Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tại trường trung học cơ sở Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tế thực trạng hoạt động quản lý tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất để từ đó đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tại trường Trung học cơ sở Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tại trường trung học cơ sở Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRẦN THỊ LAN HƯƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỐNG NHẤT, QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRẦN THỊ LAN HƯƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỐNG NHẤT, QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 8140114 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS TRẦN HUY HOÀNG HÀ NỘI - 2020
i LỜI CẢM ƠN Để thực hiện tốt đề tài nghiên cứu này, đầu tiên tác giả muốn tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tập thể các thầy cô giáo trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội đã quan tâm, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến: PGS.TS Trần Huy Hoàng đã nhiệt tình giúp đỡ và hướng dẫn cho tác giả trong việc hoàn thiện luận văn. Tác giả cảm ơn Ban giám hiệu và toàn thể đội ngũ Cán bộ, giáo viên, nhân viên của trường THCS Thống Nhất đã nhiệt tình hỗ trợ, cung cấp số liệu trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn tại nhà trường. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, cơ quan, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ nhiệt tình trong quá trình học tập tại trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội. Mặc dù đã cố gắng, song do sự hạn hẹp về thời gian, điều kiện nghiên cứu, luận văn không tránh khỏi những sai sót. Tác giả kính mong nhận được sự quan tâm chỉ dẫn, đóng góp ý kiến của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp để kết quả nghiên cứu được hoàn chỉnh hơn. Hà Nội, tháng 6 năm 2020 Tác giả luận văn Trần Thị Lan Hương
ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BGH : Ban giám hiệu CB-GV : Cán bộ, giáo viên CBQL : Cán bộ quản lý CNTT : Công nghệ thông tin CSVC : Cơ sở vật chất GD & ĐT : Giáo dục & Đào tạo GV : Giáo viên HT : Hiệu trưởng QL : Quản lý QLGD : Quản lý giáo dục SHCM : Sinh hoạt chuyên môn TCM : Tổ chuyên môn THCS : Trung học cơ sở TT : Tổ trưởng TTCM : Tổ trưởng chuyên môn XHCN : Xã hội chủ nghĩa
iii MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................. ii DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. viii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2 3. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... 2 4. Câu hỏi nghiên cứu ....................................................................................... 2 5. Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................... 2 6. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3 7. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 3 8. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 3 9. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............. …5 1.1. Tổng quan nghiên cứu ................................................................................ 5 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................................ 5 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ................................................................................ 8 1.1.3. Bàn luận..............................................................................................................10 1.2. Các khái niệm ........................................................................................... 10 1.2.1. Quản lý và quản lý giáo dục .............................................................................10 1.2.2. Tổ chuyên môn ...................................................................................................15 1.3. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc gia..................................... 20
iv 1.4. Đổi mới chương trình giáo dục phổ thông và những nhiệm vụ mới của tổ chuyên môn trong trường THCS..................................................................... 21 1.4.1. Những đổi mới cơ bản trong chương trình giáo dục phổ thông 2018 ..............21 1.4.2. Những nhiệm vụ mới của tổ chuyên môn ........................................................22 1.4.3. Mối quan hệ giữa hiệu trưởng với tổ trưởng TCM ........................................22 1.5. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường THCS trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông ............................................................. 23 1.5.1. Quản lý công tác xây dựng kế hoạch hoạt động của TCM ...........................23 1.5.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn...........................25 1.5.3. Chi đạo tổ chuyên môn thực hiện kế hoạch hoạt động ..................................27 1.5.4. Kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế hoạch của tổ chuyên môn ....................29 1.6. Các yếu tố tác động tới quản lí hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông ....................................................... 31 1.6.1. Nhân tố khách quan...........................................................................................31 1.6.2. Nhân tố chủ quan...............................................................................................32 Tiểu kết Chương 1 ........................................................................................... 35 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN TẠI TRƯỜNG THCS THỐNG NHẤT, QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG ................ 36 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - văn hóa - giáo dục của quận Ba Đình thành phố Hà Nội và trường THCS Thống Nhất ............................................ 36 2.1.1. Khái quát về thực trạng giáo dục của quận Ba Đình – Hà Nội ....................36 2.1.2. Thực trạng giáo dục THCS tại quận Ba Đình ................................................38 2.2. Thực trạng giáo dục tại trường THCS Thống Nhất, quận Ba Đình .............. 39 2.2.1. Giới thiệu khái quát về đội ngũ giáo viên trường THCS Thống Nhất, quận Ba Đình .........................................................................................................................39 2.2.2. Thực trạng cơ sở vật chất của trường THCS Thống Nhất ............................41
v 2.3. Giới thiệu khảo sát ................................................................................... 44 2.3.1.Mục đích khảo sát ...............................................................................................44 2.3.2. Nội dung khảo sát ..............................................................................................45 2.4. Kết quả khảo sát thực trạng hoạt động tổ chuyên môn ............................ 45 2.5. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tại trường THCS Thống Nhất, Quận Ba Đình, thành phố Hà Nội ................................................................... 46 2.5.1. Kết quả khảo sát về thực trạng quản lí xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn ...................................................................................................................46 2.5.2. Khảo sát thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................................49 2.5.3. Khảo sát thực trạng về việc chỉ đạo thực hiện các hoạt động tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất .............................................................................54 2.5.4. Khảo sát thực trạng việc kiểm tra, đánh giá các hoạt động của tổ chuyên môn .............................................................................................. 57 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trong trường THCS Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội ....................... 61 2.6.1. Điểm mạnh .........................................................................................................61 2.6.2. Điểm hạn chế .....................................................................................................61 2.6.3. Nguyên nhân ......................................................................................................62 Tiểu kết chương 2............................................................................................ 63 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỐNG NHẤT, QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ..................................................................................................... 64 3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp ................................................................... 64 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất, Quận Ba Đình, Thành phố Hà Nội ........................................................ 65
vi 3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng năng lực cho tổ trưởng tổ chuyên môn trong việc quản lý hoạt động dạy học tại trường đáp ứng chương trình giáo dục mới ....................65 3.2.2. Đổi mới công tác xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn đáp ứng chương trình giáo dục mới .....................................................68 3.2.3. Chỉ đạo sinh hoạt chuyên môn theo hướng phát triển năng lực học tập của học sinh đáp ứng chương trình giáo dục mới............................................................73 3.2.4. Đổi mới cách đánh giá kết quả hoạt động tổ chuyên môn đáp ứng chương trình giáo dục mới ........................................................................................................75 3.2.5. Đổi mới công tác thi đua khen thưởng giáo viên dựa vào kết quả đánh giá định kỳ đáp ứng chương trình giáo dục mới .............................................................77 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp ............................................................... 80 3.4. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ............81 Tiểu kết Chương 3 ........................................................................................... 85 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 86 1. Kết luận ....................................................................................................... 86 2. Khuyến nghị ................................................................................................ 87 2.1. Đối với Sở giáo dục và đào tạo Hà Nội ................................................... 87 2.2. Đối với Hiệu trưởng trường THCS Thống Nhất ................................................88 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 90
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Tình hình phân bổ nhân sự tại trường THCS Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội ............................................... 40 Bảng 2.2: Thực trạng cơ sở vật chất và thư viện của trường THCS Thống Nhất ................................................................................. 41 Bảng 2.3: Cơ cấu độ tuổi trong mẫu điều tra .............................................. 45 Bảng 2.4: Thống kê cơ cấu giới tính của đội ngũ giáo viên tổ chuyên môn theo mẫu điều tra ................................................................ 46 Bảng 2.5: Những tiêu chí quản lý tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch trong bối cảnh mới tại trường THCS Thống Nhất ..................... 47 Bảng 2.6: Kết quả khảo sát thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất ................... 50 Bảng 2.7: Kết quả đánh giá thực trạng chỉ đạo thực hiện kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất ............ 54 Bảng 2.8: Kết quả khảo sát hoạt động kiểm tra đánh giá tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất ............................................. 57 Bảng 3.1: Kết quả đánh giá mức độ cần thiết của các biện pháp ............... 82 Bảng 3.2: Đánh giá tính khả thi của các biện pháp ..................................... 83
viii DANH MỤC CÁC HÌNH Biểu đồ 2.1: Biểu đồ khảo sát việc quản lý hoạt động lập kế hoạch của tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục ..................... 49 Biểu đồ 2.2: Tổ chức xây dựng chương trình bồi dưỡng tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất .................................................. 54 Biểu đồ 2.3: Chỉ đạo thực hiện các hoạt động của tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất ....................................................... 57 Biểu đồ 2.4: Kiểm tra đánh giá hoạt động của tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất ................................................................... 60
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Phát triển giáo dục là mục tiêu chung của mỗi quốc gia nhằm nâng cao chất lượng dân trí và từ đó có thể góp phần tăng trưởng cho đất nước. Giáo dục cũng đóng vai trò đặc biệt trong việc đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước. Giáo dục góp phần tạo ra nguồn lao động có kỹ thuật và góp phần tăng cường chất lượng cho giáo dục. Luật giáo dục cũng cũng đã đưa ra “Nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục” và “cán bộ quản lý giữ vai trò quan trọng trong việc tổ chức, quản lý, điều hành các hoạt động giáo dục.” Chính vì vậy việc xây dựng, phát triển và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên là nhiệm vụ cấp thiết của ngành giáo dục. Chất lượng giáo dục THCS là kết quả hoạt động giáo dục của nhà trường, trong đó chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn đóng vai trò quyết định. Những đơn vị chịu trách nhiệm chính trong các hoạt động chuyên môn của trường là các tổ chuyên môn. Nếu tổ chuyên môn hoạt động tốt thì các hoạt động chuyên môn của nhà trường mới được đảm bảo. Vì thế quản lý nhà trường phải coi trọng công tác quản lý tổ chuyên môn, coi tổ chuyên môn là hoạt động cơ bản trong hoạt động chuyên môn của nhà trường phổ thông. Trong những năm qua, hoạt động chuyên môn của trường THCS Thống Nhất quận Ba Đình đã đạt được nhiều thành tích tốt đẹp đáng khích lệ. Tuy nhiên khi chương trình giáo dục phổ thông mới được ban hành với rất nhiều thay đổi từ mục tiêu, nội dung, hình thức tổ chức dạy học, phương pháp dạy học và nhất là kiểm tra đánh giá học sinh thì hoạt động tổ chuyên môn gặp nhiều lúng túng, bất cập. Hiện nay, quản lý hoạt động tổ chuyên môn của trường THCS Thống Nhất phần lớn quản lý bằng kinh nghiệm, chưa có những cơ sở khoa học vững chắc. Chính vì thế, việc quản lý hoạt động của tổ chuyên môn vẫn chưa phát huy hết năng lực chuyên môn của đội ngũ giáo viên, nhất là trong việc nâng cao chất lượng chuyên môn của trường THCS
2 Thống Nhất. Như vậy, vấn đề cấp thiết nhất trong hoạt động của tổ chuyên môn là vấn đề quản lý. Quản lý tổ chuyên môn là yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của trường THCS Thống Nhất và để đáp ứng đầy đủ những yêu cầu của đổi mới giáo dục. Xuất phát từ những lý do trên, nhận thức được tính tất yếu của vấn đề đổi mới công tác giáo dục, quản lý nhà trường trong bối cảnh đổi mới hiện nay, việc tìm ra một số giải pháp quản lý chất lượng hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn của trường THCS Thống Nhất sẽ góp phần tích cực trong việc nâng cao hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn. Chính vì thế, tôi đã lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tại trường THCS Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở kết quả nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tế thực trạng hoạt động quản lý tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất để từ đó đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tại trường Trung học cơ sở Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. 3. Khách thể nghiên cứu / Đối tượng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Hoạt động của tổ chuyên môn - Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động quản lý tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất, Ba Đình, Hà Nội. 4. Câu hỏi nghiên cứu Hoạt động tổ chuyên môn trong trường Trung học cơ sở trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông đang đặt ra cho các nhà quản lí những vấn đề gì? 5. Giả thuyết nghiên cứu Trong một cơ sở giáo dục Trung học cơ sở, tổ chuyên môn là đơn vị chủ yếu trong việc thực hiện nhiệm vụ dạy học – nhiệm vụ trung tâm của nhà
3 trường. Trong bối cảnh đổi mới chương trình và sách giáo khoa, hoạt động tổ chuyên môn bộc lộ nhiều lúng túng, bất cập. Nếu nghiên cứu vị trí, vai trò, nhiệm vụ tổ chuyên môn trong bối cảnh mới có thể đề xuất các biện pháp quản lý giúp tổ chuyên môn có thể hoàn thành tốt chức trách của mình, đảm bảo chất lượng của quá trình dạy học theo chương trình mới. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lí hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. 6.2. Khảo sát và phân tích thực trạng hoạt động và thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tại trường Trung học cơ sở Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. 6.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tại trường Trung học cơ sở Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. 7. Phạm vi nghiên cứu 7.1. Thời gian nghiên cứu: tháng 6/2017 – tháng 6/2019. 7.2. Địa bàn nghiên cứu: trường THCS Thống Nhất, quận Ba Đình, Hà Nội. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Tổng kết, hồi cứu các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn, từ đó đưa ra khung lý luận cho luận văn. 8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Điều tra bằng bảng hỏi. Quan sát, đàm thoại, nghiên cứu tài liệu liên quan đến công tác quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở trường Trung học cơ sở Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội.
4 8.3. Phương pháp hỗ trợ Thống kê Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 9. Cấu trúc luận văn Luận văn bao gồm những phần như sau: Phần mở đầu Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Chương 2: Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn và thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh mới tại trường Trung học cơ sở Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. Chương 3: Một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tại trường Trung học cơ sở Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. Phần Kết luận
5 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Hoạt động tổ chuyên môn là một trong những hoạt động đặc trưng trong các trường học. Chính vì thế có nhiều nghiên cứu về hoạt động tổ chuyên môn, nhất là tổ chuyên trong trường THPT, THCS. Nhà nghiên cứu về quản lý giáo dục Eaker, R., & Keating, J. (2011) trong tác phẩm “Every school, every team, every classroom: District leadership for growing professional learning communities at work TM” 11 đã cho rằng kết quả hoạt động của nhà trường phụ thuộc phần lớn vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác hoạt động của đội ngũ giáo viên. Trong tác phẩm của mình ông đã tổng kết những kinh nghiệm thành công cũng như thất bại trong việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại trường THPT. Theo ông thì thành công lớn nhất là phải phân công công việc một cách hợp lý giữa các thành viên trong ban giám hiệu, hiệu trưởng và phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, tổ trưởng tổ chuyên môn. Jonhson (2003) cho rằng tổ chuyên môn là nơi tập hợp các giáo viên trong cùng một lĩnh vực, qua đó họ có thể trao đổi, sinh hoạt để nâng cao năng lực chuyên môn của bản thân. Jonh (2003) cũng khẳng định rằng chỉ khi nâng cao được trình độ chuyên môn thì giáo viên mới có thể cải thiện tình hình học tập của học sinh và đáp ứng các nhu cầu của xã hội. Trách nhiệm của giáo viên nói chung và của tổ chuyên môn nói riêng là những cam kết trong việc cải thiện tình hình học tập của học sinh và đáp ứng các nhu cầu của xã hội. Một tổ chuyên môn hoạt động có hiệu quả là nơi giáo viên có thể tiếp
6 nhận những kiến thức mới về dạy và học, giúp họ nâng cao được kết quả dạy học và quản lý được việc dạy học trong trường. Ông cũng chỉ ra các hoạt động của tổ trưởng tổ chuyên môn : +) Tìm hiểu những thách thức và cản trở trong việc dạy học của nhà trường trên cơ sở thu thập những thông tin thực tế trong việc dạy và học của học sinh sinh viên. Các nhà lãnh đạo cần thường xuyên xem xét kết quả học tập rèn luyện của HS, mối quan hệ của HS với các giáo viên trong trường, thái độ hành vi của học sinh, thái độ hành vi của giáo viên và nhân viên trong trường. +) Nhà trường cần xây dựng các kế hoạch dài hạn để từ đó có thể khắc phục và chủ động đối phó với những khó khăn trong việc dạy và học của học sinh và giáo viên. Bên cạnh những kế hoạch dài hạn thì kế hoạch ngắn hạn cũng cần thiết nhằm giúp giáo viên tập trung cố gắng và nỗ lực hơn nữa cho các mục tiêu cuối cùng 16. +) Tăng cường hơn nữa các hình thức hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chuyên môn. Các hình thức bao gồm: hội thảo, huấn luyện, đào tạo chuyên môn, thảo luận bài học, tổ chức các buổi semina trao đổi kinh nghiệm, quan sát giờ dạy… +) Hỗ trợ cho giáo viên cả vật chất và tinh thần để giáo viên có thể yên tâm công tác và tập trung vào công việc chuyên môn của họ. +) Hội thảo là một trong những hoạt động quan trọng trong hoạt động tổ chuyên môn. Trong các buổi hội thảo, các giáo viên có cơ hội chia sẻ kế hoạch hoạt động và phát triển của nhà trường. Những vấn đề mà hội thảo có thể bàn luận bao gồm: xây dựng và phát huy vai trò lãnh đạo của giáo viên, xây dựng môi trường làm việc hiệu quả trong nhà trường, lãnh đạo của giáo viên trong quá trình dạy học, chỉ đạo và đánh giá các hoạt động của tổ chuyên môn, phân quyền cho tổ trưởng tổ chuyên môn để quản lý hoạt động của tổ chuyên môn. Có thể thấy, để quản lý tốt hoạt động của tổ chuyên môn thì các
7 hiệu trưởng phải có kiến thức, có kĩ năng lãnh đạo, là người biết lắng nghe và chia sẻ tư vấn cho giáo viên trong việc dạy và học để nâng cao thành tích học tập và giúp giáo viên trong việc giải quyết những vấn đề phát sinh trong quá trình dạy và học 14. Những đặc trưng cơ bản của tổ chuyên môn cũng được 15 phân tích rõ ràng như các thành viên trong tổ chuyên môn cần tìm hiểu về nguồn gốc ra đời và mục đích hoạt động của tổ chuyên môn. Mục đích của tổ chuyên môn là tạo ra một môi trường học thuật, nơi đó các giáo viên có thể trao đổi về chuyên môn, hỗ trợ lẫn nhau trong các vấn đề chuyên môn nhằm đến mục đích cuối cùng là tạo ra một môi trường học tập an toàn, hỗ trợ lẫn nhau, giải đáp thắc mắc lẫn nhau. Đặc trưng thứ hai của tổ chuyên môn là các thành viên trong tổ phải luôn lắng nghe, tin tưởng và chia sẻ lẫn nhau giữa các thành viên trong nhóm. Tổ trưởng tổ chuyên môn pahir là người biết lắng nghe, hỗ trợ và lãnh đạo các thành viên trong nhóm với tinh thần trách nhiệm cao và sự hợp tác nhất trí cao. Trong bài tạp chí “Principal Leadership for Professional Development to Build School Capacity” 17 của tác giả Youngs, P., & King, M. B (2002) đã sử dụng nghiên cứu nhiều năm ở các trường tiểu học trong khu vực đô thị để xem xét về cách thức lãnh đạo tổ chuyên môn tại 4 trường thì ông phát hiện ra rằng lãnh đạo tổ chuyên môn có thể duy trì những những người có năng lực cao bằng cách tạo ra niềm tin, tạo ra cấu trúc thúc đẩy việc học tập của giáo viên và kết nối cá nhân với tổ chuyên môn, có thể thúc đẩy hoạt động của tổ chuyên môn. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy trong quá trình chuyển đổi trong các lãnh đạo nhà trường, các hiệu trưởng phải nhận thức được các tiêu chuẩn và giá trị chung giữa các tổ chuyên môn trong khi đưa các chương trình mới vào giảng dạy. Cuối cùng, kết quả nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng tổ chuyên môn chính là yếu tố trung gian giúp gắn kết giữa lãnh đạo nhà trường và thành tích của học sinh.
8 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước Những nghiên cứu về tổ chuyên môn và quản lý tổ chuyên môn cũng tương đối phong phú. Trong tác phẩm “Phương pháp dạy học truyền thống và hiện đại”, tác giả Thái Duy Tuyên [4] đã phân tích rằng tổ chuyên môn luôn đóng vai trò quan trọng nhất trong việc triển khai công tác quản lý dạy và học trong các trường THCS nói riêng. Đây cũng là nền móng cơ bản để thực hiện các quyết định, các chủ trương của Hiệu trưởng. Tổ chuyên môn cũng là địa điểm học tập và thử nghiệm những phương pháp dạy học mới. Chính vì vậy, để quản lý tốt chất lượng của tổ bộ môn thì cần cụ thể hóa các chương trình đổi mới dạy học thành quy định nội bộ để tổ chức thực hiện. Hiệu trưởng có thể ủy quyền cho hiệu phó trong việc đưa ra những kế hoạch và phương pháp giảng dạy cho mỗi năm học. Ngoài ra, hiệu trưởng phải chịu trách nhiệm trong việc chỉ đạo đổi mới những hoạt động của tổ chuyên môn, chỉ đạo thwjch iện kế hoạch và cuối cùng chỉ đạo việc đánh giá kiểm tra của mỗi tổ chuyên môn. Đó chính là một trong những khâu then chốt giúp cho việc nhận thức tầm quan trọng của tổ chuyên môn trong các hoạt động giáo dục của nhà trường. Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc cũng đưa ra khái niệm về tổ chuyên môn dưới dạng một “đội” công tác trong một tổ chứ 6. Đây chính là những vấn đề cơ bản trong hoạt động của tổ chuyên môn trong mỗi trường học. Theo tác giả thì thấy đội công tác hoạt động hiệu quả phải dựa trên hai nguyên tắc: đầu ra và kết quả hoạt động của đội và sự thỏa mãn cá nhân. Những nhân tố có tác động đến hoạt động hiệu quả của đội công tác phải bắt đầu bằng những nhân tố như: cấu trúc tổ chức, chiến lược, môi trường văn hóa, chế độ khen thưởng cũng như khả năng làm việc tập thể của các giáo viên trong trường. Để có thể nâng cao hiệu quả hoạt động của đội thì Hiệu trưởng phải là nhân tố quan trọng, phải thay đổi mô hình quản lý cho phù hợp với “đội công tác”. Các đội trưởng sẽ là lực lượng tham mưu giúp
9 việc cho hiệu trưởng để quản lý thành công các hoạt động của tổ chuyên môn trong việc xác định kết quả hoạt động của tổ chuyên môn, tổ chức tổ chuyên môn phù hợp với từng môn học, xây dựng chiến lược phát triển tổ chuyên môn cũng sẽ tạo điều kiện cho tổ chuyên môn, đội chuyên môn hoạt động hiệu quả hơn. Tác giả Phạm Viết Vượng cũng đã đưa ra những đánh giá cho rằng quản lý chuyên môn là một khoa học, một nghệ thuật. Quản lý tốt tổ chyên môn sẽ tạo ra những thành quả giáo dục có ý nghĩa quan trọng đối với hoạt động giáo dục nói chung. Tác giả cũng khẳng định rằng trong quản lý giáo dục thì quản lý tổ chuyên môn là quan trọng nhất nhằm tư vấn giám sát các bộ phận trong trường học. Quản lý trường học bằng cách quản lý các tổ chuyên môn là biện pháp quản lý có hiệu quả nhất hiện nay. Ngoài ra, cũng có rất nhiều các đề tài luận văn thạc sĩ bàn về vấn đề quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường trung học phổ thông. Tác giả Phạm Thị Lan Anh (2015) với đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Nguyễn Bỉnh Khiêm thành phố Hải Dương” 1. Trong đề tài này tác giả cũng đưa ra những thực trạng cơ bản về quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại trường trung học phổ thông Nguyễn Bỉnh Khiêm để từ đó đưa ra những kiến nghị và những giải pháp nhằm hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại trường trung học phổ thông Nguyễn Bỉnh Khiêm thành phố Hải Dương. Đề tài luận văn của tác giả Đặng Thị Nguyệt (2016) đã đưa ra những cơ sở lý luận cơ bản về hoạt động quản lý giáo dục 8 . Tác giả cũng đưa ra những thực trạng cơ bản của việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại trường để từ đó rút ra những thành công cũng như những hạn chế trong việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn để từ đó đưa ra những giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế trong hoạt động quản lý tổ chuyên môn tại trường THCS Liên Trung, huyện Đan Phượng thành phố Hà Nội.
10 1.1.3. Bàn luận Có thể thấy những công trình nghiên cứu nêu trên đã đưa ra những vấn đề xung quanh chủ đề hoạt động quản lý tổ chuyên môn. Hoạt động quản lý tổ chuyên môn sẽ là mấu chốt trong việc hình thành nên chất lượng thương hiệu của các trường học trong bối cảnh hiện nay. Hầu hết các tác phẩm đều đã đề cập đến những khía cạnh khác nhau của hoạt động quản lý tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục như hiện nay. Tuy nhiên, chưa có tác phẩm nào nghiên cứu về vấn đề quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại trường THCS Thống Nhất, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. Những kết quả nghiên cứu của các tác phẩm trên sẽ được tác giả sử dụng như những tài liệu tham khảo hữu ích trong việc tìm hiểu và nghiên cứu về vấn đề quản lý hoạt động tổ chuyên môn. 1.2. Các khái niệm 1.2.1. Quản lý và quản lý giáo dục 1.2.1.1. Khái niệm cơ bản về quản lý Khái niệm về quản lý rất phong phú. Theo tác giả Đặng Quốc Bảo (2013) 2 thì hoạt động quản lý bao gồm hai quá trình quản và lý kết hợp. Quá trình “quản” và “lý” là hai khái niệm riêng biệt nhưng đan xen lẫn nhau và được hiểu là sự đổi mới, sắp xếp và nhờ đó mà có sự phát triển. Hai khái niệm “quản” và “lý” dù tách rời nhưng vẫn hoạt động ở trạng thái bổ sung cho nhau và tương tác lẫn nhau, cũng như sự tương tác giữa các nhân tố nội lực với những nhân tố ngoại lực 2. Như vậy, có thể đưa ra khái niệm chung nhất về quản lý: Quản lý chính là những tác động một cách định hướng đến chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức có thể vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. Bush (2002) đưa ra khái niệm khác về quản lý khi ông cho rằng Quản lý là đưa ra những điều bạn muốn người khác làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách xuất sắc nhất”. 10