Khóa luận tốt nghiệp ngành Dược học: Ứng dụng các giải pháp khoa học công nghệ để phát triển nguồn nguyên liệu và tạo sản phẩm từ 2 loài cây thuốc Sâm vũ diệp (Panax bipinnatifidus Seem.) và Tam thất hoang (Panax stipuleanatus H. T. Tsai et K. M. Feng) vùng Tây Bắc

Chia sẻ: Chuheo Dethuong25 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:51

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận được nghiên cứu với mục tiêu nhằm đánh giá tác dụng chống oxy hóa của Sâm vũ diệp và Tam thất hoang trên in vitro. Đánh giá tác dụng ức chế enzym Acetylcholinesterase của Sâm vũ diệp và Tam thất hoang trên in vitro.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp ngành Dược học: Ứng dụng các giải pháp khoa học công nghệ để phát triển nguồn nguyên liệu và tạo sản phẩm từ 2 loài cây thuốc Sâm vũ diệp (Panax bipinnatifidus Seem.) và Tam thất hoang (Panax stipuleanatus H. T. Tsai et K. M. Feng) vùng Tây Bắc

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA Y DƯỢC LƯU THỊ HUYỀN TRANG BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG CHỐNG OXY HÓA VÀ ỨC CHẾ ENZYM AChE CỦA SÂM VŨ DIỆP (Panax bipinnatifidus Seem.) VÀ TAM THẤT HOANG (Panax stipuleanatus H. T. Tsai et K. M. Feng) TRÊN THỰC NGHIỆM KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH DƯỢC HỌC HÀ NỘI - 2018
U ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI VN KHOA Y DƯỢC c y, ma LƯU THỊ HUYỀN TRANG r ha dP BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG CHỐNG OXY HÓA an VÀ ỨC CHẾ ENZYM AChE CỦA SÂM VŨ DIỆP (Panax bipinnatifidus Seem.) VÀ TAM THẤT HOANG (Panax ne stipuleanatus H. T. Tsai et K. M. Feng) ici TRÊN THỰC NGHIỆM M ed of KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH DƯỢC HỌC ol ho Sc Khóa: QH.2013.Y Người hướng dẫn: t@ 1. PGS. TS. Dương Thị Ly Hương gh 2. PGS. TS. Bùi Thanh Tùng yri HÀ NỘI - 2018 p Co PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
LỜI CẢM ƠN U VN Đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn đến toàn thể Ban chủ nhiệm Khoa Y Dược, ĐHQGHN, Bộ môn Dược lý – Dược lâm sàng đã tạo điếu kiện giúp y, em hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Em xin chân thành cảm ơn các thầy c cô đã giảng dạy và giúp đỡ em hoàn thành chương trình học tập trong suốt 5 ma năm qua. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS. Dương Thị Ly Hương r ha và PGS. TS. Bùi Thanh Tùng, những người đã luôn tận tình hướng dẫn, tạo dP điều kiện giúp em hoàn thành khóa luận này. Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô bộ môn Dược lý – Dược lâm sàng đã giúp đỡ em trong quá trình an hoàn thành khóa luận. Em xin cảm ơn đề tài thuộc chương trình Tây Bắc: “Ứng dụng các giải ne pháp khoa học công nghệ để phát triển nguồn nguyên liệu và tạo sản phẩm ici từ 2 loài cây thuốc Sâm vũ diệp (Panax bipinnatifidus Seem.) và Tam thất ed hoang (Panax stipuleanatus H. T. Tsai et K. M. Feng) vùng Tây Bắc”, mã số KHCN-TB.07C/13-18 đã tài trợ kinh phí để em thực hiện được nội dung M nghiên cứu này. of Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè và người thân đã luôn quan tâm, động viên và giúp đỡ em hoàn thành khóa luận này. ol ho Dù đã rất cố gắng, nhưng là lần đầu làm nghiên cứu khó tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của thầy cô Sc để khóa luận được thêm hoàn thiện. Em xin chân thành cảm ơn! t@ Hà Nội, tháng 5 năm 2017 gh Sinh viên yri Lưu Thị Huyền Trang p Co PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
DANH MỤC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT U VN Ký hiệu Giải nghĩa ABTS 2,2'-azino-bis(3-ethylbenzothiazoline-6-sulphonic acid y, ACh Acetylcholin c ma AChE Acetylcholinesterase ATCI Acetylthiocholine iodid r ha DMSO Dimethyl sulfoxide DPPH 1, 1-Diphenyl –2-picrylhydrazyl dP DTNB Acid 5-5’- dithiobis-2- nitrobenzoic an IC50 Nồng độ ức chế 50% (Inhibitory Concentration 50%) MeOH Methanol ne ROS Các chất hoạt động chứa oxy (Reactive Oxygen Species) ici RNS Các chất hoạt động chứa nito (Reactive Nitogen Species) M ed of ol ho Sc t@ gh p yri Co PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
DANH MỤC CÁC HÌNH U VN STT Tên hình Trang Hình 1.1 Sâm vũ diệp – Panax bipinnatifidus Seem. 5 y, Tam thất hoang (Panax stipuleanatus H. T. c Hình 1.2 6 ma Tsai et K. M. Feng) Hình 1.3 Các vị trí gắn của enzym AChE 13 r ha Sơ đồ quy trình chiết cao giàu saponin từ Hình 2.1 18 Sâm vũ diệp dP Sơ đồ quy trình chiết xuất cao giàu saponin từ Hình 2.2 19 an Tam thất hoang Sự đổi màu của dung dịch thể hiện tác dụng Hình 2.3 21 ne chống oxy hóa trong phương pháp DPPH Sơ đồ phản ứng tạo màu với thuốc thử ici Hình 2.4 22 Ellman ed Đồ thị biểu diễn khả năng chống oxy hóa in M Hình 3.1 vitro của Sâm vũ diệp và Tam thất hoang cao 27 of giàu saponin Đồ thị biểu diễn khả năng chống oxy hóa in ol Hình 3.2 28 vitro của vitamin C ho Đồ thị biểu diễn khả năng ức chế enzym Sc Hình 3.3 29 AChE in vitro của berberin t@ gh p yri Co PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
DANH MỤC BẢNG U VN STT Tên bảng Trang Bảng 1.1 Các chất hoạt động chứa oxy và nito chính 8 y, Bảng 3.1 Kết quả chống oxy hóa in vitro của vitamin C 26 c ma Kết quả chống oxy hóa in vitro của Sâm vũ Bảng 3.2 26 diệp cao giàu saponin r ha Kết quả chống oxy hóa in vitro của Tam thất Bảng 3.3 27 hoang cao giàu saponin dP Giá trị IC50 chống oxy hóa in vitro của Sâm vũ diệp, Tam thất hoang và vitamin C trong an Bảng 3.4 28 phương pháp DPPH ne Kết quả về khả năng ức chế enzym AChE in Bảng 3.5 29 vitro của berberin ici Kết quả về khả năng ức chế enzym AChE in ed Bảng 3.6 30 vitro của Sâm vũ diệp cao giàu saponin M Kết quả về khả năng ức chế enzym AChE in Bảng 3.7 30 of vitro của Tam thất hoang cao giàu saponin ol ho Sc t@ gh p yri Co PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
MỤC LỤC U VN ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN........................................................................... 3 c y, 1.1. Tổng quan về chi Panax L. ...................................................................... 3 ma 1.1.1. Vị trí phân loại ................................................................................... 3 1.1.2. Đặc điểm hình thái chung của chi Panax L. ..................................... 3 r ha 1.1.3. Phân bố .............................................................................................. 3 dP 1.1.4. Thành phần hóa học chính của chi Panax L. .................................... 4 1.1.5. Tác dụng dược lý của một số loài thuộc chi Panax L ....................... 4 an 1.1.6. Tổng quan về Sâm vũ diệp (Panax bipinnatifidus Seem.) và Tam ne thất hoang (Panax stipuleanatus Tsai & Feng) ............................................. 5 1.2. Tổng quan về gốc tự do ........................................................................... 8 ici 1.2.1. Khái niệm .......................................................................................... 8 ed 1.2.2. Các ROS và RNS .............................................................................. 8 M 1.2.3. Stress oxy hóa .................................................................................... 9 of 1.2.4. Một số phương pháp đánh giá tác dụng chống oxy hóa.................. 10 1.3. Tổng quan về Acetylcholin và bệnh lý liên quan ................................. 11 ol ho 1.3.1. Acetylcholin .................................................................................... 11 1.3.2. Enzym Acetylcholinesterase .......................................................... 12 Sc 1.3.3. Bệnh Alzheimer và giả thuyết về vai trò của hệ cholinergic đối với t@ bệnh Alzheimer ............................................................................................ 13 1.3.4. Một số phương pháp thường dùng trong nghiên cứu sàng lọc tác gh dụng ức chế enzym Acetylcholinesterase in vitro ....................................... 14 CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......... 18 yri 2.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................ 18 p Co 2.2. Dung môi, hóa chất ................................................................................ 20 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
2.3. Máy móc, dụng cụ ................................................................................. 20 U 2.4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 20 VN 2.4.1. Đánh giá tác dụng chống oxy hóa in vitro của Sâm vũ diệp và Tam thất hoang ..................................................................................................... 20 y, 2.4.2. Đánh giá tác dụng ức chế enzym AChE in vitro của Sâm vũ diệp và c ma Tam thất hoang............................................................................................. 22 2.4.3. Phương pháp xử lý số liệu ............................................................... 24 r ha CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN .................................................. 26 dP 3.1. Kết quả thực nghiệm .............................................................................. 26 3.1.1. Kết quả đánh giá tác dụng chống oxy hóa in vitro của Sâm vũ diệp an và Tam thất hoang…………… .................................................................... 26 3.1.2. Kết quả đánh giá tác dụng ức chế enzym AChE in vitro của Sâm vũ ne diệp và Tam thất hoang ................................................................................ 29 ici 3.2. Bàn luận ................................................................................................. 31 ed 3.2.1. Bàn luận kết quả đánh giá tác dụng chống oxy hóa in vitro Sâm vũ diệp và Tam thất hoang ................................................................................ 31 M 3.2.2. Bàn luận kết quả đánh giá tác dụng ức chế enzym AChE in vitro của of Sâm vũ diệp và Tam thất hoang ................................................................... 34 ol KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT .......................................................................... 37 ho TÀI LIỆU THAM KHẢO Sc t@ gh p yri Co PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ĐẶT VẤN ĐỀ U VN Gốc tự do là một thuật ngữ đã trở lên quen thuộc với giới y khoa và ngày càng được quan tâm và nghiên cứu nhiều hơn. Bởi gốc tự do có nhiều y, tác hại với sức khỏe của con người. Nó là nguồn gốc của sự lão hóa và hơn c 100 bệnh tật nguy hiểm, bao gồm các bệnh về não, mắt, da, hệ miễn dịch, tim, ma mạch máu, phổi, thận, đa cơ quan và khớp. Đồng thời, gốc tự do còn là nguyên nhân gây ung thư [22]. Sau khi lấy đi điện tử, gốc tự do làm tổn r ha thương màng tế bào, phản ứng mạnh với các phân tử protein, DNA và các acid béo, dẫn đến những biến đổi gây tổn hại, rối loạn và làm chết tế bào. Số dP lượng gốc tự do tích lũy theo tuổi và tác hại ngày càng nghiêm trọng [1]. Gốc tự do tác động tới tất cả các cấu trúc tế bào trong cơ thể, trong đó an có các tế bào thần kinh. Gốc tự do là nguyên nhân gây ra các bệnh thoái hóa tế bào thần kinh và bệnh lý mạch máu não [1, 20]. Một trong những bệnh ne thoái hóa tế bào thần kinh được quan tâm là bệnh Alzheimer. ici Thống kê ở châu Á cho thấy có khoảng 35 triệu người mắc bệnh ed Alzheimer, con số này được dự đoán sẽ tăng gấp đôi vào năm 2050, lên tới 62,8 triệu người. Việt Nam có khoảng hơn 9 triệu người bị sa sút trí tuệ mà M dạng bệnh điển hình là Alzheimer [3]. Bệnh nhân bị Alzheimer sẽ làm giảm of khả năng xét đoán, định hướng không gian và thời gian, ngôn ngữ, tư duy nhận thức, hành động… ảnh hưởng nặng nề đến chức năng và chất lượng ol cuộc sống, gây nhiều khó khăn cho người bệnh, cho gia đình và cộng đồng xã ho hội. Các nhà khoa học đã đưa ra các nguyên nhân để giải thích cho bệnh Alzheimer. Trong đó, giả thuyết cổ điển nhất là giả thuyết về hệ thống truyền Sc đạt thần kinh bằng Acetylcholin (cholinergic) [21]. Bệnh Alzheimer là do t@ giảm tổng hợp của Acetylcholine (ACh) (một chất dẫn truyền thần kinh). Trong thực hành lâm sàng, các thuốc được dùng cho bệnh Alzheimer ức chế enzym Acetylcholinesterase duy trì được nồng độ của ACh bằng cách giảm gh tốc độ phân hủy ACh. yri Chi Panax L. gồm nhiều loài cây thuốc quý như Nhâm sâm (Panax ginseng), tam thất (Panax notoginseng) đã được sử dụng từ lâu đời. Các loài p Co thuộc chi Panax L. có thành phần hóa học chính là saponin. Đây là hợp chất 1 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
cho nhiều tác dụng sinh học khác nhau. Trong đó, tác dụng bảo vệ tế bào thần U kinh của dịch chiết saponin từ các loài thuộc chi Panax ngày càng được quan VN tâm nghiên cứu nhiều. Theo nghiên cứu của Cheng et al. (2005), các ginsenosid Rg1, Rb1 giúp tăng độ bền các tế bào thần kinh [45]. Nghiên cứu y, của Cheng et al. (2016) cho thấy Nhân sâm và Ginsenosid Rg1, Rg3 và Re c giảm Aβ trong não động vật [45]. Ngoài ra, trong nghiên cứu của Zhong, Z. ma et al. (2005), Saponin trong Tam thất giúp tăng nồng độ và hoạt tính của Cholin acetyltransferase, do đó giúp bảo vệ và cải thiện hệ thần kinh r ha cholinergic [52]. Saponin cho tác dụng bảo vệ tế bào thần kinh theo nhiều cơ chế khác nhau, một trong số các cơ chế liên quan đến khả năng chống oxy hóa dP của hợp chất saponin [45]. Sâm vũ diệp (Panax bipinnatifidus Seem.) và Tam thất hoang (Panax an stipuleanatus H. Tsai et K. M. Feng) là 2 loài thuộc chi Panax L., họ Nhân sâm (Araliaceae), phân bố chủ yếu ở vùng Tây Bắc. Trong dân gian, 2 loài ne được sử dụng với công dụng là thuốc bổ, cầm máu, giảm đau… Tuy nhiên, ici các nghiên cứu về tác dụng sinh học của 2 loài này còn hạn chế. Qua các nghiên cứu của Liang, Chun, et al. (2010) và Nguyễn Hữu Tùng, et al. (2011) ed về thành phần hóa học của 2 loài Sâm vũ diệp và Tam thất hoang cho thấy M saponin khung drammaran và oleanan chiếm tỷ lệ cao trong rễ và lá. Với tỷ lệ hàm lượng saponin cao trong Sâm vũ diệp và Tam thất hoang, liệu 2 loài này of có tác dụng chống oxy hóa và tác dụng bảo vệ tế bào thần kinh trong bệnh ol Alzheimer không? Tôi đã thực hiện đề tài: “Bước đầu đánh giá tác dụng ho chống oxy hóa và ức chế enzym Acetylcholinesterase của Sâm vũ diệp và Tam thất hoang trên thực nghiệm” với mục tiêu: Sc 1. Đánh giá tác dụng chống oxy hóa của Sâm vũ diệp và Tam thất hoang trên in vitro. t@ 2. Đánh giá tác dụng ức chế enzym Acetylcholinesterase của Sâm vũ diệp và Tam thất hoang trên in vitro. gh p yri Co 2 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN U 1.1. Tổng quan về chi Panax L. VN 1.1.1. Vị trí phân loại Theo hệ thống phân loại thực vật của Takhtajan (1987), chi Panax L. y, có vị trí phân loại như sau: c Giới Thực vật (Planta) ma Ngành Ngọc Lan (Magnoliophyta) Lớp Ngọc Lan (Magnoliopsida) r ha Phân lớp Hoa hồng (Rosidae) Bộ Hoa tán (Apiales) dP Họ Ngũ gia bì (Nhân sâm) (Araliaceae) Chi Panax L. an Tuy nhiên, nhiều nhà phân loại học đã có những nghiên cứu về thực vật của các loài thuộc chi Panax L.. ne 1.1.2. Đặc điểm hình thái chung của chi Panax L. ici Cây thân thảo, sống nhiều năm nhờ thân rễ. Thân rễ ngắn hoặc thon dài, phân nhánh. Các loài khác nhau của chi Panax L. có sự khác nhau về độ ed bền của rễ (rễ các loài P. japonicus C. A. Mayer, P. vietnamensis Ha & M Grushv., và P. wangianus S. C. Sun dễ bị thủy phân hơn) và hình dạng của rễ. Lá kép chân vịt, mọc vòng từ 3 – 5 lá, mép lá có răng cưa hoặc xẻ thùy lông of chim. Cụm hoa tán đơn, hoa lưỡng tính có bầu dưới. Hoa có 5 lá đài hàn liền ol ở dưới, tràng 5, nhị 5. Bầu 2-3 có khi đến 5 ô. Quả mọng, hình cầu có khi hơi ho dẹt, hạt dẹt, có nội nhũ mịn [41]. 1.1.3. Phân bố Sc Trên thế giới, theo trang The plant list, đã có 261 loài đã được định danh. Trong đó, có 13 tên khoa học đã được chấp thuận, 235 tên đồng nghĩa t@ và 13 tên loài chưa xác định chính xác thông tin. Có 2 loài phân bố ở Đông Bắc Mỹ Seemann 1868; Burkill 1902; Graham 1966; Proctor and Bailey gh 1987). Các loài khác phân bố ở châu Á (Burkill 1902; Hara 1970; Wen and Zimmer 1996). Ở châu Á, vùng Đông Nam Trung Quốc và phía Đông của dãy yri Himalaya là nơi phân bố của nhiều loài khác nhau thuộc chi Panax L. (Burkill p 1902; Hara 1970; Hu 1976; Wen and Zimmer 1996) [32]. Co 3 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
1.1.4. Thành phần hóa học chính của chi Panax L. U Các hợp chất saponin hay còn được biết đến là các ginsenoside là thành VN phần chính cho tác dụng sinh học trong các loài thuộc chi Panax L. Ngoài ra, nhiều hợp chất chuyển hóa thứ cấp như các acid hữu cơ, ester, các y, polysaccarit, các amino acid, các sterol, flavonoid và các carben… cũng đã c được tìm thấy trong các loài thực vật thuộc chi Panax L. ma 1.1.4.1. Hợp chất saponin Hợp chất saponin hay ginsenosid là oligosaccarit của triterpenoid r ha khung dammaran hoặc oleanan. Các nhà khoa học đã phân lập và xác định cấu trúc của ít nhất 289 saponin khác nhau. Dựa vào cấu trúc của các dP sapogenin, các ginsenosid đã biết có thể được phân loại thành 6 nhóm khác nhau: saponin dẫn chất của protopanaxadiol, saponin dẫn chất của an protopanaxatriol, saponin dẫn chất của octillol, saponin dẫn chất của acid oleanolic, saponin có chuỗi bên C17 biến đổi và các saponin khác. Trong đó, ne sponin dẫn chất của protopanaxadiol, saponin dẫn chất của protopanaxatriol, ici saponin dẫn chất của octillol và saponin dẫn chất của acid oleanolic là phổ biến nhất. [49] ed 1.1.4.2. Hợp chất polyacetylen M Polyacetylen thường là các hydrocarbon mạch thẳng 17 và 18 carbon. of 1.1.5. Tác dụng dược lý của một số loài thuộc chi Panax L ol 1.1.5.1. Nhâm sâm (Panax ginseng C.A. Mey) Nhâm sâm là một trong những vị thuốc quý, được sử dụng với nhiều ho tác dụng khác nhau, trong đó cho tác dụng chính là điều trị các bệnh tinh thần Sc và mệt mỏi. Ngoài ra, nhân sâm cũng đã được nghiên cứu và cho thấy có nhiều tác dụng khác nhau. Thành phần chính saponin trong Nhâm sâm có tác t@ dụng chống oxy hóa, chống viêm, chống ung thư; giúp cải thiện chức năng của hệ tim mạch, hạ cholesterol và lipid máu; và chống kết tập tiểu cầu. [29] gh 1.1.5.2. Tam thất (Panax notoginseng (Burk.) F.H. Chen) (Sanchi ginseng) Tam thất cũng cho nhiều tác dụng sinh học khác nhau. Dịch chiết yri saponin của Tam thất có tác dụng bảo vệ hệ thần kinh trung ương và hệ tim p mạch. Thành phần saponin trong dược liệu cũng cho thấy tác dụng hạ đường Co 4 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
huyết, kích thích hệ miễn dịch, chống khối u, chống viêm, giảm đau, chống U oxy hóa, chống huyết khối, phòng ngừa xơ vữa động mạch, giúp hạ huyết áp VN và tăng hoạt động của tinh trùng. [40] 1.1.5.3. Sâm Mỹ ( Panax quinquefolius) y, Các nghiên cứu cho thấy Sâm Mỹ có tác dụng kích thích hệ miễn dịch, c nhờ sự kích thích sản sinh tế bào lympho B, tăng (interleukin) IL-2, IL-10, ma interferon- γ và làm tăng tế bào diệt tự nhiên (NK). Sâm Mỹ cũng có tác dụng chống oxy hóa và tác dụng tốt trên hệ tim mạch, giúp làm giảm nhồi máu cơ r ha tim và sự chết theo chương trình (apoptosis) của các tế bào cơ tim. Tương tự như Nhâm sâm, Sâm Mỹ cũng có tác dụng chống huyết khối và chống kết tập dP tiểu cầu. Ngoài ra, loài này cũng cho tác dụng hạ đường huyết [39]. 1.1.6. Tổng quan về Sâm vũ diệp (Panax bipinnatifidus Seem.) và Tam an thất hoang (Panax stipuleanatus Tsai & Feng) Sâm vũ diệp (Panax bipinnatifidus Seem.) và Tam thất hoang (Panax ne stipuleanatus Tsai & Feng) là 2 loài thuộc chi Panax L., họ Nhâm sâm (Araliaceae). Đây là 2 loài cây được tìm thấy mọc tự nhiên ở vùng núi phía bắc ici Việt Nam, hiện nay đang được quan tâm phát triển trồng. Các nghiên cứu nhiều ed cả về thành phần hóa học và tác dụng sinh học của 2 loài này còn hạn chế. M of ol ho Sc t@ Hình 1.1. Sâm vũ diệp – Panax bipinnatifidus Seem. gh p yri Co 5 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
U VN c y, r ma ha dP Hình 1.2. Tam thất hoang (Panax stipuleanatus H. T. Tsai et K. M. Feng) Về thành phần hóa học: an Theo các kết quả nghiên cứu, các saponin là thành phần chính của 2 loài Sâm vũ diệp và Tam thất hoang. ne a. Sâm vũ diệp ici Năm 1989, nhóm nghiên cứu Trung Quốc đã công bố phân lập được 13 saponin khung dammaran từ lá Sâm vũ diệp ở Trung Quốc, trong đó bao gồm ed một số ginseng saponin đặc trưng như ginsenosid F1, F2, F3, Rg2, Rb, Rd, Re M và Rb3 [50]. Năm 2011, nhóm nghiên cứu Việt Nam - Hàn Quốc đã phân lập và xác định được cấu trúc của 10 saponin khung oleanan trong rễ của Sâm vũ of diệp trong dịch chiết methanol. Trong đó, xuất hiện 3 hợp chất mới là các ol bifinoside A—C và 7 hợp chất đã biết bao gồm narcissiflorine methyl ester, ho chikusetsusaponin IVa, pseudoginsenosid RP1 methyl ester, stipuleanosid R1, pseudoginsenosid RT1 methyl ester, momordin IIe và stipuleanosid R2 Sc methyl ester. [46] Năm 2015, nhóm tác giả Viện Dược liệu (Trần Thanh Hà, Đỗ Thị Hà, t@ Nguyễn Minh Khởi) đã bước đầu nghiên cứu thành phần hóa học của Sâm vũ diệp và đã phân lập được một hỗn hợp saponin bao gồm stigmasterol-3-O-β- gh D-glucopyranosid và β-sitosterol-3-O-βD-glucopyranosid, glycosphingolipid: 1-O-(β-D-glucopyranosyl)-N(1,3,4-trihydroxytridec-8-en-2-yl) yri heptacosanamid, dichaccarid: saccharose từ phân đoạn chiết ethyl acetat rễ p của Sâm vũ diệp. Ngoài ra, trong Sâm vũ diệp cũng có các hợp chất Co 6 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
triterpenoide, tinh dầu, acid amin, acid hữu cơ, đường khử, polyuronic và U những nguyên tố vi lượng [5, 6]. Lần đầu tiên hợp chất polyacetylen được VN nhận diện trong Sâm vũ diệp và Tam thất hoang [6]. b. Tam thất hoang y, Kết quả nghiên cứu cho thấy phần thân rễ Tam thất hoang chứa nhiều c saponin khung oleanan (hầu hết đều là saponin dẫn chất acid oleanolic) với ma hàm lượng tương đối cao cùng một số saponin khung dammaran với hàm lượng thấp. [34] r ha Năm 1985, nhóm nghiên cứu Trung Quốc phân lập 2 saponin khung oleanan, stipuleanoside R1 và R2 từ dịch chiết methanol của rễ cây này [48]. dP Năm 2002, trên cơ sở phân tích bằng HPLC-MS/MS, nhóm nghiên cứu ở Đại học Toyama (Toyama, Nhật Bản) phát hiện thêm thành phần saponin khung an dammaran bao gồm các ginsenosid Rb1, Rc, Rb3 và Rd với hàm lượng nhỏ từ dich chiết ethanol của Tam thất hoang được thu hái ở Trung Quốc [53]. Năm ne 2010, nhóm nghiên cứu Việt Nam - Hàn Quốc công bố xác định được 15 hợp ici chất saponin khung oleanan trong đó có một chất mới là spinasaponin A methyl ester, 3 hợp chất polyme, một sesquitecpen và một acid béo. [34] ed Ngoài ra, Tam thất hoang cũng chứa các thành phần như triterpenoid, tinh M dầu, đường khử tự do, acid amin, acid hữu cơ, đường khử, các nguyên tố vi lƣợng, và polyuronic [5, 6]. of Về tác dụng dược lý: ol Trong dân gian, 2 loài được sử dụng với công dụng là thuốc bổ, cầm ho máu, giảm đau… Các hợp chất có hoạt tính sinh học được xác định có trong Sc Sâm vũ diệp có thể giải thích một phần cho các tác dụng chống oxy hóa, chống ung thư, chống mệt mỏi, chống bệnh tiểu đường, cải thiện chức năng t@ sinh sản… của cây theo y học cổ truyền đã sử dụng. [29, 39, 40] Năm 2010, nhóm nghiên cứu của Liang, Chun, et al. tiến hành đánh giá khả năng ức chế khối u của các hợp chất saponin phân lập từ Tam thất gh hoang. Kết quả cho thấy các hợp chất trong dịch chiết cho tác dụng chống yri khối u trên các dòng tế bào ung thư của người HL-60 (bệnh bạch cầu ác tính) và HCT-116 (ung thư ruột kết) với các giá trị IC50 là khác nhau của p từng hợp chất [34]. Năm 2011, nhóm nghiên cứu tiếp tục đánh giá khả Co 7 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
năng ức chế NF – κB của các triterpenoid khung oleanan cho thấy một số U hợp chất có tác dụng ức chế phụ thuộc liều đến khả năng phiên mã của VN TNF – α có ảnh bởi NF – kB. [35] 1.2. Tổng quan về gốc tự do y, 1.2.1. Khái niệm c Gốc tự do là trạng thái cấu trúc của phân tử có một điện tử lẻ ở quỹ đạo ma điện tử ngoài cùng [31], trong khi các phân tử của hệ sinh học đều có số điện tử chẵn ở lớp ngoài cùng [4, 20]. Vì vậy gốc tự do có đặc điểm là rất kém ổn r ha định, chúng sẵn sàng phản ứng với phân tử hoặc nguyên tử lân cận, cho đi hoặc nhận thêm một điện tử để hoàn chỉnh quỹ đạo điện tử ngoài cùng của dP mình. [4] an 1.2.2. Các ROS và RNS Các gốc tự do hay nói chính xác là các chất hoạt động chứa oxy ne (Reactive Oxygen Species - ROS ) và các chất hoạt động chứa nito (Reactive Nitrogen Species - RNS) là các dẫn xuất dạng khử của oxy và nito phân tử. ici Chúng được chia thành hai nhóm lớn là các gốc tự do và các dẫn xuất không ed phải là gốc tự do (tiền thân của các gốc tự do). [18] (Bảng 1.6) M Bảng 1.1. Các chất hoạt động chứa oxy và nito chính [18] of ol ho Sc t@ gh p yri Co 8 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ROS được coi là một trong những nguyên nhân chính gây tổn thương U mô. Tuy nhiên, sự cân bằng giữa sự sản sinh ROS và hoạt động của hệ thống VN chống oxy hóa trong cơ thể sống giúp duy trì sự phá hủy của quá trình oxy hóa ở mức độ thấp. Khi sự mất cân bằng xảy ra nghiêm trọng, sản sinh nhiều y, ROS sẽ gây ra stress oxy hóa. ROS là nguyên nhân gây ra các bệnh tim mạch, c tiểu đường, viêm khớp dạng thấp, ung thư và rối loạn thần kinh [47]. ma Tương tự như ROS, RNS có vai trò kép, vừa cho tác dụng có lợi vừa có thể gây hại cho hệ thống sống. Nitric oxid là chất được biết sớm nhất với vai r ha trò là phân tử làm giãn nở mạch máu, kiểm soát lượng máu lưu thông đến các bộ phận của cơ thể. Đồng thời, nó có thể là trung gian gây độc tế bào do phá dP hủy các enzym chuyển hóa bằng phán ứng với superoxid, peroxynitrit. [18] Các ROS và RNS đươc tạo ra một cách tất yếu trong quá trình trao đổi an chất và tùy thuộc vào nồng độ mà chúng có tác động xấu, tốt đến cơ thể. [1,18] ne Ở nồng độ thấp, các ROS và các RNS là các tím hiệu làm nhiệm vụ: [1] • Điều hòa phân ly tế bào ici • Kích hoạt các yếu tố phiên mã (NFkB, p38-MAP kinase,…) cho ed các gen tham gia quá trình miễn dịch, kháng viêm. • Điều hòa biểu hiện các gen mã hóa cho các enzym chống oxy hóa. M Ở nồng độ cao, các ROS và RNS oxy hóa các đại phân tử sinh học gây of nên: [1] ol • Đột biến ở DNA ho • Biến tính protein • Sc Oxy hóa lipid 1.2.3. Stress oxy hóa t@ 1.2.3.1. Khái niệm Stress oxy hóa là sự mất cân bằng giữa sự sản xuất các gốc tự do và khả gh năng của cơ thể sống trong việc khử các chất trung gian hoạt tính cao hay sửa chữa các hư hại do những chất này gây ra. Sự nhiễu loạn của trạng thái oxy yri hóa khử của các mô có thể gây ra các ảnh hưởng độc hại thông qua sự sản p Co 9 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
sinh của các peroxid và gốc tự do làm hư hại tất cả các thành phần của tế bào, U trong đó bao gồm protein, chất béo và DNA [13]. VN 1.2.3.2. Ảnh hưởng của stress oxy hóa Stress oxy hóa là nguyên nhân quan trọng trong các bệnh gây thoái y, triển thần kinh, bao gồm bệnh xơ cứng teo cơ một bên (Amyotrophic Lateral c ma Sclerosis - ALS) hay bệnh Lou Gehrig, bệnh Parkinson và bệnh Alzheimer [30]. Sự sản xuất ROS, RNS liên quan đến con đường bệnh sinh của các bệnh r này. Sự tích lũy quá trình stress oxy hóa cùng với sự rối loạn quá trình hô hấp ha của ty thể và sự phá hủy ty thể liên quan đến bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson dP và các bệnh lý thần kinh khác. [44] Stress oxy hóa cũng được cho là có liên quan đến một số bệnh tim an mạch, do sự oxy hóa các lipoprotein tỷ trọng thấp (Low Density Lipoprotein - LDL) dẫn đến sự hình thành các vạch lipid trên thành mạch máu nội mô, giai ne đoạn đầu tiên của bệnh huyết áp cao và nhiều bệnh tim mạch khác [1]. Đồng thời, stress oxy hóa cũng là nguyên nhân gây đột quỵ, nhồi máu cơ tim, bệnh ici tiểu đường. ed Ngoài ra, stress oxy hóa cũng tham gia vào quá trình phát triển bệnh M ung thư liên quan đến tuổi. Các chất hoạt động ROS và RNS gây stress oxy hóa có thể phá hủy trực tiếp DNA, gây ra đột biến và có thể gây ngăn chặn of quá trình phân ly tế bào; từ đó thúc đẩy quá trình phát triển, xâm lấn và di căn của tế bào khối u [20]. Nhiễm Helicobacter pylori làm tăng sự sản xuất của ol ROS và RNS trong dạ dày của người, là nguyên nhân của sự phát triển ung ho thư dạ dày. [23] Sc 1.2.4. Một số phương pháp đánh giá tác dụng chống oxy hóa 1.2.4.1. Phương pháp quét gốc tự do DPPH t@ Phân tử 1, 1-diphenyl-2-picrylhydrazyl (α, α-diphenyl-β picrylhydrazyl; DPPH) có khả năng tạo ra gốc tự do bền trong dung dịch MeOH bão hòa. Khi cho gh các chất thử nghiệm vào dung dịch này, nếu chất có khả năng quét các gốc tự do yri sẽ có khả năng làm giảm cường độ hấp thụ ánh sáng của các gốc tự do DPPH. Hoạt tính chống oxy hóa được đánh giá thông qua giá trị hấp thụ ánh sáng của p Co dung dịch thử nghiệm so với đối chứng, khi đo ở bước sóng 517 nm. [11, 42] 10 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
Đây là phương pháp được sử dụng phổ biến nhất. So với các phương U pháp khác, phương pháp quét gốc tự do DPPH là phương pháp nhanh, đơn VN giản và ít tốn kém hơn. 1.2.4.2. Phương pháp đánh giá sự khử màu của 2,2'-azino-bis(3- y, ethylbenzothiazoline-6-sulphonic acid (ABTS) c ma Phương pháp đánh giá sự khử màu của ABTS được sử dụng để đánh giá cả chất oxy hóa thân nước và chất oxy hóa thân dầu. r Phương pháp sử dụng quang phổ diod-array để đo sự mất màu khi thêm ha một chất chống oxy hóa gốc có màu xanh lam ABTS· + (2,2-azino-bis (3- dP ethylbenzthiazoline-6-sulfonic acid)). ABTS· + là một gốc tự do ổn định không tìm thấy trong cơ thể của người. Chất chống oxy hóa sẽ làm chuyển an ABTS· + thành ABTS và do đó làm mất màu. [11] 1.2.4.3. Phương pháp đánh giá hoạt tính quét gốc tự do hydroxyl ne Hydroxyl là một chất hoạt động chứa oxy phản ứng mạnh trong hệ ici thống sống. Nó phản ứng với các acid béo không bão hòa trên màng phospholipid và do đó gây tổn thương tế bào. Khả năng quét gốc tự do ed hydroxyl được đo bằng phương pháp của Kunchandy và Rao (1990). Hỗn hợp M phản ứng gồm 100 µl 2-deoxy-Dribose (28 mM trong 20 mM đệm KH2PO4- KOH, pH 7.4), 500 µl dịch chiết 200 μl EDTA (1.04 mM) và 200 μM of FeCl3 (1:1 v/v), 100 μl H2O2 (1.0 mM) và 100 μL ascorbic acid (1.0 mM), sau ol đó ủ trong 1 giờ ở nhiệt độ phòng. Thêm vào hỗn hợp 1 ml acid thiobarbituric ho và 1 ml acid trichloroacetic (2,8%) sau đó ủ ở 100ºC trong 20 phút. Đo độ hấp thụ quang của hỗn hợp cuối ở 532 nm. [11] Sc 1.3. Tổng quan về Acetylcholin và bệnh lý liên quan t@ 1.3.1. Acetylcholin Acetylcholin (ACh) là chất dẫn truyền thần kinh có ở tất cả các hạch gh thần kinh tự chủ và các cơ quan nội tạng được kiểm soát bởi hệ thần kinh tự chủ, ở các khớp nối thần kinh cơ và có ở nhiều các synap ở hệ thần kinh yri trung ương. ACh là chất dẫn truyền thần kinh ở sợi tiền hạch của các tế bào p thần kinh giao cảm và phó giao cảm, đồng thời chất dẫn truyền thần kinh ở Co 11 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
tuyến thượng thận và ở các cơ quan được kiểm soát bởi hệ thần kinh tự U chủ. Tại hệ thần kinh trung ương, ACh được tìm thấy chủ yếu ở các tế bào VN thần kinh liên lạc. ACh đươ ̣c tổ ng hơ ̣p từ Cholin và Acetylcoezym A thông qua enzym y, Cholin acetyltransferase, rồ i bi đo ̣ ́ ng gói vào các túi màng bi ̣ràng buô ̣c. Sau sự c xuấ t hiêṇ của mô ̣t tín hiê ̣u thầ n kinh ở đầu tận cùng của mô ̣t sơ ̣i tru ̣c, các túi ma màng hơ ̣p nhấ t với màng tế bào sẽ giải phóng ra ACh vào khe synap. Đố i với các tín hiêụ thầ n kinh để đươ ̣c dẫn truyề n đi tiế p tu ̣c thì ACh phải khuyế ch tán r ha sang mô ̣t tế bào thầ n kinh hoă ̣c tế bào cơ bắ p ở gầ n ngay đó, nơi nó sẽ ràng buô ̣c và kích hoa ̣t mô ̣t protein thu ̣ thể . Sau khi ACh được giải phóng, nó sẽ gắn dP vào các thụ thể của ACh (thụ thể Nicotinic và Muscarinic). [15] Trong hê ̣ thố ng thầ n kinh trung ương, ACh đóng vai trò quan tro ̣ng an trong viêc̣ dẫn truyề n các xung đô ̣ng thầ n kinh, đảm bảo cho các hoa ̣t đô ̣ng cao cấ p của vỏ naõ như các quá trình nhâ ̣n thức, quá trình trí nhớ, chú ý… ne Khi mức nồng độ ACh giảm xuống thấp, không đủ để gây khử cực, tín hiệu ici thần kinh sẽ không được truyền đi. Vì vâ ̣y ACh có liên quan chă ̣t chẽ với ̣ Alzheimer. ed bênh 1.3.2. Enzym Acetylcholinesterase M Enzym Acetylcholinesterase (AChE) hay acetylhydrolase, là cholinesterase of chính trong cơ thể. Nó là enzym xúc tác cho sự phân hủy của acetylcholin và của một vài ester cholin khác có chức năng là các chất dẫn truyền thần kinh. AChE ol được tìm thấy chủ yếu ở các khớp nối thần kinh cơ và các khớp nối thần kinh của ho hệ cholinergic. [15] Sc Quá trình thủy phân của ACh diễn ra ở đáy hẻm, mặc dù sự kết hợp ban đầu của enzym AChE diễn ra ở rìa ngoài, ở vùng ngoại biên. Ở vị trí trên t@ cùng của hẻm, nơi mà quá trình thủy phân xảy ra, có 4 vị trí hoạt động chính của enzym, bao gồm vị trí ester hóa, hố oxyanion, vị trí anion và túi acyl. Các vị trí hoạt động được minh họa như trên hình 1.3 [24]. gh p yri Co 12 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma