Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận văn này nhằm đề xuất các biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục học sinh thời kỳ mới. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ  TRẦN BẰNG PHI BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN CƠ SỞ VẬT CHẤT DẠY HỌC HIỆN ĐẠI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ BẠC LIÊU, TỈNH BẠC LIÊU LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2013
BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ  TRẦN BẰNG PHI BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN CƠ SỞ VẬT CHẤT DẠY HỌC HIỆN ĐẠI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ BẠC LIÊU, TỈNH BẠC LIÊU CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60 14 01 14 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐÀO HOÀNG NAM HÀ NỘI - 2013
MỤC LỤC MỞ ĐẦU 3 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CƠ SỞ VẬT CHẤT DẠY HỌC HIỆN ĐẠI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ BẠC LIÊU 13 1.1. Một số khái niệm cơ bản 13 1.2. Vị trí, tầm quan trọng và vai trò của cơ sở vật chất dạy học hiện đại 17 1.3. Nội dung phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại 20 1.4.Những yếu tố tác động và định hướng phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại 22 Chương 2 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CƠ SỞ VẬT CHẤT DẠY HỌC HIỆN ĐẠI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ BẠC LIÊU 26 2.1. Khái quát về thành phố Bạc Liêu và các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu 26 2.2. Thực trạng phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu 28 2.3. Nguyên nhân của thực trạng phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu 44 Chương 3 YÊU CẦU VÀ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN CƠ SỞ VẬT CHẤT DẠY HỌC HIỆN ĐẠI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ BẠC LIÊU 49 3.1. Những yêu cầu có tính nguyên tắc của việc phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu 49
3.2. Các biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu 51 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 3.3. 75 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 87 PHỤ LỤC 91
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CSVC-TBDH Cơ sở vật chất - Thiết bị dạy học ĐHSP Đại học Sư phạm GD-ĐT Giáo dục - Đào tạo Nxb Nhà xuất bản THCS Trung học cơ sở
3 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Sự nghiệp giáo dục xưa nay đóng vai trò hết sức quan trọng trong cuộc sống của con người. Muốn công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước thì phải phát triển giáo dục - đào tạo. Quan điểm của Đảng ta coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Bậc học Trung học cơ sở là bậc học chuyển giao từ giai đoạn ấu nhi qua lứa tuổi bắt đầu trưởng thành để các em học tiếp bậc học phổ thông, đào tạo thế hệ trẻ thành người công dân có đủ đức, đủ tài, phát triển toàn diện về thể chất, tâm hồn: Đức - trí - thể - mĩ để đáp ứng yêu cầu xã hội, đáp ứng mục tiêu giáo dục - đào tạo. Để đảm bảo chất lượng giáo dục, nhà trường phải đáp ứng yêu cầu cần thiết cho việc dạy đó là: việc xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị trường học để trường lớp khang trang, hiện đại, đồng thời hàng năm có kế hoạch tu sửa và bảo vệ cơ sở vật chất sao cho trường lớp mô phạm, sạch đẹp để đáp ứng yêu cầu thời đại công nghiệp hiện nay. Thật vậy, thực tế cho ta thấy, nơi nào có cơ sở vật chất đầy đủ, trường, lớp khang trang, sạch đẹp, mô phạm thì nơi ấy chất lượng giảng dạy cũng như các hoạt động khác trong nhà trường tăng lên rõ rệt. Chính vì vậy, việc phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu đang trở thành yêu cầu khách quan và cấp thiết. Phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại của nhà trường là một trong những tiêu chí sẽ đem lại bộ mặt mới cho giáo dục nói chung và dạy học nói riêng trong xã hội hiện đại, là thành tố của quá trình dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học, có vị trí quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại là một điều kiện rất quan trọng để đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Tình hình cơ sở vâ ̣t chất dạy học ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu còn lạc hâ ̣u, châ ̣m được bổ sung phát triển, công tác quản lý cơ
4 sở vật chất đôi khi còn lỏng lẻo; quan điểm về đầu tư phát triển còn chưa rõ nét, có thời gian chưa được quan tâm đúng mức, sự phát triển còn theo kinh nghiệm, thiếu những biện pháp định hướng cụ thể, thiếu sự rà soát kỹ lưỡng để nắm nhu cầu và nguồn lực quản lý, khai thác và sử dụng một cách hiệu quả... Đặc biệt còn thiếu những cơ chế đầu tư phát triển cơ sở vâ ̣t chất dạy học hiê ̣n đại một cách đồng bộ và khoa học; chất lượng giáo dục chưa được cải thiện, chưa đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội. Trong khi đó ngành Giáo dục – Đào tạo có những chuyển biến tích cực về nội dung, chương trình học, đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực của học sinh trong quá trình học tập, tính độc lập, năng động, sáng tạo của học sinh. Do đó, việc nghiên cứu đề xuất các biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại trong các nhà trường thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu hiện nay là vấn đề có tính cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn. Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các cơ quan chức năng vẫn thường xuyên quan tâm, chăm lo, từng bước đầu tư, phát triển cho các trường học trong thành phố Bạc Liêu. Tuy nhiên, sự đầu tư phát triển đó chưa thực sự đồng bộ, thiếu chiều sâu, trọng điểm; so với yêu cầu nâng cao chất lượng GD- ĐT trong thời kỳ mới thì cần phải tăng cường đầu tư, phát triển hơn nữa. Nghiên cứu về vấn đề này, đã có một số tác giả đi sâu khai thác ở các cấp độ, mức độ khác nhau về quản lý, khai thác và sử dụng cơ sở vật chất dạy học ở trường phổ thông. Tuy nhiên, ở Bạc Liêu chưa có công trình nào nghiên cứu một cách cơ bản và hệ thống về việc phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại phục vụ cho hoạt động dạy học và Giáo dục – Đào tạo. Với những lý do về lý luận và thực tiễn, tác giả chọn đề tài: “Biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu” làm nội dung nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Theo V.I.Lênin, quy luật nhận thức của con người là từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn, đó là con đường biện chứng của sự nhận thức chân lý, của sự nhận thức thực tại khách
5 quan. Lý thuyết về dạy học trực quan đã phát triển cùng với các lĩnh vực khác, từ đó giúp chúng ta nhận định được vai trò của cơ sở vật chất, phương tiện - thiết bị trực quan trong quá trình dạy học, giúp người học lĩnh hội được bản chất sự vật hiện tượng dễ dàng hơn. Tư tưởng về giáo dục của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vạch ra phương hướng cơ bản cho chiến lược con người, chiến lược phát triển giáo dục ở nước ta trong suốt mấy chục năm qua và cả thời gian sắp tới. Tư tưởng của Người là hết sức quan tâm đến giáo dục, coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; trình độ và chất lượng nguồn nhân lực được nâng lên; hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân, mở rộng mạng lưới trường học; quy mô và cơ sở vật chất giáo dục được phát triển. Vào năm 1960, Nhật Bản đã tổ chức nghiên cứu mẫu và sản xuất phim giáo khoa dùng trong nhà trường. Ở Pháp ngay từ khi chưa có mạng máy tính đã có Viện Sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học và Trung tâm quốc gia radio - truyền hình dạy học. Ở Mỹ và các nước Châu Âu, cũng như một số nước ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương như Inđônêxia, Thái Lan, Philippin, Singapo,.... người ta đã phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại, thay thế dần tranh ảnh giáo khoa in trên giấy bằng các hình ảnh trên màn ti vi phục vụ dạy học. Ở nước Mỹ, với một chiến lược dài hạn, kinh phí cho giáo dục đào tạo rất cao đến từ các nguồn khác nhau, như các công ty, tổ chức nhà nước, các tổ chức phi chính phủ, tổ chức tôn giáo, nhà từ thiện... Nguồn kinh phí dồi dào mang lại cho các trường khả năng xây dựng cơ sở vật chất dạy học hiện đại, mua sắm các trang thiết bị dạy học hiê ̣n đại góp phần đào tạo ra nhiều nhân tài cho đất nước. Các trường được trang bị cơ sở vật chất đầy đủ với khu thể chất gồm sân bóng rổ trong nhà, bể bơi, sân bóng đá và đường chạy chuyên nghiệp. Phòng thí nghiệm và phòng học nhạc cũng được tách riêng với đầy đủ các loại nhạc cụ. Thư viện ở trường cũng cực kỳ tiện nghi, sách giáo khoa và sách tham khảo được cập nhật thường xuyên. Các thiết bị cần thiết như máy tính và tai nghe đầy đủ .
6 Văn kiện hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 6 khoá IX xác định: “đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, sử dụng công nghệ thông tin tiếp cận với trình độ tiên tiến của khu vực và quốc tế gắn với tăng cường thiết bị dạy học, bảo đảm đủ khuôn viên nhà trường theo tiêu chuẩn quốc gia, từng bước hiện đại hoá nhà trường (lớp học, sân chơi, bãi tập, phòng thí nghiệm, thiết bị giảng dạy và học tập hiện đại, thư viện, ký túc xá...)”[8; trang 23] là một trong những phương hướng cơ bản để nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo hiện nay. Kế thừa và phát triển các quan điểm trước đây, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng xác định, cần phải thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo, trong đó “tiếp tục phát triển và nâng cấp cơ sở vật chất - kỹ thuật cho các cơ sở giáo dục, đào tạo. Đầu tư hợp lý, có hiệu quả xây dựng một số cơ sở giáo dục, đào tạo đạt trình độ quốc tế”[9; trang 43]. Ngày nay, sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghệ thông tin và hội nhập quốc tế đã đem đến cho Việt Nam những kinh nghiệm và cơ hội quý trong đầu tư, phát triển giáo dục. Một trong những bài học lớn của các nước có nền giáo dục tiên tiến là đầu tư cơ sở vật chất dạy học hiện đại cho trường học. Bởi vì, muốn có chất lượng dạy học tốt, con người được đào tạo giỏi về kỹ năng nghề nghiệp thì đi cùng với nó là phải tăng cường đầu tư, phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại, đây là thành tố không thể thiếu của quá trình dạy học hiện đại. Trong những năm qua và nhất là hiện nay, trong giai đoạn đổi mới giáo dục, Đảng và nhà nước đã có những chỉ thị về biện pháp tăng cường cơ sở vâ ̣t chất kỹ thuật cho các trường học để thực hiện đổi mới đồng bộ về nội dung phương pháp, phương tiện dạy học. Trong thời kỳ đổi mới toàn diện đất nước, trong đó có đổi mới giáo dục, nhận thức tầm quan trọng đặc biệt của giáo dục và đào tạo trong chiến lược phát triển con người, nguồn nhân lực mới, bên cạnh việc đổi mới chương trình giáo dục, nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục, Đảng và Nhà nước ta đã rất coi trọng yếu tố cơ sở vâ ̣t chất kỹ thuật của các trường học và đã tập
7 trung lãnh đạo, chỉ đạo chính quyền các cấp, ngành giáo dục xây dựng mới, cải tạo tu bổ, nâng cấp cơ sở vâ ̣t chất các trường học một cách mạnh mẽ. Đảng đã có nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII về giáo dục, đã đề ra chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010, chủ trương xã hội hoá giáo dục, tập trung đầu tư ngân sách cho giáo dục, tranh thủ các dự án của các tổ chức quốc tế, các tổ chức nhân đạo, huy động từ nhân dân để xây dựng cơ sở vâ ̣t chất, mua sắm trang thiết bị cho các nhà trường. Cùng với quá trình đổi mới của đất nước, việc nghiên cứu cải tiến, ứng dụng, phát triển cơ sở vật chất dạy học trở thành chủ đề thu hút được sự quan tâm của các nhà khoa học, nhà giáo nhằm nâng cao chất lượng đào tạo gắn liền lý thuyết với thực hành. Tiêu biểu là các công trình nghiên cứu, đề tài khoa học, giáo trình biên soạn sau: “Công tác trường học trong giai đoạn hiện nay” của Lê Hoàng Hảo (1998) báo cáo tại Hội nghị toàn quốc về thiết bị giáo dục, nhằm đưa ra những vấn đề cần quan tâm về thiết bị giáo dục trên phạm vi toàn quốc trong tình hình lúc bấy giờ và đưa ra những giải pháp nhằm quản lý tốt các thiết bị giáo dục. Nhiều nhà giáo, nhà nghiên cứu khoa học quan tâm nghiên cứu vấn đề chế tạo, quản lý, sử dụng và bảo quản cơ sở vật chất dạy học trong nhà trường như: tác giả Tô Xuân Giáp, Võ Chấp, Vũ Trọng Rỹ, giúp những người quản lý giáo dục trong các đơn vị trường học có được những kiến thức cơ bản, những biện pháp hữu hiệu để động viên, khuyến khích cán bộ, giáo viên, nhân viên sáng tạo, quản lý tốt, sử dụng có hiệu quả và quản lý chặt chẽ cơ sở vật chất dạy học, đồng thời có ý thức đúng đắn cho việc định hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa cơ sở vật chất dạy học; “Giáo trình bồi dưỡng Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở” của Nhà giáo ưu tú, Thạc sĩ Chu Mạnh Nguyên trong đó bài 22: “Công tác quản lý cơ sở vật chất trong trường trung học cơ sở”, Hà Nội – năm 2005, tác giả đã xây dựng được một hệ thống lý luận về vị trí, vai trò, tác dụng và cách sử dụng cũng như quản lý cơ sở vật chất dạy học trong nhà trường hiện nay. Trang bị cho những
8 người làm công tác quản lý nhà trường về lý luận và nội dung cơ bản của hệ thống cơ sở vật chất – kỹ thuật ở trường phố thông; biết vận dụng một cách sáng tạo những nội dung đó vào thực tiễn quản lý, sát hợp với điều kiện và hoàn cảnh của đơn vị. Đề tài nghiên cứu: “Quản lý cơ sở vật chất và phương tiện kỹ thuật giáo dục” tác giả Thạc sĩ Phan Quốc Bảo, Hà Nội - 2006 đã đánh giá thực trạng về các mặt đầu tư mua sắm, phân bổ, sử dụng, bảo trì bảo dưỡng đồng thời chỉ rõ những khuyết điểm, tồn tại và đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý cơ sở vật chất dạy học. Ngoài ra, đề tài còn giúp cho những người làm công tác quản lý giáo dục nâng cao các kỹ năng quản lý về cơ sở vật chất dạy học, đầu tư và phát triển cơ sở vật chất và phương tiện kỹ thuật giáo dục. Bên cạnh đó còn có Chuyên đề “Quản lý cơ sở vật chất và thiết bị giáo dục” của Tiến sĩ Hà Thế Truyền – Trường Cán bộ quản lý giáo dục; bài giảng của Thạc sĩ Trịnh Anh Cường, Học viện Quản lý giáo dục về quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, Hà Nội – năm 2003. Hai tác giả đã nêu lên tầm quan trọng và công tác quản lý cơ sở vật chất và thiết bị giáo dục. Có tác dụng cung cấp thêm những lý luận và nội dung cơ bản, đưa ra những biện pháp tốt về quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học cho người làm công tác quản lý giáo dục trong tình hình mới. Tóm lại, các công trình trên đã nghiên cứu về cơ sở vật chất dạy học ở các khía cạnh khác nhau như: tính năng tác dụng của từng loại cơ sở vật chất dạy học; luận giải những cơ sở lý luận, thực tiễn và đề xuất phương hướng biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng cơ sở vật chất dạy học trong các nhà trường. Những kết quả nghiên cứu trên là nền tảng giúp cho việc kế thừa, hoàn thiện cơ sở lý luận của vấn đề phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại, góp phần nâng cao chất lượng Giáo dục – Đào tạo trong các trường hiện nay.
9 Các tác giả trên có những đóng góp nhất định trong việc nghiên cứu phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại đáp ứng yêu cầu giáo dục đào tạo, nghiên cứu khoa học ở các đơn vị cơ sở. Tuy nhiên, việc tìm hiểu, phân tích, đánh giá và xây dựng các biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại chưa được nghiên cứu như một đề tài khoa học. Các đánh giá chủ yếu dựa vào thực tiễn và kinh nghiệm, chưa được xây dựng hoàn chỉnh trên cơ sở lý luận khoa học. Hơn nữa, thành phố Bạc Liêu là trung tâm tỉnh lụy, là bộ mặt của tỉnh, nhu cầu phát triển cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học hiện đại là rất lớn, đòi hỏi ngành GD-ĐT thành phố Bạc Liêu phải đẩy mạnh việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng Giáo dục – Đào tạo, tích cực góp phần làm cho quá trình giáo dục của tỉnh nhà ngày càng sâu sát thực chất và hiệu quả để có thể sánh vai với các tỉnh trong khu vực. Do vậy, với đề tài luận văn thạc sĩ “Biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu” tác giả mong muốn sẽ đưa ra một số biện pháp phù hợp với đặc điểm tình hình công tác phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại của địa phương, của ngành Giáo dục – Đào tạo thành phố, góp phần xây dựng thành phố Bạc Liêu giàu mạnh, vươn lên tầm cao mới. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về việc phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại, đề xuất các biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục học sinh thời kỳ mới. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu. - Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu.
10 - Đề xuất biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu hiện nay. 4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu Khách thể nghiên cứu Quản lý cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu. Đối tượng nghiên cứu Hệ thống biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu. Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu sự phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở 8 trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu từ năm 2008 đến năm 2012: Trường THCS Lê Thị Cẩm Lệ (phường 1), Trường THCS Phường 2 (phường 2), Trường THCS Võ Thị Sáu (phường 3), Trường THCS Nguyễn Thị Minh Khai (phường 5), Trường THCS Trần Huỳnh (phường 7), Trường THCS Trần Văn Ơn (phường 8), Trường THCS Thuận Hòa (xã Vĩnh Trạch), Trường THCS Thuận Hòa 2 (xã Vĩnh Trạch Đông). 5. Giả thuyết khoa học Phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại có ý nghĩa to lớn đối với việc nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục học sinh. Vì vậy, nếu các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu nhận thức đúng vai trò, tầm quan trọng của cơ sở vật chất dạy học hiện đại, coi đây là điều kiện để chuẩn hóa, hiện đại hóa nhà trường từ đó quan tâm đầu tư đúng mức thì chất lượng dạy học và giáo dục học sinh ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu sẽ được nâng cao. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận
11 Tác giả nghiên cứu tiếp cận đề tài dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục – đào tạo và quản lý giáo dục. Đồng thời, đề tài còn tiếp cận vấn đề dựa trên các quan điểm cơ bản như: quan điểm hệ thống - cấu trúc; quan điểm thực tiễn; quan điểm lịch sử - lôgíc để phân tích và giải quyết những nhiệm vụ nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết Trong luận văn này, tác giả đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu lý thuyết như phân tích, so sánh…để nghiên cứu lý luận của các nhà kinh điển Mác-Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh, các Văn kiện, Nghị quyết của Đảng, Chính sách pháp luật của Nhà nước về giáo dục – đào tạo; Các Thông tư hướng dẫn của Bộ; Luật Giáo dục 2005, được bổ sung, sửa đổi năm 2009; Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020; các Quy chế, Quy định về giáo dục – đào tạo, các giáo trình, sách chuyên khảo… về quản lý và quản lý giáo dục; các công trình khoa học, bài báo khoa học có liên quan đến đề tài đã được công bố và đăng tải trên các tạp chí. - Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp quan sát thực tế: Trực tiếp quan sát các vấn đề liên quan, các hoạt động quản lý và phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu để tìm hiểu thực trạng, phát hiện ra những nguyên nhân, những vấn đề cần giải quyết để rút ra những kết luận cần thiết. + Phương pháp tọa đàm, trao đổi, tổng kết kinh nghiệm: Tọa đàm, trao đổi với các chuyên gia Phòng GD-ĐT, cán bộ quản lý, giáo viên ở 8 trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, từ đó rút ra những kết luận có cơ sở khoa học phục vụ nghiên cứu; Nghiên cứu những kết quả và kinh nghiệm thực
12 tiễn trong quản lý, phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu để làm rõ thực trạng vấn đề nghiên cứu. + Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến của một số nhà khoa học, nhà giáo, nhà quản lý giáo dục về một số vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan trong vấn đề nghiên cứu. + Phương pháp điều tra - khảo sát: Điều tra bằng phiếu hỏi đối với 260 cán bộ, giáo viên ở 8 Trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu làm cơ sở đánh giá đúng thực trạng, chỉ ra nguyên nhân; đồng thời đề xuất biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu hiện nay để đảm bảo khách quan. + Phương pháp thống kê toán học: Để đảm bảo tính chính xác của kết quả nghiên cứu, trong khi nghiên cứu và xử lý số liệu, tác giả đã sử dụng phương pháp thống kê toán học để tổng hợp kết quả điều tra trong quá trình nghiên cứu. 7. Ý nghĩa của đề tài Đề tài góp phần làm sáng tỏ những quan điểm về biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại; khái quát cơ sở lý luận và thực tiễn; từ đó đóng góp biện pháp cụ thể phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục học sinh ở các trường Trung học cơ sở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu hiện nay. 8. Kết cấu của đề tài Đề tài gồm: Mở đầu; 3 chương (10 tiết); Kết luận và kiến nghị; Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục.
13 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CƠ SỞ VẬT CHẤT DẠY HỌC HIỆN ĐẠI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ BẠC LIÊU 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Cơ sở vật chất dạy học Theo Thạc sĩ Trần Quốc Bảo: “Cơ sở vật chất dạy học: là một hệ thống gồm những phòng học, phòng bộ môn, phòng chức năng, sân chơi, bãi tập, nhà vệ sinh, nhà xe... phục vụ cho công tác giáo dục, đào tạo ở một cơ sở giáo dục nhất định”.[1, trang 65]. Theo tác giả Hồ Sĩ Hà viết: “Cơ sở vật chất dạy học là hệ thống phương tiện vật chất kỹ thuật được sử dụng cho việc giáo dục - đào tạo của nhà trường (bao gồm các đồ vật, những của cải vật chất và khung cảnh xung quanh nhà trường, gồm: Nhà cửa, sân chơi, bãi tập, sách giáo khoa, thiết bị dạy học)”[17, trang 70]. Như vậy, Cơ sở vật chất dạy học là tất cả các phương tiện vật chất được huy động vào việc giảng dạy, học tập và các hoạt động mang tính giáo dục khác để đạt được mục đích giáo dục. Hệ thống cơ sở vật chất dạy học bao gồm các công trình, từ các công trình xây dựng như: lớp học, phòng làm việc, phòng thí nghiệm, hệ thống sân chơi, bãi tập đến các trang thiết bị chuyên dụng, thiết bị dạy học,v,v,… có thể nói đây là một hệ thống đa dạng và phong phú. Thiết bị dạy học là những vật chuyển tải thông tin, làm cho thông tin có ý nghĩa, có tác dụng (phần cứng). Nghĩa là, nó cung cấp cho các giác quan của người học nguồn thông tin học tập dưới dạng tiếng hoặc hình ảnh, hoặc cả hai cùng một lúc, trong đó những phương tiện như máy chiếu, các loại máy thu thanh, thu hình, máy vi tính…là kết quả của sự phát triển khoa học và
14 công nghệ thông tin điện tử, có tác dụng tăng năng suất và hiệu quả truyền đạt các thông tin học tập rất cao đến người học. Có thể hiểu, Thiết bị dạy học là toàn bộ sự vật, hiện tượng tham gia vào quá trình dạy học, đóng vai trò là công cụ hay điều kiện để giáo viên và học sinh sử dụng làm khâu trung gian tác động vào đối tượng dạy học. Thiết bị dạy học có chức năng khơi dậy, dẫn truyền và làm tăng sức mạnh tác động của người dạy đến nội dung và người học. 1.1.2. Cơ sở vật chất dạy học hiện đại Theo Từ điển Tiếng Việt: “Hiện đại là thuộc thời đại ngày nay, có tính chất tinh vi trong trang bị máy móc. Hiện đại ở đây được hiểu là trình độ của những nước tiên tiến trên thế giới”[38, trang 357]. Cơ sở vật chất dạy học hiện đại là tất cả các phương tiện vật chất được huy động vào việc giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác để đạt được mục đích giáo dục, và các phương tiện, thiết bị này phải đảm bảo tính tinh vi, đạt trình độ tiên tiến, đảm bảo phục vụ nhu cầu học tập và giảng dạy trong điều kiện hiện nay. Cơ sở vật chất dạy học hiện đại chính là những vật mang thông tin học tập và phương tiện, thiết bị chuyển tải các thông tin đó đến người học, giúp họ lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kỹ xảo, kỹ năng nghề nghiệp. Từ những quan điểm trên, cơ sở vật chất dạy học hiện đại trong nhà trường được xác định: là tập hợp những phương tiện, thiết bị dạy học phản ánh trình độ tiến bộ của khoa học công nghệ mà người dạy, người học trực tiếp sử dụng, nhằm hỗ trợ cho hoạt động nhận thức và thực hành của người học, góp phần nâng cao hiệu quả quá trình dạy học trong nhà trường phổ thông". Cơ sở vật chất dạy học hiện đại phản ánh trình độ hiện đại, trình độ ứng dụng khoa học công nghệ vào quá trình dạy học. Đó là những phương tiện, thiết bị, đồ dùng dạy học; các thiết bị thí nghiệm, thực hành. Các phương tiện, thiết bị dạy học bằng công nghệ thông tin, như các thiết bị đa năng, các phương tiện
15 dùng cho giảng dạy lý thuyết, các phương tiện dùng cho rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo thực hành và các trang thiết bị dạy học hiện đại khác. Như vậy, cơ sở vật chất dạy học hiện đại nhà trường tạo điều kiện bảo đảm nâng cao chất lượng dạy học và GD-ĐT trong các trường phổ thông. 1.1.3. Phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại Theo Từ điển Tiếng Việt: “Phát triển là biến đổi hoặc làm cho biến đổi từ ít đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp”[38, trang 743]. Từ đó, phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại là quá trình bảo đảm cho cơ sở vật chất dạy học hiện đại phục vụ hoạt động dạy học được tăng tiến về số lượng và chất lượng thông qua sự đầu tư, quy hoạch, xây dựng, quản lý, khai thác và sử dụng của các chủ thể, nhằm đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục – đào tạo của nhà trường. Bản chất của phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại là sự tăng tiến các cơ sở vật chất dạy học hiện đại cả số lượng và chất lượng thông qua công tác tổ chức, chỉ đạo của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý bằng các kế hoạch đầu tư, xây dựng các cơ sở vật chất dạy học hiện đại khoa học, hợp lý, phù hợp với nhiệm vụ của nhà trường. Phát triển bảo đảm đủ các cơ sở vật chất dạy học hiện đại cho các phòng học, hình thức học, cấp học và môn học. Cơ sở vật chất dạy học hiện đại phải đồng bộ, tiên tiến, tính thực tiễn và hiệu quả sử dụng cao. Phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại có vai trò rất quan trọng đối với quá trình GD-ĐT của nhà trường, là một con đường, biện pháp chủ yếu để thực hiện mục tiêu chuẩn hóa, hiện đại hóa nhà trường theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XI của Đảng; giúp chủ thể quản lý có cái nhìn tổng quan về tốc độ phát triển cũng như ảnh hưởng của cơ sở vật chất dạy học tới quá trình dạy học, từ đó làm cơ sở để hoạch định chính sách, kế hoạch chiến lược phát triển lâu dài, bền vững. Mă ̣t khác, đánh giá một cách chính xác, khách quan thực trạng các cơ sở vật chất dạy học của nhà trường, cũng như
16 quá trình đầu tư mua sắm, quản lý, khai thác, sử dụng và bảo quản, từ đó xác định những phương hướng và yêu cầu phát triển đúng đắn, phù hợp, mang lại quả thiết thực. Ngoài ra, còn giúp các chủ thể quản lý có những kế hoạch và các giải pháp trong việc đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ quản lý, kỹ năng khai thác, sử dụng cơ sở vật chất dạy học hiện cho cán bộ, giáo viên và nhân viên. 1.1.4. Biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại Theo Từ điển Tiếng Việt: “Biện pháp là cách làm, cách thức tiến hành, giải quyết một vấn đề cụ thể”[38, trang 161]. Như vậy, biện pháp là cách làm để thực hiện một công việc nào đó nhằm đạt được một mục đích đề ra. Biện pháp phát triển cơ sở vật chất là cách thức triển khai thực hiện nhiệm vụ xây dựng, nâng cấp, thay thế cơ sở vật chất đã lạc hậu bằng các cơ sở vật chất hiện đại hơn. Các biện pháp phát triển có thể được xác định theo nhiều cách tương ứng với tiếp cận nghiên cứu để đề xuất các biện pháp, như xác định các biện pháp tương ứng với các phương pháp quản lý; xác định biện pháp theo chức năng quản lý; xác định phức hợp các biện pháp theo nhiều cách tiếp cận. Trong khuôn khổ luận văn này, tác giả đề cập đến các biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở nhằm không ngừng nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục – đào tạo của mỗi nhà trường. Thực tế cho thấy, phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại ở các trường Trung học cơ sở thường tập trung vào việc đầu tư xây dựng, phân bổ, sử dụng, cải tiến, bảo trì, bảo dưỡng, sửa chữa cơ sở vật chất dạy học hiện đại. Thực chất biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại chính là triển khai việc thực hiện các các nội dung trên trong thực tiễn. Từ các vấn đề trên, biện pháp phát triển cơ sở vật chất dạy học hiện đại được hiểu là hệ thống những cách thức phát huy vai trò của các chủ thể nhằm
17 thực hiện có hiệu quả mục tiêu tăng tiến về số lượng và chất lượng các cơ sở vật chất dạy học hiện đại, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục – đào tạo. 1.2. Vị trí, tầm quan trọng và vai trò của cơ sở vật chất dạy học hiện đại 1.2.1. Vị trí, tầm quan trọng của cơ sở vật chất dạy học hiện đại Quá trình dạy học được cấu thành bởi nhiều thành tố có liên quan chặt chẽ tương tác với nhau. Các thành tố cơ bản của quá trình dạy học là: Mục tiêu - Nội dung - Phương pháp - Giáo viên - Học sinh - Cơ sở vật chất. Các yếu tố cơ bản này giúp thực hiện tốt quá trình dạy học. Cơ sở vật chất được coi là bộ phận cấu thành không thể thiếu của quá trình dạy học, v,v… Để đạt được mục tiêu của bậc học thì cơ sở vật chất phục vụ trong trường học có vị trí cực kỳ quan trọng. Theo tinh thần Nghị quyết của Đảng, nhà nước đó, chúng ta sẽ tăng cường đầu tư cho các trường học, bởi lẽ những yêu cầu cấp bách về chất lượng giáo dục – đào tạo không cho phép kéo dài tình trạng trường lớp nghèo nàn, thiếu những thiết bị dạy học tối thiểu mà phải bằng mọi cách xây dựng và tăng cường cơ sở vật chất, trường học trở thành một hệ thống hữu hiệu, một yếu tố chủ yếu nhằm đổi mới phương pháp đưa việc dạy và học đến một tầm cao mới, đáp ứng đòi hỏi trước mắt và lâu dài của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Để đạt được mục đích đã nêu, ngoài yếu tố khách quan như: (Tăng đầu tư, sự mở cửa, giao lưu về giáo dục, đào tạo…) còn cần đến vai trò nhận thức và hành động quản lý của người cán bộ quản lý nhà trường đối với việc xây dựng, bảo quản, duy trì, bổ sung và sử dụng cơ sở vật chất của nhà trường. 1.2.2. Vai trò của cơ sở vật chất hiện đại