Đề án Thạc sĩ Luật kinh tế: Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam, qua thực tiễn tại tỉnh Đắk Nông

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài "Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam, qua thực tiễn tại tỉnh Đắk Nông" nhằm đánh giá thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước tại tỉnh Đắk Nông; Đề xuất được giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Thạc sĩ Luật kinh tế: Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam, qua thực tiễn tại tỉnh Đắk Nông

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT ---------- BÙI ĐỨC QUÂN GIẢI THỂ, SẮP XẾP VÀ ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM, QUA THỰC TIỄN TẠI TỈNH ĐẮK NÔNG ĐỀ ÁN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ Mã số: 8380107 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 1. PGS.TS. HÀ THỊ MAI HIÊN 2. TS. NGUYỄN THỊ HỒNG TRINH THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Hà Thị Mai Hiên, TS. Nguyễn Thị Hồng Trinh. Các nội dung nghiên cứu, kết quả nghiên cứu trong đề tài này là trung thực và chưa công bố dưới bất cứ hình thức nào trước đây. Các nhận xét, số liệu đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc cụ thể. Thừa Thiên Huế, ngày … tháng …. năm 2024 Tác giả Bùi Đức Quân
Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô Trường Đại học Luật, Đại học Huế đã tận tình chỉ dạy và trang bị cho tôi những kiến thức cần thiết cho tôi có thể hoàn thành được bài đề án tốt nghiệp này. Tôi xin trân trọng cảm ơn, PGS.TS. Hà Thị Mai Hiên, TS. Nguyễn Thị Hồng Trinh đã tận tình giúp đỡ, định hướng cách tư duy và cách làm việc khoa học là hành trang tiếp bước cho tôi trong quá trình học tập và lập nghiệp sau này. Và cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, tập thể lớp Cao học Luật Kinh tế, những người luôn sẵn sàng sẻ chia và giúp đỡ trong học tập và cuộc sống. Đề án chắc chắn sẽ có những kiến thức thiếu sót cả về nội dung và hình thức, tôi rất mong nhận được sự góp ý của Thầy Cô để đề án được hoàn thiện hơn. Thừa Thiên Huế, ngày tháng năm 2024 Học viên Bùi Đức Quân
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục chữ viết tắt PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề án .................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề án .................................................. 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề án .................................................... 9 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề án ..................................................... 9 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu đề án ............................... 10 6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề án ...................................... 11 7. Kết cấu của đề án ..................................................................................... 12 CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI THỂ, SẮP XẾP VÀ ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC ....................... 13 1.1. Khái quát về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. .. 13 1.1.1. Khái niệm giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước.......... 13 1.1.2. Phân biệt giải thể với sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước .......... 20 1.1.3 Ý nghĩa của việc giải thể, sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước .... 22 1.2 Khái quát pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước............................................................................................................. 23 1.2.1 Khái niệm, đặc điểm của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ........................................................................................... 23 1.2.2. Nội dung cơ bản của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ........................................................................................... 26
1.2.3. Vai trò của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. . 28 1.3. Các yếu tố tác động đến thực hiện/áp dụng pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước..................................................... 31 1.3.1. Sự đồng bộ hoặc hoàn thiện các quy định pháp luật............................ 31 1.3.2. Chủ thể thực hiện................................................................................ 32 1.3.3. Tổ chức thực hiện ............................................................................... 33 1.3.4. Nhận thức của doanh nghiệp trong việc áp dụng quy định của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới. .................................................................... 34 1.3.5. Nguồn lực, cơ sở vật chất ................................................................... 35 Tiểu kết Chương 1........................................................................................ 36 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ GIẢI THỂ, SẮP XẾP VÀ ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC .............................................. 37 2.1. Quy định pháp luật hiện hành về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ......................................................................................... 37 2.1.1. Quy định pháp luật về luật doanh nghiệp nhà nước ............................ 37 2.1.2. Quy định pháp luật về giải thể doanh nghiệp nhà nước ....................... 43 2.1.3 Quy định về sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ..................... 46 2.2. Đánh giá quy định của pháp luật hiện hành về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ...................................................................... 55 2.2.1. Ưu điểm của pháp luật ........................................................................ 55 2.2.2. Hạn chế của pháp luật......................................................................... 56 Tiểu kết Chương 2........................................................................................ 58 CHƯƠNG 3. THỰC TIỄN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI THẾ, SẮP XẾP VÀ ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP TẠI TỈNH ĐẮK NÔNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT, NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢI THỂ, SẮP XẾP, ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM ................................................................................................. 59
3.1. Thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ......................................................................................... 59 3.1.1. Kết quả đạt được trong thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ......................................................................... 59 3.1.2. Đánh giá vướng mắc trong thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ........................................................ 65 3.1.3. Nguyên nhân của những vướng mắc ................................................... 68 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước .................... 70 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ........................................................................................... 70 3.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ................................................................... 76 Tiểu kết Chương 3........................................................................................ 81 KẾT LUẬN ................................................................................................. 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 83
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Viết đầy đủ Chữ viết tắt 01 Doanh nghiệp DN 02 Doanh nghiệp nhà nước DNNN 03 Cổ phần hóa CPH 04 Công ty cổ phần CTCP 05 Trách nhiệm hữu hạn TNHH 06 Một thành viên MTV 07 Sản xuất kinh doanh SXKD 08 Kinh doanh KD
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề án Bình đẳng và cạnh tranh là nguyên tắc của kinh tế thị trường. Nền kinh tế nước ta đang phát triển theo định hướng nền kinh tế nhiều thành phần theo cơ chế thị trường, công nghiệp hóa hiện đại hóa hội nhập và hợp tác quốc tế. Với định hướng phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, kinh tế Nhà nước được xác định là thành phần kinh tế đóng vai trò chủ đạo, nòng cốt trong sự phát triển kinh tế ở nước ta hiện nay. Cụ thể, theo số liệu thống kê, ở nước ta hiện nay, DNNN có vai trò nòng cốt trong sự phát triển kinh tế, theo số liệu thống kê năm 2023 tổng thu nhập do DNNN đóng góp cho nền kinh tế ước tính khoảng 1,65 triệu tỷ đồng, đóng góp cho ngân sách nhà nước khoảng 166 nghìn tỷ đồng và giải quyết việc làm cho 0.7 triệu lao động1, những con số này cho thấy DNNN có vị trí vô cùng quan trọng trong nền kinh tế, sự tồn tại và phát triển của DNNN có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế. Trong giai đoạn hiện nay, khi Nhà nước điều tiết nền kinh tế thông qua DNNN thì việc DNNN tồn tại, phát triển, mở rộng và quy mô hay mô hình kinh doanh đang là yếu tố then chốt quyết định đến chính sách, kế hoạch đối với các DNNN. Xuất phát từ vai trò quan trọng này của DNNN mà Luật DN 2020, các văn bản hướng dẫn thi hành đã đưa ra các quy định cụ thể điều chỉnh đối với DNNN trong đó bao gồm quy định về giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN. Những quy định này về cơ bản đã điều chỉnh được các quan hệ phát sinh đối 1 Khánh Linh (2024). Phát huy vai trò nòng cốt, mở đường của doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế, Báo chính phủ, < https://baochinhphu.vn/phat-huy-vai-tro-nong-cot-mo-duong-cua-doanh-nghiep-nha-nuoc- trong-nen-kinh-te- 102240323162209345.htm#:~:text=C%C3%A1c%20DNNN%20ti%E1%BA%BFp%20t%E1%BB%A5c%2 0n%E1%BA%AFm,l%E1%BB%9Bn%20c%E1%BB%A7a%20n%E1%BB%81n%20kinh%20t%E1%BA% BF. > [ truy cập ngày 28/5/2024] 1
với DNNN trong quá trình hoạt động và phát triển của mình. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, số lượng DNNN báo cáo thua lỗ hằng năm vẫn ở con số lớn chủ yếu ở các DNNN lớn và chủ chốt như Tập đoàn Điện lực, Xăng dầu … việc tái cơ cấu DNNN, cổ phần hóa hay thoái vốn nhà nước tại các DNNN vẫn tiếp tục được thực hiện nhưng chưa thực sự hiệu quả có những DNNN tái cơ cấu trong thời gian dài những việc xây dựng đội ngũ vẫn còn có nhiều hạn chế, theo số liệu thống kê hiện nay có hơn 95% DNNN thuộc diện được tiến hành cổ phần hóa nhưng chỉ có 8% số vốn nhà nước được cổ phần hóa, công tác quản trị tại các DNNN vẫn chưa thực sự đáp ứng được tác động của nền kinh tế thị trường2 … Trước tác động của nền kinh tế thị trường hội nhập nền kinh tế toàn cầu, đa phần các quốc gia trên thế giới đều mong muốn thu hút đầu tư ở những DN mà không có yếu tố Nhà nước, hạn chế sự ưu tiên của nhà nước thì yêu cầu phải đối mới DNNN cả về cơ cấu quản trị, về mô hình hoạt động cũng như về cơ cấu vốn của Nhà nước tại các DN này đảm bảo sự cạnh tranh và ưu thế trong thu hút đầu tư. Trong khi đó, hiện nay xu thế cạnh tranh bình đẳng giữa các DN với nhau ngày càng gay gắt mà không phân biệt khu vực kinh doanh là Nhà nước hay ngoài nhà nước, việc các DNNN được ưu ái hơn trong hoạt động và tổ chức kinh doanh xuất phát từ cơ quan chủ quản cũng là một rào cản của DNNN trong hội nhập kinh tế quốc tế, cũng như là rào cản đối với khối DN tư nhân trong cạnh tranh phát triển thị trường hiện nay. Tỉnh Đắk Nông là tỉnh có diện tích rừng chiếm phần lớn, cùng với đó sự phát triển kinh tế có liên quan đến nông lâm nghiệp là chủ yếu, do vậy, các DNNN trên địa bàn tỉnh có liên quan đến lĩnh vực nông lâm nghiệp cũng có số lượng tương đối lớn. Trong những năm qua, với xu thế phát triển của nền kinh 2 Đỗ Diệu Hương, Lê Thị Kim Ngân (2024). Nhìn lại quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước tại Việt Nam. Tạp chí Tài chính. < https://tapchitaichinh.vn/nhin-lai-qua-trinh-tai-co-cau-doanh-nghiep-nha-nuoc-tai- viet-nam.html > [truy cập ngày 28/5/2024] 2
tế thị trường thì số lượng DN tư nhân hoạt động trong lĩnh vực này ngày càng nhiều, trong đó hoạt động của DNNN trong lĩnh vực cũng không đạt hiệu quả cao, trong khi đó lại hạn chế sự cạnh tranh của các DN tư nhân tham gia vào phát triển kinh tế. Mặc dù đã có những đổi mới, sắp xếp lại đối với DNNN trên địa bàn tỉnh tuy nhiên vẫn chưa thực sự đạt hiệu quả. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ cả phía chủ quan và khách quan, chủ quan đến từ bản thân DNNN, các chủ thể liên quan và khách quan đến từ cả quy định của pháp luật, các yếu tố thị trường … Trước những khó khăn này thì yêu cầu cần thiết phải có các giải pháp cụ thể nhằm đưa ra DNNN tại địa bàn tỉnh phát huy được vai trò nòng cốt của mình trong việc đưa nền kinh tế của tỉnh Đắk Nông phát triển hơn nữa. Trước những yêu cầu từ thực tiễn về phát triển nền kinh tế về bình đẳng trong cạnh tranh và phát triển, cùng với vai trò nòng cốt của DNNN trong nền kinh tế của nước ta hiện nay, bên cạnh đó là vẫn còn sự hạn chế trong quy định của pháp luật có liên quan đến việc điều chỉnh các quan hệ về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN hiện nay thì việc thực hiện nghiên cứu đề tài: “Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam, qua thực tiễn tại tỉnh Đắk Nông” là thực sự cần thiết. Do vậy, học viên lựa chọn đề tài này để thực hiện nghiên cứu cho Đề án thạc sĩ luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề án Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam hiện nay đang là vấn đề nổi bật và được nhiều tác giả quan tâm thực hiện nghiên cứu. Tuy nhiên, số lượng công trình nghiên cứu liên quan trực tiếp đến vấn đề giải thể, sắp xếp đổi mới DNNN trong giai đoạn hiện nay là rất ít. Quá trình tìm hiểu có thể kể đến một số công trình nghiên cứu có liên quan đến pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN có thể kể đến như sau: Thứ nhất, nhóm công trình nghiên cứu có liên quan đến việc sắp xếp, đổi mới DNNN có thể kể đến đó là: 3
Sách chuyên khảo của tác giả Nguyễn Quang Thuấn (2018), “Cải cách Doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam sau 30 năm đổi mới: Thực trạng và giải pháp”, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật. Nội dung chủ yếu được đề cập tại đây chủ yếu về ba vấn đề chính đó là: (i) Một số kinh nghiệm về cải cách DNNN ở quốc tế và bài học cho Việt Nam; (ii) Thực trạng cải cách DNNN tại Việt Nam và (iii) các giải pháp cụ thể thúc đẩy DNNN phát triển ở Việt Nam trong giai đoạn nghiên cứu tính đến năm 2025. Sách chuyên khảo “Đổi mới doanh nghiệp nhà nước và phát triển kinh tế tư nhân trong giai đoạn hiện nay” của Ban Kinh tế Trung ương (2017), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật. Nội dung của sách làm rõ về thực trạng cơ cấu lại DNNN ở giai đoạn nghiên cứu, những thách thức và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN tại giai đoạn nghiên cứu cũng như nhưng năm tiếp theo. Sách chuyên khảo “Quan hệ pháp lý giữa nhà nước và doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” của tác giả Phạm Minh Tuấn (2022), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật. Cuốn sách làm rõ mối quan hệ pháp lý giữa Nhà nước và DNNN, thông qua đó làm đưa ra một số vấn đề hằm nâng cao quan điểm lý luận và thực tiễn đảm bảo cho DNNN phát triển theo hướng tự chủ và nâng cao năng lực cạnh tranh trong giai đoạn tới. Cuốn “Đổi mới, nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước đảm bảo vai trò chủ động của kinh tế nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” của Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia. Cuốn sách có nội daung đề cập đến vai trò của DNNN trong phát triển kinh tế đất nước. Qua đó, đưa ra một số giải pháp nhằm đổi mới hoạt động của DNNN, nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN trong giai đoạn sắp tới. 4
Những cuốn sách, sách chuyên khảo nêu trên về cơ bản nghiên cứu về phương hướng đổi mới DNNN trong giai đoạn nghiên cứu chứ chưa có sự tập trung chuyên sâu vào phân tích quy định của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN dưới góc độ pháp lý. Tại các bài viết3, một số phương hướng giải pháp nhằm đổi mới DNNN được đưa ra cụ thể tuy nhiên chưa có sự nghiên cứu chuyên sâu. Thứ hai, nhóm công trình nghiên cứu có liên quan quy định của pháp luật về giải thể DNNN có thể kể đến như sau: Luận văn thạc sĩ luật học “Trình tự thủ tục giải thể doanh nghiệp theo pháp luật doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Pham Nam Giang (2019) thực hiện tại Học viện Khoa học xã hội. Nội dung chủ yếu của luận văn đó là những vấn đề lý luận về giải thể doanh nghiệp nói chung, trình tự thủ tục tiến hành giải thể DN và nghiên cứu thực tiễn áp dụng quy định của pháp luật về trình tự thủ tục giải thể DN tại Việt Nam ở giai đoạn nghiên cứu thông qua đó, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật có liên quan đến giải thể doanh nghiệp. Việc giải thể DNNN tại Việt Nam được thực hiện chung như giải thể DN được quy định tại Luật DN do vậy, nghiên cứu này phần nào có liên quan đến việc giải thể DNNN. Luận văn thạc sĩ luật học “Pháp luật về giải thể doanh nghiệp qua thực tiễn tại tỉnh Quảng Bình” của tác giả Ngô Thị Hồng Thuận (2023) thực hiện tại TRường Đại học Luật – Đại học Huế. Nội dung luận văn đề cập đến những quy định của pháp luật về giải thể doanh nghiệp nói chung và thực tiễn việc giải thể doanh nghiệp nói chung tại tỉnh Quảng Bình. Qua đó đưa ra các đánh giá trong 3 Bài viết “Đánh giá thực hiện vai trò kinh tế nhà nước trong phát triển kinh tế xã hội của giai đoạn 2011 – 2020; quan điểm, phương hướng giai đoạn 2021 – 2030” của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (2020); Bài viết “Xây dựng, phát huy vai trò của DNNN trong điều kiện hiện nay” của tác giả Vũ Văn Hà (2020) đăng trên Tạp chí Cộng sản điện tử; Bài viết “Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN, xứng đáng làm nòng cốt của kinh tế nhà nước, dẫn dắt, tạo động lực xây dựng nền kinh tế Việt Nam độc lập, tự chủ hội nhập quốc tế” của tác giả Nguyễn Hoàng Anh (2022), đăng trên Tạp chí Cộng sản. 5
quy định của pháp luật và thực tiễn giải thể doanh nghiệp tại Quảng Bình. Tại luận văn, nghiên cứu về doanh nghiệp nói chung chứ không tập trung nghiên cứu về DNNN do vậy, việc kế thừa nghiên cứu tại luận văn chỉ được thực hiện đối với phần lý luận và quy định pháp luật về giải thể doanh nghiệp nói chung trong đó có DNNN. Bài viết “Giải thể doanh nghiệp theo quy định của luật doanh nghiệp năm 2020” của tác giả Lê Ngọc Anh, Vũ Thị Hòa Như (2021) đăng trên Tạp chí Luật học số 2/2022; bài viết Hoàn thiện các quy định của Luật Doanh nghiệp hiện hành về giải thể doanh nghiệp của tác giả Nguyễn Ngọc Hải (2021) đăng trên Tạp chí Công thương …. Thứ ba, nhóm công trình nghiên cứu có liên quan đến việc sắp xếp, đổi mới DNNN có thể kể đến như: Luận văn thạc sĩ “Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn tỉnh Lai Châu” của tác giả Nguyễn Thị Lệ Quyên (2021) thực hiện tại Đại học Quốc gia Hà Nội. Đề tài nhằm nghiên cứu một cách khái quát và hệ thống một số vấn đề liên quan đến Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Trên cơ sở lý luận, luận văn tập trung vào việc phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước qua thực tiễn tại tỉnh Lai Châu. Thông qua những phân tích đánh giá có thể góp phần làm sáng tỏ thêm một số quy định về Cổ phần hóa đối với doanh nghiệp nhà nước nói chung và tại tỉnh Lai Châu nói riêng. Đồng thời, trên cơ sở những tồn tại, hạn chế, bất cập để đề xuất một số phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác Cổ phần hóa đối với doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn tỉnh Lai Châu. Luận văn thạc sĩ luật học “Chuyển đổi doanh nghiệp nhà nước sang công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp” của tác giả Huỳnh Thị Thảo Nguyên (2021) thực hiện tại Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở lý luận pháp luật về thực hiện 6
chuyển đổi DNNN sang công ty TNHH một thành viên để chỉ ra những điểm phù hợp và chƣa phù hợp của pháp luật về chuyển đổi DNNN sang công ty TNHH một thành viên ở nƣớc ta hiện nay. Đồng thời, nghiên cứu thực tiễn thực hiện pháp luật về chuyển đổi DNNN sang công ty TNHH một thành viên tại tỉnh Đồng Tháp. Trên cơ sở đó, đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về chuyển đổi DNNN sang công ty TNHH một thành viên. Luận văn thạc sĩ luật học “Thực thi pháp luật về cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước thuộc Bộ Quốc phòng do Quân chủng Hải quân trực tiếp quản lý” của tác giả Nguyễn Đức Cường (2023) thực hiện tại Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn tập trung vào nghiên cứu cơ sở pháp lý, việc thực thi pháp luật về cổ phần hóa doanh nghiệp quân đội do Quân chủng Hải Quân trực tiếp quản lý mà cụ thể là các doanh nghiệp trực thuộc Công ty TNHH MTV Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn theo quy định của pháp luật Việt Nam; trên cơ sở đó đưa ra những kiến nghị, đề xuất nhằm hoàn thiện các trình tự thủ tục, quy định pháp lý trong cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước. Mục tiêu cụ thể: Nghiên cứu về cơ sở pháp lý về cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước thuộc Bộ Quốc phòng, giúp cho việc tra cứu, thực hiện cổ phần hóa được thuận tiện, đúng quy định pháp luật. Nghiên cứu về thực tiễn thực thi trong cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ở Quân chủng Hải quân thuộc Bộ Quốc phòng để tìm ra những nguyên nhân cản trở tiến trình này. Rút ra những giải pháp, kiến nghị của Luận văn sẽ là cơ sở quan trọng để các cơ quan chức năng nghiên cứu, hoàn thiện hành lang pháp lý về cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước nói chung và doanh nghiệp quân đội nói riêng trong thời gian tới. Kết quả nghiên cứu của Luận văn sẽ là cơ sở để cơ quan quản lý nhà nước thực hiện các biện pháp chuyên sâu hơn và toàn diện hơn để thúc đẩy tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đặc biệt các 7
doanh nghiệp quân đội ở Việt Nam, thực hiện đúng chủ trương, đường lối của Đảng trong việc cổ phần hoá doanh nghiệp Quân đội. Một số bài viết có liên quan như: Bài viết “Những điểm mới của Luật doanh nghiệp năm 2020 về tổ chức lại doanh nghiệp” của tác giả Nguyễn Thị Khánh Ngân (2021) đăng trên Tạp chí Nhà nước và pháp luật số 1 (339); bài viết “Những điểm mới về tổ chức lại doanh nghiệp theo Luật Doanh nghiệp 2020” của tác giả Lê Ngọc Huyền (2020) đăng trên Tạp chí Khoa học Kiểm sát số 6 (44). Các công trình nghiên cứu nêu trên về cơ bản đã đạt được một số thành tựu như: (i) Đưa ra được một số vấn đề về lý luận về giải thể, sắp xếp lại, cổ phần hóa DN nói chung và DNNN nói riêng; (ii) Đưa ra được một số vấn đề cơ bản về thực trạng sắp xếp lại, giải thể, cổ phần hóa DNNN tại giai đoạn các công trình nghiên cứu; (iii) Đưa ra được một số giải pháp đề xuất có liên quan đến vấn đề đang nghiên cứu là giải thể DN, sắp xếp lại DN, cổ phần hóa DNNN … Tuy nhiên, liên quan đến đề tài “Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam, qua thực tiễn tại tỉnh Đắk Nông” thì các công trình nghiên cứu nêu trên vẫn còn có những hạn chế đó là chưa tập trung nghiên cứu cụ thể về sắp xếp và đổi mới DNNN, chưa đưa ra được thực trạng quy định pháp luật, thực tiễn thực thi đối với vấn đề sắp xếp và đổi mới DNNN mà chỉ dừng lại ở việc giải thể, cổ phần hóa DNNN với phạm vi rất hẹp. Trên cơ sở kế thừa và phát huy những kết quả nghiên cứu đã đạt được, luận văn này cần tiếp tục được nghiên cứu làm rõ các vấn đề như: (i) khái quát lý luận về giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN; (ii) Quy định của pháp luật hiện nay về giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN; (iii) Thực trạng giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN hiện nay cụ thể tại địa bàn tỉnh Đắk Nông và (iv) đưa ra được các giải pháp cụ thể hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về giải 8
thể, sắp xếp và đổi mới DNNN nói chung và trên địa bàn tỉnh Đắk Nông nói riêng. Tựu chung lại, tất cả những nghiên cứu nêu trên về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN chưa có sự tập trung mà chỉ nghiên cứu riêng lẻ từng vấn đề hoặc có sự chưa chuyên sâu mà chỉ được đề cập ở một phần nhỏ. Do vậy, công trình nghiên cứu “Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam, qua thực tiễn tại tỉnh Đắk Nông” là công trình nghiên cứu đảm bảo tính mới cả về mặt khoa học và thực tiễn trong giai đoạn hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề án 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề án là đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống một số vấn đề lý luận pháp luật về sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam. - Phân tích và đánh giá thực trạng quy định pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam. - Đánh giá thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước tại tỉnh Đắk Nông. - Đề xuất được giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề án 4.1. Đối tượng nghiên cứu Thứ nhất, một số vấn đề lý luận pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam; 9
Thứ hai, pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam, tiếp cận các văn bản như Nghị quyết số 12-NQ/TW ngày 03/6/2017; Luật Doanh nghiệp 2020; Nghị quyết số 68/NQ-CP ngày 12/5/2022 của Chính phủ Về tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động và huy động nguồn lực DNNN, trọng tâm là tập đoàn kinh tế, tổng công ty trong phát triển kinh tế xã hội; Nghị định số 23/2022/NĐ-CP ngày 05/4/2022 của Chính phủ về thành lập, sắp xếp lại, chuyển đổi sở hữu, chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu tại DN do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, Nghị định số 04/2024/NĐ- CP ngày 12/01/2024 của Chính phủ Sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 118/2014/NĐ-CP ngày 17/12/2014 của Chính phủ về sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp… Thứ ba, thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước tại tỉnh Đắk Nông. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về việc giải thể, sắp xếp, cổ phần hóa và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. - Không gian: Nghiên cứu ở Việt Nam, thực tiễn tại tỉnh Đăk Nông. - Thời gian nghiên cứu thực tiễn: Thời gian từ năm 2017 đến năm 2022 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu đề án 5.1. Phương pháp luận Đề án nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn đã sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu như so sánh, phân tích…vvv; để xem xét từng vấn đề trong nội dung của đền án/luận văn, cụ thể: 10
Phương pháp phân tích, tổng hợp để làm rõ các vấn đề lý luận chung về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam. Phương pháp này được sử dụng trong toàn bộ các chương của đề án. Phương pháp thu thập tài liệu, thu thập báo cáo chuyên ngành của các cơ quan liên quan nhằm đánh giá thực trạng giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam hiện nay. Luận văn cũng sử dụng phương pháp hệ thống hóa nhằm kế thừa và tổng hợp kết quả nghiên cứu đã công bố, áp dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh quy định pháp luật liên quan đến nội dung cơ bản của sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. Phương pháp phân tích, dự báo đưa ra những yêu cầu và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện một số quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam hiện nay. Phương pháp này sử dụng chủ yếu tại chương 3 của luận văn. 6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề án 6.1. Ý nghĩa khoa học của đề án Nội dung và kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần bổ sung, hoàn thiện các quy định của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam; trong đó bao gồm các quy định của Luật Doanh nghiệp 2020, Luật Đất đai 2024, các văn bản hướng dẫn thi hành về sắp xếp đổi mới DNNN … đáp ứng với yêu cầu thực tiễn hiện nay. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề án Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu nghiên cứu, học tập tại các cơ sở đào tạo liên quan đến pháp luật về sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, các công ty nông, lâm nghiệp. Kết quả nghiên cứu của luận văn giúp các cơ quan có thẩm quyền, doanh nghiệp tiếp cận và nhận thấy những vướng mắc trong thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp. 11
7. Kết cấu của đề án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, đề án có 3 chương: Chương 1. Một số vấn đề lý luận pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước Chương 2. Thực trạng pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước Chương 3. Thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp tại tỉnh Đắk Nông và một số giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN ở Việt Nam hiện nay. 12
CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI THỂ, SẮP XẾP VÀ ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC 1.1. Khái quát về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. 1.1.1. Khái niệm giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước 1.1.1.1. Khái niệm doanh nghiệp nhà nước Trên thế giới, khái niệm doanh nghiệp Nhà nước được sử dụng phổ biến tại các quốc gia, đồng thời đây là một bộ phận kinh tế của mỗi quốc gia hay còn được gọi là bộ phận kinh tế Nhà nước. Có thể nói sự hình thành, tồn tại và phát triển của DNNN có nguồn gốc từ yêu cầu về sự quản lý, điều tiết đối với sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia nhằm đảm bảo cho sự cân bằng và hạn chế được sự tư nhân hóa quá lớn đối với những ngành nghề cần Nhà nước điều tiết. Mặc dù ra đời rất sớm và được sử dụng tương đối phổ biến tại các quốc gia trên thế giới, tuy nhiên, khái niệm về doanh nghiệp nhà nước lại có sự khác nhau cơ bản giữa các quan điểm khác nhau, cụ thể: Tại thế kỷ XX khi manh nha hình thành DNNN thì khái niệm DNNN được gọi là “doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước hay là công hữu”4 được quản lý, điều hành bởi Nhà nước ở tất cả các mặt của doanh nghiệp. Dựa trên cách hiểu này trong xã hội, Ngân hàng Thế giới đưa ra định nghĩa: “DNNN là chủ thể kinh tế mà quyền sở hữu hay quyền kiểm soát thuộc về chính phủ, phần lớn thu nhập của chúng được tạo ra từ việc bán hàng hóa và dịch vụ”5. Khác với khái niệm được định nghĩa dựa trên quyền sở hữu, kiểm soát thì Ủy ban cộng đồng chung Châu Âu đưa ra quan điểm: “DNNN là doanh nghiệp mà các nhà cầm quyền có thể dựa vào quyền sở hữu, quyền khống chế cổ phần 4 Trường Đại học Luật Hà Nội (2018), Giáo trình Luật thương mại, Nhà xuất bản công an nhân dân. 5 24 Nguyễn Mạnh Quân (2013), Tái cấu trúc Doanh nghiệp Nhà nước – Một số vấn đề về nguyên nhân tắc và phương pháp tiếp cận, Tạp chí Kinh tế và phát triển, số 193, tr 28 -29, 13