Đề án tốt nghiệp Quản lý công: Phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:74

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đối với hoạt động giáo dục của tôn giáo này; đồng thời phát huy vai trò của Công giáo trong lĩnh vực giáo dục tại Đắk Lắk trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án tốt nghiệp Quản lý công: Phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VŨ THỊ HẠNH PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA ĐẠO CÔNG GIÁO TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG Đắk Lắk, tháng 10 năm 2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VŨ THỊ HẠNH PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA ĐẠO CÔNG GIÁO TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: PGS TS. NGUYỄN NGHỊ THANH Đắk Lắk, tháng 10 năm 2024
LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan Đề án thạc sỹ “Phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” là công trình nghiên cứu khoa học của bản thân tác giả cùng với sự hướng dẫn, giúp đỡ tận tình của Giảng viên PGS.TS Nguyễn Nghị Thanh. Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện viết đề tài, tác giả có tham khảo, sử dụng các số liệu, tài liệu, thông tin của một số công trình, bài viết khoa học, kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học, các tổ chức Công giáo và những thông tin dữ liệu do các cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương cũng như ở địa phương cung cấp. Mọi số liệu, tài liệu, thông tin sử dụng trong Đề án có nguồn gốc rõ ràng, kết quả nghiên cứu đảm bảo tính chính xác, khách quan, khoa học, các trích dẫn đúng theo quy định và chưa được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Đắk Lắk, ngày 02 tháng 10 năm 2024 Tác giả đề án VŨ THỊ HẠNH
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu, thực hiện Đề án:“Phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn Đắk Lắk”, tôi đã nhận được nhiều sự giúp đỡ của các thầy cô, tổ chức, cá nhân liên quan. Trước hết, tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS Nguyễn Nghị Thanh - Người hướng dẫn khoa học đã luôn tận tình chỉ dẫn, định hướng, hỗ trợ tôi trong suốt quá trình lựa chọn đề tài, xây dựng đề cương, tổ chức các hoạt động nghiên cứu để tôi hoàn thành đề án này. Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban Giám đốc Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại Khu vực Tây Nguyên; quý Thầy, Cô tại các Khoa, Ban của Học viện Hành chính Quốc gia, Phòng quản lý Đào tạo Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại Tây Nguyên đã giảng dạy, cung cấp các kiến thức, kỹ năng nghiên cứu và luôn đồng hành để tôi thực hiện đề án này. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Lãnh đạo Sở Nội vụ, Ban Tôn giáo tỉnh Đắk Lắk, các cơ quan chuyên môn của UBND tỉnh, các đơn vị hành chính huyện, thị xã, thành phố Buôn Ma Thuột; cảm ơn những bạn đồng nghiệp, người thân, đã hỗ trợ tôi trong quá trình thu thập tài liệu, xử lý số liệu và đặc biệt là các chức sắc, chức việc, tín đồ của đạo Công giáo đã nhiệt tình chia sẻ, tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả triển khai nghiên cứu thành công Đề án này. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả đề án VŨ THỊ HẠNH
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ ÁN QLNN Quản lý nhà nước UBND Uỷ ban nhân dân GDMN Giáo dục mầm non THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông GDTX Giáo dục thường xuyên CBQL Cán bộ quản lý CĐSP Cao đẳng sư phạm GV Giáo viên NV Nhân viên UBND Uỷ ban nhân dân tỉnh GDĐT Giáo dục đào tạo DTTS Dân tộc thiểu số
DANH MỤC BẢNG Tên bảng Trang Bảng 2.1: Thống kê về các tôn giáo trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk 25 Bảng 2.2. Thống kê số liệu Trường, lớp, học sinh cuối học 27 kỳ I, năm học 2023 – 2024 (Từ Mầm non đến THPT)
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do xây dựng đề án ......................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ........................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án .................................................... 6 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................... 7 5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 7 6. Lợi ích của đề án ứng dụng trong thực tiễn ...................................................... 8 7. Kết cấu của đề án ................................................................................................ 9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐẠO CÔNG GIÁO TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC ..............................................................................................................10 1.1. Cơ sở lý luận về đạo Công giáo và vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục ............................................................................................. 10 1.2. Yếu tố ảnh hưởng đến việc phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục ..................................... Error! Bookmark not defined.6 1.3. Một số đóng góp của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục .............19 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA ĐẠO CÔNG GIÁO TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK .............................23 2.1. Khái quát về tỉnh Đắk Lắk ................................................................. 23 2.2. Thực trạng đạo Công giáo tham gia lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ..................................................................................................... 28 2.3. Vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk .................................................................................................... 32 2.4. Đánh giá chung trong việc phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk...................................................39
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA ĐẠO CÔNG GIÁO TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK GIAI ĐOẠN 2025 – 2030 VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ ÁN ..................................47 3.1. Cơ sở pháp lý trong việc phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục ..................................................................................................................47 3.2. Giải pháp phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, giai đoạn 2025 - 2030......................................................53 3.3. Tổ chức thực hiện...........................................................................................58 KẾT LUẬN .................................................................................................... 61
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng đề án Hiện tại, tại Đắk Lắk, có bốn tôn giáo chính được theo dõi là Phật giáo, Công giáo, Tin lành và Cao đài. Số lượng tín đồ của các tôn giáo này lên tới hơn 616.000 người, chiếm khoảng 32% tổng dân số tỉnh. Trong đó Công giáo có tổng số tín đồ 217.000 người (với 56.000 tín đồ DTTS); có 110 cơ sở thờ tự; về chức sắc: 01 Giám mục, 146 Linh mục; Dòng tu có 25 dòng tu, 443 tu sĩ [24]. Ngoài hoạt động tôn giáo, các tổ chức tôn giáo trên địa bàn tỉnh tham gia tích cực hoạt động trong các lĩnh vực về y tế, từ thiện nhân đạo, đặc biệt lĩnh vực giáo dục, dạy nghề như: mở các trường mầm non, cơ sở nuôi dậy trẻ, dạy nghề, lưu trú học sinh, sinh viên; lĩnh vực văn hóa, thể thao bảo vệ môi trường… Các tổ chức và cá nhân thuộc các tôn giáo đã đóng góp tích cực vào các lĩnh vực giáo dục, dạy nghề, y tế và các hoạt động từ thiện, nhân đạo, qua đó đa dạng hóa việc huy động nguồn lực xã hội cho các hoạt động công ích, và cùng chia sẻ trách nhiệm với chính quyền địa phương cũng như Nhà nước [24]. Công giáo là một tổ chức tôn giáo lâu đời nhất trên thế giới, có tổ chức lớn, có giáo lý rõ ràng, giáo luật chặt chẽ, nghiêm minh. Trong thực tiễn, Công giáo được biết đến với đội ngũ chức sắc, chức việc và tín đồ rất đông đảo, được tổ chức một cách thống nhất và chặt chẽ trong một hệ thống giáo hội rộng khắp toàn cầu. Từ Tòa Thánh Vatican, với tư cách là giáo hội hoàn vũ, đến các giáo phận là giáo hội địa phương, và các giáo xứ là giáo hội cơ sở, mỗi đơn vị đều có người chủ chăn cụ thể [12]. Đội ngũ giáo sĩ của Công giáo được trang bị bằng một hệ thống giáo dục và đào tạo bài bản, có trình độ cao, thứ bậc rõ ràng và kỷ luật nghiêm ngặt, đồng thời tuân thủ cao độ đối với giáo quyền. Những yếu tố này tạo nền tảng vững chắc cho Công giáo, không chỉ trên toàn thế giới
2 mà còn tại Việt Nam, để phát huy vai trò của mình trong các lĩnh vực như giáo dục và đào tạo. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự đa dạng hóa về văn hóa và tôn giáo, giáo dục không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là nền tảng quan trọng để hình thành giá trị, đạo đức và tương tác xã hội. Ở tỉnh Đắk Lắk, một địa bàn đa dạng về văn hóa và tôn giáo, Công giáo đã và đang đóng góp một phần không nhỏ vào lĩnh vực giáo dục, từ việc thành lập các trường học đến tham gia vào các hoạt động giáo dục cộng đồng. Tuy nhiên, vai trò và ảnh hưởng cụ thể của Công giáo trong lĩnh vực giáo dục tại đây chưa được khám phá một cách đầy đủ và hệ thống. Nhằm đánh giá đúng tình hình, phát huy mặt tích cực, hạn chế những mặt tiêu cực của Công giáo trong việc thực hiện chủ trương xã hội hóa lĩnh vực giáo dục; quản lý có hiệu lực, hiệu quả các hoạt động giáo dục liên quan đến tôn giáo trên địa bàn tỉnh hiện nay là vấn đề hết sức quan trọng. Xuất phát từ tình hình trên, tôi chọn đề tài “Phát huy vai trò của Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” làm đề án thạc sỹ. Qua đề án này, tôi mong muốn làm rõ thêm các vấn đề lý luận và thực tiễn, nhằm đóng góp vào việc cải thiện hiệu quả công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động giáo dục do đạo Công giáo thực hiện tại Đắk Lắk. Đồng thời, báo cáo cũng nhằm phát huy hơn nữa vai trò của đạo Công giáo trong việc thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực giáo dục ở khu vực này. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Nghiên cứu, tìm hiểu phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục có rất ít đề tài nghiên cứu; qua tìm hiểu có một số đề tài liên quan như: Nhà xuất bản Tôn giáo (2006): “Một số tôn giáo ở Việt Nam” và (năm 2015): “Tôn giáo và Chính sách tôn giáo ở Việt Nam”. Trình bày được một
3 cách khái quát nhất về những đặc điểm cơ bản từ trước đến nay của các tôn giáo ở trên thế giới và ở Việt Nam. Đỗ Quang Hưng, trong vai trò chủ nhiệm Đề án năm 2006, đã thực hiện một nghiên cứu sâu rộng về ảnh hưởng của Công giáo và Tin lành trong các cộng đồng dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên và Tây Bắc trong báo cáo có tựa đề “Vấn đề Công giáo và Tin lành trong các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, Tây Bắc những năm gần đây”. Báo cáo này không chỉ khảo sát nguồn gốc và lịch sử của các tộc người tại hai khu vực này mà còn đi sâu vào văn hóa và tôn giáo của họ. Phân tích của Đỗ Quang Hưng đã chỉ ra rằng, các yếu tố tôn giáo đã có những ảnh hưởng đáng kể đến sự thay đổi trong các mô hình xã hội và cuộc sống của cộng đồng. Từ những hiểu biết thu được, báo cáo đã trình bày một loạt dự báo về các xu hướng tương lai và đưa ra các giải pháp chiến lược nhằm cải thiện công tác quản lý tôn giáo trong hai khu vực này. Các giải pháp được đề xuất nhằm mục đích không chỉ giải quyết các thách thức hiện tại mà còn phát huy tiềm năng của các cộng đồng trong việc góp phần vào sự phát triển chung của khu vực. Ban Chỉ đạo Tây Nguyên có báo cáo mang tên “Phát huy vai trò tôn giáo trong phát triển kinh tế, văn hóa-xã hội và an ninh-quốc phòng ở Tây Nguyên”. Báo cáo này chi tiết cách mà tôn giáo đang ảnh hưởng đến gần như tất cả các khía cạnh của đời sống xã hội tại Tây Nguyên. Theo đó, tôn giáo không chỉ là một bộ phận tinh thần mà còn là một yếu tố quan trọng trong sự phát triển kinh tế và văn hóa-xã hội, cũng như trong việc duy trì an ninh và quốc phòng của khu vực. Để tối đa hóa vai trò tích cực này của tôn giáo trong quá trình phát triển bền vững của Tây Nguyên, báo cáo kêu gọi cần có sự quan tâm và hỗ trợ từ phía chính quyền. Điều này bao gồm việc tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức tôn giáo có thể tham gia và đóng góp một cách hiệu quả vào các hoạt động phát
4 triển đời sống, kinh tế, và văn hóa-xã hội. Bằng cách nhìn nhận và sử dụng các nguồn lực từ các tôn giáo, Tây Nguyên có thể khai thác được tiềm năng sâu rộng của mình, qua đó thúc đẩy sự phát triển toàn diện và bền vững.. Tổng Cục II Bộ Quốc phòng đã thực hiện Đề án mang tên "Âm mưu hoạt động của các thế lực phản động trong việc lợi dụng vấn đề tôn giáo, dân tộc chống phá cách mạng", vào năm 2002. Đề án này đặc biệt tập trung vào việc phân tích và đối phó với các mối đe dọa an ninh liên quan đến việc các thế lực xấu sử dụng tôn giáo như một công cụ để gây rối và chống đối phá hoạt động cách mạng tại nước ta. Ban Tôn giáo tỉnh Đắk Lắk (2010): “Nghiên cứu thực trạng đạo Công giáo và Tin lành trong cộng đồng dân tộc thiểu số để xây dựng hệ thống giải pháp thực hiện tốt chính sách tôn giáo ở tỉnh Đắk Lắk”. Đề tài nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển và đánh giá thực trạng của đạo Công giáo và Tin lành trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; đề xuất những căn cứ giúp Đảng, chính quyền các cấp đề ra và thực hiện các chính sách, giải pháp vừa cấp bách vừa lâu dài nhằm chống âm mưu “tôn giáo hoá” và lợi dụng tôn giáo của các thế lực thù địch; đảm bảo cho đạo Công giáo và Tin lành vùng đồng bào dân tộc thiểu số hoạt động bình thường, ổn định theo qui định của pháp luật; góp phần giữ vững an ninh chính trị, củng cố khối đoàn kết dân tộc, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội [9]. Ban Chỉ đạo Tây Nguyên đã thực hiện một nghiên cứu quan trọng với đề tài "Công giáo các tỉnh Tây Nguyên gắn bó đồng hành cùng dân tộc - khó khăn, thuận lợi". Đề tài này đã xem xét chi tiết về sự phát triển của Công giáo tại Tây Nguyên, mặc dù gặp phải nhiều biến cố và phát triển chậm hơn so với Tin lành, nhưng Công giáo vẫn tiếp tục phát triển và ngày càng khẳng định vị trí quan trọng của mình trong xã hội Tây Nguyên.
5 Đề tài không chỉ mô tả quá trình phát triển của Công giáo mà còn phân tích các thách thức và cơ hội mà Công giáo đã gặp phải trong quá trình đồng hành cùng với sự phát triển của các dân tộc tại Tây Nguyên. Đề tài cũng đưa ra các kiến nghị về chính sách và giải pháp nhằm cải thiện và tăng cường vai trò của Công giáo trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội và văn hóa tại khu vực này. Báo cáo khuyến nghị rằng cần có những chính sách hỗ trợ đặc thù cho Công giáo để khai thác hiệu quả tiềm năng này trong việc góp phần vào sự phát triển bền vững và hài hòa của Tây Nguyên, đồng thời thúc đẩy sự hợp tác và hài hòa giữa các tôn giáo, góp phần vào sự ổn định và phát triển chung của khu vực. Nguyễn Duy Khánh trong nghiên cứu của mình năm 2015 với tựa đề “Phát triển dịch vụ Giáo dục Mầm non ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk”, đã tiến hành khảo sát và phân tích chi tiết về hiện trạng và các xu hướng phát triển của các cơ sở giáo dục mầm non ngoài công lập tại tỉnh Đắk Lắk. Nghiên cứu này nhằm mục đích đánh giá các điểm mạnh, điểm yếu và các thách thức mà lĩnh vực giáo dục mầm non ngoài công lập đang đối mặt. Đồng thời xác định vai trò của giáo dục mầm non ngoài công lập đã góp phần không nhỏ đến sự phát triển đối với hệ thống giáo dục ở địa phương. Trong phạm vi đề tài, Nguyễn Duy Khánh đã đề xuất một loạt các giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển và nâng cao chất lượng của các dịch vụ giáo dục mầm non ngoài công lập. Các giải pháp này bao gồm việc cải thiện cơ sở vật chất, nâng cao năng lực của đội ngũ giáo viên, và thúc đẩy các chính sách hỗ trợ từ phía chính quyền địa phương nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ngành. Bằng cách đưa ra các khuyến nghị dựa trên dữ liệu thực tiễn và xu hướng phát triển quốc tế, đề tài của Nguyễn Duy Khánh đã góp phần quan trọng vào việc hình thành một hướng đi chiến lược cho sự phát triển bền vững của giáo
6 dục mầm non ngoài công lập tại Đắk Lắk, góp phần đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của các bậc phụ huynh trong việc chăm sóc và giáo dục trẻ em ở độ tuổi mầm non. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk vẫn chưa có đề tài khoa học nào liên quan về phát huy vai trò của Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk được công bố, vấn đề này mới chỉ được đề cập đến ở một số báo cáo sơ kết, tổng kết của UBND tỉnh, của Ban Tôn giáo tỉnh. Mặc dù đã có một số công trình nghiên cứu về giáo dục và tôn giáo tại Đắk Lắk, nhưng số lượng nghiên cứu tập trung vào vai trò cụ thể của Công giáo trong giáo dục là khá hạn chế. Điều này tạo ra một khoảng trống trong hiểu biết của chúng ta về cách thức và mức độ mà Công giáo ảnh hưởng đến giáo dục tại Đắk Lắk. Kế thừa những thành quả của các công trình nghiên cứu trên tôi hy vọng đề án “Phát huy vai trò của Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” cũng sẽ góp phần nghiên cứu sâu hơn về những bất cập, khó khăn trong phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục và đồng thời định hướng, kiến nghị các phương hướng, giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hơn, tăng cường hiệu quả để đạt kết quả tốt hơn trong việc quản lý các tôn giáo tham gia lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Đề xuất những giải pháp có tính khả thi nhằm phát huy vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục địa bàn tỉnh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề án là vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Đề án được triển khai nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
7 - Phạm vi về thời gian: Từ năm 2022 đến năm 2024. 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu và đánh giá vai trò của Công giáo trong lĩnh vực giáo dục tại Đắk Lắk, xác định các đóng góp cụ thể và ảnh hưởng của Công giáo đối với chất lượng giáo dục, phương pháp giáo dục và giáo dục đạo đức tại Đắk Lắk. Qua đó, đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đối với hoạt động giáo dục của tôn giáo này; đồng thời phát huy vai trò của Công giáo trong lĩnh vực giáo dục tại Đắk Lắk trong thời gian tới. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu những cơ sở lý luận về đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục. - Đánh giá thực trạng vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. - Đề xuất giải pháp và tổ chức thực hiện đề án giai đoạn 2025-2030. 5. Phương pháp luận nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề án này được xây dựng và phát triển dựa trên nền tảng phương pháp luận khoa học sâu sắc, kết hợp giữa chủ nghĩa Duy vật biện chứng và Duy vật lịch sử, cùng với việc áp dụng các quan điểm của Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn giáo và công tác tôn giáo. Nghiên cứu cũng tích hợp quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về tôn giáo trong bối cảnh thời kỳ đổi mới, đồng thời áp dụng các phương pháp luận của khoa học quản lý công cũng như các phương pháp luận nghiên cứu tôn giáo khác. Sự kết hợp này cho phép đề án tiếp cận vấn đề một cách toàn diện, đánh giá các tác động và đóng góp của tôn giáo trong xã hội từ nhiều góc độ khác nhau. 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể - Phương pháp sưu tầm số liệu, tài liệu: Sử dụng những thông tin đã sẵn
8 có từ các nguồn tài liệu tham khảo khác nhau, đồng thời trực tiếp sưu tầm số liệu về đạo Công giáo từ Ban Tôn giáo - Sở Nội vụ tỉnh Đắk Lắk, lĩnh vực giáo dục từ Sở Giáo dục tỉnh Đắk Lắk, cơ sở bảo trợ từ Sở Lao động thương binh và Xã hội và từ các tổ chức Công giáo trên địa bàn tỉnh trong những năm gần đây để đưa ra cho mình những số liệu, tài liệu có ảnh hưởng nhất. - Phương pháp phân tích, tổng hợp: Kết hợp với việc khảo cứu các đề tài, công trình có liên quan và các tư liệu đã công bố trên các báo, tạp chí trung ương và địa phương, nhất là một số công trình khoa học nghiên cứu về tôn giáo, tín ngưỡng ở Tây Nguyên trong thời gian gần đây. Trên cơ sở đó, phân tích làm rõ vai trò của đạo Công giáo trong giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn về các vấn đề của đạo Công giáo ảnh hưởng tích cực và tiêu cực cũng như vai trò, tác động của đạo Công giáo về các mặt của đời sống xã hội. - Phương pháp thống kê, so sánh: Thống kê, phân loại, sắp xếp các tài liệu khoa học theo từng mặt, từng vấn đề có cùng bản chất, cùng hướng phát triển để so sánh, đánh giá đầy đủ, toàn diện, cụ thể về vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. - Phương pháp nghiên cứu lịch sử: Sử dụng nghiên cứu bằng cách đi tìm nguồn gốc phát sinh, quá trình phát triển của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục tại địa phương từ đó rút ra vai trò của đạo Công giáo. - Phương pháp tổng kết thực tiễn: Thông qua báo cáo tổng kết thực tiễn của một số địa phương về công tác giáo dục trên địa bàn tỉnh, nghiên cứu, rút ra những bài học kinh nghiệm và đề xuất những giải pháp phát huy vai trò của đạo Công giáo trong giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ở giai đoạn kế tiếp. 6. Lợi ích của đề án ứng dụng trong thực tiễn Nghiên cứu sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc và toàn diện về vai trò và ảnh hưởng của Công giáo trong giáo dục tại tỉnh Đắk Lắk, bao gồm cả những đóng
9 góp tích cực và những thách thức cần được giải quyết. Nghiên cứu này không chỉ góp phần lấp đầy khoảng trống trong hiểu biết về vai trò của Công giáo trong giáo dục tại Đắk Lắk mà còn đề xuất các hướng đi mới để tăng cường sự góp mặt và vai trò của Công giáo trong lĩnh vực giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển xã hội tại địa phương. Làm rõ thực trạng vai trò của đạo Công giáo đối với hoạt động giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Đề xuất giải pháp phát huy vai trò của đạo Công giáo trong giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk thời gian tới. Kết quả nghiên cứu của đề án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong giảng dạy, học tập, nghiên cứu về đạo Công giáo và cho các nhà quản lý đang thực thi công vụ trong công tác tôn giáo. 7. Kết cấu của đề án Kết cấu của đề án gồm có phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo và đề án được chia làm 3 chương. - Chương 1: Cơ sở lý luận về đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục. - Chương 2: Thực trạng vai trò của Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. - Chương 3: Giải pháp phát huy vai trò của Công giáo trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2025 - 2030 và tổ chức thực hiện.
10 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐẠO CÔNG GIÁO TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC 1.1. Cơ sở lý luận về đạo Công giáo và vai trò của đạo Công giáo trong lĩnh vực giáo dục 1.1.1. Cơ sở lý luận về đạo Công giáo 1.1.1.1. Một số khái niệm về tôn giáo, đạo Công giáo * Khái niệm tôn giáo Tôn giáo là một hiện tượng xã hội phức tạp, hình thành và phát triển trong nhiều cộng đồng dân tộc khác nhau trên thế giới, với sự đa dạng và phong phú về hình thức và nội dung. Theo quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tôn giáo được xem là một hình thái ý thức xã hội, phản ánh một cách méo mó, hoang đường hiện thực khách quan của thế giới. Friedrich Engels, trong tác phẩm "Chống Đuyring," đã mô tả tôn giáo như là phản ánh hư ảo trong tâm trí con người về những lực lượng bên ngoài chi phối cuộc sống hàng ngày; trong đó những lực lượng trần thế như chính trị hay kinh tế được nhân cách hóa thành các lực lượng siêu trần thế [7]. Karl Marx, trong tác phẩm “Góp phần phê phán triết học pháp quyền của Hêghen,” đã nhấn mạnh rằng tôn giáo là "tiếng thở dài của chúng sinh bị áp bức, là trái tim của thế giới không có trái tim, là tinh thần của những trật tự không có tinh thần" và gọi tôn giáo là "thuốc phiện của nhân dân." Điều này phản ánh quan điểm của Marx rằng tôn giáo là một công cụ giúp con người chịu đựng sự áp bức, bất công mà không thực sự giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của những đau khổ [9]. Những luận điểm của Marx và Engels về tôn giáo cần được hiểu theo nhiều khía cạnh sau: (1) Tôn giáo không phải là tự nhiên mà là sản phẩm của xã hội loài người, phản ánh cách thức tồn tại và các quan hệ xã hội. (2) Sự phản ánh
11 này, mặc dù phi lý và hoang đường, lại được con người nhận thức như là chân lý và sử dụng để giải thích hoặc chi phối hiện thực. (3) Mặc dù là sản phẩm của con người, nhưng tôn giáo phản ánh ý thức xã hội chứ không phải ý thức cá nhân. (4) Tôn giáo có thể biểu hiện cả sự phản kháng tiêu cực và sự nhẫn nhục trước những khó khăn, là biểu hiện của sự bất lực trước những sức mạnh tự phát của tự nhiên và xã hội. Do đó, tôn giáo cần được hiểu và nghiên cứu một cách sâu sắc để hiểu rõ bản chất và tác động của nó đối với xã hội và cá nhân trong quá trình lịch sử và hiện đại [12]. Ở Việt Nam, khái niệm về tôn giáo được hiểu và định nghĩa qua nhiều góc độ khác nhau, phản ánh sự đa dạng của văn hóa và pháp lý tại quốc gia này. Theo một số Từ điển Tiếng Việt, tôn giáo được hiểu là "hình thái ý thức xã hội gồm những quan niệm dựa trên cơ sở tin và sùng bái những lực lượng siêu tự nhiên, cho rằng có những lực lượng siêu tự nhiên quyết định số phận con người, và con người phải phục tùng, tôn thờ các lực lượng đó". Định nghĩa này nhấn mạnh vào yếu tố tin ngưỡng và sự phụ thuộc của con người vào các thực thể siêu nhiên mà họ tin tưởng có khả năng chi phối cuộc sống [8]. Từ góc độ pháp lý, Việt Nam cũng đã đưa ra định nghĩa chính thức về tôn giáo trong Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016. Tại Khoản 5, Điều 2 của Luật Tín ngưỡng, tôn giáo giải thích từ ngữ: "Tôn giáo là niềm tin của con người tồn tại với hệ thống quan niệm và hoạt động bao gồm đối tượng tôn thờ, giáo lý, giáo luật, lễ nghi và tổ chức". Định nghĩa này mở rộng khái niệm tôn giáo để bao gồm không chỉ niềm tin và sự sùng bái mà còn các hoạt động tổ chức, giáo lý, và lễ nghi liên quan, nhấn mạnh tôn giáo như một phần của cuộc sống xã hội và văn hóa được cấu trúc và điều chỉnh. * Khái niệm đạo Công giáo Đạo Công giáo là một nhánh lớn và quan trọng của đạo Thiên chúa giáo, được biết đến nhiều nhất qua cấu trúc tổ chức chặt chẽ và phạm vi ảnh hưởng
12 rộng lớn trên toàn cầu. Nguyên thủy, Công giáo cùng với các nhánh khác như Chính Thống giáo, Đạo Tin lành và Anh Giáo, đều xuất phát từ Kitô giáo. Sự chia tách theo thời gian đã dẫn đến sự hình thành các phái đoàn riêng biệt, trong đó Công giáo phát triển mạnh mẽ và có tổ chức độc lập rõ ràng, với trung tâm điều hành là Giáo triều Vatican. Giáo Hoàng, vị lãnh đạo tối cao của Giáo hội Công giáo, nắm giữ quyền lực cao nhất trong việc quản lý và định hướng đạo truyền của giáo hội này trên phạm vi toàn cầu [10]. Kinh Thánh được xem là cơ sở tín ngưỡng và là văn bản thiêng liêng nhất trong đạo Công giáo, đóng vai trò là mẫu mực tối cao cho đức tin và đời sống tâm linh của người theo đạo. Giáo lý của đạo Công giáo trình bày một Thiên Chúa tồn tại vĩnh cửu, vượt ra ngoài không gian và thời gian, là Đấng sáng tạo ra trời đất và muôn loài. Đức tin này cũng nhấn mạnh vào bản thể của Thiên Chúa gồm có ba ngôi, một khái niệm trung tâm trong giáo lý Công giáo [10]. Qua các thế kỷ, Công giáo đã không chỉ đóng góp vào sự phát triển tâm linh mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến văn hóa, xã hội, và chính trị của nhiều quốc gia trên thế giới. Sự lan tỏa và ảnh hưởng của đạo Công giáo qua nhiều lĩnh vực cho thấy tầm quan trọng của nó không chỉ như một tôn giáo mà còn như một yếu tố quan trọng trong lịch sử và đời sống xã hội loài người.[18]. Mặc dù không có tài liệu nào đề cập chi tiết và làm rõ một cách toàn diện khái niệm về đạo Công giáo, nhưng dựa trên sự hiểu biết chung và thông tin từ Từ điển Tiếng Việt 2016, đạo Công giáo được nhận định là một phần của Thiên Chúa giáo, với những người theo đạo thờ Thiên Chúa. Đây là một khái niệm khá rộng, chỉ ra rằng Công giáo là một trong những nhánh của Thiên Chúa giáo nói chung. Các nghiên cứu sâu hơn về quá trình hình thành và phát triển của đạo Công giáo cho thấy đây là một tổ chức tôn giáo quốc tế với nguồn gốc từ Do Thái giáo. Đạo Công giáo là một tôn giáo nhất thần, tôn thờ Chúa trong ba ngôi, một