Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:79

Thêm vào BST

Báo xấu

63
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là phân tích thực trạng việc ứng dụng công nghệ Blockchain tại một số nước trên thế giới cũng như tại Việt Nam nhằm đề xuất mô hình đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam giúp các nhà nghiên cứu, đặc biệt là các nhà quản trị có cái nhìn tổng quan về ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng từ đó đưa ra các quyết định quản trị phù hợp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH       ĐINH NGỌC VĂN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN VIỆC ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ BLOCKCHAIN TRONG LĨNH VỰC NGÂN HÀNG TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH       ĐINH NGỌC VĂN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN VIỆC ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ BLOCKCHAIN TRONG LĨNH VỰC NGÂN HÀNG TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng Mã số : 8 34 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐỖ THANH SƠN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019
i TÓM TẮT Mục đích chính của đề tài nghiên cứu “Các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam” là phân tích thực trạng ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại các nước trên thế giới và Việt Nam từ đó đề xuất mô hình đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam qua đó đề xuất các kiến nghị nhằm giúp các Ngân hàng thương mại tại Việt Nam đưa ra các quyết định quản trị phù hợp. Nghiên cứu này dựa trên cơ sở lý thuyết và thang đo về lý thuyết chấp nhận và sử dụng công nghệ của tác giả Venkatesh và cộng sự (2003), đồng thời có sự tham khảo các công trình nghiên cứu của những tác giả trên thế giới, dựa trên các nghiên cứu tiền nhiệm và trưng cầu ý kiến chuyên gia tác giả đánh giá đưa ra các kiến nghị dựa trên các yếu tố : hiệu quả kỳ vọng, nỗ lực kỳ vọng, điều kiện thuận lợi, ảnh hưởng xã hội, an toàn/ bảo mật, tiện lợi đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam.
ii CỘNG HÕA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc --------------------------------------- LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ kinh tế “Các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Đỗ Thanh Sơn. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực. Nội dung của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Đồng thời, tôi cũng xin cam đoan rằng tất cả những phần thừa kế cũng như các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính pháp lý trong quá trình nghiên cứu khoa học của luận văn này. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 01 tháng 09 năm 2019 Ngƣời thực hiện luận văn Đinh Ngọc Văn
iii LỜI CẢM ƠN Luận văn này không thể được hoàn thành nếu thiếu sự cổ vũ, hướng dẫn và hỗ trợ của nhiều cá nhân và tổ chức. Tôi muốn gửi những lời tri ân, những lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất của mình đến tất cả những người đã trực tiếp hay gián tiếp hỗ trợ tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn này. Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn tập thể Quý Thầy Cô thuộc Đại học Ngân hàng Tp. Hồ Chí Minh đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn tôi hoàn thành các học phần trong chương trình đào tạo thạc sĩ của nhà trường. Qua đó đã giúp tôi có được những kiến thức, những kinh nghiệm cần thiết để thực hiện luận văn này. Tiếp theo, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn và tri ân chân thành, sâu sắc nhất đến với TS. Đỗ Thanh Sơn đã rất nhiệt tình hướng dẫn khoa học để giúp tôi hoàn thành được công trình nghiên cứu này. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các Quý Thầy Cô giảng viên và nhà quản trị trong lĩnh vực ngân hàng cùng các anh chị nhân viên Ngân hàng đã dành thời gian và nhiệt tình tham gia thảo luận và cho tôi cơ hội tiếp xúc để có những cuộc phỏng vấn sâu, góp phần rất quan trọng vào việc hoàn thành luận văn. Cuối cùng là lời tri ân, lời cám ơn đến những người thân yêu nhất trong gia đình của tôi đã âm thầm hỗ trợ, tạo điều kiện tốt nhất và truyền nhiệt huyết để tôi hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tôi xin gửi lời tạ ơn đến ba mẹ, những người đã hy sinh rất nhiều để tôi có thể được theo học chương trình cao học và hoàn thành luận văn này. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 15 tháng 10 năm 2019
iv MỤC LỤC TÓM TẮT ................................................................................................................................ i LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................................. ii LỜI CẢM ƠN........................................................................................................................ iii MỤC LỤC ...............................................................................................................................iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................. vii DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH .................................................................................. viii PHẦN MỞ ĐẦU..................................................................................................................1 1. Đặt vấn đề.........................................................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................................2 2.1. Mục tiêu tổng quát .....................................................................................................3 2.2. Mục tiêu cụ thể ...........................................................................................................3 3. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................................3 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu...............................................................................3 4.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................................4 4.2. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................................4 4.3. Đối tượng phỏng vấn .................................................................................................4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ..............................................................................................4 6. Đóng góp của nghiên cứu..............................................................................................4 7. Kết cấu của luận văn gồm ............................................................................................5 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÔNG NGHỆ BLOCKCHAIN .............6 1.1. Lý thuyết cơ bản về Công nghệ Blockchain ..........................................................6 1.1.1. Khái niệm ................................................................................................................6 1.1.2 Kiến trúc Blockchain...............................................................................................6 1.1.3 Kỹ thuật chính sử dụng trong công nghệ Blockchain .........................................9 1.1.4 Một số lợi ích của công nghệ Blockchain ......................................................... 11 1.2 Lý thuyết về việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực ngân hàng..................................................................................................................................... 12 1.2.1 Các lĩnh vực ứng dụng công nghệ Blockchain trong Ngân hàng ................... 12
v 1.2.2 Lợi ích của công nghệ Blockchain khi ứng dụng vào lĩnh vực Ngân hàng .. 21 1.3 Thuận lợi và khó khăn khi ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng .................................................................................................................. 23 1.3.1 Thuận lợi ................................................................................................................ 24 1.3.2 Khó khăn................................................................................................................ 24 2.1 Thực trạng ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực ngân hàng tại một số nƣớc trên thế giới................................................................................................ 26 2.1.1. Singapore - Phát triển giao dịch tài trợ thương mại dựa trên nền tảng Blockchain....................................................................................................................... 26 2.1.2 Canada - Ứng dụng công nghệ Blockchain trong hệ thống xếp hạng tín nhiệm. ............................................................................................................................ 27 2.1.3 Mỹ - Ứng dụng công nghệ Blockchain trong thanh toán. ............................... 28 2.1.4 Malaysia - thí điểm vận dụng công nghệ Blockchain quy mô thương mại. .. 30 2.1.5 Một số quốc gia khác tại châu Á và khu vực Đông Nam Á - Động thái triển khai công nghệ Blockchain. ................................................................................. 31 2.2 Việt Nam - Thực trạng nghiên cứu ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Tài chính - Ngân hàng. ................................................................................... 33 2.3 Mô hình phân tích các yếu tố tác động đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực ngân hàng tại một số nƣớc trên thế giới. ................... 40 2.3.1 Các lý thuyết phân tích các yếu tố tác động đến việc ứng dụng công nghệ ............................................................................................................................ 40 2.3.2 Các nghiên cứu thực nghiệm............................................................................... 46 2.4 Lựa chọn mô hình áp dụng tại Việt Nam ............................................................ 49 2.5 Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam ................................................................................. 50 2.5.1 Hiệu quả kỳ vọng.................................................................................................. 50 2.5.2 Nỗ lực kỳ vọng...................................................................................................... 50 2.5.3 Điều kiện thuận lợi ............................................................................................... 51 2.5.4 Ảnh hưởng xã hội ................................................................................................. 52
vi 2.5.5 An toàn/ bảo mật................................................................................................... 52 2.5.6 Tiện lợi ................................................................................................................... 52 2.5.7 Ứng dụng công nghệ ............................................................................................ 53 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ KHI ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ BLOCKCHAIN TRONG LĨNH VỰC NG ÂN HÀNG TẠI VIỆT NAM ............ 55 3.1 Đánh giá khả năng ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam. ........................................................................................................... 55 3.2 Kiến nghị chung đối với chính phủ và Ngân hàng nhà nƣớc .......................... 57 3.3 Kiến nghị dựa trên mô hình nghiên cứu đề xuất ............................................... 58 3.4 Hạn chế của nghiên cứu ........................................................................................... 62 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................. a
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Ý nghĩa 1 ADB Ngân hàng Phát triển châu Á 2 BIDV Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam 3 CMCN Cách mạng công nghiệp 4 NHNN Ngân hàng nhà nước 5 NHTM Ngân hàng thương mại 6 TCNH Tài chính Ngân hàng 7 TMCP Thương mại cổ phần 8 WEF Diễn đàn Kinh tế thế giới
viii DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH STT Tên bảng/hình Trang 1 Hình 1.1: Các khối liên tục nhau 7 2 Hình 1.2 Cấu trúc của một khối 7 3 Hình 2.1 Các công ty Fintech tại Việt Nam 39 3 Hình 2.2: Mô hình lý thuyết hành động hợp lý (TRA) 40 4 Hình 2.3: Mô hình lý thuyết hành vi có kế hoạch (TPB) 41 5 Hình 2.4: Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM) 43 6 Hình 2.5: Mô hình lý thuyết chấp nhận sử dụng công nghệ (UTAUT) 44 Hình 2.6. Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ 7 49 Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Đón đầu làn sóng công nghiệp 4.0 ngành ngân hàng Việt Nam đã chủ động nghiên cứu, đầu tư phát triển nhiều ứng dụng công nghệ 4.0 trong sản phẩm, dịch vụ, hoạt động và quản trị. Theo các chuyên gia kinh tế, đến nay, những thành tựu công nghệ nổi bật của cách mạng công nghiệp 4.0 là Internet kết nối vạn vật (IoTs- Internet of Things); Dữ liệu lớn (Big Data); Trí tuệ nhân tạo (AI-Atificial Intelligence); Công nghệ chuỗi khối (Blockchain)… đều mang đến những cơ hội lớn cho hệ thống ngân hàng Việt Nam trên nhiều khía cạnh. Tuy nhiên lại rất ít nghiên cứu nào phân tích thực trạng khả năng ứng dụng các công nghệ của cuộc CMCN 4.0 trong lĩnh vực ngân hàng, đặc biệt là khả năng ứng dụng công nghệ Blockchain. Trên cơ sở nắm bắt xu thế Cách mạng công nghiệp 4.0 trong lĩnh vực Thanh toán không dùng tiền mặt, năm 2016, Ngân hàng nhà nước đã tham mưu và được Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Quyết định số 2545/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển Thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2016 – 2020 trong đó Đề án tập trung chú trọng phát triển thanh toán điện tử. Cho thấy các động thái tích cực từ phía Ngân hàng nhà nước nhằm hỗ trợ, khuyến khích các ngân hàng đẩy mạnh nâng cao chất lượng dịch vụ, rút ngắn thời gian giao dịch. Một trong những đặc điểm nổi bật của Blockchain là khả năng thanh toán nhanh chóng và khả năng minh bạch trong giao dịch hứa hẹn sẽ tạo nên một cuộc cách mạng mới trong lĩnh vực thanh toán Ngân hàng. Chính vì vậy việc có những nghiên cứu nói đề xuất mô hình các yếu tố vận dụng công nghệ Blockchain trong Ngân hàng để các ngân hàng tại Việt Nam có thể tự tin hơn trong việc triển khai và áp dụng là hoàn toàn cần thiết. Vấn đề tiết kiệm chi phí, cạnh tranh nâng cao chất lượng đang là nhiệm vụ hàng đầu mà các Ngân hàng thương mại quan tâm. Một số ngân hàng nước ngoài đang đẩy mạnh ứng dụng các ưu điểm của công nghệ Blockchain trong các giao dịch
2 chuyển tiền và tài trợ thương mại nhằm nâng tính hiệu quả, tiết kiệm thời gian thực hiện các giao dịch, cũng như hạn chế phát sinh chi phí khá thành công. Cơ sở dữ liệu tập trung tại một nơi, lưu trữ thông tin khách hàng tại các cơ sở dữ liệu tổng là cơ hội cho các hacker tấn công. Điểm mới của công nghệ Blockchain là phân tán dữ liệu đến từng người tham gia vào hệ thống, đảm bảo hệ thống vẫn hoạt động một cách trơn tru và hiệu quả nếu chẳng may có một thành phần trong hệ thống bị tấn công. Và việc thông tin minh bạch nên việc khôi phục thông tin rất dễ dàng, không còn phải lo lắng đến vấn đề mất thông tin, sai lệch thông tin giao dịch. Từ lâu việc bảo mật trong hệ thống Ngân hàng đang không chỉ là vấn đề mà chỉ riêng các Ngân hàng thương mại quan tâm, mà nó còn là mối quan tâm chung đối với toàn xã hội, tuy nhiên hiện nay hệ thống bảo mật công nghệ thông tin (CNTT) của Ngân hàng còn nhiều khe hở ảnh hưởng không nhỏ đến niềm tin khách hàng. Cụ thể một số vụ việc cho thấy hệ thống bảo mật Ngân hàng tại Việt Nam còn nhiều hạn chế, tối ngày 13/10/2018, Website Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam (Co-op Bank) bị tấn công liên kết ngách, 400 tài khoản ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) bị hack nhiều người mất tiền, trên mạng xã hội ngày 13/04/2018 rộ tin Website Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam (VCB) bị hacker tấn công để lại 2 câu thơ truyện Kiều… Các Ngân hàng dù đã có những thông báo giải thích về các trường hợp cụ thể, tuy nhiên niềm tin của khách hàng cũng dần bị ảnh hưởng. Chính vì vậy việc đổi mới nâng cấp và áp dụng các công nghệ bảo mật mới, trong đó có Blockchain là hoàn toàn cần thiết và cấp bách. Blockchain với công nghệ bảo mật tiên tiến các hacker rất khó để thâm nhập vào các giao dịch, do đó sẽ tạo ra nhiều bước tiến mới trong vấn đề bảo mật Ngân hàng. Chính vì vậy, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các ngân hàng có cái nhìn tổng quan về các ứng dụng của Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng từ thực trạng ứng dụng công nghệ Blockchain tại các nước trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Tôi quyết định chọn đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực ngân hàng tại Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục tiêu nghiên cứu
3 2.1. Mục tiêu tổng quát Phân tích thực trạng việc ứng dụng công nghệ Blockchain tại một số nước trên thế giới cũng như tại Việt Nam nhằm đề xuất mô hình đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam giúp các nhà nghiên cứu, đặc biệt là các nhà quản trị có cái nhìn tổng quan về ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng từ đó đưa ra các quyết định quản trị phù hợp. 2.2. Mục tiêu cụ thể Để đạt được mục tiêu tổng quát, nghiên cứu cần đạt được những mục tiêu cụ thể sau: - Tổng lược về công nghệ Blockchain và khả năng ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng từ các nghiên cứu tiền nhiệm. - Đánh giá thực trạng việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại các nước trên thế giới và tại Việt Nam. Từ đó đề xuất mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam. - Đưa ra những giải pháp, khuyến nghị cho các ngân hàng tại Việt Nam khi áp dụng công nghệ Blockchain dựa trên mô hình nghiên cứu đề xuất. 3. Câu hỏi nghiên cứu - Công nghệ Blockchain là gì? Khả năng ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng như thế nào? - Thực trạng ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng trên thế giới và tại Việt Nam như thế nào? - Mô hình nào đo lường khả năng ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam? Các yếu tố nào ảnh hưởng nào đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam? - Giải pháp, kiến nghị nào phù hợp để giúp các Ngân hàng tại Việt Nam ứng dụng thành công công nghệ Blockchain? 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Các Ngân hàng TMCP tại Việt Nam. Về thời gian: Nghiên cứu được thực hiện trong vòng 6 tháng, từ giữa tháng 3/2019 đến hết tháng 08/2019. 4.3. Đối tƣợng phỏng vấn - Các chuyên gia tại các Ngân hàng TMCP tại Việt Nam có kinh nghiệm trong lĩnh vực cơ sở dữ liệu, hệ thống thông tin và phát triển sản phẩm và dịch vụ Ngân hàng đặc biệt là dịch vụ Ngân hàng số. - Giảng viên trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh giảng dạy trong lĩnh vực Tài chính Ngân hàng và Hệ thống thông tin quản lý. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu chủ yếu của luận văn là nghiên cứu định tính. Tác giả tiến hành phỏng vấn với các chuyên gia là các nhà quản trị trong lĩnh vực tài chính ngân hàng làm việc trong mảng ứng dụng công nghệ, giảng viên các trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh và một số nhân viên ngân hàng đang công tác trong ngành tại nhiều Ngân hàng TMCP khác nhau nhằm tổng hợp các ý kiến về các khái niệm trong nghiên cứu từ đó đề xuất mô hình đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam. 6. Đóng góp của nghiên cứu 6.1. Đóng góp về mặt học thuật: Về những phát hiện của nghiên cứu này được kỳ vọng góp phần làm tăng độ tin cậy cho những phát hiện của một số nhà nghiên cứu trên thế giới về khả năng ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực ngân hàng do được thực hiện tại một thị trường đang phát triển với những đặc tính kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội rất khác với các nước phát triển trên thế giới đã được nghiên cứu trước đây.
5 Ngoài ra, quy trình và các phương pháp nghiên cứu được sử dụng có thể là nguồn tham khảo cho những người quan tâm lĩnh vực này, đặc biệt là các sinh viên đại học và học viên sau đại học. 6.2. Đóng góp về mặt thực tiễn: Đề tài là một trong những nghiên cứu đầu tiên về các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng công nghệ Blockchain tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu này cũng góp phần làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về khả năng ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực ngân hàng. Kết quả nghiên cứu một phần nào đó giúp đỡ các ngân hàng thương mại hiểu thêm về khả năng ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng từ đó đưa ra những quyết định quản trị phù hợp. 7. Kết cấu của luận văn gồm Phần mở đầu Chương 1: Cơ sở lý thuyết về công nghệ Blockchain Chương 2: Thực trạng ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng trên thế giới và tại Việt Nam. Chương 3: Một số kiến nghị khi ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam.
6 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÔNG NGHỆ BLOCKCHAIN Chương 1 tác giả sẽ trình bày lý thuyết cơ bản về công nghệ Blockchain và lý thuyết ứng dụng công nghệ Blockchain trong lĩnh vực ngân hàng. 1.1. Lý thuyết cơ bản về Công nghệ Blockchain 1.1.1. Khái niệm Blockchain đầu tiên được phát minh và thiết kế bởi Satoshi Nakamoto vào năm 2008 khi ông giới thiệu về đồng tiền số Bitcoin. Blockchain (chuỗi khối), tên ban đầu block chain là một cơ sở dữ liệu phân cấp lưu trữ thông tin trong các khối thông tin được liên kết với nhau bằng mã hóa và mở rộng theo thời gian. Mỗi khối thông tin đều chứa thông tin về thời gian khởi tạo và được liên kết tới khối trước đó, kèm theo thông tin về dữ liệu giao dịch. Blockchain được thiết kế để chống lại việc thay đổi của dữ liệu: Một khi dữ liệu đã được cập nhật trong mạng thì sẽ khó có thể thay đổi được nó. Nếu một phần của hệ thống Blockchain sụp đổ, những máy tính và nút khác trong mạng sẽ tiếp tục hoạt động để bảo vệ thông tin. Công nghệ Blockchain là một loại chương trình để lưu, xác nhận, vận chuyển và truyền thông dữ liệu trong mạng thông qua các nút phân phối của riêng nó mà không phụ thuộc vào bên thứ ba, dựa trên các thỏa thuận và quy định, tất cả các nút trong hệ thống có thể tự động xác nhận giao dịch một cách an toàn và trao đổi dữ liệu dễ dàng mà không cần bất kỳ sự can thiệp nào của con người. 1.1.2 Kiến trúc Blockchain Công nghệ Blockchain được phát triển dựa trên hai nền tảng kỹ thuật chính là hàm băm và chữ ký số. Mỗi người dùng sẽ sở hữu một cặp khóa gồm khóa bí mật và khóa công khai. Khóa bí mật được lưu trữ bí mật và sử dụng để ký kết các giao dịch. Các giao dịch đã ký dùng chữ ký số được phát đi trên toàn bộ mạng. Chữ ký số liên quan đến hai giai đoạn: giai đoạn ký kết và giai đoạn xác minh. 1.1.2.1 Khối
7 Blockchain gồm một chuỗi các khối liên kết với nhau thông qua hàm băm của khối cha (Parent Block Hash), chứa một danh sách đầy đủ các hồ sơ giao dịch như sổ cái công khai thông thường (Hình 1.1) bao gồm: + Block Header: Tiêu đề khối + Parent Block Hash: Hàm băm khối cha + Transaction Counter: Giao dịch trung tâm + TX: Các giao dịch Hình 1.1: Các khối liên tục nhau Nguồn: Z. Zheng và cộng sự (2017) Hình 1.2 Cấu trúc của một khối Nguồn: Z. Zheng và cộng sự (2017) Cấu trúc của một khối Blockchain bao gồm: (i) Block version (Phiên bản khối): Thiết lập các quy tắc chung cho tất cả các khối (ii) Merkle tree root hash (Hàm băm Merkle tree): Giá trị băm của tất cả các giao dịch trong khối.
8 (iii)Timestamp (Dấu thời gian): Thời gian hiện tại tính là giây. (iv) nBits: Ngưỡng mục tiêu của 1 giá trị khối (v) Nonce: một trường gồm 4 byte, thường bắt đầu bằng 0 và tăng cho mỗi phép tính băm. (vi) Parent block hash (Hàm băm khối cha): là hàm băm gồm 256 bit trỏ đến khối trước đó. 1.1.2.2. Hàm băm Hàm băm dùng để chuyển đổi từ một thông tin sang một đoạn mã. Bất kỳ nỗ lực gian lận nào để thay đổi bất kỳ phần nào của Blockchain sẽ bị phát hiện ngay lập tức vì giá trị băm mới sẽ không phù hợp với thông tin cũ trên Blockchain. Với cách này, ngành khoa học bảo mật thông tin (mã hóa thông tin và mua sắm trực tuyến, ngân hàng) đã trở thành một công cụ hiệu quả để giao dịch mở. Đặc tính của hàm băm: Hàm băm h là hàm một chiều (One-way Hash) với các đặc tính sau: 1. Với thông điệp đầu vào (bản tin gốc) x, chỉ thu được giá trị duy nhất z = h(x). 2. Nếu dữ liệu trong bản tin x bị thay đổi hay bị xóa để thành bản tin x’, thì giá trị băm h(x’) ≠ h(x). Cho dù chỉ là một sự thay đổi nhỏ, ví dụ chỉ thay đổi 1 bit dữ liệu của bản tin gốc x, thì giá trị băm h(x) của nó cũng vẫn thay đổi. Điều này có nghĩa là: hai thông điệp khác nhau, thì giá trị băm của chúng cũng khác nhau. 3. Nội dung của bản tin gốc “khó” thể suy ra từ giá trị hàm băm của nó. Nghĩa là: với thông điệp x thì “dễ” tính được z = h(x), nhưng lại “khó” tính ngược lại được x nếu chỉ biết giá trị băm h(x) (Kể cả khi biết hàm băm h). Ứng dụng của hàm băm Hàm băm được sử dụng trong nhiều ứng dụng thực tế, dưới đây là một số ứng dụng nổi bật của hàm băm được sử dụng phổ biến: • Đảm bảo dữ liệu không bị sửa đổi. • Hỗ trợ các thuật toán chữ ký số. • Xây dựng cấu trúc dữ liệu bảng băm. 1.1.2.3. Chữ ký số
9 Về mặt công nghệ, chữ ký số là một thông điệp dữ liệu đã được mã hóa gắn kèm theo một thông điệp dữ liệu khác nhằm xác thực người gửi thông điệp đó. Quá trình ký và xác nhận chữ ký như sau: Người gửi muốn gửi thông điệp cho bên khác thì sẽ dùng một hàm băm, băm thông điệp gốc thành một “thông điệp tóm tắt” (Message Digest), thuật toán này được gọi là thuật toán băm (hash function). Người gửi mã hoá bản tóm tắt thông điệp bằng khóa bí mật của mình (sử dụng phần mềm bí mật được cơ quan chứng thực cấp) để tạo thành một chữ ký số. Sau đó, người gửi tiếp tục gắn kèm chữ ký số này với thông điệp dữ liệu ban đầu và gửi thông điệp đã gắn kèm với chữ ký một cách an toàn qua mạng cho người nhận. Sau khi nhận được, người nhận sẽ dùng khoá công khai của người gửi để giải mã chữ ký số thành bản tóm tắt thông điệp. Người nhận cũng dùng hàm băm giống hệt như người gửi đã làm đối với thông điệp nhận được để biến đổi thông điệp nhận được thành một bản tóm tắt thông điệp. Người nhận so sánh hai bản tóm tắt thông điệp này, nếu chúng giống nhau tức là chữ ký số đó là xác thực và thông điệp đã không bị thay đổi trên đường truyền đi. Ngoài ra, chữ ký số có thể được gắn thêm một “nhãn” thời gian: sau một thời gian nhất định quy định bởi nhãn đó, chữ ký gốc sẽ không còn hiệu lực, đồng thời nhãn thời gian cũng là công cụ để xác định thời điểm ký. Ứng dụng của chữ ký số Chữ ký số có ý nghĩa to lớn và trở thành một phần không thể thiếu đối với ngành mật mã học. Ứng dụng của chữ ký số đã được triển khai trên nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. So với chữ ký tay, chữ ký số giúp các cá nhân, doanh nghiệp thực hiện việc ký các tài liệu được nhanh chóng, hiệu quả hơn. Một số ứng dụng cụ thể của chữ ký số trong thực tế có thể kể đến như sau: ứng dụng trong chính quyền điện tử, ứng dụng trong ký kết hợp đồng… Trong tương lai, tiềm năng của chữ ký số chắc chắn sẽ còn tiến xa hơn nữa và có thể được ứng dụng trong nhiều ứng dụng cụ thể khác như bỏ phiếu điện tử, y tế điện tử… 1.1.3 Kỹ thuật chính sử dụng trong công nghệ Blockchain
10 a) Cấu trúc phi tập chung Cơ chế này ngược lại với mô hình truyền thống – cơ sở dữ liệu được tập trung và được dùng để quản lý và xác thực giao dịch. Công nghệ Blockchain không dựa vào các tổ chức thứ ba để quản lý và xác thực, không có kiểm soát trung tâm, tất cả các nút nhận được thông tin tự kiểm tra, truyền tải, và quản lý, đặt sự tin tưởng vào các nút, cho phép các nút lưu trữ các giao dịch trong một khối (block). Các block được ghép nối với nhau tạo nên một chuỗi khối (Blockchain). Cấu trúc phi tập chung là đặc điểm nổi bật và quan trọng nhất của Blockchain. b) Tính toán tin cậy Mỗi nút trong mạng có một bản sao lưu trữ toàn bộ Blockchain, chất lượng của dữ liệu phụ thuộc vào sự đồng bộ liên tục theo thời gian giữa các nút. Các nút trong mạng đều có độ tin cậy như nhau, không có nút nào đáng tin cậy hơn nút nào. Trao đổi dữ liệu trong hệ thống không yêu cầu các nút tin tưởng lẫn nhau. Quy chế hoạt động của toàn bộ hệ thống và tất cả các nội dung dữ liệu đều công khai, minh bạch. Vì vậy, các nút không thể giả mạo các quy tắc và thời gian do hệ thống chỉ định. c) Bằng chứng công việc Bằng chứng công việc (proof of work) trong một mạng Blockchain được hiểu là một thử thách cho các nút trong mạng. Cụ thể là các nút cần tìm ra các block mới của Blockchain bằng cách tìm ra giá trị băm thỏa mãn điều kiện cho trước. d) Tính chất của Blockchain Cơ chế đồng thuận phân quyền (decentralized consensus) Cơ chế này ngược lại với mô hình cổ điển về cơ chế đồng thuận tập trung – nghĩa là khi một cơ sở dữ liệu tập trung được dùng để quản lý việc xác thực giao dịch. Một sơ đồ phi tập trung chuyển giao quyền lực và sự tin tưởng cho một mạng lưới ảo phi tập trung và cho phép các nút của mạng lưới đó liên tục lưu trữ các giao dịch trên một khối (block) công khai, tạo nên một chuỗi (chain) độc nhất: chuỗi khối (Blockchain). Mỗi khối kế tiếp chưa một giá trị băm của khối trước nó; vì thế mã hóa (thông qua hàm băm) được sử dụng để bảo đảm tính xác thực của nguồn giao dịch và loại bỏ sự cần thiết phải có một bên trung gian. Sự kết hợp của mã hóa