Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

97
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng, đề xuất biện pháp quản lý của hiệu trưởng trong việc chỉ đạo hoạt động tổ chuyên môn của các tổ chuyên môn trường THCS Nghĩa Tân quận Cầu Giấy, Hà Nội nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGÔ TIẾN DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ NGHĨA TÂN, CẦU GIẤY, HÀ NỘI TRONG YÊU CẦU ĐỔI MỚI DẠY HỌC HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGÔ TIẾN DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ NGHĨA TÂN, CẦU GIẤY, HÀ NỘI TRONG YÊU CẦU ĐỔI MỚI DẠY HỌC HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60140114 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THÀNH VINH HÀ NỘI – 2016 2
LỜI CẢM ƠN Bằng tấm lòng kính trọng sâu sắc và tình cảm chân thành, em xin trân trọng cảm ơn: Khoa Quản lý giáo dục – Trường Đại học Giáo dục, ĐHQG Hà Nội cùng các giảng viên đã giảng dạy em trong quá trình em học tập và nghiên cứu đề tài luận văn. Em xin chân thành cảm ơn Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Cầu Giấy, Ban giám hiệu, các đồng chí giáo viên, phụ huynh học sinh và các bạn đồng nghiệp của trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội đã cộng tác, giúp đỡ em trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Thành Vinh đã hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo và đầy trách nhiệm cho em trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Em cảm ơn gia đình, bạn bè và các bạn đồng nghiệp đã động viên giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và hoàn thành đề tài. Mặc dù đã cố gắng rất nhiều trong học tập, nghiên cứu, hoàn thiện luận văn nhưng chắc chắn đề tài còn có thiếu sót. Em rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo, đồng nghiệp để đề tài được tốt hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 20 tháng 11 năm 2016 Tác giả Ngô Tiến Dũng 3
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BGH Ban giám hiệu CM Chuyên môn CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNTT Công nghệ thông tin CNXH Chủ nghĩa xã hội GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và đào tạo KH – KT Khoa học – kỹ thuật KHGD Khoa học giáo dục KTĐG Kiểm tra đánh giá PHT Phó hiệu trưởng HT Hiệu trưởng PPDH Phương pháp dạy học PPGD Phương pháp dạy học QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục SKKN Sáng kiến kinh nghiệm THCS Trung học cơ sở UBND Ủy ban nhân dân 4
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN i DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ii MỤC LỤC iii DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ vii PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. Lí do chọn đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3 4. Giả thuyết khoa học 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 3 6. Câu hỏi nghiên cứu 4 7. Phạm vi nghiên cứu 4 8. Phương pháp nghiên cứu 4 9. Cấu trúc của luận văn 5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 6 1.1. Sơ lược các nghiên cứu liên quan. 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản 8 1.2.1. Quản lí 8 1.2.2 Quản lý nhà trường 10 1.2.3 Hoạt động tổ chuyên môn 11 1.3. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân 12 1.3.1. Vị trí trường trung học cơ sở 12 1.3.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của trường trung học cơ sở 12 1.3.3. Mục tiêu quản lý trường trung học cơ sở 12 1.3.4. Những đặc điểm của hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở 13 1.4. Tổ chuyên môn và hoạt động của tổ chuyên môn 14 1.4.1. Vị trí, vai trò của tổ chuyên môn ở trường THCS 14 5
1.4.2. Chức năng, nhiệm vụ của tổ trưởng chuyên môn 15 1.4.3. Nội dung hoạt động của tổ chuyên môn 16 1.5. Những yêu cầu đổi mới dạy và học đối với trường THCS trong giai đoạn hiện nay 19 1.5.1. Quan điểm chỉ đạo 19 1.5.2. Yêu cầu đặt ra cho quản lý hoạt động tổ chuyên môn 20 1.6. Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS 22 1.6.1. Chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động chuyên môn hàng năm. 22 1.6.2. Triển khai hoạt động giảng dạy của tổ chuyên môn và giáo viên 23 1.6.3. Chỉ đạo tổ chuyên môn hoạt động đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng day 23 1.6.4. Quản lý hoạt động TCM qua dự giờ thăm lớp, thao giảng, hội giảng 24 1.6.5. Chỉ đạo bồi dưỡng phát triển đội ngũ giáo viên trong tổ 26 1.6.6. Quản lý hồ sơ chuyên môn của tổ 27 1.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS 30 1.7.1. Các yếu tố thuộc về chủ thể quản lý 30 1.7.2. Các yếu tố thuộc về đối tượng quản lý 30 1.7.3. Các yếu tố thuộc về môi trường quản lý 31 Tiểu kết chương 1 32 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ NGHĨA TÂN, CẦU GIẤY, HÀ NỘI HIỆN NAY 33 2.1. Khái quát về đặc điểm của trường trung học cơ sở Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội 33 2.1.1. Đặc điểm về địa lý, kinh tế - xã hội phường Nghĩa Tân 33 2.1.2. Đặc điểm về văn hóa, giáo dục phường Nghĩa Tân, quận Cầu Giấy 33 2.2 Quá trình hình thành và phát triển trường trung học cơ sở Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội 34 2.2.1. Lịch sử hình thành và phát triển trường 34 6
2.2.2. Các thành tích nổi bật đã đạt được của trường 35 2.2.3. Cơ cấu tổ chức nhà trường 37 2.2.4. Điều kiện cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học 38 2.2.5. Đặc điểm về ý thức, đạo đức của học sinh 39 2.2.6. Đặc điểm hoạt động của tổ chuyên môn ở trường Trung học cơ sở Nghĩa Tân 43 2.3. Thực trạng quản lí hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội 44 2.3.1. Thực trạng công tác quản lý chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động chuyên môn hàng năm 45 2.3.2. Tình hình thực tế quản lí hoạt động giảng dạy 46 2.3.3. Thực trạng công tác quản lý đổi mới phương pháp dạy học đổi mới phương pháp dạy học đối với tổ chuyên môn 49 2.3.4. Thực tế dự giờ thăm lớp đánh giá giáo viên và hoạt động chỉ đạo của tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học 51 2.3.5. Thực trạng quản lý chỉ đạo bồi dưỡng phát triển đội ngũ giáo viên 55 2.3.6. Thực tế về quản lý hồ sơ chuyên môn 57 2.4. Đánh giá kết quả nghiên cứu thực trạng 58 2.4.1. Điểm mạnh 58 2.4.2. Điểm yếu 59 2.4.3. Thời cơ: 60 2.4.4. Thách thức 60 Tiểu kết chương 2 61 CHƯƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ NGHĨA TÂN, CẦU GIẤY, HÀ NỘI 62 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp 62 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thông, đồng bộ 62 3.1.2. Đảm bảo tính khoa học, sáng tạo 62 3.1.3. Bảo đảm tính kế thừa và định hướng 62 3.1.4. Bảo đảm tính khả thi và phổ biến có hiệu quả 62 7
3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở Nghĩa Tân 63 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho các tổ trưởng chuyên môn và giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường 63 3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo tăng cường bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ quản lý cho tổ trưởng chuyên môn 68 3.2.3. Biện pháp 3: Đổi mới chỉ đạo quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học 70 3.2.4. Biện pháp 4. Chỉ đạo tổ chuyên môn thực hiện bồi dưỡng giáo viên, đổi mới phương pháp tổ chức dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới hiện nay 75 3.2.5. Biện pháp 5: Thường xuyên kiểm tra, quản lý giáo viên thực hiện quy chế chuyên môn. 79 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp 84 3.4. Kết quả khảo cứu về tính cấp thiết, khả thi của các biện pháp 85 Tiểu kết chương 3 89 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 90 1. Kết luận 90 2. Khuyến nghị 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO 93 8
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 3.1: Sơ đồ mối quan hệ giữa các biện pháp 85 Bảng 2.1: Kết quả học lực năm học 2014 - 2015 40 Bảng 2.2: Kết quả học lực năm học 2015-2016 40 Bảng 2.3: Kết quả xếp loại hạnh kiểm năm học 2014 – 2015 41 Bảng 2.4: Kết quả xếp loại hạnh kiểm năm học 2015-2016 41 Bảng 2.5: Kết quả khảo sát công tác quản lý việc xây dựng và 45 thực hiện kế hoạch của TCM: 45 Bảng 2.6: Kết quả khảo sát công tác quản lý hoạt động soạn bài, chuẩn bị bài lên lớp của giáo viên 46 Bảng 2.7: Kết quả khảo sát công tác quản lý giờ dạy ở trên lớp của giáo viên 47 Bảng 2.8: Kết quả khảo sát công tác quản lý đổi mới PPDH đối với TCM 49 Bảng 2.9: Kết quả khảo sát quản lý hoạt động dự giờ, thao giảng, hội giảng 51 Bảng 2.10: Kết quả thực hiện hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở trường trung học cơ sở Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội. 52 Bảng 2.11: Kết quả khảo sát về quản lý chỉ đạo bồi dưỡng phát triển đội ngũ giáo viên trong tổ 55 Bảng 2.12:Kết quả khảo sát về quản lý hồ sơ chuyên môn 57 Bảng 3.1. Kết quả khảo cứu về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS Nghĩa Tân. 87 Biểu đồ 3.1. Mối tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất 88 9
10
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Ở bất kỳ giai đoạn lịch sử nào, giáo dục - đào tạo luôn đóng một vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển của mỗi cá nhân, tập thể, cộng đồng, dân tộc và cả nhân loại. Giáo dục ngày nay được coi là nền móng của sự phát triển KH- KT và đem lại sự thịnh vượng cho nền kinh tế quốc dân. Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hoá và con người Việt Nam. Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư cho phát triển. Đảng ta đã đặt giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu, coi đầu tư cho giáo dục là một trong những hướng chính của đầu tư phát triển; đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, để phát triển nền kinh tế tri thức, yêu cầu đẩy nhanh tiến độ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đòi hỏi phải tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, vì vậy phát triển giáo dục là rất cần thiết. Mục tiêu của chương trình trung học cơ sở mới là:“….Củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học, tiếp tục phát triển toàn diện cả về đạo đức trí tuệ, thể chất thẩm mỹ, và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, có trình độ học vấn phổ thông cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để có thể tiếp tục học trung học phổ thông, trung học chuyên nghiệp, học nghề, hoặc đi vào cuộc sống lao động” [10]. Với yêu cầu dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo rèn luyện thói quen và khả năng tự học tinh thần hợp tác của học sinh phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học. Đổi mới phương pháp dạy học rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Đối với nhà trường THCS thì TCM là đơn vị quản lý trực tiếp triển khai các hoạt động CM. Hoạt động TCM luôn có một vai trò quan trọng trong việc 11
nâng cao chất lượng đội ngũ, chất lượng DH trong nhà trường. Đối với GV, TCM là nơi mà họ có thể thực hiện học tập, trao đổi CM một cách gần gũi và thiết thực nhất. Hoạt động của tổ chuyên môn hiệu quả thì chất lượng dạy và học trong nhà trường được nâng cao. Tuy nhiên, trong quá trình quản lý hoạt động của các tổ chuyên môn ở trường THCS còn bộc lộ nhiều khó khăn, bất cập. Các tổ chuyên môn chưa phát huy được hiệu quả hoạt động để có thể đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Đó là đổi mới tư duy, nhận thức, triết lý giáo dục, về sứ mạng của giáo dục; đổi mới quan điểm phát triển giáo dục; đổi mới mục tiêu giáo dục; đổi mới và lành mạnh hóa môi trường giáo dục; đổi mới nội dung và phương thức giáo dục; đổi mới cơ chế phát triển giáo dục; đổi mới động lực – nguồn lực phát triển giáo dục; đổi mới tổ chức chỉ đạo thực hiện quá trình đổi mới giáo dục. Vấn đề quản lý hoạt động của tổ chuyên môn như thế nào để vừa đảm bảo hoạt động quản lý của hiệu trưởng vừa không làm rào cản hoạt động tổ chuyên môn, vừa phát huy được vai trò, khả năng hoạt động sáng tạo, hiệu quả của tổ chuyên môn trong hoạt động giảng dạy và thực hiện mục tiêu GD. Tuy nhiên, thực tế hiện nay vấn đề hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THCS quận Cầu Giấy nói chung và trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội nói riêng đã có những đổi mới nhất định về công tác quản lý cũng như nội dung, hình thức sinh hoạt, giúp nhà trường từng bước khẳng định mình song vẫn chưa đáp ứng được tình hình thực tế hiện nay của xã hội. Các biện pháp quản lý hoạt động của các tổ chuyên môn ở trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội đang áp dụng theo lối truyền thống, còn hình thức, chiếu lệ nên chưa phát huy hết sức mạnh nội lực của nhà trường. Do đó để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục như hiện nay đòi hỏi việc quản lý hoạt động tổ chuyên ở các nhà trường phải có những cải tiến nhằm phát huy những nội lực sẵn có của nhà trường và khắc phục những hạn chế nhằm đưa nhà trường ngày một phát triển. Xuất phát từ những lý do trên, đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay” cần được đề ra và nghiên cứu. 12
2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng, đề xuất biện pháp quản lý của hiệu trưởng trong việc chỉ đạo hoạt động tổ chuyên môn của các tổ chuyên môn trường THCS Nghĩa Tân quận Cầu Giấy, Hà Nội nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động chuyên môn của các tổ chuyên môn tại trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay 4. Giả thuyết khoa học Việc triển khai hoạt động của các tổ chuyên môn ở trường THCS Nghĩa Tân quận Cầu Giấy, Hà Nội đã có nhiều tiến bộ và hiệu quả nhất định. Tuy nhiên, do có một số nguyên nhân còn nặng tính hình thức và quản lý hành chính hơn là quản lý chuyên môn, hoạt động chuyên môn của các tổ chuyên môn chưa đi vào thực chất, mang tính đối phó, chưa thực hiện thường xuyên theo đúng quy định mà chỉ tập trung vào các đợt thao giảng, thi giáo viên dạy giỏi….Nếu đề xuất được các biện pháp phù hợp để quản lý hoạt động của tổ chuyên môn và thực hiện một cách đồng bộ thì chất lượng giảng dạy tại trường THCS Nghĩa Tân quận Cầu Giấy, Hà Nội sẽ được nâng cao, góp phần thực hiện thành công và thắng lợi cùng mục tiêu giáo dục của thủ đô Hà Nội. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn của trường trung học cơ sở 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay. 5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động các tổ chuyên của trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội. 13
6. Câu hỏi nghiên cứu 6.1. Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn của các tổ trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội như thế nào? 6.2. Công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn của các tổ ở trường THCS Nghĩa Tân được đánh giá như thế nào? 6.3. Cần phải sử dụng các biện pháp quản lý nào để góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động tổ chuyên môn ở các tổ chuyên môn trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội? 7. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài tập trung nghiên cứu ở 6 tổ chuyên môn trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội - 6 tổ trưởng chuyên môn trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội. - Điều tra, khảo sát hoạt động của các tổ chuyên môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn từ năm học 2014-2015 đến năm học 2015- 2016 của trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, TP Hà Nội. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu các văn bản của Nhà nước, của Bộ Giáo dục và Đào tạo về công tác quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, xây dựng tổ chuyên môn, các văn bản pháp quy của nhà nước, của ngành, của địa phương…. - Các tài liệu khoa học về quản lý giáo dục và quản lý trường THCS, quản lý tổ chuyên môn các trường THCS….. - Phương pháp này dùng cho kết quả xác định cơ sở lý luận, phương pháp luận cho việc đề xuất các biện pháp quản lý. - Sử dụng các phương pháp nghiên cứu như tổng hợp, phân tích, khái quát hóa tài liệu được sử dụng để xác định khái niệm công cụ và khung lý thuyết cho vấn đề nghiên cứu. 14
8.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Sử dụng hệ thống câu hỏi đối với cán bộ quản lý, giáo viên, tổ trưởng chuyên môn trường THCS Nghĩa Tân quận Cầu Giấy để thu thập số liệu, đánh giá thực trạng và tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng - Nghiên cứu các kế hoạch, hồ sơ của các tổ chuyên môn trường THCS Nghĩa Tân quận Cầu Giấy, hồ sơ chuyên môn của ban giám hiệu trường THCS Nghĩa Tân quận Cầu Giấy, Hà Nội để nhận định đánh giá hoạt động của tổ chuyên môn Phân tích được thực trạng để đề ra biện pháp phù hợp. 8.3 Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Sử dụng các công thức thống kê toán học như số điểm trung bình, tính hệ số… để rút ra các nhận xét khoa học. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị và tài liệu tham khảo, phụ lục nội dung chính của luận văn được cấu trúc gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của ở trường THCS Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội trong yêu cầu đổi mới dạy học hiện nay 15
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Sơ lược các nghiên cứu liên quan Hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam gồm giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên. Các cấp học và trình độ đào tạo bao gồm: giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học, trong đó giáo dục phổ thông là cốt lõi, là nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Hiện nay, nhiệm vụ quan trọng của giáo dục phổ thông không chỉ dừng lại ở việc truyền thụ cho học sinh (HS) những kỹ năng, kiến thức, những kinh nghiệm mà loài người đã tích luỹ được, mà còn phải bồi dưỡng cho các em năng lực sáng tạo ra những kiến thức mới, phương tiện mới, cách giải quyết mới chưa từng có như: Năng lực giao tiếp, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực tự học, năng lực tự cập nhật kiến thức, khả năng thích ứng, khả năng áp dụng thực tiễn…, như học giả Fukuzawa Yukichi đã từng viết, “dù có nhồi nhét đầy tri thức trong đầu, nhưng không thể ứng dụng trong thực tế thì cũng vô nghĩa”. Như vậy, vấn đề chất lượng đã trở thành vấn đề của thời đại, vấn đề sống còn của tất cả các nhà trường trong thời đại ngày nay, đòi hỏi các nhà quản lý nhà trường (QLNT) phải đầu tư nghiên cứu để tìm ra những giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học. Một trong những giải pháp đó là đổi mới mạnh mẽ cơ chế quản lý trong nhà trường. Vì hoạt động quản lý trong nhà trường có vai trò quyết định đến chất lượng hoạt động dạy và học của nhà trường. Như trong công trình nghiên cứu của mình các nhà giáo dục Xô Viết đã viết “Kết quả toàn bộ hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý hoạt động của đội ngũ GV”. Điều này càng nhấn mạnh đến vai trò của người làm công tác quản lý trong nhà trường. Việc nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà trường nói chung và nhà trường THCS nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề quan tâm của các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển Giáo dục và 16
Đào tạo của xã hội, nâng cao chất lượng giảng dạy, vai trò đóng góp của các biện pháp là hết sức quan trọng. Đây là vấn đề luôn luôn được các nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm. Cụ thể, Ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu chủ yếu về mặt lý luận như quản lý và chức năng quản lý, về tiêu chuẩn và phẩm chất cần có của người quản lý, về sự liên hệ giữa khoa học quản lý và khoa học khác. Các công trình nghiên cứu riêng về chân dung người hiệu trưởng trường học, có thể kể đến các tác giả: Nguyễn Ngọc Quang, Hà Sỹ Hồ, Lê Tuấn, Nguyễn Văn Lê... Trong các công trình đó, các tác giả đã nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục. Về vai trò công tác quản lý trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Phải không ngừng cải tiến nâng cao chất lượng, điều hành và quản lý của mình để qua đó tác động có hiệu quả vào quá trình cải tiến chất lượng ở các khâu, các bộ phận của hệ thống giáo dục cấp vi mô cũng như cấp vĩ mô. Các công trình khoa học này với tầm vóc quy mô cũng như ý nghĩa, lý luận và thực tiễn nhất định trong quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học. Tuy nhiên các công trình này chỉ nghiên cứu về mặt lý luận, song nghiên cứu về biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy học của giáo viên THCS chưa được đề cập cụ thể đầy đủ và chi tiết trong khoa học giáo dục. Đây là vấn đề bức xúc trong chiến lược và phát triển giáo dục mà nước ta cần “Đổi mới mạnh mẽ nội dung- phương pháp và quản lý Giáo dục -Đào tạo”. Gần đây một số luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục chuyên ngành quản lý giáo dục bước đầu tổ chức nghiên cứu thực trạng và hệ thống được một số vấn đề quản lý cũng như đề xuất một số biện pháp quản lý như đề tài: “Biện pháp quản lý hoạt động dạy và giao lưu thầy trò nhằm nâng cao chất lượng giáo dục học sinh THPT tỉnh Gia Lai” của Trần Ngọc Chi (1997); “Một số biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng nhằm góp phần nâng cao kết quả học tập cho các học sinh THPT thị xã sơn La” của Nguyễn Khai Tâm (2000) “Các biện pháp quản lý hoạt động dạy của Hiệu trưởng trường THPT tỉnh Thái Nguyên” của Đinh Thị Tuyết Mai (2002)” “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của 17
Hiệu trưởng các trường THPT huyện Yên Khánh – Ninh Bình trong bối cảnh hiện nay” của Đỗ Văn Thông (2008). “Biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng trường THPT Ngô Gia Tự tỉnh Bắc Ninh” của Nguyễn Hữu Hùng (2010)... Các nghiên cứu trên nhìn chung đã bàn một số biện pháp quản lý trên cơ sở quản lý hoạt động DH, TCM trong nhà trường. Tuy nhiên, các tác giả chưa đề cập đến nhiều các các biện pháp để phát huy được vai trò, khả năng, năng lực tự chủ của TCM, các giải pháp xây dựng TCM. Vấn đề quản lý hoạt động TCM là một vấn đề khó khăn, phức tạp nhưng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc nâng cao chất lượng DH và chất GD trong nhà trường. Tuy nhiên, việc nghiên cứu quản lý hoạt động TCM trên địa bàn thành phố Hà Nội có rất ít tác giả hay đề tài nào nghiên cứu. Để góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động TCM ở trường THCS, cần có một nghiên cứu hệ thống và cụ thể 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Quản lý là một trong những loại hình lao động có hiệu quả quan trọng nhất trong các hoạt động của con người. Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công, hợp tác lao động khi xã hội phát triển, quản lý đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển các hoạt động xã hội, xã hội loài người trải qua nhiều chế độ chính trị xã hội khác nhau, mỗi chế độ khác nhau, có một phương thức sản xuất khác nhau, phương thức sản xuất sau phát triển hơn phương thức sản xuất trước, con người thế hệ sau tiến bộ và văn minh hơn thế hệ trước, nó kéo theo trình độ quản lý ngày càng cao làm cho năng suất lao động ngày càng tăng, làm cho xã hội ngày càng phát triển tiến bộ. Theo yếu tố chính trị xã hội: Quản lý còn là sự kết hợp giữa tri thức với lao động, quản lý còn được xem là tổ hợp các cách thức, phương pháp tác động vào đối tượng để phát huy khả năng của đối tượng nhằm thúc đẩy sự phát triển của xã hội. - Theo yếu tố hành động: Quản lý là quá trình điều khiển, Chủ thể quản lý điều khiển đối tượng quản lý để đạt tới mục tiêu đặt ra. 18
- Thuật ngữ quản lý (từ Hán Việt) nêu rõ bản chất của hoạt động này trong thực tiễn, nó gồm hai mặt tích hợp vào khâu từ “Quản” và từ “Lý”. - “Quản” là sự trông coi, chăm sóc, giữ gìn, duy trì ở trong thái ổn định. “lý” là sự sửa sang, sắp xếp, làm cho nó phát triển. Như vậy “Quản lý” là sự trông coi, chăm sóc, sửa sang làm cho nó ổn định và phát triển. - Có nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học về nội dung, thuật ngữ “quản lý” có thể nêu một số định nghĩa như sau: Theo lý luận của chủ nghĩa Mác về quản lý: "Quản lý xã hội một cách khoa học là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đối với toàn bộ hay những hệ thống khác nhau của hệ thống xã hội trên cơ sở nhận thức và vận dụng đúng đắn những quy luật khách quan vốn có của nó nhằm đảm bảo cho nó hoạt động và phát triển tối ưu theo mục đích đặt ra" [7]. Theo F.W Taylor: “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người khác làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”. Theo Harold Koontz “Quản lý là hoạt động thiết yếu bảo đảm sự hoạt động nỗ lực của các cá nhân nhằm đạt được các mục tiêu của tổ chức” [16]. Theo tác giả Nguyễn Văn Bình:“Quản lý là một nghệ thuật đạt được mục tiêu đã đề ra thông qua điều khiển, phối hợp, hướng dẫn, chỉ huy hoạt động của những người khác”. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang trường cán bộ quản lý giáo dục và đào tạo “Quản lý là những tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong tổ chức để vận hành tổ chức, nhằm đạt mục đích nhất định” [20]. - Theo Trần Kiểm “Quản lý nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều người sao cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội” [17]. - Quản lý sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đề ra và đúng ý trí người quản lý. 19
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người làm quản lý) đến khác thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt mục đích của tổ chức [10] Mặc dù có những cách diễn đạt khác nhau, song có thể khái quát nội dung cơ bản của quản lý được đề cập đến trong các quan niệm trên là: - Quản lý là thuộc tính bất biến, nội tại của mọi quá trình hoạt động xã hội. Lao động quản lý là điều kiện quan trọng để làm cho xã hội loài người tồn tại, vận hành phát triển; - Quản lý được thực hiện với một tổ chức hay một nhóm xã hội; - Quản lý là những tác động có tính hướng đích, là những tác động phối hợp nỗ lực của các cá nhân thực hiện mục tiêu của tổ chức; - Yếu tố con người, trong đó chủ yếu bao gồm người quản lý và người bị quản lý giữ vai trò trung tâm trong chu trình, trong hoạt động quản lý Tóm lại: Quản lý là một quá trình tác động, gây ảnh hưởng của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý một các hợp quy luật nhằm đạt được mục tiêu chung. 1.2.2 Quản lý nhà trường Nhà trường là bộ phận quan trọng của hệ thống giáo dục quốc dân. Nhà trường là một hoạt động xã hội một thiết chế chuyên biệt của xã hội, nơi truyền bá những kinh nghiệm lịch sử của xã hội loài người, nền văn hóa nhân loại cho một nhóm dân cư nhất định của xã hội đó. Nhà trường là nơi tổ chức thực hiện và quản lý quá trình giáo dục. Quá trình này được thực hiện bởi hai chủ thể, người được giáo dục (người học) và người giáo dục (người dạy). Trong quá trình giáo dục hoạt động của người học và hoạt động của người dạy luôn gắn bó tương tác hỗ trợ nhau tựa vào nhau để thực hiện mục tiêu giáo dục theo yêu cầu xã hội. Để quản lý trường học có hiệu quả chủ thể quản lý (hiệu trưởng) cần phải thực hiện tốt các chức năng quản lý, chức năng kế hoạch hóa, chức năng tổ chức, chức năng chỉ đạo, chức năng kiểm tra, vận dụng sao cho đúng nguyên lý 20