Dự thảo tóm tắt Luận án Tiến s Địa lí: Xác lập cơ sở địa lý cho việc sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường tỉnh Hà Tĩnh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> <br /> Nguyễn Minh Nguyệt<br /> <br /> XÁC LẬP CƠ SỞ ĐỊA LÝ CHO VIỆC SỬ DỤNG HỢP LÝ<br /> TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG<br /> TỈNH HÀ TĨNH<br /> <br /> Chuyên ngành: Địa lý tự nhiên<br /> Mã số: 62 44 02 17<br /> <br /> DỰ THẢO TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÍ<br /> <br /> Hà Nội - 2014<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại Khoa Địa lý - Trường Đại học<br /> Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> 1. PGS.TS. Nguyễn Ngọc Khánh<br /> 2. GS.TS. Trương Quang Hải<br /> Phản biện 1: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> ..............................<br /> Phản biện 2: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> ..............................<br /> Phản biện 3: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> ............................…<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng cấp Đại học Quốc gia chấm<br /> luận án tiến sĩ họp tại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . …<br /> vào hồi<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> <br /> - Trung tâm Thông tin - Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do lựa chọn đề tài<br /> Trước sự biến đổi to lớn và khó lường của tự nhiên, con người ngày càng<br /> ý thức rõ ràng hơn về khả năng và giới hạn của mình trong quá trình khai thác<br /> và sử dụng tài nguyên. Để hiểu rõ các đặc điểm cũng như quy luật tự nhiên đó,<br /> việc xác lập cơ sở địa lý học (một trong các tiếp cận mang tính tổng hợp, liên<br /> ngành và đa ngành, thể hiện các đặc tính không gian) là hướng nghiên cứu cần<br /> thiết và hiệu quả cho việc giải quyết các vấn đề thực tiễn của các lãnh thổ.<br /> Hà Tĩnh là một tỉnh thuộc Bắc Trung Bộ, có vị trí địa lý thuận lợi và<br /> tiềm năng tự nhiên đa dạng cho phát triển kinh tế tổng hợp, nhưng hiện nay đây<br /> vẫn còn là một tỉnh nghèo của dải đất miền Trung (với 26,1% dân số sống trong<br /> nghèo đói). Hiện nay, việc khai thác, sử dụng tài nguyên ở Hà Tĩnh còn khá tùy<br /> tiện, thiếu cơ sở khoa học dẫn đến sự suy giảm, cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm<br /> môi trường. Hệ lụy của nó chính là các tai biến thiên nhiên diễn ra với tần suất<br /> ngày càng và mức độ ngày càng nghiêm trọng, nhất là lũ quét và sạt lở đất xảy<br /> ra liên tiếp từ năm 2002 đến nay.<br /> Với những lí do nêu trên, NCS (NCS) lựa chọn đề tài: “Xác lập cơ sở địa<br /> lý cho việc sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường tỉnh Hà<br /> Tĩnh” làm định hướng nghiên cứu của luận án.<br /> 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu<br /> 2.1. Mục tiêu<br /> Xác lập cơ sở khoa học cho việc sử dụng hợp lý TNTN và BVMT tỉnh<br /> Hà Tĩnh trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm và sự phân hóa có tính quy luật của<br /> các hợp phần tự nhiên và CQ tỉnh Hà Tĩnh.<br /> 2.2. Nhiệm vụ<br /> - Xác lập cơ sở lý luận của hướng tiếp cận địa lý học với mục tiêu sử<br /> dụng hợp lý TNTN và BVMT theo định hướng phát triển nông - lâm nghiệp ở<br /> Hà Tĩnh.<br /> - Phân tích đặc điểm, sự phân hóa của các hợp phần tự nhiên, xây dựng<br /> hệ thống phân loại CQ, thành lập bản đồ CQ và bản đồ phân vùng CQ tỉnh Hà<br /> Tĩnh.<br /> - Phân tích hiện trạng sử dụng TNTN và những vấn đề môi trường nảy<br /> sinh trong quá trình phát triển kinh tế tại các TVCQ Hà Tĩnh.<br /> - ĐGCQ cho phát triển nông - lâm nghiệp của Hà Tĩnh.<br /> - Đề xuất định hướng không gian nhằm sử dụng hợp lý TNTN và BVMT<br /> cho phát triển nông - lâm nghiệp tỉnh Hà Tĩnh.<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3. Giới hạn phạm vi nghiên cứu<br /> - Giới hạn phạm vi lãnh thổ: Luận án chỉ nghiên cứu lãnh thổ phần đất<br /> liền của tỉnh Hà Tĩnh ở tỷ lệ nghiên cứu 1/100.000, không đề cập đến khu vực<br /> biển ven bờ.<br /> - Giới hạn phạm vi khoa học: Luận án chỉ tập trung nghiên cứu đặc điểm<br /> và sự phân hóa CQ và ĐGCQ cho phát triển nông nghiệp - lâm nghiệp ở Hà<br /> Tĩnh; Định hướng không gian sử dụng hợp lý TNTN và BVMT trong sản xuất<br /> nông - lâm nghiệp ở Hà Tĩnh.<br /> 4. Ý nghĩa của đề tài<br /> - Ý nghĩa khoa học: Kết quả nghiên cứu làm phong phú hơn phương<br /> pháp luận, phương pháp nghiên cứu, ĐGCQ cho mục đích phát triển nông - lâm<br /> nghiệp gắn với sử dụng hợp lý TNTN và BVMT ở quy mô cấp tỉnh.<br /> - Ý nghĩa thực tiễn: xác lập cơ sở khoa học tin cậy cho việc sử dụng hợp<br /> lý TNTN và BVMT trong phát triển nông - lâm nghiệp, nâng cao đời sống của<br /> người dân Hà Tĩnh.<br /> 5. Những điểm mới của luận án<br /> - Làm rõ được đặc điểm và sự phân hóa CQ một cách có quy luật trên<br /> toàn tỉnh và thành lập bản đồ CQ, bản đồ phân vùng CQ Hà Tĩnh ở tỷ lệ<br /> 1/100.000.<br /> - ĐGCQ làm cơ sở đề xuất định hướng sử dụng hợp lý TNTN và BVMT<br /> trong sản xuất nông - lâm nghiệp tại các TVCQ của Hà Tĩnh.<br /> 6. Những luận điểm bảo vệ<br /> - Luận điểm 1: Nằm ở trung tâm ở khu vực Bắc Trung Bộ với những<br /> đặc trưng đa dạng về tự nhiên và con người đã quy định nên đặc điểm và sự<br /> phân hoá CQ Hà Tĩnh trong mối quan hệ giữa núi - đồi - đồng bằng. Lãnh thổ<br /> Hà Tĩnh thuộc phụ hệ thống CQ nhiệt đới ẩm gió mùa, có mùa đông lạnh, phân<br /> hóa thành 3 lớp CQ, 1 kiểu CQ, 23 hạng CQ và 109 loại CQ. Loại CQ chính là<br /> đơn vị cơ sở dùng để ĐGTN sinh thái cho các nhóm cây trồng ở Hà Tĩnh. Dựa<br /> trên đặc điểm và sự phân hóa của CQ, lãnh thổ Hà Tĩnh phân thành 5 tiểu vùng.<br /> Các tiểu TVCQ chính là đơn vị cơ sở để tiến hành định hướng sử dụng hợp lý<br /> TNTN và BVMT tỉnh Hà Tĩnh.<br /> - Luận điểm 2: Kết quả ĐGTN sinh thái các CQ đối với sự phát triển<br /> nông - lâm nghiệp là những cơ sở khoa học cho định hướng không gian sử<br /> dụng hợp lý TNTN và BVMT trong sản xuất nông - lâm nghiệp tại các TVCQ<br /> tỉnh Hà Tĩnh..<br /> 7. Cơ sở tài liệu<br /> - Kết quả điều tra nghiên cứu thực địa theo các tuyến.<br /> <br /> 2<br /> <br /> - Tài liệu bản đồ về địa hình, địa chất, thổ nhưỡng, hiện trạng sử dụng<br /> đất, hiện trạng rừng, hiện trạng môi trường của tỉnh Hà Tĩnh đều ở tỷ lệ<br /> 1/100.000.<br /> - Báo cáo kết quả thực hiện các đề tài, dự án về Hà Tĩnh,…<br /> 8. Cấu trúc luận án<br /> Luận án được trình bày trong 146 trang A4, trong đó có 21 bảng số<br /> liệu, 19 sơ đồ, bản đồ, 135 tài liệu tham khảo bằng tiếng Việt và 62 tài liệu<br /> tham khảo bằng tiếng Anh. Ngoài mở đầu và kết luận, luận án được cấu trúc<br /> thành 3 chương:<br /> Chương 1: Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu<br /> Chương 2: Nghiên cứu đặc điểm cảnh quan lãnh thổ Hà Tĩnh<br /> Chương 3: ĐGCQ nhằm định hướng không gian sử dụng hợp lý TNTN<br /> và BVMT trong nông - lâm nghiệp tại các TVCQ Hà Tĩnh.<br /> Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 1.1. TỔNG QUAN CÁC NCCQ NHẰM SỬ DỤNG HỢP LÝ TNTN VÀ<br /> BVMT<br /> 1.1.1. Tổng quan NCCQ trên Thế giới<br /> CQ là đối tượng quan trọng nghiên cứu bản chất của các đơn vị tự nhiênlãnh thổ, là hướng nghiên cứu quan trọng của địa lý ứng dụng [Error!<br /> Reference source not found.]. Cho đến nay, khoa học CQ đạt được nhiều<br /> thành công rực rỡ cả về nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Đặc biệt, số lượng các<br /> NCCQ ứng dụng xuất hiện ngày càng nhiều cho thấy đây là một hướng quan<br /> trọng của địa lý tự nhiên hiện đại, phù hợp với yêu cầu thực tiễn hiện nay ở tất<br /> cả các quốc gia. Nhiều nghiên cứu đã khẳng định: để NCCQ trở thành cơ sở tin<br /> cậy để sử dụng hiệu quả TNTN và giải quyết các vấn đề thực tiễn, cần thiết<br /> phải đi sâu vào phân tích cấu trúc và sự biến đổi CQ. Luận án vận dụng những<br /> luận điểm này trong NCCQ để sử dụng hợp lý TNTN và BVMT tỉnh Hà Tĩnh.<br /> 1.1.2. Tổng quan NCCQ ở Việt Nam<br /> NCCQ ở Việt Nam đã được đề cập từ những năm 60 (thế kỷ XX) và đến<br /> nay đã đạt được nhiều kết quả to lớn. Trong đó, các NCCQ thường sử dụng<br /> quan niệm CQ là đơn vị cá thể và quan niệm CQ là đơn vị kiểu loại được nhiều<br /> nhà địa lý của Liên Xô và Việt Nam sử dụng trong NCCQ phục vụ điều tra, quy<br /> hoạch và tổ chức lãnh thổ. NCS đã kế thừa và vận dụng quan niệm CQ là đơn<br /> vị mang tính kiểu loại khi thành lập bản đồ CQ Hà Tĩnh và quan niệm CQ là<br /> đơn vị cá thể khi thành lập bản đồ phân vùng CQ Hà Tĩnh.<br /> <br /> 3<br /> <br />