Đề án Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu đề tài "Pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định" nhằm đánh giá thực tiễn thực hiện pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định; đề xuất được giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả hoạt động thực hiện pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT ----o0o----- HUỲNH THẢO LY PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN LAO ĐỘNG, QUA THỰC TIỄN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP Ở TỈNH BÌNH ĐỊNH ĐỀ ÁN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ Mã số: 8380107 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. TS. TRẦN VĂN HẢI 2. PGS.TS NGUYỄN VĂN CỪ THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định” là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của TS. Trần Văn Hải và PGS.TS Nguyễn Văn Cừ. Các nội dung nghiên cứu, kết quả nghiên cứu trong đề tài này là trung thực và chưa được công bố dưới bất cứ hình thức nào trước đây. Các nhận xét, số liệu đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc cụ thể. Thừa Thiên Huế, 04 tháng 7 năm 2024 HỌC VIÊN Huỳnh Thảo Ly
LỜI CÁM ƠN Trước hết, tôi xin chân thành cám ơn quý Thầy, Cô Trường Đại học Luật, Đại học Huế đã tạn tình chỉ dạy và trang bị cho tôi những kiến thức cần thiết cho tôi có thể hoàn thành được bài đề án tốt nghiệp này. Tôi xin trân trọng cám ơn TS. Trần Văn Hải và PGS.TS. Nguyễn Văn Cừ đã tận tình giúp đỡ, định hướng cách tư duy và cách làm việc khoa học là hành trang tiếp bước cho tôi trong quá trình học tập và lập nghiệp sau này. Và cuối cùng, xin gửi lời cám ơn đến gia đình, bạn bè, tập thể lớp Cao học Luật Kinh tế, những người luôn sẳn sàng sẻ chia và giúp đỡ trong học tập và cuộc sống. Đề án chắc chắn sẽ có những kiến thưc thiếu sót cả về nội dung và hình thức, tôi rất mong nhận được sự góp ý của Thầy Cô để đề án được hoàn thiện hơn. Thừa Thiên Huế, ngày 04 tháng 7 năm 2024 Học viên Huỳnh Thảo Ly
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục chữ viết tắt PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề án .................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề án .................................................. 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề án .................................................... 7 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 7 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu đề án ................................. 8 6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề án ........................................ 9 7. Kết cấu của đề án ....................................................................................... 9 CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN LAO ĐỘNG ................................................................................................ 10 1.1. Khái quát pháp luật về an toàn lao động ........................................... 10 1.1.1. Khái niệm về an toàn lao động ........................................................... 10 1.1.2. Khái niệm, đặc điểm của pháp luật về an toàn lao động...................... 11 1.1.3. Nội dung cơ bản của pháp luật về an toàn lao động ............................ 14 1.1.4. Vai trò của pháp luật về an toàn lao động ........................................... 16 1.2. Các yếu tố tác động đến thực hiện pháp luật về an toàn lao động .... 19 1.2.1. Đường lối, quan điểm của Đảng trong lĩnh vực lao động .................... 19 1.2.2. Sự hoàn thiện các quy định của pháp luật về an toàn lao động............ 19 1.2.3. Chủ thể thực hiện pháp luật về an toàn lao động ................................. 20 1.2.4. Tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn lao động ................................ 23 Tiểu kết Chương 1........................................................................................ 24
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN LAO ĐỘNG TẠI CÁC DOANH NGHIỆP Ở TỈNH BÌNH ĐỊNH................................................................. 25 2.1. Thực trạng pháp luật về an toàn lao động ......................................... 25 2.1.1. Quy định pháp luật về an toàn lao động .............................................. 25 2.1.2. Đánh giá pháp luật về an toàn lao động .............................................. 37 2.2. Thực tiễn thực hiện pháp luật về an toàn lao động tại các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định ............................................................................. 42 2.2.1. Kết quả đạt được trong việc thực hiện pháp luật về an toàn lao động tại các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định .............................................................. 42 2.2.2. Vướng mắc trong thực tiễn thực hiện pháp luật về an toàn lao động tại các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định .............................................................. 46 2.3. Nguyên nhân của bất cập, hạn chế trong việc thực hiện pháp luật về an toàn lao động tại các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định ......................... 49 Tiểu kết Chương 2........................................................................................ 53 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN LAO ĐỘNG ... 54 3.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về an toàn lao động ......................... 54 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về an toàn lao động tại các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định ...................................................... 56 3.2.1. Giải pháp đối với cơ quan chức năng để hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về an toàn lao động tại các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định.............................................................................................. 56 3.2.2. Giải pháp đối với các doanh nghiệp thực pháp luật về an toàn lao động tại các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định.......................................................... 60 Tiểu kết Chương 3........................................................................................ 63 KẾT LUẬN ................................................................................................. 64 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 66
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT GIẢI THÍCH 1 Luật AT, VSLĐ Luật An toàn, vệ sinh lao động 2 ATLĐ An toàn lao động 3 TNLĐ Tai nạn lao động 4 UBND Ủy ban nhân dân 5 BNN Bệnh nghề nghiệp 6 DN Doanh nghiệp 7 NLĐ Người lao động 8 NSDLĐ Người sử dụng lao động
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề án Bảo đảm an toàn lao động là trách nhiệm và nghĩa vụ của cả người lao động và người sử dụng lao động nhằm bảo vệ tính mạng, tài sản của mỗi người. Lao động trong môi trường an toàn là vấn đề luôn được quan tâm, để bảo vệ nguồn nhân lực - vốn quý của xã hội. Việc bảo đảm môi trường làm việc an toàn với sức khỏe của người lao động không chỉ đảm bảo cho sự phát triển lâu dài của doanh nghiệp mà còn bảo đảm cho sự phát triển kinh tế bền vững. Trong phát triển nền kinh tế thị trường cùng với hội nhập kinh quốc tế ngày càng sâu rộng như hiện nay, vấn đề nguồn nhân lực có vai trò hết sức quan trọng. Để phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng suất và hiệu quả lao động thì việc đảm bảo an toàn lao động, bảo vệ sức khỏe cho người lao động là một yêu cầu tất yếu, liên quan chặt chẽ đến sự phát triển của từng doanh nghiệp, góp phần xây dựng một nền kinh tế bền vững cho mỗi quốc gia. Thời gian qua, công tác đảm bảo an toàn lao động, giảm thiểu tai nạn lao động của nước ta đã có những chuyển biến tích cực; pháp luật về an toàn lao động đang được hoàn thiện; vai trò, trách nhiệm của các cơ quan, tổc chức cá nhân có liên quan đến công tác an toàn lao động và quản lý nhà nước về an toàn lao động được nâng cao. Ở đâu, khi nào có hoạt động lao động sản xuất thì ở đó, khi đó phải tổ chức công tác bảo hộ lao động theo đúng phương châm: đảm bảo an toàn để sản xuất - sản xuất phải đảm bảo an toàn lao động. Bên cạnh những thành tựu đạt được, thì tình hình tai nạn lao động vẫn còn diễn biến khá phức tạp, đặc biệt là trong khu vực người lao động làm việc không theo hợp đồng lao động; ý thức chấp hành pháp luật về an toàn lao động của các chủ thể trong quan hệ lao động chưa cao; công tác quản lý nhà nước về an toàn lao động chưa đạt được kết quả như mong muốn; hệ thống quy phạm, 1
tiêu chuẩn kỷ thuật về an toàn lao động của một số ngành, lĩnh vực còn lạc hậu, không phù hợp với thực tế, cần phải điều chỉnh, bổ sung; một số văn bản được hướng dẫn chậm nên thiếu đồng bộ; một số nội dung của văn bản hướng dẫn còn chồng chéo, mâu thuẫn gây khó khăn trong quá trình thực hiện. Bình Định nằm ở khu vực duyên hải Nam Trung Bộ, trong Vùng kinh tế trọng điểm Miền Trung. Bình Định có diện tích tự nhiên là 6.071,3 km2; dân số năm 2019 là 1.487.900 người; gồm 09 huyện, 02 thị xã và Tp. Quy Nhơn1. Theo báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bình Định, trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 8.000 doanh nghiệp, trong đó có 87 doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài2. Cùng với sự hoàn thiện và phát triển các khu, cụm công nghiệp, trên địa bàn tỉnh Bình Định cũng gia tăng nhanh số lượng doanh nghiệp và lao động. Các doanh nghiệp đã góp phần rất lớn vào việc thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế , xã hội của địa bàn tỉnh, đặc biệt đã giải quyết được số lượng lớn người lao động, có công ăn việc làm. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thực trạng hoạt động của cac doanh nghiệp tại tỉnh Bình Định vẫn còn bộc lộ nhiều vấn đề còn hạn chế, trong đó phải kể đến là vấn đề an toàn lao động. Hiện nay, tại các doanh nghiệp vẫn còn tình trạng vi phạm về an toàn lao động, điển hình như: Không trang bị đầy đủ phương tiện bảo vệ cho người lao động; không kiểm định các loại máy móc thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động; không thống kê báo cáo định kỳ về tình hình tai nạn lao động, không tổ chức huấn luyện về an toàn vệ sinh lao động cho người lao động….điều này đã làm cản trở đến việc thực hiện pháp luật về an toàn lao động tại các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định. 1 https://binhdinh.gov.vn/kinh-te-xa-hoi truy cập ngày 6/5/2924 2 Nguyễn Thái Bình (2024), UBND tỉnh Bình Định đối thoại với các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh, https://songoaivu.binhdinh.gov.vn/vi/news/tin-trong-tinh-trong-nuoc/ubnd-tinh-binh-dinh-doi-thoai-voi-cac- doanh-nghiep-tren-dia-ban-tinh-733.html truy cập ngày 6/5/2924 2
Trước thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về an toàn lao động còn nhiều hạn chế, khó khăn đòi hỏi phải có khung pháp lý hoàn thiện và cơ chế thực hiện pháp luật phù hợp với thời để từ đó góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác bảo đảm an toàn lao động tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bình Định. Xuất phát từ yêu cầu này, tác giả chọn đề tài “Pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định” làm đề án tốt nghiệp thạc sĩ Luật Kinh tế của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề án Qua quá trình nghiên cứu, tác giả nhận thấy có một số công trình được công bố liên quan đến đề tài nghiên cứu, cụ thể như sau: - Trần Tuấn Sơn (2022), Pháp luật Việt Nam về bảo vệ quyền của người lao động trong bối cảnh Việt Nam gia nhập Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương, Luận án tiến sĩ thực hiện tại trường Đại học Luật, Đại học Huế năm 2022. Luận án đã nghiên cứu toàn diện, sâu sắc, có hệ thống một số vấn đề lý luận về bảo vệ quyền của người lao động và pháp luật bảo vệ quyền của người lao động trên cơ sở các tiêu chuẩn lao động quốc tế cơ bản được đề cập trong Hiệp định CPTPP; phân tích thực trạng quy định pháp luật về bảo vệ quyền của người lao động, thực tiễn thực hiện pháp luật và đánh giá mức độ tương thích, phù hợp trong các quy định của pháp luật Việt Nam về bảo vệ quyền của người lao động so với các cam kết về quyền của người lao động được quy định trong Hiệp định CPTPP. Trên cơ sở đó, luận án đề xuất một số kiến nghị, giải pháp để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về bảo vệ quyền của người lao động ở Việt Nam đáp ứng các yêu cầu của Hiệp định CPTPP. - Lê Thị Ngọc Cẩm (2023), Pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn tại tỉnh Quảng Bình, Luận văn thạc sĩ thực hiện tại trường Đại học Luật, Đại học Huế năm 2023. Luận văn tập trung nghiên cứu các quy định của pháp luật 3
Việt Nam hiện hành về an toàn lao động, trong phạm vi Bộ luật Lao động năm 2019 và Luật an toàn, vệ sinh lao động năm 2015 với những nội dung có tác động trực tiếp tới sức khỏe, tính mạng của người lao động, cụ thể 05 vấn đề: Quyền và nghĩa vụ về an toàn lao động của người lao động; Trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc bảo đảm an toàn lao động; Trách nhiệm của tổ chức Công đoàn trong việc bảo đảm an toàn lao động; Trách nhiệm của người 4 sử dụng lao động đối với người lao động bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; Các biện pháp phòng chống các yếu tố nguy hiểm, có hại cho người lao động. - Đỗ Hồng Vân (2021), Pháp luật về quyền lợi của người lao động khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp ở Việt Nam, Luận văn thực hiện tại Trường Đại học Luật Hà Nội. Luận văn đã đề cập đến một số vấn đề lý luận về quyền lợi của người lao động khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Cụ thể là khái niệm, phân loại, nguyên tắc và nội dung pháp luật về quyền lợi của người lao động khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Tác giả nghiên cứu quyền lợi của người lao động khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp dưới hai góc độ là từ người sử dụng lao động và bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Từ thực trạng pháp luật về quyền lợi của người lao động khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, luận văn đã đưa ra một số bất cập, kiến nghị hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật. - Phạm Văn Bình (2019), An toàn lao động theo pháp luật Việt Nam, qua thực tiễn tại tỉnh Quảng Trị, Luận văn thạc sĩ thực hiện tại trường Đại học Luật, Đại học Huế năm 2019. Trên cơ sở hệ thống hóa làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn, cũng như phân tích, đánh giá thực trạng về an toàn lao động ở Việt Nam. Luận án đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu hoàn thiện công tác quản lý về an toàn lao động tại tỉnh Quảng Trị; hướng tới mục tiêu, quan trọng nhất là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế chung của xã hội, giảm, ngăn 4
chặn tới mức tối đa tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, góp phần bảo vệ được tính mạng, sức khỏe của người lao động trong sản xuất, kinh doanh xây dựng và bảo vệ môi trường trong các khu vực sản xuất ở Quảng Trị. - Nguyễn Đức Tài (2018), Trách nhiệm của người sử dụng lao động trong trường hợp tai nạn lao động theo pháp luật lao động Việt Nam, Luận văn thực hiện tại Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh. Tác giả tập trung phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật, thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật Việt Nam về trách nhiệm của người sử dụng lao động trong trường hợp tai nạn lao động và bồi thưởng tai nạn lao động. Từ đó, đưa ra những bất cập của pháp luật về trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc chi trả chi phí y tế, tiền lương, trợ cấp, bồi thường thiệt hại, tính mạng cho người lao động… tác giả đề xuất một số giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật về trách nhiệm của người sử dụng lao động trong trường hợp tai nạn lao động. - Trần Thanh Minh (2019), Pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động, qua thực tiễn áp dụng tại tỉnh Ninh Thuận, Luận văn thạc sĩ Kinh tế thực hiện tại Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả nghiên cứu các quy định của pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động, thực trạng thực hiện tại tỉnh Ninh Thuận. Từ đó đưa ra định hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động - Minh Ngọc (2019), Nâng cao chất lượng công tác an toàn, vệ sinh lao động tại Bình Định, Tạp chí lao động, đăng tại website: https://tapchilaodong.vn /nang-cao-chat-luong-cong-tac-an-toan-ve-sinh-lao-dong-tai-binh-dinh-1314406.html ngày 25 tháng 01 năm 2019. Công tác an toàn lao động, vệ sinh lao động luôn gắn liền với hoạt động sản xuất nhằm bảo vệ yếu tố quan trọng nhất của lực lượng sản xuất là người lao động, để họ có thể yên tâm làm việc, cống hiến, mang lại hạnh phúc cho bản thân và gia đình. Trong những năm qua, song song 5
với sự hình thành và phát triển của các doanh nghiệp, khu công nghiệp, tỉnh Bình Định luôn tìm cách cải thiện, giảm thiểu ô nhiễm, bảo vệ môi trường, hạn chế và ngăn ngừa tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, đảm bảo môi trường làm việc cho người lao động. Tuy nhiên, thực tiễn vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập, do đó, bài viết đã có sự đánh giá thực tiễn từ đó đưa ra các định hướng nhằm nâng cao chất lượng công tác an toàn, vệ sinh lao động tại Bình Định. - Nguyễn Thị Bích (2017), Một số ý kiến nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật về tai nạn lao động, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 11 năm 2017. Tác giả đề xuất kiến nghị liên quan đến quy định về tai nạn lao động của Bộ luật Lao động năm 2012 và Luật An toàn, vệ sinh lao động năm 2015 về các vấn đề như sau: Trách nhiệm điều tra vụ tai nạn lao động của người sử dụng lao động; Trách nhiệm của người sử dụng lao động đối với người bị tai nạn lao động; Các trường hợp người lao động không được hưởng chế độ từ người sử dụng lao động khi bị tai nạn lao động. Từ tổng quan tình hình nghiên cứu cho thấy đã có một số công trình luận án, luận văn và các bài viết đăng tải ở các tạp chí có liên quan đến đề án nghiên cứu. Chính vì vậy, những công trình này sẽ là tài liệu tham khảo có giá trị về mặt lý luận và thực tiễn cho đề án. Bổ sung thêm cho đề án những cơ sở lý luận pháp luật về an toàn lao động. Bên cạnh đó, còn cung cấp cho đề tài nghiên cứu những thông tin, số liệu quan trọng liên quan đến thực tiễn thực hiện pháp luật trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, từ tình hình nghiên cứu, có thể thấy, chưa có công trình nghiên cứu chuyên sâu đến pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định. Do đó, trên cơ sở kế thừa khoa học, đề sẽ tiếp tục phát triển và nghiên cứu chuyên sâu vào vấn đề lý luận pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định. Đặc biệt, sẽ đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ 6
thống pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề án 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề án nhằm đưa ra giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nêu trên, đề án tập trung giải quyết các nhiệm vụ chủ yếu sau: Một là, hệ thống cơ sở lý luận pháp luật về an toàn lao động Hai là, phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về an toàn lao động Ba là, đánh giá thực tiễn thực hiện pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định Bốn là, chỉ ra được các nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại trong quy định pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định Năm là, đề xuất được giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả hoạt động thực hiện pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Nghiên cứu lý luận pháp luật về an toàn lao động - Nghiên cứu quy định của pháp luật về an toàn lao động - Nghiên cứu thực tiễn thực hiện pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định. 7
- Nghiên cứu các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về an toàn lao động. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nội dung: Đề án nghiên cứu lý luận pháp luật và quy định cũng như thực tiễn thực hiện pháp luật về an toàn lao động. Phạm vi không gian: Đề án nghiên cứu tại tỉnh Bình Định Phạm vi về thời gian: Các số liệu, vụ việc trong thực tiễn được nghiên cứu trong giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2023. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu đề án 5.1. Phương pháp luận Đề án nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. 5.1. Phương pháp nghiên cứu Để đạt mục đích, đề án sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau cụ thể như: Phương pháp phân tích, tổng hợp; Phương pháp thống kê; Phương pháp nghiên cứu điển hình; Phương pháp tra cứu văn bản; phương pháp so sánh. Tất cả các phương pháp nghiên cứu này sẽ là cách thức được sử dụng để phục vụ cho việc nghiên cứu các vấn đề lý luận pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật liên quan đến đề án, cụ thể được vận dụng qua các chương của đề án như sau: - Phương pháp phân tích, đánh giá: Đây là phương pháp được sử dụng để phân tích, bình luận, đánh giá các quan điểm của các tác giả liên quan đến các nội dung của đề án và các quy định của pháp luật có liên quan đến pháp luật về an toàn lao động. Phương pháp này là phương pháp cơ bản được sử dụng trong suốt quá trình nghiên cứu đề án. - Phương pháp tra cứu văn bản pháp luật: Phương pháp này được sử dụng khi đánh giá thực trạng pháp luật, xem xét tính thống nhất, tính đồng bộ nhằm 8
phát hiện hạn chế trong nội dung quy định pháp luật về an toàn lao động, qua đó đề xuất kiến nghị giải pháp hoàn thiện. - Phương pháp so sánh, thống kê, tổng hợp và nghiên cứu tình huống điển hình được tác giả sử dụng để phân tích tình hình thực tiễn thực hiện pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định tại Chương 2 của đề án, từ đó làm cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp hoàn thiện trong chương 3 của đề án. 6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề án 6.1. Ý nghĩa khoa học của đề án: Đề án sẽ bổ sung và góp phần hoàn thiện quy định pháp luật về an toàn lao động; đề án bổ sung thêm cho hệ thống khoa học pháp lý công trình nghiên cứu chuyên sâu liên quan đến pháp luật về an toàn lao động. 6.2.Ý nghĩa thực tiễn của đề án: Kết quả nghiên cứu thực tiễn của đề án có giá trị tham khảo cho các cơ quan, tổ chức liên quan đến thực hiện pháp luật về an toàn lao động, qua thực tiễn trong các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định, đồng thời cơ quan lập pháp có thể tham khảo kết quả nghiên cứu của đề án để đưa ra hướng xây dựng, hoàn thiện quy định pháp luật. Ngoài ra, đề án là tài liệu tham khảo có giá trị cho các cơ sở đào tạo về pháp luật. 7. Kết cấu của đề án Ngoài Phần mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo thì Đề án có kết cấu thành 3 chương như sau: Chương 1: Một số vấn đề lý luận pháp luật về an toàn lao động Chương 2: Thực trạng pháp luật về an toàn lao động và thực tiễn thực hiện pháp luật về an toàn lao động tại các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định Chương 3: Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về an toàn lao động tại các doanh nghiệp ở tỉnh Bình Định. 9
CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN LAO ĐỘNG 1.1. Khái quát pháp luật về an toàn lao động 1.1.1. Khái niệm về an toàn lao động Người lao động khi làm việc sẽ chịu tác động của các yếu tố điều kiện lao động, trong đó có những yếu tố nguy hiểm, yếu tố có hại gây bất lợi cho bản thân người lao động, có thể gây ra tai nạn lao động, ảnh hưỏng xấu đến sức khỏe người lao động. Do đó cần phải được bảo vệ tránh những tác động của các yếu tố này. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp an toàn lao động, từ phòng ngừa đến kiểm soát rủi ro – giúp người lao động yên tâm công tác, đồng thời thể hiện trách nhiệm và sự quan tâm của doanh nghiệp đến đội ngũ nhân viên. Trước khi có Bộ luật lao động 1994, các quy định của pháp luật về đảm bảo an toàn vệ sinh lao động được sử dụng bằng thuật ngữ “chế độ bảo hộ lao động”. Bảo hộ lao động theo nghĩa rộng là tổng hợp các biện pháp, pháp lý, kỹ thuật, tổ chức, bảo vệ môi trường…các các biện pháp khác nhằm phòng ngừa, ngăn chặn các yếu tố nguy hiểm, độc hại phát sinh trong quá trình lao động, bảo vệ sức khỏe người lao động. Theo nghĩa hẹp: Bảo hộ lao động là điều kiện an toàn, vệ sinh lao động và bảo vệ sức khỏe cho người lao động trong quá trình lao động. Để tránh cách hiểu không thống nhất về bảo hộ lao động, từ khi có Bộ luật lao động năm 1994 đến nay là Bộ luật lao động năm 2019 đã thay đổi tên gọi chế độ bảo hộ lao động thành pháp luật về an toàn vệ sinh lao động. Theo quy định của Luật An toàn, vệ sinh lao động năm 2015 thì khái niệm an toàn vệ sinh lao động được tách bạch thành hai khái niệm riêng biệt. Cụ thể, “An toàn lao động là giải pháp phòng, chống tác động của các yếu tố gây hại nhằm bảo đảm không xảy ra thương tật, tử vong đối với con người 10
trong quá trình lao động”3 ”Vệ sinh lao động là giải pháp phòng, chống tác động của các yếu tố gây bệnh tật, làm suy giảm sức khỏe cho con người trong quá trình lao động”4. An toàn lao động đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ sức khỏe, tính mạng và nâng cao chất lượng cuộc sống của người lao động. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về an toàn lao động, bao gồm các nguyên tắc bảo đảm an toàn lao động cũng như quyền lợi của người lao động trong quá trình làm việc. 1.1.2. Khái niệm, đặc điểm của pháp luật về an toàn lao động 1.1.2.1. Khái niệm pháp luật về an toàn lao động An toàn lao động là những chế định của luật lao động bao gồm những quy phạm pháp luật quy định việc đảm bảo an toàn lao động nhằm bảo vệ tính mạng, sức khỏe của người lao động, đồng thời duy trì tốt khả năng làm việc lâu dài của người lao động. Dưới góc độ pháp lý, an toàn lao động là tổng hợp những quy phạm pháp luật quy định các biện pháp bảo đảm an toàn lao động nhằm ngăn ngừa tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, và cải thiện điều kiện lao động cho người lao động. Để người lao động được lao động trong một môi trường an toàn vệ sinh lao động thì trước hết các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, các Bộ, ngành phải xây dựng được tiêu chuẩn an toàn lao động. Trên cơ sở đó, nhà nước ban hành các quy định có tính bắt buộc nhằm đảm bảo an toàn vệ sinh lao động tại các đơn vị có sử dụng lao động. Bên cạnh việc tuân thủ tiêu chuẩn an toàn vệ sinh lao động, người sử dụng lao động phải đảm bảo nơi làm việc độ không gian thoáng, độ sáng, đạt tiêu chuẩn vệ sinh cho phép về bụi, hơi, khí độc, phóng xạ, điện từ trường, nóng, ồn, độ rung và các yếu tố có hại khác. Ngoài 3 Khoản 2, Điều 3 Luật An toàn, vệ sinh lao động năm 2015 4 Khoản 2, Điều 3 Luật An toàn, vệ sinh lao động năm 2015 11
ra, các đơn vị sử dụng lao động phải trang bị bảo hộ lao động, thực hiện các biện pháp bảo vệ sức khỏe người lao động, thực hiện các quy định về khắc phục tại nạn lao động và bệnh nghề nghiệp. Có thể nói, bảo đảm an toàn vệ sinh lao động là trách nhiệm của nhà nước, đơn vị sử dụng lao động, các tổ chức công đoàn, người lao động. Pháp luật là một hệ thống các quy tắc xử sự do Nhà nước đặt ra (hoặc thừa nhận) có tính quy phạm phổ biến, tính xác định chặt chẽ về mặt hình thức và tính bặt buộc chung thể hiện ý chí của giai cấp nắm quyền lực Nhà nước và được Nhà nước đảm bảo thực hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội. Trong hoạt động lao động, pháp luật xác định những quy tắc bắt buộc để các chủ thể thực hiện phải tuân thủ, trong đó việc đảm bảo các điều kiện về an toàn lao động của các doanh nghiệp là một trong những nội dung quan trọng của pháp luật được Nhà nước quan tâm điều chỉnh. Tóm lại, pháp luật về an toàn lao động là hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành nhằm quy định về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc bảo đảm an toàn lao động. Luật an toàn, vệ sinh lao động 2015 là luật khung về an toàn, vệ sinh lao động, quy định các nguyên tắc cơ bản, biện pháp bảo đảm an toàn, vệ sinh lao động trong các lĩnh vực, ngành nghề hoạt động. 1.1.2.2. Đặc điểm của pháp luật về an toàn lao động Bên cạnh những đặc điểm chung của hệ thống pháp luật nói chung, qua khái niệm pháp luật về an toàn lao động đã thể hiện một số đặc trưng cơ bản cụ thể sau: - Pháp luật về an toàn lao động mang tính chất khoa học kĩ thuật. Đây là đặc trưng của pháp luật về an toàn lao động. Thông qua các quy định trong lĩnh vực này thể hiện rõ yêu cầu cần thiết về vấn đề an toàn lao động trong môi trường lao động hiện nay. Do đó, để giữ được an toàn lao động cần có 12
môi trường làm việc an toàn, phải hạn chế các yếu tố độc hại, nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động. Việc hạn chế những yếu tố đó dựa trên cơ sở khoa học, tự nhiên, thông số phân tích đánh giá mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động, như tiêu chuẩn về ánh sáng, nhiệt độ, không khí, độ ồn tối đa được cho phép trong môi trường làm việc… Từ đó, cơ quan có thẩm quyền xem xét và đưa các thông số này thành các quy định pháp luật an toàn lao động, có hiệu lực bắt buộc chung trong phạm vi toàn quốc hoặc trong từng ngành nghề, lĩnh vực khác nhau. - Quy định của pháp luật về an toàn lao động mang tính bắt buộc cao. Tính bắt buộc cao này thể hiện trên phương diện các cơ quan có thẩm quyền đưa các giải pháp cải tiến khoa học kỹ thuật về an toàn lao động thành quy chuẩn, tiêu chuẩn, có tính chất bắt buộc chung đối với đơn vị cơ quan, cá nhân người lao động và các tổ chức có liên quan. Thông qua các quy định này dễ dàng nhận thấy các quy định về an toàn lao động mang tính “cứng nhắc” khó có thể thương lượng, thỏa thuận trong hợp đồng lao động. Bởi đây là nguyên nhân khiến các điều khoản về an toàn lao động trong hợp động lao động vẫn thường được coi là chung chung nhằm đảm bảo áp dụng chung và rộng rãi cho các đối tượng cũng như phù hợp với quan hệ lao động. - Là hệ thống các quy định pháp luật mang tính xã hội rộng rãi. Tính rộng rãi này thể hiện trong việc thực hiện các quy định pháp luật về an toàn lao động không chỉ là cơ quan nhà nước, người sử dụng lao động, người lao động mà còn phải bắt buộc các chủ thể liên quan khác cùng tham gia (như công đoàn; tổ chức đào tạo dạy nghề…). người sử dụng lao động phải có trách nhiệm tạo môi trường lao động an toàn, hạn chế yếu tố ảnh hưởng sức khỏe người lao động; người lao động phải tự giác chấp hành nghiêm nội quy, biện pháp an toàn lao động nhằm tránh tai nạn lao động; bên cạnh đó còn là trách nhiệm của các chủ thể liên quan khác cùng tham gia tuyên truyền, giám 13
sát, thực hiện đúng và nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật về an toàn lao động, toàn xã hội cùng chung tay thực hiện. Đây là điều thể hiện tính xã hội rộng rãi của các quy định về an toàn lao động. - Pháp luật ATLĐ gắn liề với việc đảm bảo tính mạng, sức khỏe con người. Quy định về ATLĐ đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ tính mạng, sức khỏe của người lao động. Quy định về ATLĐ là cơ sở quan trọng nhằm bảo vệ sức khỏe, tính mạng cho người lao động. Khi người lao động, người sử dụng lao động và các chủ thể liên quan chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật về an toàn lao động thì sẽ hạn chế được tối đa tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp. Áp dụng nghiêm túc, đầy đủ các quy định về an toàn lao động sẽ góp phần giảm thiểu những gánh nặng cho xã hội; chi phí về y tế và bảo hiểm xã hội đối với người lao động bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. 1.1.3. Nội dung cơ bản của pháp luật về an toàn lao động Một là, nhóm quy định về quyền và nghĩa vụ về an toàn lao động của người lao động. Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động, Nhà nước đã cụ thể hóa các quyền cơ bản mà NLĐ được thực hiện và đảm bảo trong pháp luật. Chẳng hạn như, Quyền được làm việc trong môi trường an toàn, vệ sinh lao động; được cung cấp đầy đủ các biện pháp bảo hộ lao động cá nhân và tập thể; được đào tạo, tập huấn về an toàn, vệ sinh lao động; được báo cáo, kiến nghị về các vấn đề liên quan đến an toàn, vệ sinh lao động….Cùng với việc xác định quyền, NLĐ phải tuân thủ thực hiện các nghĩa vụ khi tham gia vào quan hệ pháp luật lao động, chẳng hạn như: Tuân thủ các quy định về an toàn, vệ sinh lao động; sử dụng đúng cách các biện pháp bảo hộ lao động; tham gia vào việc đào tạo, tập huấn về an toàn, vệ sinh lao động; báo cáo, kiến nghị về các vấn đề liên quan đến an toàn, vệ sinh lao động; tham gia vào việc giải quyết các vấn đề liên quan đến an toàn, vệ sinh lao 14