GIÁO TRÌNH MARKETING NÔNG NGHIỆP - CHƯƠNG 9 MARKETING MỘT SỐ HÀNG HÓA NÔNG SANRCHUR YẾU CỦA VIỆT NAM

Chia sẻ: Nguyễn Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

285
lượt xem 112
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'giáo trình marketing nông nghiệp - chương 9 marketing một số hàng hóa nông sanrchur yếu của việt nam', nông - lâm - ngư, nông nghiệp phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIÁO TRÌNH MARKETING NÔNG NGHIỆP - CHƯƠNG 9 MARKETING MỘT SỐ HÀNG HÓA NÔNG SANRCHUR YẾU CỦA VIỆT NAM

244 Marketing n«ng nghiÖp Ch−¬ng IX Marketing mét sè hµng ho¸ n«ng s¶n chñ yÕu cña ViÖt Nam I. Marketing kinh doanh lóa g¹o 1. Mét v i nÐt chÝnh vÒ s¶n xuÊt, tiªu thô v thÞ tr−êng quèc tÕ vÒ lóa g¹o 1.1. VÒ s¶n xuÊt v tiªu thô lóa g¹o trªn ThÕ giíi Lóa g¹o l l−¬ng thùc chÝnh cña trªn mét nöa d©n sè ThÕ giíi. Trªn ph¹m vi to n cÇu c©y lóa ®−îc trång trªn 150 triÖu ha, nghÜa l h¬n 10% cña to n bé ®Êt canh t¸c. Theo dù b¸o cña FAO, n¨m 2003 tæng s¶n l−îng lóa g¹o trªn ThÕ giíi ®¹t kho¶ng trªn 400 triÖu tÊn thãc. Theo sè liÖu cña IRRI (1995) 95% lóa g¹o ThÕ giíi ®Òu ®−îc gieo trång ë c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn v ® cung cÊp 55% - 80% sè calo m ng−êi ta ® tiªu thô. Lóa g¹o l mét trong nh÷ng nguån n¨ng l−îng v protein rÎ nhÊt cña hä. §a sè lóa g¹o ®−îc tiªu thô ë d¹ng h¹t g¹o x¸t tr¾ng. Theo dù b¸o cña Bé N«ng nghiÖp Mü s¶n l−îng g¹o ThÕ giíi n¨m 2009 ®¹t kho¶ng 429 triÖu tÊn. Giai ®o¹n 1989 - 2009 s¶n l−îng g¹o t¨ng 2,7% / n¨m, trong khi giai ®o¹n 1989 - 1999 t¨ng 1,4% / n¨m. N¨ng suÊt lóa −íc tÝnh t¨ng 2,1% / n¨m giai ®o¹n 1999 - 2009. ë Ch©u ¸ nhiÖt ®íi v cËn nhiÖt ®íi n¬i m lóa g¹o l l−¬ng thùc chñ yÕu, d©n sè cã thÓ t¨ng 58% trong kho¶ng 35 n¨m tíi. Ng−êi ta dù b¸o r»ng nhu cÇu vÒ lóa g¹o ThÕ giíi v o n¨m 2025 l 758 triÖu tÊn nghÜa l t¨ng 70% so víi viÖc tiªu thô lóa g¹o hiÖn nay. ë Nam ¸ nhu cÇu vÒ lóa g¹o còng sÏ t¨ng gÊp ®«i trong kho¶ng 40 n¨m tíi. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………244
245 Marketing n«ng nghiÖp Do ®ã, viÖc s¶n xuÊt lóa g¹o cÇn ph¶i t¨ng cao h¬n trong c¸c thËp kû tíi cña thÕ kû 21, kh«ng nh÷ng ®Ó dïng l m l−¬ng thùc cho ng−êi, thøc ¨n cho ch¨n nu«i m cßn ®Ó phôc vô cho nh÷ng môc ®Ých kh¸c. 1.2. Th−¬ng m¹i lóa g¹o v thÞ tr−êng quèc tÕ vÒ lóa g¹o Th−¬ng m¹i lóa g¹o quèc tÕ chØ v o kho¶ng gÇn 5% s¶n l−îng lóa g¹o ThÕ giíi. Theo dù b¸o cña Bé N«ng nghiÖp Mü th−¬ng m¹i g¹o trªn to n cÇu sÏ ®¹t kho¶ng 26,7 triÖu tÊn v o n¨m 2009, t¨ng h¬n 6% so víi n¨m kû lôc 1998. Ba n−íc xuÊt khÈu g¹o quan träng trªn ThÕ giíi xÕp theo thø tù: Th¸i Lan, ViÖt Nam v Mü. Mét sè n−íc kh¸c còng cã xuÊt khÈu g¹o nh− Ên §é, Pakixtan, Uruguay, óc, MiÕn §iÖn… nh−ng thÞ phÇn kh«ng lín. Nh×n chung ®¹i bé phËn c¸c n−íc ®Òu kh«ng thÓ phô thuéc v o viÖc nhËp khÈu ®Ó tho¶ m n nhu cÇu cña nh©n d©n n−íc hä. ThÞ tr−êng g¹o ThÕ giíi rÊt nhá hÑp v sè l−îng g¹o dù tr÷ kh«ng lín. Do vËy, mét môc tiªu quan träng trong chÝnh s¸ch cña hÇu hÕt c¸c n−íc m l−¬ng thùc phô thuéc v o lóa g¹o l tù s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu. Tuy nhiªn, do nhiÒu lý do, theo dù b¸o, c¸c quèc gia Ch©u ¸ vÉn tiÕp tôc l c¸c n−íc nhËp khÈu g¹o nhiÒu nhÊt, chiÕm gÇn 50% tæng l−îng nhËp to n cÇu. Trong ®ã, Philipin v Indonesia sÏ t¨ng nhËp khÈu. Do nhiÒu n−íc Ch©u Phi gi¶m h ng r o thuÕ quan nªn nhËp khÈu g¹o còng sÏ t¨ng. Bªn c¹nh ®ã nhu cÇu g¹o/®Çu ng−êi cã xu h−íng gi¶m ë mét sè n−íc Ch©u ¸ do cã thu nhËp t¨ng nhanh. Nhu cÇu g¹o cã phÈm chÊt thÊp sÏ gi¶m nÕu kh«ng cã ®ét biÕn vÒ thiªn tai. Tuy nhiªn nhu cÇu g¹o phÈm chÊt thÊp cho ch¨n nu«i sÏ t¨ng lªn. ThÞ tr−êng g¹o ThÕ giíi ®ßi hái 6 lo¹i g¹o c¬ b¶n sau ®©y: - G¹o h¹t d i chÊt l−îng cao. - G¹o h¹t d i chÊt l−îng trung b×nh. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………245
246 Marketing n«ng nghiÖp - G¹o h¹t ng¾n. - G¹o ®å (Parboiled Rice). - G¹o th¬m. - G¹o nÕp. Mçi lo¹i g¹o nh− thÕ phï hîp víi nhu cÇu cña mét sè thÞ tr−êng nhÊt ®Þnh. G¹o h¹t d i chÊt l−îng cao ®−îc ng−êi tiªu dïng ë Ch©u ¢u v Trung §«ng −a thÝch. G¹o h¹t d i chÊt l−îng trung b×nh chñ yÕu ®−îc tiªu thô ë thÞ tr−êng Ch©u ¸ v ®Æc biÖt ë tiÓu lôc ®Þa Ên §é. G¹o h¹t ng¾n ®−îc bu«n b¸n ë c¸c khu vùc «n ®íi cã yªu cÇu ®Æc biÖt. G¹o ®å cã chÊt l−îng cao ®−îc tiªu thô ë Trung §«ng v Ch©u Phi. G¹o ®å cã chÊt l−îng thÊp ®−îc tiªu thô ë c¸c thÞ tr−êng ®Æc biÖt ë Ch©u ¸ v Ch©u Phi. G¹o th¬m chñ yÕu tiªu thô ë thÞ tr−êng Trung §«ng. G¹o nÕp ®−îc −a chuéng ë thÞ tr−êng L o v mét sè n−íc Ch©u ¸. ChÊt l−îng g¹o tuú thuéc v o thÞ hiÕu v tËp qu¸n Èm thùc cña ng−êi tiªu dïng. Ng−êi tiªu dïng NhËt B¶n rÊt thÝch lo¹i g¹o Japonica h¹t ng¾n võa míi chÕ biÕn v ®−îc xay x¸t kü, cã c¬m dÎo, dÝnh v vÞ ngon. Ng−êi tiªu dïng Th¸i Lan l¹i thÝch lo¹i g¹o Indica h¹t d i ® ®−îc b¶o qu¶n l©u (g¹o cò) v xay x¸t kü, c¬m ph¶i rêi v cã vÞ ngon. ë Trung §«ng ng−êi ta thÝch g¹o h¹t d i x¸t kü víi mïi rÊt th¬m, hä cho r»ng g¹o kh«ng cã mïi th¬m ®Æc tr−ng nh− thøc ¨n kh«ng cã muèi. Ng−êi tiªu dïng Ch©u ¢u thÝch g¹o h¹t d i kh«ng cã mïi th¬m, ®èi víi hä bÊt kú mét mïi th¬m n o trong Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………246
247 Marketing n«ng nghiÖp g¹o ®Òu l dÊu hiÖu cña sù h− háng, l©y nhiÔm, víi hä th kh«ng cã g¹o cßn h¬n mua ph¶i g¹o cã mïi th¬m. Ng−êi tiªu dïng Hoa Kú sÏ chØ tr¶ mét nöa tiÒn ®èi víi lo¹i g¹o x¸t cã lÉn c¸c h¹t cã vÕt m u ®á. Ng−îc l¹i ng−êi tiªu dïng T©y Phi sÏ tr¶ gi¸ cao h¬n cho lo¹i g¹o x¸t kü cã ®a sè h¹t ®á. Ng−êi tiªu dïng Bangladesh rÊt thÝch g¹o ®å. Ng−îc l¹i ng−êi tiªu dïng Mü Latinh thÝch g¹o lËt, hä cho r»ng ¨n g¹o ®å gièng nh− ¨n cao su…v…v. Tõ nh÷ng tËp qu¸n v thÞ hiÕu kh¸c nhau n y cña ng−êi tiªu dïng trªn ThÕ giíi, ng−êi l m Marketing lóa g¹o ph¶i n¾m b¾t v ®Þnh h−íng xuÊt khÈu g¹o cho phï hîp víi nhu cÇu cô thÓ cña thÞ tr−êng. Nh×n chung ®a sè ng−êi tiªu dïng trªn ThÕ giíi ®Òu thÝch g¹o h¹t d i. §iÒu n y cã mét ý nghÜa quan träng trong ph−¬ng h−íng s¶n xuÊt v qu¶n lý chÊt l−îng g¹o xuÊt khÈu cña n−íc ta. 1.3. Gi¸ g¹o trªn thÞ tr−êng trªn ThÕ giíi Trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu lo¹i g¹o kh¸c nhau cña c¸c n−íc xuÊt khÈu g¹o trªn thÞ tr−êng ThÕ giíi. T−¬ng øng víi mçi lo¹i g¹o h×nh th nh nh÷ng møc gi¸ cô thÓ. §Ó nghiªn cøu gi¸ g¹o quèc tÕ th−êng ng−êi ta lÊy gi¸ g¹o xuÊt khÈu Th¸i Lan l m ®¹i diÖn cho gi¸ g¹o thÞ tr−êng ThÕ giíi. Theo nghiªn cøu cña nhiÒu nh kinh tÕ, gi¸ g¹o trªn thÞ tr−êng ThÕ giíi cã mét sè ®Æc ®iÓm sau: - Gi¸ cã xu h−íng kh«ng æn ®Þnh: VÝ dô gi¸ g¹o 5% tÊm cña Th¸i Lan, n¨m 1997 l 352USD/tÊn; ®Õn n¨m 2002 chØ cßn 317,4USD/tÊn. Theo dù b¸o cña Bé N«ng nghiÖp Mü cho ®Õn n¨m 2009 gi¸ g¹o 5% tÊm cña Th¸i Lan cã thÓ l 371,4USD/tÊn. - ChØ sè gi¸ g¹o chÊt l−îng cao v thÊp cã sù thay ®æi: Tõ nhiÒu n¨m nay. Xem xÐt trong mét thêi gian d i cho thÊy gi¸ cña Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………247
248 Marketing n«ng nghiÖp nhãm g¹o chÊt l−îng cao nh×n chung Ýt biÕn ®éng h¬n v th−êng æn ®Þnh ë møc cao h¬n nhãm g¹o chÊt l−îng thÊp. - Gi¸ g¹o cã sù chªnh lÖch râ rÖt gi÷a c¸c cÊp lo¹i g¹o cô thÓ. - Gi¸ g¹o th¬m ®Æc s¶n cao h¬n gi¸ g¹o ®¹i tr : G¹o th¬m ®Æc s¶n cña Th¸i Lan l g¹o “Khao Dawk Mali” (hay Jasmine) th−êng ®−îc kh¸ch h ng mÕn mé. Trong cïng thêi gian giao dÞch gi¸ g¹o th¬m ®Æc s¶n th−êng cao gÊp 3 lÇn so víi g¹o th−êng. Do gi¸ h¬n h¼n gi¸ g¹o ®¹i tr , Th¸i Lan ®ang chó träng xuÊt g¹o ®Æc s¶n, cã n¨m ® ®¹t kim ng¹ch trªn 400 triÖu USD. Mét sè n−íc nh− Ên §é, Pakistan còng ®i theo h−íng n y. - Cã sù kh¸c biÖt gi÷a gi¸ g¹o cña c¸c n−íc xuÊt khÈu: Theo c«ng bè cña FAO, ë mét thêi ®iÓm gi¸ g¹o cña Mü (lo¹i h¹t d i 2,4% tÊm) cao h¬n gi¸ g¹o Th¸i Lan (lo¹i 100B) tõ 54 – 123USD/tÊn. Bªn c¹nh ®ã, gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña Th¸i Lan l¹i cao h¬n g¹o cïng lo¹i cña mét sè n−íc xuÊt khÈu kh¸c nh− Ên §é, ViÖt Nam do chÊt l−îng v nhiÒu yÕu tè kh¸c chi phèi. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ g¹o xuÊt khÈu, th−êng do quan hÖ cung cÇu vÒ g¹o chi phèi; do ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, cña thêi tiÕt v khÝ hËu; do mïa vô; do nh©n tè chÝnh trÞ – x héi; do kh¶ n¨ng ngo¹i tÖ cña c¸c n−íc nhËp khÈu g¹o ngo i ra cßn do sù t¸c ®éng cña t×nh h×nh viÖn trî l−¬ng thùc cña céng ®ång quèc tÕ v ¶nh h−ëng cña thÞ tr−êng lóa m×. 2. Marketing kinh doanh lóa g¹o ë ViÖt Nam 2.1. VÒ s¶n xuÊt S¶n l−îng: S¶n l−îng lóa t¨ng liªn tôc. N¨m 1989 ®¹t 18,9 triÖu tÊn; n¨m 1999 ®¹t 31,4 triÖu tÊn; n¨m 2000 ®¹t 32,5 triÖu tÊn. Nh− vËy trong suèt thêi Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………248
249 Marketing n«ng nghiÖp kú 1989 – 2000 tèc ®é t¨ng trung b×nh h ng n¨m vÒ sè l−îng lóa ®¹t 5,5%. §−a møc t¨ng l−¬ng thùc tÝnh trªn ®Çu ng−êi t¨ng tõ 310kg/ng−êi/n¨m thêi kú 1986 – 1990 lªn 415kg thêi kú 1996 – 2000. DiÖn tÝch: Xu h−íng t¨ng diÖn tÝch lóa còng diÔn ra liªn tôc qua c¸c n¨m. Nh×n tæng thÓ trªn ph¹m vi c¶ n−íc trong thêi kú 1989 – 2000 diÖn tÝch lóa ® t¨ng tõ 5,8 triÖu ha lªn gÇn 7,7 triÖu ha, tøc l t¨ng gÇn 30%, trung b×nh h ng n¨m diÖn tÝch lóa t¨ng 2,6%, chñ yÕu l do t¨ng vô, chuyÓn dÞch c¬ cÊu mïa vô ë §ång B»ng S«ng Cöu Long v §ång B»ng S«ng Hång. N¨ng suÊt: N¨ng suÊt lóa cña ViÖt Nam thêi kú 1999 – 2000 t¨ng 32% nhê øng dông nhiÒu tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong ®ã cã tiÕn bé gièng. Tuy nhiªn, tiÒm n¨ng n¨ng suÊt cßn lín v× cßn thÊp so víi nhiÒu n−íc trong khu vùc. N¨m 2000 n¨ng suÊt lóa cña ViÖt Nam ®¹t gÇn 42,5 t¹/ha/n¨m; trong khi ®ã H n Quèc ®¹t 61 t¹/ha; Trung Quèc ®¹t 60 t¹/ha; Indonesia ®¹t 45 t¹/ha. Nhê t¨ng c−êng th©m canh v chuyÓn ®æi s©u s¾c vÒ c¬ cÊu mïa vô ®¶m b¶o cho diÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l−îng t¨ng v÷ng ch¾c, ViÖt Nam ® trë th nh mét trong nh÷ng n−íc cã vÞ trÝ quan träng trong s¶n xuÊt lóa g¹o cña ThÕ giíi ®øng thø 2 trong xuÊt khÈu g¹o sau Th¸i Lan. 2.2. Marketing xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 2.2.1. Sè l−îng v kim ngh¹ch xuÊt khÈu g¹o KÓ tõ n¨m 1989 ViÖt Nam tõ mét n−íc ph¶i nhËp khÈu g¹o ® trë th nh n−íc xuÊt khÈu g¹o. Trong thêi kú tõ 1989 – 2000 g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam qua ®−êng chÝnh ng¹ch ®¹t kho¶ng 30,2 triÖu tÊn víi kim ng¹ch ®¹t gÇn 7,7 tû USD. - VÒ thÞ phÇn: Trung b×nh trong nh÷ng n¨m qua g¹o ViÖt Nam chiÕm gÇn 13% tæng l−îng g¹o xuÊt khÈu cña ThÕ giíi. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………249
250 Marketing n«ng nghiÖp - VÒ tû träng trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n−íc: Riªng g¹o xuÊt khÈu chiÕm 11% - 12% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, ®øng thø 2 sau dÇu th«. - Nh×n tæng thÓ xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam: N¨m 2000 so víi n¨m 1989 gÊp 2,4 lÇn vÒ sè l−îng v 2,1lÇn vÒ gi¸ trÞ. Nh− vËy, trong thêi kú 1989 – 2000 xuÊt khÈu g¹o t¨ng trung b×nh 16,5%/n¨m (gÊp 3 lÇn tèc ®é t¨ng s¶n xuÊt) v 21,7%/n¨m (gÊp 4 lÇn s¶n xuÊt). KÕt qu¶ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®−îc minh ho¹ ë h×nh sau: TriÖu tÊn TriÖu USD 5 1200 L−îng g¹o 4.5 xuÊt khÈu 1000 4 Kim ng¹ch 3.5 800 3 2.5 600 2 400 1.5 1 200 0.5 0 0 1989 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª c¸c n¨m H×nh 9.1. Sè l−îng v kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam tõ 1989 – 2002 2.2.2. ChÊt l−îng v chñng lo¹i g¹o xuÊt khÈu - VÒ chÊt l−îng: ChÊt l−îng g¹o bao gåm nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau nh− h×nh d¸ng, kÝch cì h¹t g¹o, mïi vÞ, m u s¾c, thuû phÇn, tû lÖ t¹p chÊt, tû lÖ h¹t b¹c bông..., nh−ng tû lÖ tÊm cã ý Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………250
251 Marketing n«ng nghiÖp nghÜa quan träng. Trong nhiÒu n¨m qua g¹o ViÖt Nam ng y c ng ®−îc chó ý vÒ chÊt l−îng. Ngo i viÖc gi¶m tû lÖ tÊm, g¹o ViÖt Nam cßn cã nh÷ng tiÕn bé kh¸c nh− gi¶m tû lÖ h¹t hÈm, h¹t ®á v säc ®á, tû lÖ h¹t b¹c bông… h×nh d¸ng v kÝch cì, mïi vÞ tù nhiªn cã sù c¶i thiÖn. Tuy nhiªn so víi g¹o chÊt l−îng cao v ngay c¶ g¹o chÊt l−îng trung b×nh cña nhiÒu n−íc, g¹o cña ta cßn ph¶i chó ý nhiÒu trong n©ng cao chÊt l−îng. - VÒ chñng lo¹i: Trªn thùc tÕ chÊt l−îng g¹o liªn quan ®Õn nhiÒu yÕu tè tõ s¶n xuÊt ®Õn thu ho¹ch b¶o qu¶n, chÕ biÕn trong ®ã gièng lóa hay chñng lo¹i lóa gieo trång cã ý nghÜa quan träng. Trong th nh c«ng cña s¶n xuÊt l−¬ng thùc cña ViÖt Nam cã vai trß cña øng dông c¸c gièng míi cña viÖn nghiªn cøu lóa quèc tÕ IRRI, c¸c viÖn nghiªn cøu trong n−íc cña c¸c gièng nhËp néi. Tuy nhiªn trong kho¶ng 70 gièng lóa phæ biÕn hiÖn nay kh«ng ph¶i gièng n o còng ®¸p øng chÊt l−îng xuÊt khÈu. Trong sè chñng lo¹i g¹o xuÊt khÈu chñ yÕu vÉn l g¹o tÎ h¹t d i ®−îc canh t¸c hÇu hÕt ë §ång B»ng S«ng Cöu Long. G¹o ®Æc s¶n truyÒn thèng ch−a ®−îc chó ý ph¸t triÓn. GÇn ®©y míi b−íc ®Çu xuÊt g¹o T¸m th¬m ë miÒn B¾c, g¹o N ng H−¬ng, Chî § o ë miÒn Nam nh−ng víi sè l−îng qu¸ Ýt, kh«ng ®Òu qua c¸c n¨m. 2.2.3. ThÞ tr−êng v gi¸ c¶ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam - ThÞ tr−êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam: ViÖt Nam sau gÇn nöa thÕ kû v¾ng bãng trªn thÞ tr−êng g¹o ThÕ giíi ® trë l¹i víi t− Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………251
252 Marketing n«ng nghiÖp c¸ch l n−íc xuÊt khÈu thø 2 kÓ tõ n¨m 1997. ChÝnh v× vËy thêi gian ®Çu gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n v× nhiÒu thÞ tr−êng ® l thÞ tr−êng truyÒn thèng cña Th¸i Lan v mét sè n−íc kh¸c. Tuy nhiªn, b»ng nhiÒu nç lùc thÞ tr−êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam còng dÇn ®−îc më réng. Trong nh÷ng n¨m qua, Ch©u ¸ lu«n l thÞ tr−êng chÝnh cña xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. L−îng g¹o xuÊt sang c¸c n−íc Ch©u ¸ th−êng chiÕm trªn 50% tæng sè g¹o xuÊt khÈu. C¸c n−íc nhËp khÈu g¹o ViÖt Nam gåm: Indonesia, Philipin, Singapore, HongKong. C¸c n−íc Trung §«ng nh− Iran, Ir¾c còng l thÞ tr−êng lín th−êng chiÕm 30% tæng l−îng g¹o xuÊt khÈu. Ch©u Phi hiÖn nhËp khÈu ch−a nhiÒu nh−ng l thÞ tr−êng tiÒm n¨ng. C¸c n−íc Ch©u ¢u, Ch©u Mü còng l thÞ tr−êng nhËp khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®Æc biÖt lo¹i g¹o chÊt l−îng cao. - Gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam: Gi¸ c¶ g¹o trªn thÞ tr−êng ThÕ giíi mÊy n¨m gÇn ®©y rÊt mÊt æn ®Þnh v cã xu h−íng gi¶m. Trong bèi c¶nh ®ã gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam còng chÞu chung sè phËn. Gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam th−êng thÊp h¬n gi¸ g¹o cïng lo¹i cña Th¸i Lan. Tuy nhiªn kho¶ng c¸ch chªnh lÖch ng y c ng ®−îc thu hÑp. NÕu g¹o 5% tÊm cña ViÖt Nam n¨m 1990 b¸n ®−îc 212USD/tÊn cña Th¸i Lan b¸n ®−îc 275USD/tÊn, chªnh lÖch 63USD/tÊn th× ®Õn n¨m 2000 c¸c con sè t−¬ng øng l 190, 204 v 14. 2.2.4. Tæ chøc ph©n phèi v ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………252
253 Marketing n«ng nghiÖp Tæ chøc kªnh ph©n phèi g¹o xuÊt khÈu trong n−íc: Thùc tÕ ë ViÖt Nam, kªnh ph©n phèi g¹o xuÊt khÈu th−êng bao gåm c¸c tæ chøc, tËp thÓ v c¸ nh©n tham gia v o viÖc ®−a s¶n phÈm g¹o tõ ng−êi s¶n xuÊt ®Õn c¶ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam (nh− c¶ng xuÊt khÈu g¹o S i Gßn, CÇn Th¬, H¶i Phßng). - Ng−êi s¶n xuÊt bao gåm bèn lo¹i chñ thÓ ®iÓn h×nh l : Hé n«ng d©n (ë §ång B»ng S«ng Cöu Long quy m« th−êng tõ 1 - 10ha, sè nh©n khÈu 5 - 7 ng−êi); c¸c trang tr¹i (®iÓn h×nh nh− Êp T©n B×nh - An Giang); hîp t¸c x ; n«ng tr−êng (®iÓn h×nh nh− n«ng tr−êng S«ng HËu - CÇn Th¬, quy m« 6981ha). Hé n«ng d©n l chñ thÓ chñ yÕu ®ãng vai trß to lín trong xuÊt khÈu g¹o. - T− th−¬ng: §ãng vai trß chñ yÕu trong kh©u l−u th«ng ®−a g¹o tõ ng−êi s¶n xuÊt ®Õn c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu. Tíi nay cã kho¶ng 95% khèi l−îng thãc g¹o l−u th«ng cho xuÊt khÈu do t− th−¬ng ®¶m nhiÖm. Lùc l−îng t− th−¬ng mét mÆt thóc ®Èy tÝch cùc l−u th«ng ph©n phèi g¹o nh−ng mÆt kh¸c còng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng Ðp cÊp Ðp gi¸ ®èi víi n«ng d©n. - C¬ së xay x¸t: C¬ së xay x¸t gåm c¸c nh m¸y thuéc Nh n−íc cã c«ng suÊt lín, kü thuËt hiÖn ®¹i v nh÷ng c¬ së xay x¸t nhá thuéc ®Þa ph−¬ng hoÆc t− nh©n. HiÖn nay tæng c«ng suÊt xay x¸t c¶ n−íc ®¹t kho¶ng 15 triÖu tÊn/n¨m, vÒ c¬ b¶n ®¸p øng ®−îc yªu cÇu tiªu dïng trong n−íc v xuÊt khÈu. Trong ®ã quèc doanh chiÕm 1/3, chñ yÕu ë MiÒn Nam v −u tiªn cho xay x¸t xuÊt khÈu. B¾t ®Çu tõ n¨m 1994 ta ® chÕ biÕn ®−îc g¹o chÊt l−îng cao h¹t d i tû lÖ tÊm 5% cho xuÊt khÈu. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………253
254 Marketing n«ng nghiÖp - Kho chøa: Tæng kho chøa l−¬ng thùc trong n−íc ®¹t kho¶ng 2,8 triÖu tÊn, do quèc doanh l−¬ng thùc qu¶n lý, trong ®ã 50% l kho kiªn cè cßn l¹i l b¸n kiªn cè. HiÖu suÊt sö dông kho thÊp, th−êng chØ ®¹t 30% tæng dung tÝch. Trong khi ®ã lùc l−îng t− th−¬ng l¹i chñ yÕu sö dông kho gia ®×nh, ®iÒu kiÖn kü thuËt thÊp còng ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng g¹o. Nh×n chung so víi Th¸i Lan chóng ta ch−a cã sù phèi hîp tèi −u gi÷a s¶n xuÊt - l−u th«ng - chÕ biÕn - kho t ng - c¶ng khÈu do ®ã chÊt l−îng g¹o kh«ng æn ®Þnh, chi phÝ l−u th«ng cao, thêi gian giao h ng chËm l m gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt khÈu. §Çu mèi xuÊt khÈu g¹o: NhiÒu n¨m qua, ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o l mét ®iÓm “nãng” trong xuÊt khÈu g¹o. NhiÒu doanh nghiÖp Nh n−íc t×m mäi c¸ch ®Ó ®−îc trùc tiÕp xuÊt khÈu g¹o. NhiÒu ho¹t ®éng tranh mua tranh b¸n trong n−íc bÞ th−¬ng nh©n n−íc ngo i lîi dông Ðp cÊp Ðp gi¸ g©y tæn h¹i cho lîi Ých quèc gia trong xuÊt khÈu g¹o. ChÝnh phñ ® nhiÒu lÇn can thiÖp tæ chøc s¾p xÕp l¹i hÖ thèng doanh nghiÖp Nh n−íc. N¨m 1995 th nh lËp hai tæng c«ng ty l−¬ng thùc Trung −¬ng l Tæng C«ng ty L−¬ng thùc miÒn B¾c gåm c¸c c«ng ty l−¬ng thùc tõ Thõa Thiªn HuÕ trë ra v Tæng C«ng ty L−¬ng thùc MiÒn Nam gåm tÊt c¶ c¸c c«ng ty l−¬ng thùc tõ § N½ng trë v o. N¨m 1996 to n quèc cßn 15 ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o. C¨n cø v o diÔn biÕn míi v nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan míi c¶ trong v ngo i n−íc b−íc sang n¨m 2001, ChÝnh phñ cho phÐp c¸c th nh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau ®−îc tham gia xuÊt khÈu g¹o, b i bá c¬ chÕ h¹n ng¹ch v ®Çu mèi trong xuÊt khÈu g¹o t¹o m«i tr−êng kinh doanh th«ng tho¸ng h¬n theo xu h−íng th−¬ng m¹i ho¸ hiÖn nay. Râ r ng trong thùc hiÖn chñ tr−¬ng n y l¹i cã thªm nh÷ng viÖc cÇn l m nh»m t¨ng c−êng ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o ®¹t hiÖu qu¶, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ gi÷ v÷ng v ph¸t triÓn ®−îc thÞ tr−êng xuÊt khÈu g¹o. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………254
255 Marketing n«ng nghiÖp 2.3. Marketing lóa g¹o t¹i thÞ tr−êng trong n−íc 2.3.1. Mét sè ®Æc ®iÓm chñ yÕu trong Marketing lóa g¹o t¹i thÞ tr−êng ViÖt Nam Marketing lóa g¹o t¹i thÞ tr−êng ViÖt Nam ®−îc ®Æt trong mèi quan hÖ thùc hiÖn môc tiªu chiÕn l−îc an ninh l−¬ng thùc quèc gia. An ninh l−¬ng thùc l sù ®¶m b¶o b×nh æn viÖc cung cÊp ®Çy ®ñ l−¬ng thùc cho tÊt c¶ mäi ng−êi ë mäi n¬i trong mäi lóc nh»m ®¶m b¶o nhu cÇu dinh d−ìng ®Ó sèng v l m viÖc. L−¬ng thùc ë ®©y tr−íc hÕt l lóa g¹o, råi ®Õn c¸c lo¹i ngò cèc kh¸c ngo i ra cßn bao gåm c¸c lo¹i thùc phÈm gi u Protein kh¸c. ViÖc cung cÊp ®Çy ®ñ l−¬ng thùc võa ph¶i ®¶m b¶o sè l−îng võa ph¶i ®Æc biÖt chó ý vÒ chÊt l−îng theo nhu cÇu ng y c ng cao cña x héi. An ninh l−¬ng thùc ®−îc thÓ hiÖn ë møc l−¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng−êi h ng n¨m trªn ph¹m vi to n quèc ngo i ra cßn ph¶i thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng ®iÒu ho trong hÖ thèng ph©n phèi cho c¸c vïng s©u, vïng xa, vïng thiÕu l−¬ng thùc. An ninh l−¬ng thùc cßn liªn quan ®Õn t i chÝnh (søc mua) cña tõng gia ®×nh kh«ng tù s¶n xuÊt ®ñ l−¬ng thùc hoÆc kh«ng s¶n xuÊt l−¬ng thùc. Thùc tÕ cho thÊy ngay c¶ khi c¶ n−íc l−¬ng thùc b×nh qu©n ®¹t trªn 350kg mét ng−êi, xuÊt khÈu trªn 3 triÖu tÊn g¹o nh−ng nhiÒu gia ®×nh vÉn thiÕu ¨n ®Æc biÖt trong thêi kú thiªn tai, gi¸p h¹t. An ninh l−¬ng thùc quèc gia ph¶i ®¶m b¶o 4 môc tiªu c¬ b¶n: Thø nhÊt: S½n s ng ®¶m b¶o ®ñ l−¬ng thùc ®Ó cung cÊp. ë ViÖt - Nam môc tiªu n y ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n−íc v th nh lËp hÖ thèng dù tr÷ l−u th«ng l−¬ng thùc quèc gia. - Thø hai: æn ®Þnh tèt viÖc ph©n phèi l−¬ng thùc. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………255
256 Marketing n«ng nghiÖp - Thø ba: §¶m b¶o cho mäi ng−êi cã kh¶ n¨ng mua ®ñ l−¬ng thùc (tÝnh tiÕp cËn). - Thø t−: §¶m b¶o tiªu chuÈn vÖ sinh, an to n søc khoÎ v dinh d−ìng. Nh− vËy c¶ 4 môc tiªu trªn th©u tãm to n bé ho¹t ®éng Marketing lóa g¹o theo nghÜa ®Çy ®ñ tõ s¶n xuÊt – l−u th«ng – chÕ biÕn - dù tr÷ - ph©n phèi v tiªu dïng. S¶n xuÊt v tiªu dïng lóa g¹o t¨ng nh−ng ph©n bè kh«ng ®Òu theo c¸c vïng v theo c¸c lo¹i hé gia ®×nh. S¶n xuÊt lóa n−íc ta tr¶i d i trªn 7 vïng sinh th¸i tõ B¾c xuèng Nam. Gåm: Vïng Trung du miÒn nói phÝa B¾c; vïng §ång B»ng S«ng Hång; vïng khu 4 cò; vïng Duyªn h¶i Nam Trung Bé; vïng T©y Nguyªn; vïng §«ng Nam Bé; vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long. Tuy nhiªn trong 7 vïng s¶n xuÊt th× vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long n¨m 2000 ® chiÕm 51,3% vÒ s¶n l−îng, 51,4% vÒ diÖn tÝch trong khi ®ã d©n sè l 21,1%. KÕ ®Õn l vïng §ång B»ng S«ng Hång chiÕm 20,3% vÒ s¶n l−îng, 15,8% vÒ diÖn tÝch. Nh− vËy chØ 2 vïng trªn ® chiÕm 72% tæng s¶n l−îng lóa to n quèc, c¸c vïng cßn l¹i chØ chiÕm 28%. Ngo i ra c¸ch tiªu dïng v tiÕp cËn l−¬ng thùc cña d©n c− ë c¸c vïng sinh th¸i còng kh¸c nhau, c¸c lo¹i hé cã møc sèng kh¸c nhau, d©n c− th nh thÞ v d©n c− n«ng th«n còng tiªu dïng l−¬ng thùc ®Æc biÖt l lóa g¹o rÊt kh¸c nhau vÒ sè l−îng, chÊt l−îng. HÖ thèng ph©n phèi l−¬ng thùc trong n−íc ® thay ®æi c¬ b¶n tõ ®éc quyÒn sang tù do kinh doanh nh−ng cã sù tham giam ®iÒu tiÕt cung cÇu cña Nh n−íc. KÓ tõ n¨m 1989 hÖ thèng l−u th«ng ph©n phèi l−¬ng thùc ® cã sù thay ®æi c¬ b¶n. T×nh tr¹ng quèc doanh ®éc quyÒn ph©n phèi l−¬ng thùc Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………256
257 Marketing n«ng nghiÖp kh«ng cßn n÷a chuyÓn sang c¬ chÕ “tù do ho¸ kinh doanh l−¬ng thùc” cïng víi c¸c doanh nghiÖp Nh n−íc. C¸c doanh nghiÖp t− nh©n, ng−êi bu«n b¸n l−u ®éng v th−¬ng nghiÖp gia ®×nh ë c¸c l ng x ®Òu ®−îc phÐp kinh doanh l−¬ng thùc. Nh n−íc ®¶m b¶o nguyªn t¾c b×nh ®¼ng trong kinh doanh, khuyÕn khÝch mäi th nh phÇn ®−îc ho¹t ®éng, ®−îc vay vèn. C¬ chÕ gi¸ c¶ l−¬ng thùc vËn ®éng theo quan hÖ cung - cÇu cña thÞ tr−êng. Nh n−íc kh«ng dïng biÖn ph¸p h nh chÝnh ¸p ®Æt gi¸ c¶ nh−ng th«ng qua c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ (lËp kho dù tr÷ quèc gia, quü dù tr÷ l−u th«ng, dïng t i chÝnh thu mua…) ®Ó ®iÒu tiÕt cung – cÇu ®¶m b¶o gi¸ c¶ cã lîi cho c¶ ng−êi s¶n xuÊt v ng−êi tiªu dïng. 2.3.2. Tiªu thô g¹o, chÊt l−îng v chñng lo¹i T×nh h×nh tiªu thô g¹o ë c¸c thÞ tr−êng trong n−íc. Xem xÐt tæng thÓ trªn c¶ n−íc t×nh h×nh tiªu thô g¹o ë ViÖt Nam giai ®o¹n 1985 ®Õn n¨m 2000 ®−îc tr×nh b y ë b¶ng sau. B¶ng 9.1. T×nh h×nh tiªu thô g¹o cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1985 - 2000 N¨m §¬n vÞ tÝnh 1985 1990 1995 2000 H¹ng môc Ng n tÊn 9.770 10.629 13.812 17.986 1. S¶n xuÊt ( ) 2. NhËp (+), xuÊt (-) “ +277 -1.624 -2.150 -3.500 3. Tiªu dïng “ 9.048 9.086 11.847 14.486 4. D©n sè Ng n ng−êi 59.872 66.017 71.995 77.686 5. B×nh qu©n Kg/ng−êi/n¨m 131 138 165 186 ( ): S¶n xuÊt ®−îc tÝnh b»ng tæng sè l−îng thu ho¹ch trõ 15% hao hôt, thãc gièng, TAGS, chÕ biÕn kh¸c tõ g¹o råi nh©n víi tû lÖ g¹o 65%. Nguån: TS NguyÔn Trung V n. Lóa g¹o ViÖt Nam tr−íc thiªn niªn kû míi. H−íng xuÊt khÈu. Nh xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia 2001. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………257
258 Marketing n«ng nghiÖp Qua b¶ng trªn cho thÊy: VÒ s¶n xuÊt v tiªu dïng lóa g¹o cã thÓ thÊy ë cÊp quèc gia lóa g¹o c¬ b¶n ® ®¸p øng ®−îc cho nhu cÇu tiªu dïng. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ trong d©n c− cßn trªn 10% sè hé nghÌo ®ãi, møc tiªu dïng l−¬ng thùc d−íi 1800Kcalo ®−îc ph©n bæ chñ yÕu ë n«ng th«n (trªn 81%) trong ®ã §ång B»ng S«ng Cöu Long 22%, §ång B»ng S«ng Hång 20%. ThÞ tr−êng tiªu thô g¹o chñ yÕu l ë c¸c th nh phè, c¸c trung t©m ®« thÞ lín v nh÷ng vïng cßn thiÕu l−¬ng thùc. Nguån cung øng chñ yÕu l c¸c vïng s¶n xuÊt l−¬ng thùc cËn kÒ víi b¸n kÝnh kho¶ng 100km v vËn chuyÓn h ng n¨m kho¶ng 0,5 triÖu tÊn tõ MiÒn Nam ra MiÒn B¾c ®Ó ®iÒu ho cung – cÇu. VÒ chÊt l−îng. Ng−êi ViÖt Nam quan niÖm g¹o l l−¬ng thùc chñ yÕu. Quanh n¨m ®−îc ¨n c¬m kh«ng ph¶i ®én ng«, khoai, s¾n l biÓu hiÖn cña sù no ®ñ. ChÊt l−îng g¹o tiªu dïng ®−îc chia theo cÊp ®é qua c¶m nhËn phï hîp víi thãi quen tiªu dïng. Nãi chung gåm 4 lo¹i: G¹o ®Æc s¶n, g¹o ngon, g¹o th−êng v g¹o kh«ng ngon. Nh×n chung h¹t g¹o d i, c ng trong, bãng, Ýt g y, Ýt b¹c bông, Ýt lÉn t¹p, c ng míi, khi nÊu c¬m cã mïi th¬m v dÎo cã vÞ ®Ëm c ng ®−îc ®¸nh gi¸ cao vÒ chÊt l−îng. Nhãm ng−êi tiªu dïng th nh thÞ hiÖn nay rÊt chó ý vÒ chÊt l−îng g¹o v cßn cã thãi quen ®Êu trén c¸c lo¹i g¹o ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng v thãi quen ¨n uèng cña gia ®×nh. Ng−îc l¹i nhãm kh¸ch h ng thu nhËp thÊp søc mua thÊp th−êng quan t©m nhiÒu ®Õn gi¸ c¶ h¬n l chÊt l−îng. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………258
259 Marketing n«ng nghiÖp VÒ chñng lo¹i. Do xu h−íng tiªu dïng quan t©m nhiÒu ®Õn chÊt l−îng nªn ng y nay ngo i yÕu tè n¨ng suÊt ng−êi s¶n xuÊt cßn rÊt chó träng quan t©m ®Õn chÊt l−îng c¸c gièng lóa víi tiªu thøc chñ yÕu l b¸n ®−îc gi¸ m n¨ng suÊt l¹i cao, v× vËy chñng lo¹i g¹o còng thay ®æi theo h−íng phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr−êng trong n−íc v xuÊt khÈu. Trong chñng lo¹i g¹o tiªu dïng th× nhãm g¹o ®Æc s¶n cßn chiÕm tû träng nhá do gi¸ c¶ tiªu dïng th−êng cao h¬n tõ 1,5 – 2 lÇn g¹o th−êng nªn tû träng tiªu thô thÊp. Tû träng lo¹i g¹o ngon ng y c ng ®−îc tiªu dïng nhiÒu h¬n ë c¸c th nh thÞ. Tû träng lo¹i g¹o th−êng v kh«ng ngon th−êng ®−îc −u chuéng ë vïng thiÕu l−¬ng thùc. Ngo i ra cßn mét tû träng nhá g¹o nÕp còng ®−îc tiªu dïng th−êng xuyªn v ®Æc biÖt trong c¸c dÞp lÔ tÕt. 2.3.3. Gi¸ c¶ lóa g¹o Lóa g¹o l mÆt h ng quan träng cña quèc gia nªn gi¸ c¶ lóa g¹o kh«ng nh÷ng chØ ng−êi s¶n xuÊt, ng−êi tiªu dïng quan t©m m cßn ®−îc ChÝnh phñ ®Æc biÖt chó ý sö dông vai trß ®iÒu tiÕt cña m×nh tham gia t¸c ®éng ®Õn quan hÖ cung cÇu nh»m b×nh æn gi¸ c¶. Xem xÐt mét thêi gian d i thÊy gi¸ c¶ lóa g¹o cña ViÖt Nam cã mét sè ®Æc ®iÓm sau: - Trong 10 n¨m, tõ n¨m 1991 ®Õn n¨m 2000 gi¸ thãc cña ng−êi n«ng d©n b¸n ra cã xu thÕ t¨ng víi tèc ®é b×nh qu©n trªn 4%/n¨m, v sù biÕn ®éng n y cã vÎ mang l¹i lîi Ých cho ng−êi s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, ®©y chØ l sù t¨ng gi¸ trªn danh nghÜa, xÐt vÒ gi¸ thãc thùc tÕ (sau khi trõ ®i tèc ®é tr−ît gi¸ cña ®ång tiÒn ViÖt Nam) th× cã xu h−íng gi¶m xuèng víi tèc ®é 3,1%/n¨m. Sù biÕn ®éng n y khiÕn nhiÒu hé n«ng d©n ® chuyÓn mét sè diÖn tÝch lóa sang trång c©y trång kh¸c hay nu«i trång thuû s¶n. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………259
260 Marketing n«ng nghiÖp 3000 Gi¸ danh nghÜa 2500 Gi¸ thùc tÕ 2000 V N D /kg 1500 1000 500 0 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Nguån: §Æng Kim S¬n, C©y lóa ViÖt Nam thÕ kû XX, 2000,85 – 114 H×nh 9.2. Gi¸ thãc danh nghÜa v gi¸ thùc tÕ - Sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¶ lóa v gi¸ g¹o cßn kh¸ lín v cã xu h−íng t¨ng lªn. V× vËy gi¸ g¹o cã t¨ng nh−ng thu nhËp cña ng−êi trång lóa vÉn kh«ng t¨ng, phÇn h−ëng lîi th−êng r¬i v o c¸c nh trung gian. - Nh×n chung gi¸ thãc g¹o phô thuéc rÊt nhiÒu v o mïa vô, v o t×nh h×nh khÝ hËu thêi tiÕt v ®Æc biÖt phô thuéc v o gi¸ g¹o xuÊt khÈu v l−îng g¹o xuÊt khÈu. Nh÷ng khi xuÊt khÈu gÆp khã kh¨n, søc Ðp vÒ d− thõa thãc g¹o trong n−íc l mèi quan t©m lín cña to n x héi. Tr−íc t×nh h×nh ®ã ChÝnh phñ ® ¸p dông nhiÒu chÝnh s¸ch nh− chÝnh s¸ch gi¸ s n, chÝnh s¸ch hç trî tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp thu mua lóa trong thêi ®iÓm mïa vô, hç trî vèn cho ng−êi trång lóa ®Ó gi¶m viÖc b¸n lóa å ¹t, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, gi¶m thuÕ xuÊt khÈu g¹o. MÆc dÇu vËy nhiÒu khi n«ng d©n vÉn ph¶i b¸n gi¸ thÊp h¬n gi¸ s n 1500®/kg. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………260
261 Marketing n«ng nghiÖp 2.3.4. Ph©n phèi thãc g¹o t¹i thÞ tr−êng ViÖt Nam Th nh phÇn tham gia: Lùc l−îng chÝnh tham gia thÞ tr−êng lóa g¹o ë ViÖt Nam l ng−êi s¶n xuÊt, th−¬ng gia, ng−êi xay x¸t v c¸c c«ng ty l−¬ng thùc (c¸c doanh nghiÖp Nh n−íc). - Ng−êi s¶n xuÊt bao gåm 4 lo¹i chñ thÓ nh− ® tr×nh b y ë phÇn tr−íc. Trong ®ã hé n«ng d©n l lùc l−îng chñ yÕu. - Th−¬ng gia: Th−¬ng gia chia th nh 3 nhãm. Thø nhÊt: Ng−êi thu gom – th−êng l ng−êi ®Þa ph−¬ng hä cã kiÕn thøc vÒ c¬ cÊu mïa vô v truyÒn thèng s¶n xuÊt cña n«ng d©n ®Þa ph−¬ng. Ng−êi thu gom l cÇu nèi trung gian gi÷a n«ng d©n v ng−êi b¸n bu«n, ng−êi xay x¸t b»ng c¸ch ®Çu t− v o ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn nh− thuyÒn v xe t¶i. Cã 2 lo¹i ng−êi thu gom: Thu gom lóa v thu gom g¹o. MÆt kh¸c, ng−êi thu gom cßn l cÇu nèi gi÷a ng−êi thu gom nhá v ng−êi b¸n bu«n nªn cßn cã tªn gäi th−¬ng l¸i lóa, th−¬ng l¸i g¹o. Thø hai: Ng−êi b¸n bu«n l trung gian chÝnh gi÷a nh÷ng ng−êi thu gom v nh÷ng ng−êi b¸n lÎ còng nh− gi÷a ng−êi xay x¸t v doanh nghiÖp Nh n−íc. Møc ®é ho¹t ®éng cña hä th−êng réng h¬n ng−êi thu gom v ng−êi b¸n lÎ. Thø ba: Ng−êi b¸n lÎ g¹o ë ViÖt Nam cã tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ rÊt cao. Kh¸ch h ng chÝnh cña hä l nh÷ng ng−êi tiªu dïng nhá lÎ. H×nh thøc ho¹t ®éng cña hä th−êng gåm quÇy h ng ë chî, ë phè hoÆc ë ngay t¹i nh . B¸n nhiÒu lo¹i g¹o, khèi l−îng nhiÒu Ýt kh¸c nhau theo yªu cÇu cña ng−êi tiªu dïng. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………261
262 Marketing n«ng nghiÖp HÇu hÕt c¸c th−¬ng gia tham gia ph©n phèi g¹o cã chuyªn m«n rÊt cao v sö dông tíi 80% thêi gian v o ho¹t ®éng bu«n b¸n. HÇu hÕt ng−êi b¸n lÎ ë §ång B»ng S«ng Cöu Long (98%) l phô n÷. - Ng−êi xay x¸t: Dùa v o thiÕt bÞ hiÖn cã, c¸c nh m¸y xay x¸t ®−îc chia th nh 3 lo¹i: chuyªn xay x¸t, chuyªn ®¸nh bãng v chuyªn xay x¸t - ®¸nh bãng. Lo¹i chuyªn xay x¸t l nh÷ng c¬ së chØ l m xay x¸t kh«ng cã m¸y ®¸nh bãng. C¸c c¬ së ®¸nh bãng g¹o th« mua g¹o lËt tõ c¸c c¬ së xay x¸t råi chÕ biÕn tiÕp. Lo¹i c¬ së xay x¸t - ®¸nh bãng l nh÷ng c¬ së cã c«ng nghÖ ho n chØnh cã thÓ chÕ biÕn g¹o cã chÊt l−îng cao th−êng phôc vô cho xuÊt khÈu. Dùa v o quy m« ®−îc chia th nh 3 nhãm: nhá, trung b×nh v lín. C¬ së xay x¸t nhá cã c«ng suÊt nhá h¬n 1 tÊn thãc/ng y. C¬ së trung b×nh 1 – 10 tÊn/ng y; c¬ së lín trªn 10 tÊn/ng y. - C¸c c«ng ty l−¬ng thùc (c¸c doanh nghiÖp Nh n−íc): C¸c doanh nghiÖp Nh n−íc l c¸c c«ng ty l−¬ng thùc ë c¸c cÊp huyÖn, tØnh v vïng. C¸c doanh nghiÖp Nh n−íc ®Òu cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trong chÕ biÕn g¹o nh»m phôc vô cho xuÊt khÈu. Kªnh ph©n phèi: ë ViÖt Nam h×nh th nh 2 lo¹i h×nh kªnh: kªnh ph©n phèi lóa v kªnh ph©n phèi g¹o. - Kªnh ph©n phèi lóa xuÊt ph¸t tõ n«ng d©n, th−¬ng gia l kh¸ch h ng chÝnh cña n«ng d©n, c¸c c¬ së xay x¸t còng mua thãc tõ n«ng d©n nh−ng sè l−îng kh«ng ®¸ng kÓ. N«ng d©n v ng−êi thu gom ®Òu l ng−êi cung cÊp thãc chÝnh cho c¸c bé phËn cßn l¹i cña thÞ tr−êng. VÒ mÆt n y gi÷a §ång B»ng S«ng Cöu Long v §ång B»ng S«ng Hång cã sù kh¸c nhau chót Ýt. ë §ång B»ng Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………262
263 Marketing n«ng nghiÖp S«ng Cöu Long kh¸ch h ng chñ yÕu cña n«ng d©n v ng−êi thu gom l c¸c c¬ së xay x¸t v doanh nghiÖp Nh n−íc. Ng−îc l¹i, ë §ång B»ng S«ng Hång ng−êi thu gom v ng−êi b¸n bu«n míi l ng−êi cung chÝnh cho c¸c c¬ së xay x¸t. - Kªnh thÞ tr−êng ph©n phèi g¹o cã sù kh¸c biÖt gi÷a hai miÒn. ë §ång B»ng S«ng Hång ph©n phèi g¹o trùc tiÕp ®Õn ng−êi tiªu dïng. Cßn ë §ång B»ng S«ng Cöu Long hÖ thèng ph©n phèi g¹o h−íng chñ yÕu v o doanh nghiÖp Nh n−íc phôc vô cho xuÊt khÈu. Cßn tiªu dïng trong n−íc th× c¶ th nh phÇn t− nh©n v doanh nghiÖp Nh n−íc cïng tham gia ph©n phèi ®Õn ng−êi tiªu dïng. Khu vùc t− nh©n ®ãng vai trß rÊt quan träng trong l−u th«ng bu«n b¸n lóa g¹o ë thÞ tr−êng néi ®Þa. Tíi 96% l−îng lóa g¹o h ng ho¸ cña n«ng d©n b¸n cho th−¬ng nh©n, chØ 2% b¸n cho doanh nghiÖp Nh n−íc. Sù liªn kÕt yÕu gi÷a c¸c doanh nghiÖp v ng−êi s¶n xuÊt cho thÊy vai trß æn ®Þnh gi¸ g¹o cña doanh nghiÖp Nh n−íc cßn rÊt h¹n chÕ. Th«ng tin vÒ gi¸, vÒ thÞ tr−êng cho ng−êi s¶n xuÊt chñ yÕu ®−îc cung cÊp bëi c¸c th−¬ng gia. Th−¬ng gia kh«ng nh÷ng l b¹n h ng chñ yÕu cña n«ng d©n m cßn l ng−êi cung cÊp chñ yÕu cho c¸c doanh nghiÖp Nh n−íc, nh−ng cßn tham gia rÊt Ýt v o ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Marketing Nông nghi p …………………263