào nghiên cứu một cách toàn diện quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền tỉnh Thừa Thiên Huế. Đây chính là khoảng trống để tác giả luận văn nghiên cứu và có đóng góp ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn. 3. Mục tiêu phương hướng và nhiệm vụ nghiên cứu Mục tiêu phương hướng nghiên cứu đề tài là tìm kiếm và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội của địa phương phát triển. Để đạt mục tiêu nêu trên, nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra là: - Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản. - Phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền. - Trên cơ cở mục tiêu phương hướng đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền. 4
- Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Địa bàn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế + Về thời gian: Số liệu thu thập, xử lý, phân tích trong giai đoạn 2015 – 2020, những giải pháp được đề xuất đến năm 2025. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Dựa trên các quan điểm, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng về khai thác khoáng sản kết hợp với các yêu cầu bảo vệ môi trường, chính sách phát triển nền kinh tế bền vững của nhà nước và địa phương. 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể Để thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra, luận văn sử dụng một số phương pháp như phương pháp thu thập dữ liệu, phương pháp xử lý dữ liệu …. a. Phương pháp thu thập dữ liệu: Dữ liệu này được thu thập chủ yếu từ các quy định, báo cáo của cơ quan Nhà nước ở Trung ương, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế, UBND huyện Phong Điền và cơ quan chuyên môn về quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản, gồm: Các văn bản luật, nghị định, thông tư quy định, hướng dẫn về khai thác khoáng sản, quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản và quy hoạch, các quy định, báo cáo (định kỳ hoặc đột xuất) của UBND tỉnh Thừa Thiên Huế, UBND huyện Phong Điền, các cơ quan chuyên môn trong giai đoạn 2015 – 2020; Niên giám thống kê của Cục Thống kê tỉnh Thừa Thiên Huế và Chi cục Thống kê huyện Phong Điền; sách giáo khoa; công trình, đề tài nghiên cứu khoa học có liên quan đến khai thác khoáng sản và quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản của một số nhà khoa học, những nhà chuyên môn, các luận văn thạc sỹ, các bài báo, các bài viết được đăng tải trên Internet, các bài tham luận tại các hội thảo khoa học, tài liệu tại thư viện Học viên Hành chính Quốc 5
gia phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại thành phố Huế... Việc thu thập dữ liệu được tiến hành khi tác giả bắt đầu có ý tưởng nghiên cứu và đăng ký đề tài quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền và duy trì thường xuyên trong quá trình viết luận văn. b. Phương pháp xử lý dữ liệu - Phân loại và hệ thống hóa dữ liệu: Trên cơ sở các tài liệu, số liệu thu thập được, tiến hành phân loại (phân loại dữ liệu phù hợp với từng chương. Tài liệu cung cấp cơ sở lý thuyết, tài liệu cung cấp cơ sở để phân tích, đánh giá thực trạng, tài liệu gợi ý cho giải pháp; trên cơ sở tài liệu cho từng chương lại phân loại tài liệu theo mục), đánh giá, tính toán và lựa chọn các nội dung, số liệu để đưa vào nghiên cứu. Sắp xếp các tài liệu phù hợp theo chương, mục, thời gian. - Phương pháp phân tích - tổng hợp: Phân tích là chia vấn đề ra thành từng phần, tiếp cận chúng ở những góc độ khác nhau, tài liệu khác nhau, sau đó tổng hợp chung lại để có nhận thức chung nhất, đúng đắn và đầy đủ về vấn đề, từ đó tìm ra được bản chất, quy luật của đối tượng nghiên cứu. - Phương pháp thống kê - so sánh: Các số liệu được thống kê từ các Báo cáo của UBND huyện, phòng Tài nguyên và Môi trường …nhằm cung cấp tư liệu cho việc đánh giá kết quả quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản của huyện. Phương pháp so sánh được sử dụng để so sánh hiệu quả quản lý (đặc biệt thông qua chỉ tiêu thu nộp ngân sách) theo thời gian. - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tham khảo các công trình nghiên cứu của một số nhà khoa học, những nhà chuyên môn, các tài liệu giảng dạy của các thầy, cô, các luận văn thạc sỹ, các bài báo, tạp chí, các bài viết được in trên Internet... - Các công cụ sử dụng: Sử dụng phần mềm word để soạn thảo, vẽ các các bảng số liệu. 6
- Trình bày kết quả nghiên cứu: Trình bày dạng viết; trình bày bảng (thể hiện số liệu, dữ liệu có tính hệ thống, rõ ràng, chính xác, giúp người đọc dễ hiểu, nhanh chóng thấy được sự khác nhau, so sánh và rút ra kết luận); 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Góp phần bổ sung vào các lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản. - Góp phần làm sáng tỏ và cung cấp những luận cứ khoa học về thực trạng quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền tỉnh Thừa Thiên Huế. 7. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương như sau: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản Chương 2. Thực trạng quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền Chương 3. Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Phong Điền 7
Phần 2: NỘI DUNG Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Khoáng sản Khoáng sản là những dạng vật chất rất gần gũi và đóng vai trò to lớn trong đời sống con người như sắt, than đá, kẽm, vàng, dầu khí, nước khoáng thiên nhiên… Giá trị to lớn của khoáng sản cũng như tính phức tạp của các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình khảo sát, thăm dò, khai thác, chế biến khoáng sản tất yếu dẫn tới Nhà nước quản lý khoáng sản bằng pháp luật. Khoáng sản được hiểu bao gồm các tài nguyên trong lòng đất, trên mặt đất dưới dạng những tích tụ tự nhiên khoáng vật, khoáng chất có ích ở thể rắn, thể lỏng, thể khí, hiện tại hoặc sau này có thể khai thác. Khoáng vật, khoáng chất ở bãi thải của mỏ mà sau này có thể được khai thác lại, cũng là khoáng sản (khoản 1 Điều 3 Luật khoáng sản 1996; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật khoáng sản 2005). Luật khoáng sản 2010 được Quốc hội thông qua ngày 17 tháng 11 năm 2010 có quy định về “khái niệm Khoáng sản là gì?” như sau: “Khoáng sản là khoáng vật, khoáng chất có ích được tích tụ tự nhiên ở thể rắn, thể lỏng, thể khí tồn tại trong lòng đất, trên mặt, bao gồm cả khoáng vật, khoáng chất ở bãi thải của mỏ”. 1.1.2. Khai thác khoáng sản Ở Việt Nam, khai thác khoáng sản là một khái niệm đã được luật hóa. Theo Luật khoáng sản năm 2010, khai thác khoáng sản là hoạt động nhằm thu hồi khoáng sản, bao gồm xây dựng cơ bản mỏ, khai đào, phân loại, làm giàu và các hoạt động khác có liên quan. 8
Khai thác khoáng sản là hoạt động được tiến hành sau khi đã có giấy phép khai thác của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và được tính từ khi mỏ bắt đầu xây dựng cơ bản (hay còn gọi là mở mỏ) cho đến khi mỏ kết thúc khai thác (đóng cửa mỏ - phục hồi môi trường). 1.2. Đặc điểm và hình thức khai thác khoáng sản 1.2.1. Đặc điểm a. Chủ thể khai thác Theo quy định tại Điều 51 Luật Khoáng sản 2010, điều kiện cần để có thể trở thành chủ thể khai thác khoáng sản gồm hai yêu cầu sau: - Là tổ chức (doanh nghiệp được thành lập theo Luật doanh nghiệp; hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã được thành lập theo Luật hợp tác xã) hoặc hộ kinh doanh. Có đăng ký kinh doanh ngành nghề khai thác khoáng sản. Trong đó hộ kinh doanh đăng ký kinh doanh ngành nghề khai thác khoáng sản chỉ được khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, khai thác tận thu khoáng sản. - Theo quy định của Luật Khoáng sản và Nghị định 15/2012/NĐ-CP ngày 09/3/2012 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Khoáng sản, điều kiện đủ để trở thành chủ thể khai thác khoáng sản cụ thể như sau: - Đối với doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã có đăng ký kinh doanh ngành nghề khai thác khoáng sản: + Có dự án đầu tư khai thác khoáng sản ở khu vực đã thăm dò, phê duyệt trữ lượng phù hợp với quy hoạch. Dự án đầu tư khai thác khoáng sản phải có phương án sử dụng nhân lực chuyên ngành, thiết bị, công nghệ, phương pháp khai thác tiên tiến phù hợp; đối với khoáng sản độc hại còn phải được Thủ tướng Chính phủ cho phép bằng văn bản. 9
+ Có báo cáo đánh giá tác động môi trường hoặc bản cam kết bảo vệ môi trường theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường. + Có vốn chủ sở hữu ít nhất bằng 30% tổng số vốn đầu tư của dự án đầu tư khai thác khoáng sản. - Đối với hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh ngành nghề khai thác khoáng sản: + Có dự án đầu tư khai thác khoáng sản ở khu vực đã thăm dò và phê duyệt trữ lượng phù hợp với quy hoạch thăm dò, khai thác, sử dụng khoáng sản tỉnh, thành phố nơi có khoáng sản. Dự án đầu tư khai thác khoáng sản phải có phương án sử dụng nhân lực chuyên ngành, thiết bị, công nghệ, phương pháp khai thác phù hợp. + Có bản cam kết bảo vệ môi trường được xác nhận theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường. + Có vốn chủ sở hữu ít nhất bằng 30% tổng số vốn đầu tư của dự án đầu tư khai thác khoáng sản. + Quy mô công suất khai thác không quá 3.000 m3 sản phẩm là khoáng sản nguyên khai/năm. b. Đối tượng khai thác Khai thác khoáng sản là hoạt động nhằm thu hồi khoáng sản nên hoạt động này có đối tượng khai thác là khoáng sản. Tài nguyên khoáng sản được phân loại theo nhiều cách: - Theo nguồn gốc: Nội sinh (sinh ra trong lòng trái đất), ngoại sinh (sinh ra trên bề mặt trái đất). - Theo mục đích, công dụng và thành phần hóa học: Khoáng sản nhiên liệu ( dầu mỏ, khí đốt, than, đá cháy); khoáng sản kim loại (kim loại đen, kim loại màu, kim loại quý hiếm); khoáng sản phi kim (vật liệu khoáng, đá quý, vật liệu xây dựng). 10
- Dựa trên trạng thái vật lý: Khoáng sản rắn (kim loại, phi kim và đá màu, đá quý); khoáng sản lỏng (dầu mỏ, nước khoáng, nước nóng…); khoáng sản khí (khí đốt và khí trơ). c. Hoạt động khai thác khoáng sản có tác động xấu đến môi trường - Tác động của hoạt động khai thác khoáng sản đến môi trường đất Khai thác mỏ ảnh hưởng rất lớn đến tài nguyên đất, do chất thải hoà tan đem lại cho đất chủ yếu các nguyên tố Fe, Ca, Mg dễ tạo ra kết vón laterit làm mất độ màu mỡ cho cây trồng Hoạt động khai thác cát trên các triền sông có thể gây ra tai biến trượt lở, sụt lở đường bờ làm giảm diện tích đất canh tác và sinh hoạt. - Sự ô nhiễm và suy thoái nguồn tài nguyên nước Trong quá trình khai thác khoáng sản, những chất gây ô nhiễm nguồn nước cần phải tính đến là bùn, bụi đá, các chất có hại sinh ra trong quá trình nổ mìn lẫn vào bùn bụi đá di chuyển xuống sông suối hoặc thấm xuống các tầng nước ngầm ở phía dưới khu mỏ rồi di chuyển theo sông ngầm, theo khe nứt của các tầng đá ra môi trường xung quanh, v.v. - Sự ô nhiễm môi trường không khí Tác nhân gây ô nhiễm không khí trong công tác khai thác khoáng sản là nổ mìn, xúc bốc, vận chuyển, chế biến khoáng sản … Khí thải của các phương tiện vận chuyển trong các khu mỏ cũng là nguồn đáng kể gây ô nhiễm không khí. Mức độ tác động của các chất này phụ thuộc nhiều vào điều kiện địa hình và điều kiện khí hậu trong khu vực. Bảng 1.1 Lượng khí thải trung bình do khai thác 300.000 m3 đá xây dựng TT Loại chất thải Đơn vị tính Khối lượng thải 1 Muội khói Kg/năm 354 2 Khí CO Kg/năm 3.100 3 SO2 Kg/năm 797 11