SKKN: Một vài giải pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp Một dân tộc thiểu số ở trường Tiểu học Võ Thị Sáu

Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> Phần thứ nhất:  MỞ ĐẦU<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Mục tiêu giáo dục hiện nay là đào tạo con người phát triển toàn diện về đạo  <br /> đức, trí thức, sức khỏe, thẩm mỹ  và hình thành, bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất  <br /> năng lực của công dân đáp ứng yêu cầu đổi mới của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ <br /> Tổ  quốc Việt Nam xã hội chủ  nghĩa. Việc giáo dục kỹ  năng sống cho học sinh là <br /> rất cần thiết phù hợp với mục tiêu giáo dục, nhằm góp phần đào tạo con người mới <br /> với đầy đủ các mặt “đức, trí, thể, mỹ” để học sinh được phát triển toàn diện. Cũng <br /> như Bác Hồ từng nói: “Có tài mà không có đức là vô dụng ­ Có đức mà không có tài  <br /> làm việc gì cũng khó”. Chúng ta không chỉ phải dạy kiến thức cho học sinh mà quan  <br /> trọng hơn hết là dạy người, dạy cách làm người, những con người đáp ứng đầy đủ <br /> những tố  chất hiện đại, năng động, hoạt bát, thích nghi tốt,  ứng phó nhanh trong <br /> mọi tình huống nhưng không đánh mất đi phẩm chất, đạo đức, giá trị  nhân văn tốt <br /> đẹp, bản sắc văn hóa của con người Việt Nam. <br /> Giáo dục kỹ  năng sống cho học sinh tiểu học nhằm đạt mục tiêu trang bị <br /> những kiến thức, giá trị, thái độ, kĩ năng phù hợp; tạo cơ  hội thuận lợi cho trẻ sử <br /> dụng quyền, bổn phận của mình và phát triển toàn diện về  thể  chất, trí tuệ, tinh <br /> thần, đạo đức. <br /> Một trong những tiêu chí được nêu trong Chỉ  thị  số  40/2008/CT BGDĐT, <br /> ngày 22 tháng 7 năm 2008 về việc phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường <br /> học thân thiện học sinh tích cực” là  rèn luyện kỹ  năng sống cho học sinh.  Đây là <br /> một chủ  trương cần thiết và đúng đắn. Tuy nhiên, để  giáo dục kỹ  năng sống cho <br /> học sinh đạt hiệu quả  đòi hỏi nhiều yếu tố. Đặc biệt đối với học sinh lớp Một là <br /> lớp học đầu tiên của bậc Tiểu học. Các em vừa bước qua ngưỡng cửa của trường <br /> Mầm Non, vừa chuyển từ hoạt động vui chơi sang hoạt động học tập. Môi trường  <br /> thay đổi, hoạt động thay đổi và kéo theo nhiều sự thay đổi lớn trong các em. Phần <br /> lớn các em chưa biết ứng xử với mọi người xung quanh, chưa biết tự tin trước đám <br /> đông, lúng túng khi gặp tình huống nguy hiểm. Bởi vậy việc giáo dục cho trẻ các kĩ <br /> năng tự phục vụ, tự quản, giao tiếp, hợp tác, tự học  là rất cần thiết. Các kĩ năng đó <br /> ta gọi tắt là kỹ năng sống.<br /> Thực tế cho thấy toàn khối lớp Một trường Tiểu học Võ Thị Sáu có trên 96% <br /> là học sinh dân tộc thiểu số. Được Nhà nước, Đảng ủy, chính quyền địa phương,  <br /> Phòng Giáo dục ­ Đào tạo và nhà trường quan tâm tạo điều kiện thuận lợi trong  <br /> việc huy động các em đến trường để học tập. Đa số các em đã được học qua Mầm  <br /> non, song do phong tục tập quán, trình độ  nhận thức của người dân chưa cao,   ít <br /> quan tâm đến việc giáo dục kỹ năng sống cho con em dẫn đến học sinh thiếu hụt <br /> hiểu biết về môi trường xung quanh, ứng xử cần thiết trong cuộc sống. Các em đến <br /> trường rụt rè, không biết giao tiếp, chưa biết tự  bảo vệ  mình. Một số  giáo viên  <br /> chưa coi trọng việc giáo dục kỹ  năng sống cho học sinh. Việc giáo dục kỹ  năng <br /> sống cho học sinh còn qua loa đại khái mang tính chung chung.  Với mong muốn làm <br /> rõ vị trí vai trò của giáo viên trong công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, thực <br /> trạng kỹ  năng sống của học sinh lớp Một. Trên cơ  sở  đó đề  ra một vài giải pháp  <br /> nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp Một dân tộc thiểu số <br /> <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 1<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> ở Trường Tiểu học Võ Thị Sáu từ năm học 2016 – 2017, năm học 2017 – 2018. Đó  <br /> là lí do tôi chọn đề tài “ Một vài giải pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh  <br /> lớp Một dân tộc thiểu số ở trường Tiểu học Võ Thị Sáu”. <br /> <br /> <br /> II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu đánh giá đúng thực trạng chất lượng kỹ năng sống của học sinh <br /> lớp Một dân tộc thiểu số trường Tiểu học Võ Thị Sáu thời gian qua; rút ra ưu điểm,  <br /> hạn chế, nguyên nhân và nêu lên giải pháp chủ  yếu nâng cao chất lượng giáo dục <br /> kỹ năng sống cho học sinh trong thời gian tới. Giúp giáo viên nhận thức được vai trò <br /> và tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống, đưa ra giải pháp thực hiện nâng <br /> cao chất lượng kỹ năng sống cho học sinh.<br /> Giúp học sinh có  khả  năng  ứng xử  trước các tình huống xảy ra trong cuộc <br /> sống như tự tin, tự phục vụ, mạnh giao tiếp và hợp tác, trung thực, có khả  năng tự <br /> giải quyết vấn đề, hiểu biết và chấp hành pháp luật,....  <br /> Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ<br /> I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ <br /> 1. Các định nghĩa, khái niệm về kỹ năng sống<br /> Kỹ năng là năng lực hay khả năng chuyên biệt của một cá nhân về một hoặc  <br /> nhiều khía cạnh nào đó được sử dụng để  giải quyết tình huống hay công việc nào  <br /> đó phát sinh trong cuộc sống.<br /> Kỹ năng sống là những trải nghiệm có hiệu quả  nhất, giúp giải quyết hoặc  <br /> đáp ứng các nhu cầu cụ thể trong suốt quá trình tồn tại và phát triển của con người  <br /> như  khả  năng  ứng xử  phù hợp với người khác, xã hội, khả  năng úng phó tích cực  <br /> trước các tình huống của cuộc sống.  Kỹ  năng sống bao gồm cả  hành vi vận động <br /> của cơ thể và tư duy trong não bộ của con người như biến kiến thức thành thái độ,  <br /> hành vi, thói quen tích cực. Kỹ năng sống có thể hình thành một cách tự nhiên, thông <br /> qua giáo dục hoặc rèn luyện của con người.<br /> 2. Quan niệm về kỹ năng sống<br /> Cho đến nay có rất nhiều quan niệm khác nhau về kỹ năng sống. Mỗi quan  <br /> niệm được diễn tả theo cách khác nhau:<br /> Theo Tổ chức Văn hóa, Khoa học và giáo dục của Liên hợp quốc(UNESCO), <br /> kỹ  năng sống là năng lực cá nhân để  thực hiện đầy đủ  các chức năng và tham gia  <br /> vào cuộc sống hằng ngày. <br /> Theo tổ chức Y tế thế giới (WHO), kỹ năng sống là những kĩ năng thiết thực <br /> mà con người cần để có cuộc sống an toàn, khỏe mạnh. Đó là những kĩ năng mang  <br /> tính tâm lí xã hội và kĩ năng về  giao tiếp được vận dụng trong những tình huống  <br /> hằng ngày để  tương tác một cách hiệu quả  với người khác và giải quyết có hiệu <br /> quả những vấn đề, những tình huống của cuộc sống hằng ngày.<br /> Tuy diễn đạt về  kỹ  năng sống khác nhau nhưng giống nhau  ở  nội dung cơ <br /> bản đó là những cách thức ứng xử, xử lý các vấn đề nảy sinh trong cuộc sống một  <br /> <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 2<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> cách linh hoạt, mềm dẻo, có hiệu quả. Từ  đó giúp con người xác lập được mối <br /> quan hệ tốt đẹp với mọi người xung quanh, hoàn thiện nhân cách của mình.<br /> Một cách khác, có thể  tiếp cận khái niệm kỹ  năng sống qua 4 trụ  cột của  <br /> giáo dục: Học để  biết, học để  khẳng định bản thân; Học để  chung sống, học để <br /> làm việc.  Kỹ năng sống có thể hiểu là kĩ năng làm việc, kĩ năng làm chủ bản thân,  <br /> kĩ năng thích ứng và hòa nhập với cuộc sống.<br /> Như chúng ta đã biết: "Tiểu học là nền thì lớp Một là móng". Móng và nền <br /> có<br /> vững chắc thì công trình xây dựng (giáo dục) mới bền vững. Việc giáo dục kỹ năng <br /> sống cho học sinh được chú trọng hơn từ  khi Chỉ thị số 40/2008/CT BGDĐT, ngày  <br /> 22 tháng 7 năm 2008 về  việc phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học  <br /> thân thiện học sinh tích cực” ra đời. Kế hoạch số 801/KH­BGDĐT ngày 04 tháng 11 <br /> năm 2016 về việc triển khai thực hiện phòng, chống tai nạn, thương tích trẻ em giai  <br /> đoạn 2016 – 2020 của ngành giáo dục. Hơn nữa ngay từ  đầu các năm học Phòng  <br /> giáo dục­ Đào tạo có hướng dẫn kế  hoạch cụ  thể  về  nội dung giáo dục kỹ  năng <br /> sống cho học sinh.  Kỹ  năng sống là một bài học quan trọng, giúp học sinh tự  tin <br /> bước vào cuộc sống tương lai. Đặc biệt đối với trẻ  tiểu học, khi bắt đầu đi học  <br /> cũng là lúc trẻ bắt đầu tiếp xúc với xã hội, rất cần hoàn thiện và phát triển các kỹ <br /> năng sống cho riêng mình. Chính những kỹ năng sống các em tiếp nhận được những <br /> năm đầu tiên đi học sẽ theo các em suốt cả cuộc sống sau này vì khi tham gia vào <br /> bất kỳ hoạt động nghề nghiệp nào phục vụ cho cuộc sống đều đòi hỏi ta phải thỏa  <br /> mãn những kĩ năng tương  ứng. Nếu ngay từ  lớp Một, các em có được những kĩ <br /> năng tốt, cuộc sống sau này sẽ rộng mở với các em hơn. Giáo dục kỹ năng sống là  <br /> giúp trẻ  biết làm chủ  bản thân, có ý thức kỷ  luật,  ứng xử  thân thiện, hợp tác,  tự <br /> phục vụ, tự  bảo vệ  bản thân,  kĩ năng hoạt động xã hội, phòng ngừa tai nạn giao <br /> thông, tai nạn thương tích, đuối nước, các tệ nạn xã hội và biết cách ứng phó trước <br /> những tình huống khó khăn trong cuộc sống hàng ngày. Rèn cách sống có trách <br /> nhiệm với bản thân, gia đình, đảm bảo mục tiêu giáo dục kỹ  năng sống cho học <br /> sinh trong cộng đồng, mở  ra cơ hội, hướng suy nghĩ tích cực, tự tin, tự  quyết định  <br /> và lựa chọn những hành vi đúng đắn. Đây là việc làm hết sức quan trọng  ảnh  <br /> hưởng đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách của trẻ. <br /> Việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp Một dân tộc thiểu số lại càng <br /> cần thiết bởi hầu hết các em chưa có khả  năng: Tự  phục vụ, tự  quản; Giao tiếp, <br /> hợp tác; Tự học và giải quyết vấn đề; Chăm học, chăm làm, tích cực tham gia hoạt <br /> động xã hội;  Tự  tin, tự  chịu trách nhiệm;  Trung thực, kỷ  luật, đoàn kết;  Yêu gia <br /> đình, bạn bè và những người khác.  Bên cạnh đó cần trang bị  cho học sịnh các kĩ <br /> năng cần thiết cho cuộc sống hiện nay  như đề phòng hỏa hoạn, đuối nước, tự bảo <br /> vệ bản thân, phòng tránh bị xâm hại, tai nạn giao thông, tai nạn thương tích,...<br />        II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ<br /> 1. Thuận lợi<br /> Đảng ủy, chính quyền địa phương thuộc xã Ea Bông và Phòng Giáo dục­ Đào <br /> tạo là đơn vị  thường xuyên thể  hiện sự  quan tâm đặc biệt đến công tác giáo dục <br /> trong nhà trường. Các cơ quan ban ngành đoàn thể tại địa phương cũng đã thể hiện <br /> <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 3<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> sự quan tâm đến chất lượng giáo dục và đặc biệt là việc huy động học sinh  đúng 6 <br /> tuổi ra lớp. Các em học sinh có cùng một độ  tuổi, ham hiểu biết, ham học hỏi, tò <br /> mò và thích sáng tạo, thích tự khẳng định mình. Đa số phụ  huynh học sinh đều sử <br /> dụng điện thoại di động nên giáo viên chủ nhiệm có thể liên lạc trao đổi bất cứ lúc <br /> nào. <br /> 2. Khó khăn<br /> Trường tiểu học Võ Thị  Sáu là một trường thuộc vùng khó khăn có ba phân <br /> hiệu cách xa nhau từ 2 km đến 5 km. Số học sinh dân tộc thiểu số chiếm trên 97%. <br /> Trình độ  dân trí còn thấp, cuộc sống của người dân còn gặp nhiều khó khăn. Đội <br /> ngũ giáo viên trong tổ  chưa đồng đều, số  giáo viên người dân tộc thiểu số  chiếm  <br /> 33,3%,  kinh nghiệm giảng dạy còn hạn chế. Chất lượng giáo dục hàng năm còn  <br /> thấp, tỉ lệ học sinh có kỹ năng sống chưa cao. <br /> Năm học 2016 – 2017, khối lớp 1 có 137 em chia thành 5 lớp, trong đó học  <br /> sinh dân tộc thiểu số chiếm 95,6%,  năm học 2017 – 2018 cũng có 5 lớp với tổng số <br /> 110 em, số học sinh dân tộc thiểu số chiếm 96,4%. Toàn khối có 02 em mẹ là công <br /> chức, còn lại là con nhà nông. Bố mẹ không có nghề ổn định, mải lo việc mưu sinh  <br /> ít quan tâm đến việc giáo dục con em. Phần lớn trẻ chưa được gia đình bồi dưỡng  <br /> vốn kinh nghiệm giao tiếp nên các em rất nhút nhát. Mặc dù đã được học qua lớp <br /> Mầm non 5 tuổi song trong thực tế các em còn gặp rất nhiều khó khăn trong giao <br /> tiếp, thiếu tự tin, chưa có kĩ năng tự quản, tự bảo vệ bản thân, vẫn còn xảy ra tình  <br /> trạng đuối nước vì lí do một số em hay nghỉ học đến ngày nghiệm thu bàn giao lớp  <br /> mới đến trường. Các em lại không có cơ hội giao tiếp bằng tiếng phổ thông, không  <br /> được thực hành trong suốt thời gian nghỉ hè. Số học sinh không chịu vào lớp khi mẹ <br /> đưa đến lớp còn nhiều. Cô hỏi chỉ  gật và lắc đầu hoặc “ơ”, “hở”. Nhiều em còn <br /> chưa biết nói lời thưa gửi thể  hiện lễ  phép. Gọi lên bảng không chịu lên, không  <br /> dám giơ  tay phát biểu xây dựng bài. Cuộc sống của làng xóm và gia đình còn  ảnh <br /> hưởng nhiều đến việc hình thành kĩ năng của trẻ. Khả năng ghi nhớ  còn hạn chế,  <br /> các em chưa biết cách ứng xử đơn giản nhất với cô giáo và bạn. Nhiều em chưa nói <br /> được cụ thể họ tên mình, họ tên bố mẹ, chưa phân biệt được anh em trong nhà với <br /> anh em họ. Do không được quan tâm chu đáo và giáo dục tận tình nên trong con mắt  <br /> ngây thơ của các em đâu đâu cũng yên bình, trong khi cuộc sống hiện đại xô bồ với <br /> vô vàn nguy hiểm luôn rình rập các em ở mọi lúc, mọi nơi.<br /> Trong chương trình, lượng kiến thức mà các em phải học tập  và hoàn thành <br /> trên lớp khá nhiều nên không còn nhiều thời gian cho  giáo dục kỹ  năng sống. Các <br /> em chưa  có nhiều điều kiện để  giao tiếp với mọi người nên chưa thật sự  tự  tin,  <br /> mạnh dạn bộc lộ bản thân trước đám đông, trước bạn bè và thầy cô giáo cũng như <br /> ngoài xã hội. Cũng chính từ  đó, các em chưa đủ  khả  năng vượt qua các tình huống <br /> rủi ro trong cuộc sống. Thực tế trong giảng dạy và làm công tác chủ nhiệm lớp , tôi <br /> thấy việc giáo dục kỹ  năng sống cho học sinh còn khá nhiều bỡ  ngỡ  về  nội dung <br /> giáo dục, phạm vi giáo dục mà chỉ  hiểu đến đâu làm đến đấy, kế  hoạch chưa cụ <br /> thể, rõ ràng nên chưa có được sự phối hợp nhiệt tình của cha mẹ học sinh. Công tác <br /> kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế  hoạch còn mang tính chất chung chung, biện <br /> pháp động viên, khen thưởng chưa kịp thời . 95% học sinh khi vào lớp Một rất rụt  <br /> rè, chưa biết giao tiếp,  ứng xử, chưa có các kĩ năng thích nghi, hợp tác, chưa biết  <br /> <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 4<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> ứng phó, tự bảo vệ mình khi có tình huống xảy ra. Nguyên nhân trực tiếp khiến học  <br /> sinh gặp khó khăn trong xử lí với tình huống thực của cuộc sống là do sự giáo dục  <br /> của gia đình và nhà trường, sự  phức tạp của xã hội hiện nay. Giáo viên và người  <br /> lớn chưa thật coi trọng việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.  Việc rèn kỹ năng sống <br /> qua các môn học, tiết sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục, vui chơi còn chưa được <br /> chú trọng. Công tác tuyên truyền cho các bậc cha mẹ  thực hiện giáo dục kỹ  năng <br /> sống cho các em chưa nhiều.  Trước những khó khăn và tính cấp thiết đó tôi luôn <br /> trăn trở  làm thế  nào giúp các em có được các kĩ năng cơ  bản để  vận dụng trong  <br /> cuộc sống. Kết quả khảo sát đầu các năm học như sau:. <br /> <br /> <br /> Năm học TS HS Kĩ năng Kĩ năng giao tiếp, tự nhận thức, bảo vệ bản thân<br /> Biết   nói   năng   lễ  Bạo dạn trong giao  Ngại giao tiếp,  Tự  nhận thức, bảo vệ <br /> phép    tiếp  trầm lặng, nhút nhát bản thân<br /> <br /> SL % SL % SL % SL %<br /> 2016 ­  2017 137 79 59,8 52 37,9 85 62,0 62 42,3<br /> <br />  2017 ­  2018 110 70 63,6 40 36,4 70 63,6 65 59,1<br /> <br /> <br /> <br /> Năm học TSHS Kĩ năng hợp tác, tự quản, tự học<br /> kĩ năng tốt có kĩ năng chưa có kĩ năng<br /> SL % SL % SL %<br /> 2016 ­  2017 137 5 3,6 53 38,7 79 57,7<br /> <br /> 2017 ­  2018 110 4 3,6 38 34,6 68 61,8<br /> <br /> Kĩ năng tham gia giao thông, phòng chống tai nạn thương tích<br /> Năm học TSHS kĩ năng tốt có kĩ năng chưa có kĩ năng<br /> SL % SL % SL %<br /> 2016 ­  2017 137 6 4,3 76 55,5 55 40,2<br /> <br /> 2017 ­  2018 110 5 4,5 59 53,7 46 41,8<br /> <br /> Từ tình hình thực tế trên cho thấy tỉ lệ học sinh phát triển toàn diện là rất ít. <br /> Đa số các em còn thiếu các kĩ năng cơ bản trong cuộc sống hằng ngày như kĩ năng  <br /> tự nhận thức, rụt rè khi giao tiếp, ứng xử chưa có văn hóa. T ôi thiết nghĩ nếu trẻ có <br /> khả năng giao tiếp tốt sẽ tạo điều kiện cho các em học tốt môn học cũng như tham  <br /> gia các hoạt động do trường, đội tổ  chức. Chính vì thế  tôi đã đưa ra các giải pháp <br /> cụ thể như xác định nội dung và phạm vi giáo dục kĩ năng sống. Tìm hiểu tình hình <br /> thực tế. Qua đó xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống thông qua các môn học. <br /> Rèn kĩ năng. Phối hợp giữa nhà trường­ gia đinh và xã hội. Tăng cường công tác  <br /> kiểm tra đánh giá thi đua khen thưởng. <br /> III. CÁC GIẢI PHÁP ĐàTIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ<br />     Thứ nhất: Xác định nội dung và phạm vi giáo dục kĩ năng sống <br /> <br /> <br /> <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 5<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> Để  nâng dần kỹ  năng sống cho học sinh,  ngoài việc phai cân s<br /> ̉ ̀ ự  hêt s<br /> ́ ưc n<br /> ́ ỗ <br /> lực của thầy  và trò,  con rât cân co s<br /> ̀ ́ ̀ ́ ự  lãnh đạo của  Ban giám hiệu nhà trường và <br /> chính quyền địa phương,  chủ  trương xã hội hoá giáo dục trong việc xây dựng và  <br /> phát triển là yếu tố  vô cùng quan trọng. Nó vừa đáp  ứng yêu cầu trước mắt vừa <br /> mang tính chiến lược lâu dài trong sự  phát triển bền vững. Điều 12 luật Giáo dục <br /> năm 2005 đã qui định rõ về  xã hội hoá sự  nghiệp giáo dục: “.... Mọi tổ  chức, gia  <br /> đình và công dân có trách nhiệm chăm lo sự  nghiệp giáo dục, phối hợp với nhà <br /> trường thực hiện mục tiêu giáo dục, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh và an <br /> toàn”. Xuất phát từ các nguyên nhân trên, hàng năm, trong quá trình giảng dạy,  viêc̣  <br /> đâu tiên ma tôi làm đó là <br /> ̀ ̀ xác định rõ những nội dung kỹ năng sống (những bài học)  <br /> cần giáo dục cho học sinh và phạm vi giáo dục, cụ  thể như sau : Rèn thói quen tốt <br /> trong học tập chú ý nghe giảng, sắp xếp sách vở  gọn gàng, giáo dục  ở  tất cả  các <br /> môn học. Biết chuẩn bị đồ  dùng học tập, kiểm tra, nhắc nhở khi bắt đầu mỗi tiết <br /> học, mỗi môn học. Biết cách sắp xếp, có thói quen giữ  gìn sách vở, dụng cụ học <br /> tập và bàn ghế ngăn nắp, gọn gàng hướng dẫn ngay từ những buổi học đầu tiên vào <br /> lớp 1 và thường xuyên nhắc nhở.  Có tư thế ngồi học đúng cho học sinh đọc đồng  <br /> thanh tư  thế  ngồi viết trước khi viết bài và uốn nắn thường xuyên. Rèn thói quen <br /> vệ sinh hằng ngày, biết được các thói quen tốt, không tốt để giữ vệ sinh hằng ngày <br /> giáo dục vào các tiết lao động vệ sinh đầu buổi học , kiểm tra, nhắc nhở vào các tiết <br /> sinh hoạt tập thể  cuối tuần.  Rèn thói quen tự  tin, mạnh dạn, hợp tác khi giao tiếp <br /> rèn luyện trong các tiết học như  Đạo đức, Tự  nhiên xã hội. Tự  tin khi nói chuyện <br /> với thầy cô giáo, bạn bè và người thân rèn luyện khi đến trường, trong các tiết học  <br /> Tiếng Việt và khi gặp gỡ mọi người. Biết cách tự bày tỏ mong muốn của của mình <br /> cho người khác hiểu rèn ngay từ những ngày đầu vào lớp 1.  Có ý thức tập trung để <br /> học tốt như biết tự  rèn và thực hành kĩ năng tập trung học tập tốt rèn trong tất cả <br /> các tiết học. Hiểu được sự  cần thiết và biết cách đặt câu hỏi rèn trong tất cả  các <br /> tiết học.Hiểu được sự cần thiết và có thói quen đi học chuyên cần giáo dục ngay từ <br /> những ngày đầu vào lớp 1 và thường xuyên nhắc nhở vào tiết sinh hoạt tập thể.  Tự <br /> tin, hòa nhập với môi trường mới, với bạn bè, thầy cô hướng dẫn động viên ngay  <br /> từ những buổi tựu trường đầu tiên. Hiểu được hiệu quả và rèn luyện thói quen phát <br /> biểu xây dựng bài động viên, khuyến khích trong tất cả  các tiết học. Hiểu được ý <br /> nghĩa và tự  giác trả  lại của rơi cho người đánh rơi rèn luyện thường xuyên, hằng <br /> ngày trong lớp học và đặc biệt là trong giờ chơi.  Hiểu được ích lợi và có thói quen <br /> đi học đúng giờ  thông báo giờ  vào học, tan trường ngay từ những buổi tựu trường  <br /> đầu tiên, thường xuyên nhắc nhở, giúp đỡ  trong suốt năm học. Hiểu được ích lợi <br /> của người bạn tốt và biết ứng xử tốt với bạn bè, chia nhóm học tập trong tất cả các <br /> môn học. Giáo dục lòng yêu trường lớp, kể được những điều em thích ở trường lớp <br /> như  trang trí lớp học đẹp mắt, thân thiện, có tên trường và những nội dung liên  <br /> quan đến trường, thể hiện hành động yêu quý trường lớp  hướng dẫn và nhắc nhở <br /> trong suốt năm học. <br /> Ngoài các nội dung đã nêu  ở  trên, hằng năm, tùy vào tình hình thực tế   ở  địa <br /> phương, tôi còn lồng ghép một số kĩ năng phòng đuối nước, hỏa hoạn, biết tự bảo  <br /> vệ  mình và thực hiện an toàn giao thông cho học sinh  ở  mọi lúc, mọi nơi.  Bởi vì <br /> theo tôi, học sinh lớp Một còn quá nhỏ dại và phụ thuộc nhiều vào bố mẹ, thầy cô  <br /> như đến trường hay tan học các em cần có người đưa đón. Nhưng bên cạnh đó đa  <br /> số phụ huynh đều làm nông nghiệp, điều kiện kinh tế còn khó khăn, thiếu thốn nên <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 6<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> có những hôm không thể  đưa đón con. Ngoài ra còn phải kể  đến một số  ít phụ <br /> huynh có điều kiện đã trang bị cho con những vật dụng, trang sức đắt tiền thu hút <br /> sự  chú ý của kẻ  xấu. Chưa kể  đến an toàn giao thông hay các tệ  nạn xã hội khác  <br /> luôn rình rập, đe dọa các em mỗi ngày. Những nội dung này có thể  nói là tôi luôn <br /> nhắc nhở hằng ngày, hằng giờ.<br /> Thứ hai: Tìm hiểu tình hình thực tế<br /> Sau khi nhận lớp, việc đầu tiên cần làm của giáo viên là  ổn định lớp, tìm <br /> hiểu tâm lí học sinh ở lứa tuổi vào lớp Một. Đây là bước ngoặt lớn của trẻ thơ. Môi  <br /> trường học tập thay đổi một cách cơ  bản: trẻ  phải tập trung chú ý trong thời gian  <br /> liên tục từ 30 – 35 phút. Nhu cầu nhận thức chuyển từ hiếu kì, tò mò sang tính hiểu  <br /> biết, hứng thú khám phá. Trẻ  bắt đầu kiềm chế  dần tính hiếu động, bột phát để <br /> chuyển thành tính kỷ  luật, nề  nếp, chấp hành nội quy học tập. Tính nhạy và sức <br /> bền vững, tính khéo léo các thao tác của đôi bàn tay để  tập viết được phát triển  <br /> nhanh. Tất cả những điều đó đều là thử thách đối với trẻ, muốn trẻ vượt qua được <br /> tốt những thử thách đó thì giáo viên phải tạo sự gần gũi với học sinh ngay từ buổi  <br /> đầu nhận lớp. Giáo viên động viên khuyến khích các em chia sẻ, hòa đồng với nhau <br /> thì ngay chính giáo viên phải coi các em như những người bạn, thường xuyên tiếp  <br /> xúc, chủ  động trò chuyện để  các em có thể  cởi mở, bớt nhút nhát, dễ  nói chuyện <br /> với cô. Khi thấy các em xưng hô “mày – tao”, giáo viên phải nhắc nhở  chỉnh sửa <br /> cách xưng hô cho phù hợp bằng “mình – bạn”, giải quyết công bằng những mâu  <br /> thuẫn xảy ra giữa các em học sinh trong lớp. Thường xuyên nhắc nhở  các em giơ <br /> tay khi phát biểu, không chen ngang khi giáo viên nói, khi nói phải “thưa cô”, không <br /> đùa giỡn trong lớp, không tự  ý ra khỏi chỗ, không quay ngang quay dọc. Giáo viên <br /> đưa ra những kí hiệu chung cho cả  lớp thực hiện thay vì lời nói để  tạo thói quen <br /> cho các em: <br /> + Học sinh lấy bảng con “Gõ vào góc bảng 1 cái”<br /> + Ngồi khoanh tay“ gõ vào chữ o”<br /> + Lớp ồn ghi dấu “ –” ở góc bảng<br /> + Lớp học tốt ghi dấu “+” ở góc bảng <br /> Gia đình là nơi các em sinh sống hằng ngày. Vì vậy, thông qua cha mẹ  học  <br /> sinh giáo viên tìm hiểu để nắm bắt xem  ở nhà các em thường có thói quen gì, cách <br /> ứng xử  như  thế  nào, đã biết tự  bảo vệ  bản thân hay chưa, đã khi nào các em có  <br /> hành vi chưa tốt không.  Qua đó, giáo viên nắm bắt và phân loại từng nhóm đối <br /> tượng học sinh.<br /> Thứ ba. Giáo dục kỹ năng sống thông qua các môn học<br /> Việc hình thành kỹ  năng sống cho học sinh không phải ngày một ngày hai,  <br /> cũng không phải tự nhiên sinh ra là có mà phải trải qua thời gian rèn dũa. Khi vào  <br /> lớp Một, chúng ta không chỉ dạy cho các em học chữ mà còn dạy các kĩ năng cơ bản <br /> trong cuộc sống như tự tin, tự chịu trách nhiệm, tự  ra quyết định, phòng chống tai  <br /> nạn thương tích,... Thực hiện Công văn số  159/ PGDĐT – GDTH V/v Hướng dẫn <br /> thực hiện kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho HS tiểu học. Ngay từ đầu năm học, <br /> chúng tôi họp tổ  xây dựng kế  hoạch dạy lồng ghép giáo dục kỹ  năng sống trong <br /> <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 7<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> mỗi môn học. Làm sao giáo viên phải giúp các em hiểu thế nào là  kỹ năng, kỹ năng <br /> sống và tại sao phải giáo dục kỹ năng sống, tác hại của việc chưa có kỹ năng sống. <br /> Từ đó các em nhận biết vai trò của việc học tập kỹ năng sống.<br />     Chúng ta đều biết, ngôn ngữ  là công cụ  của tư  duy và giao tiếp. Việc giáo  <br /> dục; lời nói giao tiếp từ xưa đã được ông cha ta rất coi trọng:               <br /> “ Học ăn, học nói, học gói, học mở ”<br />                     “ Lời nói không mất tiền mua, <br />                     Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”<br /> Để  đánh giá một con người chúng ta cần phải có sự  thử  thách qua giao tiếp <br /> hàng ngày với họ: “Chim khôn thử tiếng, người ngoan thử lời”. Mặt khác việc giao  <br /> tiếp, ứng xử khéo léo cũng giúp chúng ta thành công về nhiều lĩnh vực; “Khéo bán, <br /> khéo mua cũng thua người khéo nói”. Với trẻ  em, lứa tuổi đang hình thành nhân <br /> cách, ngay từ khi các em còn rất nhỏ, chúng ta đã rất chú trọng: “Trẻ lên ba, cả nhà  <br /> học nói”. Bởi vậy ngành giáo dục đào tạo nói chung và ngành giáo dục tiểu học nói  <br /> riêng đã được xã hội trao cho trọng trách đáng tự  hào là giáo dục trẻ  em ngay từ <br /> những ngày đầu bước chân tới trường. Từ bao đời nay, việc giáo dục ở nhà trường  <br /> đã áp dụng phương châm “Tiên học lễ, hậu học văn”. Dạy tiếng Việt không có <br /> nghĩa là chỉ  dạy các em kỹ  năng đọc, viết, nghe, nói mà dạy các em biết sử  dụng <br /> những lời nói biểu cảm trong giao tiếp là một mảng vô cùng quan trọng. Một người <br /> đọc thông, viết thạo tất cả các loại văn bản, song khi giao tiếp lại để lại ấn tượng <br /> xấu, không gây được mối thiện cảm đối với mỗi người thì con người đó có khả <br /> năng sống và làm việc có hiệu quả  không.  Ở  môn Tiếng Việt, tất cả  các bài tập <br /> đọc đều có phần luyện nói theo chủ đề như: Bé và bạn bè; Mai sau khôn lớn; Vâng <br /> lời cha mẹ; Giúp đỡ cha mẹ; Nghề nghiệp của cha mẹ; Những người bạn tốt; Sức  <br /> khỏe là vốn quý nhất. Các tình huống giao tiếp cụ  thể  được lồng ghép trong quá  <br /> trình dạy học, tôi chỉ gợi mở sau đó cho các em tự nói một cách tự  nhiên hoàn toàn <br /> không gò bó áp đặt. Tôi thường xuyên tổ  chức cho trẻ  luyện nói theo nhóm nhằm <br /> mục đích giúp tất cả các em có thể giao tiếp trực tiếp với nhau. Khuyến khích các <br /> em còn nhút nhát nói nhiều hơn, bước đầu là nói một, hai câu ngắn sau đó dần dần  <br /> các em nói nhiều câu hơn. Sau thời gian quen dần, tôi định hướng cho các em cách <br /> hỏi lẫn nhau để kiểm tra thông tin cũng như khích lệ bạn. <br /> Ví dụ: Khi dạy luyện nói chủ đề: Bé tự giới thiệu bài 41: iêu, yêu, sách giáo <br /> khoa Tiếng Việt lớp 1, tập 1 trang 85, tôi đưa ra nội dung: Em hãy làm quen với bạn <br /> bằng cách tự giới thiệu. Mở đầu cô giáo tự giới thiệu mình với lớp, sau đó tổ  chức <br /> cho các em đứng thành vòng tròn tự giới thiệu về tên và sở thích của mình. Lúc đầu  <br /> các em rất ái ngại không tự tin khi nói về mình nhưng tôi nhắc nhở những điều cần <br /> chú ý trong khi giao tiếp, cộng thêm một môi trường hòa đồng, thân thiện các em đã <br /> thực hiện rất tốt, không còn những cái nhìn ái ngại. Thay vào đó là những cánh tay  <br /> tự  tin cùng câu nói ngắn gọn “Mình tên là .., mình học  ở…, mình thích và không <br /> thích điều gì, mình rất vui khi được làm quen với bạn”. Trong bài 48: in, un trang 99, <br /> các em biết đi học muộn làm  ảnh hưởng đến các bạn, cô giáo và chính bản thân <br /> mình, từ  đó nhận lỗi và nói lời xin lỗi. Với chủ đề  luyện nói Giúp đỡ  cha mẹ  bài <br /> 88: ip, up trang 13. Các em thực hành hỏi đáp về  những việc mình đã giúp đỡ  cha  <br /> mẹ. Qua chủ đề luyện nói không những tạo cơ hội cho các em mạnh dạn giao tiếp <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 8<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> trước tập thể  mà còn yêu lao động, tự  giác, chăm làm với những câu nói rõ ràng  <br /> như: Tôi giúp mẹ quét nhà. Tôi thấy vui vì đã làm cho mẹ đỡ  vất vả. Từ đó có thói <br /> quen tham gia lao động không lười nhác. Hay chủ  đề  luyện nói Nghề  nghiệp của  <br /> cha mẹ bài 89: iêp, ươp. Các em hiểu được giá trị của nghề nghiệp, trân trọng nghề <br /> mà cha mẹ mình đang làm, nói lên việc cần làm để  ước mơ  của mình trở  thành sự <br /> thật.<br /> Trong khi dạy Tập đọc hoạt động nói câu có tiếng chứa vần đã học cũng có <br /> tác dụng rất lớn. Dù đó không phải là giao tiếp trong tình huống cụ thể  và mỗi em <br /> chỉ  nói một câu nhưng nó giữ  vai trò rèn luyện cho học sinh nói đủ  câu, diễn đạt  <br /> tường minh và dẫn đến nói câu hay. Khi đó, chúng ta có thể kịp thời điều chỉnh ngay <br /> những lỗi đặt câu của các em. Rõ ràng qua các hình thức tổ  chức như  trên các em <br /> thường tỏ ra rất hào hứng được nói cho bạn mình nghe và nói to, rõ ràng, mạch lạc. <br /> Dạy đạo đức là dạy học sinh những hành vi ứng xử  phù hợp với các chuẩn  <br /> mực đạo đức xã hội và quyền trẻ  em trong các tình huống đơn giản cụ  thể  của  <br /> cuộc sống hằng ngày. Nội dung của môn học đạo đức kết hợp giữa giáo dục quyền <br /> với giáo dục trách nhiệm bổn phận của học sinh. Hơn nữa môn đạo đức không chỉ <br /> giáo dục bổn phận, trách nhiệm của học sinh đối với gia đình, nhà trường, xã hội và <br /> môi trường tự  nhiên, mà còn giáo dục trách nhiệm của các em đối với chính bản  <br /> thân mình. Việc bồi dưỡng hình thành cho các em những phẩm chất đạo đức không <br /> phải là một bài mẫu có sẵn, áp đặt, khuôn mẫu để  học sinh thực hiện theo. Mà <br /> nhiệm vụ của môn học đạo đức lớp Một là giúp các em nắm được những điều sơ <br /> đẳng của phép  ứng xử, chuẩn mực hành vi đạo đức trong cuộc sống hằng ngày. <br /> Qua mỗi bài dạy các em nắm được nội dung và ý nghĩa của chuẩn mực hành vi đạo  <br /> đức trong các hoạt động. Dạy học đạo đức phải là quá trình giáo viên tổ  chức, <br /> hướng dẫn học sinh hoạt động, phát huy vốn kinh nghiệm, thói quen đạo đức, tự <br /> khám phá và xác định các kỹ năng sống cần rèn luyện.<br /> Ví dụ  bài 1. Em là học sinh lớp Một, vở  bài tập đạo đức lớp 1 trang 2, học  <br /> sinh biết quyền được đi học của mình, rèn kĩ năng tự giới thiệu họ tên, kĩ năng giao <br /> tiếp trong cuộc sống. Cụ  thể  khi tổ  chức trò chơi: Vòng tròn giới thiệu, giáo viên <br /> chia mỗi nhóm 5 em, phổ biến cách chơi, cho học sinh thực hiện. Với trò chơi này  <br /> các em đã tự  tin mạnh dạn trước tập thể, biết lắng nghe, có ý thức kỉ  luật và nói <br /> mạch lạc như: Mình tên là Y Ra Him Niê, nhà mình ở buôn Dham, năm nay mình 6 <br /> tuổi. Còn mình tên là H’ Trăm Niê, mình cùng tuổi với các bạn, nhà mình  ở  buôn <br /> Dham, mình rất vui khi được làm quen với các bạn. Bài 2. Gọn gàng sạch sẽ, rèn  kĩ <br /> năng biết ăn mặc gọn gàng sạch sẽ, biết giữ vệ sinh cá nhân đầu tóc quần áo gọn <br /> gàng trong mọi lúc mọi nơi. Giáo viên quy định cách xếp đồ  dùng sách vở  trong  <br /> ngăn bàn, chỗ  treo cặp  rõ ràng, cụ  thể, vị  trí treo mũ. Giáo viên phân công các tổ <br /> trưởng theo dõi kiểm tra, cuối mỗi giờ học nhận xét tuyên dương những em đã thực <br /> hiện tốt. Giáo viên giúp đỡ động viên những em còn lúng túng chưa thật gọn gàng.  <br /> Dần dần hành vi trở thành thói quen gọn gàng đối với các em. Khi dạy bài Gia đình <br /> em, thông qua tiểu phẩm Chuyện của bạn Long, học sinh biết nhận xét về việc làm  <br /> của bạn Long, dự đoán việc sẽ xảy ra với bạn Long để  từ đó liên hệ với bản thân  <br /> và ra quyết định cho việc làm của mình. Đến hoạt động 2, các em nói lên được sự <br /> quan tâm của bố  mẹ với mình, từ  đó phải làm gì để  đáp lại tình cảm của cha mẹ,  <br /> qua đây rèn kĩ năng ứng xử. Bài 11. Đi bộ đúng quy định, sau khi quan sát tranh, trao  <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 9<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> đổi thảo luận các em nêu được quy định đối với người đi bộ   ở  đường nông thôn,  <br /> đường phố và hậu quả của việc đi bộ không đúng quy định. Từ  đó phân biệt được <br /> những hành vi đi bộ  đúng quy định và sai quy định. Liên hệ  bản thân và nhắc nhở <br /> bạn mình đi bộ đúng quy định phù hợp với điều kiện giao thông địa phương. Ở bài <br /> này rèn kĩ năng an toàn khi đi bộ, kĩ năng phê phán đánh giá hành vi đi bộ  không <br /> đúng quy định. Khi dạy bài Chào hỏi và tạm biệt tuần 28, 29, rèn kĩ năng giao tiếp, <br /> ứng xử  với mọi người, biết chào hỏi khi gặp gỡ  và tạm biệt khi chia tay.  Cụ  thể <br /> biết chào cô khi đến lớp, khi ra về  biết chào tạm biệt. Qua các giờ  học giáo viên  <br /> chú ý nhắc nhở các em thực hành hành vi đã học. Ví dụ trong các giờ học, học sinh  <br /> chưa có cử  chỉ thể  hiện đúng hành vi đạo đức như: Đưa sách vở  cho cô đưa bằng  <br /> một tay không biết nói lời ''thưa'', ''gửi''. Giáo viên sửa lại hành vi đúng cho các em  <br /> thể hiện lễ phép với thầy cô giáo và người lớn: Em đưa lại bằng hai tay và nói thưa <br /> cô em nộp bài ạ.<br /> Bên cạnh các môn học Toán, Tiếng Việt, Đạo đức, môn Tự  nhiên và Xã hội <br /> cung cấp cho trẻ những kiến thức cơ bản ban đầu về các sự vật, hiện tượng trong <br /> tự nhiên, xã hội và các mối quan hệ của con người xảy ra xung quanh, trang bị cho  <br /> các em những kiến thức cơ bản của bậc học góp phần bồi dưỡng nhân cách toàn  <br /> diện cho trẻ. Vậy làm thế  nào để  trẻ  có các kĩ năng cơ  bản vận dụng trong cuộc  <br /> sống hằng ngày. Đây chính là kết quả của quá trình giáo dục. Chính vì thế trong các  <br /> bài học, giáo viên lựa chọn tổ chức cho các em thực hành ngay, thông qua việc thực  <br /> hành giúp các em bước đầu có kĩ năng. Ví dụ với bài 5: Vệ sinh thân thể, sách giáo <br /> khoa Tự nhiên và Xã hội lớp 1 trang 14, giáo viên cho các em quan sát tranh trao đổi <br /> với nhau về  nội dung trong tranh để  nắm được các việc nên và không nên làm để <br /> giữ vệ sinh thân thể. Biết vì sao phải tắm rửa, thay quần áo sạch sẽ và không nên <br /> tắm chung với trâu bò, những việc cần làm để giữ chân, tay sạch sẽ như cắt móng <br /> tay, rửa chân, rửa tay bằng nước sạch. Sau đó cho các em liên hệ việc đã làm để giữ <br /> vệ  sinh thân thể  rồi thực hành. Qua bài học rèn kĩ năng tự  phục vụ  bản thân. Hay <br /> khi dạy bài 8: Ăn uống hằng ngày, trang 18, giáo viên cho học sinh quan sát tranh <br /> thảo luận nêu lên các loại thức ăn cần thiết cho các bữa ăn trong ngày, vì sao phải  <br /> ăn đủ  các loại thức ăn đó, sau đó kể  về  bữa ăn của gia đình mình. Cuối cùng tổ <br /> chức trò chơi “đi chợ”. Mỗi đội cử một bạn đi chợ, nhiệm vụ của bạn là mua đầy <br /> đủ các loại thức ăn đảm bảo các chất đạm, chất béo, vi ta min, khoáng,… theo quy  <br /> định. Sau khi đi chợ, các em phải nói được vì sao trong một bữa ăn cần đảm bảo các <br /> chất dinh dưỡng. Từ đó các em biết được vì sao cần ăn uống đầy đủ hằng ngày để <br /> mau lớn, khỏe mạnh, biết ăn nhiều loại thức ăn và uống đủ nước. Ở bài này rèn  kĩ <br /> năng làm chủ bản thân, phát triển kĩ năng tư duy. Đối với bài 9: Hoạt động và nghỉ <br /> ngơi, các em nắm được tác dụng của một số hoạt động nghỉ ngơi đúng cách có lợi  <br /> cho sức khỏe từ đó biết sắp xếp thời gian biểu để học tập và vui chơi cho phù hợp.  <br /> Ở hoạt động 1, giáo viên cho học sinh kể về hoạt động mà mình đã làm hoặc chơi <br /> cùng với bạn, thông qua đó giáo dục kĩ năng tìm kiếm và xử  lí. Sang hoạt động 3,  <br /> các em được đóng vai về các hoạt động làm việc, nghỉ ngơi, đứng ngồi đúng tư thế. <br /> Thông qua trò chơi đóng vai giáo dục kĩ năng quan sát phân tích, kĩ năng tự  nhận <br /> thức, phát triển kĩ năng giao tiếp cho các em.  Ở  bài 10: Ôn tập con người và sức  <br /> khỏe, để khắc sâu kiến thức cơ bản về các bộ phận bên ngoài và các giác quan của  <br /> cơ thể, giáo viên chia lớp thành ba đội, phổ biến luật chơi, quy đinh thời gian, tiến <br /> hành cho các em chơi trò chơi “Ai gọi tên các bộ  phận bên ngoài cơ  thể  nhanh <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 10<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> nhất?”, hết thời gian, đội nào nói được đầy đủ  tên các bộ  phận bên ngoài của cơ <br /> thể trước thì đội đó thắng cuộc. Thông qua trò chơi rèn cho các em kĩ năng hợp tác, <br /> mạnh dạn trước tập thể. Từ đó có ý thức tự giác thực hiện nếp sống hợp vệ sinh,  <br /> khắc phục những hành vi có hại cho sức khỏe và nêu được việc thường làm vào các <br /> buổi trong ngày để giữ vệ sinh thân thể hằng ngày. Việc giúp các em có kĩ năng xử <br /> lí những tình huống khi có tai nạn thương tích cũng rất quan trọng. Bởi khi ở nhà có  <br /> những lúc các em sử dụng dao để gọt quả hoặc đến gần bếp lửa không may bị đứt  <br /> tay, bị bỏng. Qua bài 14: An toàn khi ở nhà, trong hoạt động 1, tôi cho các em thảo <br /> luận nhóm giúp các em có kĩ năng ra quyết định nên hay không nên làm gì để phòng  <br /> tránh đứt tay chân, bỏng, điện giật, kĩ năng tự  bảo vệ,  ứng phó với các tình huống <br /> khi  ở  nhà, phát triển kĩ năng giao tiếp thông qua tham gia các hoạt động học tập.  <br /> Hoạt động 2, các em được đóng vai xử  lí tình huống khi có tai nạn như: Cầm dao  <br /> nhọn cắt quả bị chảy máu, trông em giúp mẹ nhưng em đến gần bếp lửa. Các nhóm <br /> sẽ thảo luận sau đó lên thể hiện, những em còn lại quan sát và có nhận xét đối với <br /> những tình huống mà các bạn mình vừa xử lí để rút ra kĩ năng cấp cứu khi có những  <br /> trường hợp xấu xảy ra. <br /> Nói tóm lại ngoài việc rèn luyện đạo đức, học tập tốt thì rèn luyện sức khỏe  <br /> tốt cho học sinh là điều phải được chú ý, giáo dục kĩ năng sống chỉ thành công khi <br /> các em có ý thức, thái độ với mọi người trong gia đình; hòa đồng với bạn bè; tự tin  <br /> khi nói chuyện, nhạy bén khi xử lí tình huống, dám đương đầu với thử  thách vượt <br /> qua khó khăn để đạt được mục tiêu và chịu trách nhiệm về việc làm của bản thân. <br /> Hiệu quả của việc giáo dục kỹ năng sống không thể nhìn thấy ngay lập tức và quá  <br /> trình giáo dục rèn kỹ  năng sống là một quá trình suốt đời.  Mức độ  nhận thức của <br /> học sinh lớp 1 vốn rất đơn giản, chưa bền vững và rất dễ thay đổi. Bởi vậy nên ta <br /> hãy bắt đầu từ cái nhìn thấy, nghe thấy, từ ví dụ cụ thể, gần gũi với cuộc sốn g, sau <br /> đó nâng lên tầm “lý thuyết chung” để “khái quát” và “kết luận”.<br /> Thứ tư: Rèn kĩ năng<br /> Trong giờ  học,  cần rèn cho các em những kĩ năng  như  có tư  thế  ngồi học <br /> đúng, chú ý nghe giảng, vệ sinh hằng ngày ngay từ những việc làm nhỏ nhất, trong <br /> phạm vi nhỏ  nhất như gia đình, lớp học. Sau mỗi bài học, môn học, giáo viên cho  <br /> các em liên hệ thực tế bằng những câu hỏi Em đã làm gì? Sẽ làm gì? và đưa ra các <br /> tình huống cụ thể để học sinh mình trải nghiệm.  Các em thích tham gia vào một số <br /> hoạt động xã hội mang tính tập thể  (đôi khi tham gia tích cực hơn cả  trong gia  <br /> đình). Đặc biệt là các em muốn thừa nhận mình là người lớn, muốn được nhiều  <br /> người biết đến mình. Hãy cho các em cơ  hội làm người lớn, được đóng vai “thầy <br /> giáo”, “cha mẹ”. Hãy cho các em những trọng trách lớn: làm lớp trưởng, tổ trưởng,  <br /> nhóm trưởng, đội trưởng để  các em được khẳng định bản thân. Kỹ  năng sống sẽ <br /> hình thành một cách tự nhiên và hiệu quả trong những môi trường hoạt động cụ thể <br /> chứ không từ  những bài giảng trên lớp. Chỉ từ  những bài giảng, các em không thể <br /> tự hình thành kỹ năng sống cho mình mà chỉ có thể hình dung chung về nó. Vì vậy, <br /> khi cho các em được sắm vai để trải nghiệm đó là<br /> cách giáo dục tốt nhất. Từ  làm đến hiểu, hãy cho học sinh được chơi, được tham <br /> gia, rồi các em sẽ hiểu. Cái hiểu như thế sâu sắc và nhớ lâu hơn.<br /> <br /> <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 11<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> Ví dụ: Mỗi lần thảo luận nhóm, tôi lại cho các em bầu nhóm trưởng, các em <br /> thay nhau tập điều khiển nhóm mình hoạt động, có như vậy mới tạo cơ hội để các  <br /> em mạnh dạn tự tin.<br /> Vào giờ  chơi, tôi  tổ  chức cho các em đọc  những  mẩu truyện tranh về  giáo <br /> dục kỹ  năng sống. Lúc đó thấy các em rất hào hứng. Khi các em xếp hàng ra về, <br /> không bao giờ tôi quên dặn các em đi đúng phần đường của mình hoặc nhớ đội mũ <br /> bảo hiểm khi ngồi trên xe máy, và nhớ kể cô nghe những hoạt động con làm ở nhà <br /> vào sáng hôm sau. Học sinh lớp một mà, các em sẽ  kể  hết những gì xảy ra  ở  gia  <br /> đình và chúng ta phải biết rằng khi trẻ  kể  mọi chuyện với mình là chúng đã đặt  <br /> niềm tin tuyệt đối vào ta. Khi đó công tác giáo dục sẽ thuận lợi hơn nhiều.<br /> Với học sinh lớp Một, chẳng gì bằng những thứ  mà hằng ngày các em nhìn  <br /> thấy, nghe thấy sẽ có hiệu quả hơn là những lời nói xáo rỗng. Bằng hình ảnh, các  <br /> em sẽ dễ dàng hình dung ra những việc mình nên làm và không nên làm. Bởi vì thế,  <br /> ngay những buổi tựu trường đầu năm học, hay những tiết sinh hoạt lớp các em lại <br /> cùng cô giáo trang trí lớp học của mình. Đặc biệt học sinh lớp Một có một điểm  <br /> chung là  ưa hoạt động, thích làm việc nhưng lại mau chán. Tôi luôn cùng các em <br /> quét lớp, nhặt rác, nhổ cỏ, rửa tay, chỉ các em cách đi vệ sinh và giữ gìn vệ sinh. Khi  <br /> có giáo viên cùng làm, các em làm việc nghiêm túc hơn, tự giác hơn và rất có hiệu <br /> quả. Bởi thế trước mắt các em, tôi luôn là người chị, người mẹ hơn là một cô giáo. <br /> Tôi luôn lắng nghe những tâm tư tình cảm của các em để từ đó có hướng giáo dục <br /> tốt nhất. Người ta thường nói: “Gieo suy nghĩ gặt hành động. Gieo hành động gặt <br /> thói quen. Gieo thói quen gặt tính cách. Gieo tính cách gặt số phận”. Vào những tiết <br /> sinh hoạt tập thể, ngoài việc nhận xét, nhắc nhở các hoạt động học tập trong tuần,  <br /> tôi luôn dành phần lớn thời gian để các em sinh hoạt tập thể như: ca hát, đóng kịch,  <br /> các trò chơi hay các cuộc triển lãm nho nhỏ, kiểm tra vệ sinh cá nhân hay đồ  dùng  <br /> học tập. Qua đó rèn cho học sinh các kĩ năng như vệ sinh cá nhân, kĩ năng giao tiếp,<br /> … <br /> Có thể nói tất cả những cử chỉ, hành động của chúng ta trong con mắt trẻ thơ <br /> luôn là khuôn mẫu. Vì thế  người giáo viên phải luôn mẫu mực trong mọi cử  chỉ,  <br /> hành động, lời nói, phải nghiêm minh, công bằng khách quan trong đánh giá học <br /> sinh. Giáo viên cần gương mẫu về  mọi mặt như:   về  trang phục và thời gian làm <br /> việc; về  chào hỏi, xưng hô, xã giao, khi tiếp đón khách, tiếp dân, ứng xử  trong sử <br /> dụng điện thoại, ứng xử  trong liên hoan,  ứng xử  đối với những bất đồng, mâu <br /> thuẫn, ứng xử trong công bố, tiếp nhận thông tin.<br /> Ví dụ:  Khi chuẩn bị bước vào hội thi “Viết chữ đẹp cho giáo viên Tiểu học  <br /> cấp huyện”, trường tôi có tổ  chức thi lựa chọn những giáo viên xuất sắc để  tham <br /> gia. Hằng ngày trên lớp, vào giờ ra chơi tôi thường luyện viết bảng. Khi luyện viết,  <br /> tôi thường gọt phấn để  viết chữ  có nét thanh nét đậm. Thế  rồi, bẵng đi một thời <br /> gian, vào các buổi dạy tôi thường thấy  ở  lớp có nhiều bụi phấn. Ban đầu tôi rất  <br /> ngạc nhiên, nhưng sau một hồi hỏi han, tôi phát hiện học trò đã dùng kéo gọt phấn  <br /> để  luyện viết bảng con. Lúc đó, tôi đã hiểu, có những thứ  tôi không cần dạy mà <br /> học trò vẫn học được từ tôi.<br />   Như chúng ta đã biết ở học sinh lớp 1, các em tham gia các hoạt động học  <br /> tập dưới hình thức: "Chơi mà học, học mà chơi". Không có cách giáo dục nào hiệu  <br /> <br /> GV: Trần Thị Minh ­ Trường TH Võ Thị Sáu<br /> 12<br />  Một vài giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 1 DTTS ở trường TH Võ Thị Sáu<br /> <br /> quả hơn là tổ chức các trò chơi học tập. Khi tham gia trò chơi, các em sẽ cảm thấy <br /> hứng thú, thoải mái, phát huy tính độc lập, khả năng tư duy sáng tạo, sự nhanh trí và <br /> cả  tinh thần tập thể.  Có rất nhiều  trò chơ