Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Đánh giá thực trong đánh giá năng lực tiếng Anh giao tiếp của sinh viên đại học ngành ngôn ngữ Anh

Chia sẻ: Nguyễn Đức Nghĩa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:252

Thêm vào BST

Báo xấu

93
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án: Đề xuất qui trình và các biện pháp ứng dụng ĐGT vào đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành Ngôn ngữ Anh, góp phần nâng cao chất lượng của hoạt động đánh giá NLTAGT tại các trường ĐH ở nước ta

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Đánh giá thực trong đánh giá năng lực tiếng Anh giao tiếp của sinh viên đại học ngành ngôn ngữ Anh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ------------------ ĐOÀN QUANG TRUNG ĐÁNH GIÁ THỰC TRONG ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TIẾNG ANH GIAO TIẾP CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH NGÔN NGỮ ANH LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội, 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ------------------ ĐOÀN QUANG TRUNG ĐÁNH GIÁ THỰC TRONG ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TIẾNG ANH GIAO TIẾP CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH NGÔN NGỮ ANH Chuyên ngành: Lí luận và lịch sử giáo dục Mã số: 9 14 01 02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Nguyễn Thị Lan Phương 2. TS. Lê Đông Phương Hà Nội, 2019
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án “Đánh giá thực trong đánh giá năng lực tiếng Anh giao tiếp của sinh viên đại học ngành Ngôn ngữ Anh” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Nội dung và kết quả nghiên cứu của luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì một công trình nào khác. Hà Nội, ngày …… tháng …… năm 2019 Tác giả luận án Đoàn Quang Trung
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các thầy, cô giáo trong và ngoài Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, Phòng Quản lý Khoa học, Đào tạo và Hợp tác quốc tế, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam đã hỗ trợ, góp ý, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi trong thời gian tôi học tập và thực hiện luận án. Xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo và sinh viên các Trường Đại học Hà Nội, Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐH Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên, Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế, Trường Đại học Hạ Long, Trường Đại học Đồng Nai đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS. Nguyễn Thị Lan Phương, TS. Lê Đông Phương đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ và động viên để tôi có thể hoàn thành công trình nghiên cứu này. Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã hỗ trợ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu để tôi có thể hoàn thành luận án. Hà Nội, ngày …… tháng …… năm 2019 Tác giả luận án Đoàn Quang Trung
iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 CBQL Giảng viên kiêm công tác quản lý 2 CEFR The Common European Framework of Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment (Tạm dịch: Khung tham chiếu chung châu Âu về ngôn ngữ: Học tập, giảng dạy và đánh giá) 3 CLB Canadian Language Benchmarks: English as a Second Language for Adults (Tạm dịch: Khung Canada về năng lực ngôn ngữ dùng cho người lớn: Tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai) 4 CTĐT Chương trình đào tạo 5 DAHT Dự án học tập 6 ĐG Đánh giá 7 ĐGT Đánh giá thực 8 ĐH Đại học 9 ĐTB Điểm trung bình 10 ĐTBC Điểm trung bình chung 11 EC European Community (Cộng đồng châu Âu) 12 EFL English as a foreign language (Tiếng Anh là ngoại ngữ) 13 ESL English as a second language (Tiếng Anh là ngôn ngữ thứ 2) 14 GV Giảng viên
iv 15 HĐĐG Hoạt động đánh giá 16 KTĐG Kiểm tra - đánh giá 17 Khung NLNNVN Khung Năng lực ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam 18 NLNN Năng lực ngôn ngữ 19 NLNNGT Năng lực ngôn ngữ giao tiếp 20 NLTA Năng lực tiếng Anh 21 NLTAGT Năng lực tiếng Anh giao tiếp 22 SV Sinh viên 23 TBC Trung bình chung
v MỤC LỤC Lời cam đoan ................................................................................................................. i Lời cảm ơn .................................................................................................................... ii Danh mục các từ viết tắt .............................................................................................. iii Mục lục ......................................................................................................................... v Danh mục sơ đồ ........................................................................................................... ix Danh mục bảng ............................................................................................................. x MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRONG ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TIẾNG ANH GIAO TIẾP CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH NGÔN NGỮ ANH..................................................................................... 10 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................................... 10 1.1.1. Những nghiên cứu về đánh giá trong dạy học .................................................. 10 1.1.2. Những nghiên cứu về năng lực tiếng Anh giao tiếp và đánh giá năng lực tiếng Anh giao tiếp ............................................................................................................... 13 1.1.3. Những nghiên cứu về đánh giá thực trong đánh giá năng lực tiếng Anh giao tiếp............................................................................................................................... 19 1.2. Những vấn đề lí luận về đánh giá thực trong dạy học .................................... 21 1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của đánh giá thực ........................................................ 21 1.2.2. Mục tiêu, vị trí và nhiệm vụ của đánh giá thực ................................................ 24 1.2.3. Nguyên tắc sử dụng đánh giá thực .................................................................... 27 1.2.4. Một số mô hình ứng dụng đánh giá thực vào học tập và đánh giá ................... 29 1.2.5. Qui trình, phương pháp và hình thức đánh giá thực ......................................... 30 1.3. Những vấn đề lí luận về năng lực ngôn ngữ giao tiếp (tiếng Anh) ................ 31 1.3.1. Khái niệm năng lực ngôn ngữ giao tiếp (tiếng Anh) ........................................ 31
vi 1.3.2. Cấu trúc năng lực ngôn ngữ giao tiếp (tiếng Anh) ........................................... 31 1.3.3. Thang năng lực ngôn ngữ giao tiếp (tiếng Anh) ............................................... 33 1.3.4. Chuẩn đầu ra năng lực ngôn ngữ giao tiếp (tiếng Anh) .................................... 35 1.4. Những vấn đề lí luận về đánh giá thực trong đánh giá năng lực tiếng Anh giao tiếp của sinh viên đại học ngành Ngôn ngữ Anh............................................ 36 1.4.1. Một số vấn đề cơ bản về đánh giá thực trong đánh giá năng lực tiếng Anh giao tiếp của sinh viên đại học ngành Ngôn ngữ Anh ........................................................ 36 1.4.2. Các hợp phần năng lực tiếng Anh giao tiếp cần đánh giá ................................ 41 1.4.3. Đánh giá thực năng lực tiếng Anh giao tiếp ..................................................... 42 1.5. Một số yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện đánh giá thực trong đánh giá năng lực tiếng Anh giao tiếp của sinh viên đại học ngành Ngôn ngữ Anh .......... 49 1.5.1. Chương trình đào tạo ngành Ngôn ngữ Anh .................................................... 49 1.5.2. Mức chuẩn đầu ra và đánh giá đầu ra các học phần năng lực tiếng Anh ......... 50 1.5.3. Một số đặc điểm cơ bản của sinh viên và giảng viên ngành Ngôn ngữ Anh ... 52 1.5.4. Nhu cầu của xã hội và vị trí việc làm sau khi tốt nghiệp .................................. 53 1.6. Kết luận chương 1 .............................................................................................. 55 2.1. Mục đích, mục tiêu khảo sát ............................................................................. 56 2.2. Nội dung, phương pháp, mẫu khảo sát và cách thức xử lý số liệu ................ 56 2.2.1. Nội dung khảo sát và tiêu chí đánh giá kết quả khảo sát .................................. 56 2.2.2. Phương pháp khảo sát ....................................................................................... 57 2.2.3. Mẫu khảo sát và cách thức xử lý số liệu ........................................................... 57 2.3. Kết quả khảo sát................................................................................................. 61 2.3.1. Thực trạng nhận thức của giảng viên và sinh viên về năng lực tiếng Anh giao tiếp............................................................................................................................... 61 2.3.2. Thực trạng nhận thức của giảng viên và sinh viên về đánh giá thực ................ 62
vii 2.3.3. Thực trạng đánh giá năng lực tiếng Anh và ý kiến về hình thức đánh giá phù hợp nhất....................................................................................................................... 63 2.3.4. Thực trạng tần suất sử dụng đánh giá thực ....................................................... 69 2.3.5. Thực trạng về nhiệm vụ, nội dung và đặc điểm các hoạt động ĐGT được thực hiện trên lớp ................................................................................................................ 72 2.3.6. Thực trạng về việc tổ chức thực hiện hoạt động đánh giá thực ........................ 75 2.3.7. Nhận xét của giảng viên và sinh viên về kết quả thực hiện đánh giá thực ....... 79 2.3.8. Thực trạng về sử dụng kết quả đánh giá thực ................................................... 82 2.4. Đánh giá chung về thực trạng ........................................................................... 86 2.4.1. Những điểm mạnh............................................................................................. 86 2.4.2. Một số tồn tại .................................................................................................... 86 2.4.3. Nguyên nhân của những tồn tại ........................................................................ 87 2.5. Kết luận chương 2 .............................................................................................. 87 CHƯƠNG 3: QUI TRÌNH VÀ BIỆN PHÁP ỨNG DỤNG ĐÁNH GIÁ THỰC TRONG ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TIẾNG ANH GIAO TIẾP CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH NGÔN NGỮ ANH .................................................................. 89 3.1. Nguyên tắc đề xuất qui trình và các biện pháp ............................................... 89 3.1.1. Đảm bảo chương trình đào tạo .......................................................................... 89 3.1.2. Đảm bảo tính toàn diện ..................................................................................... 89 3.1.3. Đảm bảo tính khả thi ......................................................................................... 89 3.1.4. Đảm bảo tính thực tiễn ...................................................................................... 90 3.2. Qui trình và các biện pháp ứng dụng đánh giá thực trong đánh giá năng lực tiếng Anh giao tiếp của sinh viên đại học ngành Ngôn ngữ Anh .......................... 90 3.2.1. Qui trình đánh giá thực năng lực tiếng Anh giao tiếp của SV ĐH ngành Ngôn ngữ Anh....................................................................................................................... 90 3.2.2. Biện pháp 1: Đánh giá thực năng lực Nghe .................................................... 101
viii 3.2.3. Biện pháp 2: Đánh giá thực năng lực Nói....................................................... 106 3.2.4. Biện pháp 3: Đánh giá thực năng lực Đọc ...................................................... 119 3.2.5. Biện pháp 4: Đánh giá thực năng lực Viết...................................................... 125 3.3. Sơ bộ đánh giá tính khả thi của qui trình và các biện pháp ........................ 131 3.4. Kết luận chương 3 ............................................................................................ 133 CHƯƠNG 4: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ......................................................... 134 4.1. Mục đích thực nghiệm ..................................................................................... 134 4.2. Nội dung thực nghiệm ..................................................................................... 134 4.3. Tổ chức thực nghiệm ....................................................................................... 135 4.4. Kết quả thực nghiệm ....................................................................................... 142 4.4.1. Đánh giá thực năng lực nói độc thoại (thuyết trình): ...................................... 142 4.4.2. Đánh giá thực năng lực viết sản sinh (viết báo cáo) ....................................... 150 4.4.3. Đánh giá tổng thể việc thực hiện dự án học tập nhóm ................................... 155 4.5. Kết luận chương 4 ............................................................................................ 157 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 158 Danh mục công trình đã công bố .............................................................................. 160 Tài liệu tham khảo .................................................................................................... 161 Phần phụ lục .............................................................................................................. 170
ix DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1.: Vị trí của đánh giá trong quá trình dạy học ................................. 25 Sơ đồ 1.2.: Mô hình ngũ giác ......................................................................... 29 Sơ đồ 1.3.: Mô hình Quad .............................................................................. 30 Sơ đồ 1.4.: Cấu trúc năng lực ngôn ngữ giao tiếp .......................................... 32
x DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1.: Thang năng lực ngôn ngữ giao tiếp (tiếng Anh) ...................................34 Bảng 1.2.: Đặc tả năng lực nói tương tác: Hội thoại (khung NLNNVN) ...............35 Bảng 1.3.: Phiếu đánh giá tổng quát năng lực Nói .................................................44 Bảng 1.4.: Phiếu đánh giá chi tiết năng lực Nói .....................................................46 Bảng 1.5.: Bảng kế hoạch đánh giá năng lực Đọc: .................................................48 Bảng 1.6.: Bảng kế hoạch đánh giá năng lực Viết: .................................................48 Bảng 2.1.: Nội dung và tiêu chí đánh giá kết quả khảo sát .....................................56 Bảng 2.2.: Thống kê mẫu GV và SV tham gia khảo sát .........................................58 Bảng 2.3.: Nhận thức của giảng viên và sinh viên về khái niệm và nội hàm năng lực tiếng Anh giao tiếp ...................................................................................61 Bảng 2.4.: Nhận thức của giảng viên và sinh viên về khái niệm và nội hàm đánh giá thực ...........................................................................................................62 Bảng 2.5.: Thống kê mô tả phản hồi của giảng viên và sinh viên về hình thức đánh giá năng lực Nghe và ý kiến về hình thức đánh giá phù hợp nhất .................63 Bảng 2.6.: Thống kê mô tả phản hồi của giảng viên và sinh viên về hình thức đánh giá năng lực Đọc và ý kiến về hình thức đánh giá phù hợp nhất ...................63 Bảng 2.7.: Thống kê mô tả phản hồi của giảng viên và sinh viên về hình thức đánh giá năng lực Nói và ý kiến về hình thức đánh giá phù hợp nhất ....................64 Bảng 2.8.: Thống kê mô tả phản hồi của giảng viên và sinh viên về hình thức đánh giá năng lực Viết và ý kiến về hình thức đánh giá phù hợp nhất ...................65 Bảng 2.9.: Thống kê mô tả phản hồi của giảng viên và sinh viên về hình thức đánh giá các nội dung khác và ý kiến về hình thức phù hợp nhất ..........................66 Bảng 2.10.: Tổng hợp theo tỉ lệ phần trăm về thực trạng hình thức đánh giá đang được thực hiện trên thực tế.............................................................................67 Bảng 2.11.: Tổng hợp theo tỉ lệ phần trăm ý kiến của GV và SV về hình thức đánh giá phù hợp và hiệu quả nhất .........................................................................67
xi Bảng 2.12.: Đánh giá của giảng viên và sinh viên về tần suất sử dụng đánh giá thực ở trên lớp .........................................................................................................69 Bảng 2.13.: Đánh giá của giảng viên và sinh viên về nhiệm vụ, nội dung và đặc điểm của các hoạt động ĐGT ở trên lớp của mình...........................................72 Bảng 2.14.: Đánh giá của giảng viên và sinh viên về việc tổ chức thực hiện hoạt động đánh giá thực ở trên lớp .........................................................................75 Bảng 2.15.: Nhận xét của giảng viên và sinh viên về kết quả thực hiện đánh giá thực ....................................................................................................................79 Bảng 2.16.: Đánh giá của giảng viên và sinh viên về việc sử dụng kết quả của hoạt động đánh giá thực ..........................................................................................82 Bảng 3.1.: Qui trình đánh giá thực NLTAGT của SV ĐH ngành Ngôn ngữ Anh ..........................................................................................................................90 Bảng 3.2.: Kế hoạch đánh giá thực mẫu .................................................................93 Bảng 3.3.: Năng lực nói độc thoại – Trình bày trước người nghe ..........................94 Bảng 3.4.: Tiêu chí đánh giá năng lực nói độc thoại mẫu ......................................96 Bảng 3.5.: Bảng các hoạt động đánh giá .................................................................98 Bảng 3.6.: Tiêu chí đánh giá (ghi tóm tắt phần nghe hiểu): .................................103 Bảng 3.7.: Tiêu chí đánh giá (phần SV trình bày thông tin đã nghe) ...................103 Bảng 3.8.: Tiêu chí đánh giá năng lực thuyết trình ...............................................109 Bảng 3.9.: Tiêu chí đánh giá năng lực nói tương tác (hội thoại): .........................114 Bảng 3.10: Tiêu chí đánh giá (ghi tóm tắt phần đọc hiểu)....................................123 Bảng 3.11.: Tiêu chí đánh giá (phần SV trình bày lại thông tin bài đọc) .............123 Bảng 3.12.: Tiêu chí đánh giá năng lực viết .........................................................127 Bảng 4.1.: Thông tin chung về môn học thực nghiệm ..........................................138 Bảng 4.2.: Lịch trình thực nghiệm dự kiến ...........................................................138
xii Bảng 4.3.: Nội dung và quá trình thực hiện các hoạt động thực nghiệm..............140 Bảng 4.4.: Thống kê mô tả phản hồi của SV về hoạt động SV thuyết trình .........144 Bảng 4.5.: Thống kê mô tả phản hồi của SV về hoạt động hỏi đáp sau phần thuyết trình ............................................................................................................145 Bảng 4.6.: Tổng hợp ý kiến đánh giá đồng đẳng của SV .....................................147 Bảng 4.7.: Thống kê mô tả phản hồi về việc SV đánh giá đồng đẳng phần thuyết trình của nhóm khác ...................................................................................148 Bảng 4.8.: Tổng hợp ý kiến SV tự đánh giá .........................................................149 Bảng 4.9.: Thống kê mô tả phản hồi về việc SV tự đánh giá phần thuyết trình của mình ................................................................................................................150 Bảng 4.10.: Thống kê mô tả phản hồi về hoạt động SV viết báo cáo nhóm ........151 Bảng 4.11.: Tổng hợp ý kiến SV tự đánh giá phần viết báo cáo ..........................152 Bảng 4.12.: Thống kê mô tả phản hồi về hoạt động SV tự đánh giá phần viết ....153 Bảng 4.13.: Thống kê mô tả về việc phản hồi và sử dụng kết quả đánh giá ........154 Bảng 4.14.: Tổng hợp ý kiến SV về đóng góp của các thành viên nhóm .............155 Bảng 4.15.: Tổng hợp ý kiến của SV về DAHT ...................................................155 Bảng 4.16.: Thống kê mô tả nhận xét chung của SV về DAHT ...........................156
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Đối với việc dạy học ngôn ngữ nói chung và dạy học tiếng Anh nói riêng, đánh giá (ĐG) có vai trò rất lớn: giúp xác định kết quả học tập của người học; giúp cung cấp thông tin phản hồi về việc dạy học để giúp các bên liên quan điều chỉnh để nâng cao chất lượng dạy học. Trong nhiều trường hợp, ĐG không còn là một hoạt động tách rời của quá trình dạy học, mà trở thành một bộ phận cấu thành của quá trình này: đánh giá là học tập và học tập cũng là đánh giá [54]. Tuy có vai trò quan trọng như vậy, nhưng không phải lúc nào hoạt động dạy học và ĐG tiếng Anh cũng được thực hiện một cách đồng điệu, hiệu quả và hỗ trợ lẫn nhau. Ngay cả ở Mỹ, từ năm 2002, một năm sau khi điều luật Không một trẻ em nào bị bỏ lại (No Child Left Behind Act - NCLB) được Tổng thống Mỹ là George W. Bush ký ban hành và đi vào hiệu lực, người học, người dạy và các nhà trường đã phải chịu một áp lực thi cử rất lớn trong hơn một thập kỉ [71]. Hai nguyên tắc cơ bản của NCLB là: (1) kết quả thi cao có nghĩa là chất lượng giáo dục cao; và (2) kết quả thi thấp có nghĩa là chất lượng giáo dục thấp [71]. Theo đó đối với việc dạy và học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ 2, các kì thi thường niên và định kì có vai trò vô cùng quan trọng, trở thành trung tâm của việc dạy và học, và cũng do đó tạo ra áp lực lớn đối với người học, người dạy và nhà trường. Để tránh những hậu quả không tốt đối với mình, để nhận được nhiều hỗ trợ và đầu tư từ chính phủ, các nhà trường đều phải cố gắng nâng cao thành tích và do đó bằng mọi cách để học sinh đạt kết quả cao trong các kì thi này. Điều này trực tiếp hoặc gián tiếp dẫn đến hiện tượng mà các chuyên gia khảo thí gọi là “kết quả gian lận” (rigged outcomes) [71]. Các kì thi này đã tác động đến giáo viên và phương pháp giảng dạy, dần biến họ thành những chuyên gia luyện thi, và do vậy mà thuật ngữ “teaching to the test” (tạm dịch là “dạy để thi”) vốn không tạo thiện cảm với nhiều chuyên gia giáo dục lại trở nên quen thuộc. Áp lực thi cử đối với người học, người dạy và các trường học ở Mỹ chỉ được giảm bớt phần nào khi Tổng thống Barack Obama ban hành điều luật thay thế là Mọi người học đều thành công (Every Student Succeeds Act - ESSA) năm 2015. Theo đó, hệ thống giáo dục Mỹ trở
2 nên mở hơn, cho phép và khuyến khích người dạy sử dụng các hình thức đánh giá khác nhau (bao gồm đánh giá thực) để bổ trợ hoặc thay thế cho các kì thi, giúp đánh giá năng lực của người học một cách toàn diện hơn, tạo được phản hồi tích cực hơn từ người học, người dạy và xã hội [71]. Ở Việt Nam hiện nay, theo ý kiến của nhiều chuyên gia thì phương thức ĐG được sử dụng trong giáo dục đại học ở nước ta cũng còn bất cập: chưa thực sự phản ánh một cách chính xác kết quả học tập của người học; ĐG chưa đúng và đủ mục tiêu của môn học; trong nhiều trường hợp ĐG mới chỉ dừng ở mức xác định nhận thức và tư duy bậc thấp mà chưa đo được các năng lực chung, các năng lực chuyên biệt gắn với các môn học và lĩnh vực học tập, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của sinh viên.v.v...; và vai trò điều chỉnh giảng dạy của ĐG vẫn còn chưa được coi trọng đúng mức [10, 14, 17]. Ngoài ra, đối với việc học và thi tiếng Anh nói riêng thì tình trạng cũng tương tự như ở Mỹ trước năm 2015. Các hoạt động dạy và học tiếng Anh bị tác động và thay đổi, thay vì tập trung vào dạy học, nhiều giáo viên chú trọng đến luyện thi cho người học. Theo đó, những hoạt động học tập tích cực, giúp phát triển năng lực tiếng Anh giao tiếp, giúp phát triển năng lực sáng tạo, kĩ năng tư duy, suy luận, kĩ năng phản biện... dần bị xem nhẹ hoặc bỏ qua vì những hoạt động học tập như vậy không trực tiếp làm tăng điểm số đạt được trong các kì thi – kiểm tra [2]. Điều này cho thấy phương thức đánh giá dựa nhiều vào các bài kiểm tra và thi như hiện nay là chưa toàn diện và điều này đòi hỏi một hệ thống ĐG toàn diện hơn, cân bằng hơn, chú trọng đến mối liên hệ trực tiếp giữa các hoạt động dạy học và ĐG tiếng Anh [71], theo đó trong lĩnh vực ngôn ngữ, một hoạt động học tập tốt (có tương tác và giao tiếp) thì cũng có thể trở thành một hoạt ĐG tốt và tin cậy [90]. Đánh giá thực sẽ góp phần để các hoạt động ĐG tiếng Anh trở nên cân bằng hơn [54, 71, 90]. Đánh giá thực (ĐGT) đòi hỏi người học thực hiện các hành vi sử dụng tiếng Anh thực tế mà giáo viên có thể quan sát được trong các tình huống giao tiếp. Ngoài ra, ĐGT cho phép giáo viên “đánh giá những gì chúng ta coi trọng để chúng ta coi trọng những gì chúng ta đánh giá” [90]. Trong một số trường hợp, người học tiếng Anh được yêu cầu làm các bài kiểm tra kiến thức về tiếng Anh. Những bài kiểm tra
3 này tập trung xác định hiểu biết về những thành tố đơn lẻ của tiếng Anh như ngữ pháp, từ vựng, phát âm … thông qua hình thức viết. Khi được thực hiện theo cách này, có một khoảng cách giữa năng lực giao tiếp (thứ mà chúng ta coi trọng) và kiến thức về các thành tố đơn lẻ của ngôn ngữ (thứ mà chúng ta đánh giá). ĐGT sẽ là công cụ hữu ích giúp chúng ta thu hẹp khoảng cách giữa “thứ mà chúng ta coi trọng” và “thứ mà chúng ta đánh giá” [90]. Tuy các thế mạnh của ĐGT đã được nhiều nghiên cứu khẳng định, nhưng hiện ĐGT chưa phải là một lĩnh vực được quan tâm nghiên cứu nhiều và cũng chưa được áp dụng một cách rộng rãi ở Việt Nam. Thêm vào đó, hiện cũng chưa có nghiên cứu đầy đủ và cụ thể nào về ứng dụng ĐGT trong đánh giá NLTAGT của sinh viên (SV) đại học ngành Ngôn ngữ Anh ở Việt Nam. Như vậy, xét về lí luận và thực tiễn thì một nghiên cứu về ĐGT là rất cần thiết vào thời điểm hiện tại. Về cơ sở pháp lí, Qui chế đào tạo đại học và cao đẳng chính qui theo hệ thống tín chỉ cho phép thực hiện các hoạt động động ĐG một cách linh hoạt, dựa vào “một phần hoặc tất cả các điểm đánh giá bộ phận, bao gồm: điểm kiểm tra thường xuyên trong quá trình học tập; điểm đánh giá nhận thức và thái độ tham gia thảo luận; điểm đánh giá phần thực hành; điểm chuyên cần; điểm thi giữa học phần; điểm tiểu luận và điểm thi kết thúc học phần” [6]. Như vậy, về qui định, các trường và giảng viên (GV) có thể vận dụng ĐGT vào đánh giá năng lực tiếng Anh giao tiếp (NLTAGT). Trước những đòi hỏi về lí luận, thực tiễn cũng như sự cho phép về mặt pháp lí như trình bày ở trên, một nghiên cứu ứng dụng ĐGT vào dạy học và đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành Ngôn ngữ Anh là điều cần thiết. 2. Mục đích nghiên cứu của luận án Đề xuất qui trình và các biện pháp ứng dụng ĐGT vào đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành Ngôn ngữ Anh, góp phần nâng cao chất lượng của hoạt động đánh giá NLTAGT tại các trường ĐH ở nước ta.
4 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành Ngôn ngữ Anh. - Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động ĐGT trong đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành Ngôn ngữ Anh. 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất được một qui trình ĐGT khoa học (gồm 3 giai đoạn là thiết kế hoạt động ĐGT, thực hiện ĐGT và sử dụng kết quả ĐGT), xây dựng và sử dụng các biện pháp ĐGT, như: một số nhiệm vụ ĐGT mẫu; các tiêu chí, công cụ đánh giá phù hợp với đặc thù của các hợp phần năng lực thể hiện qua các hành vi giao tiếp nghe, nói, đọc, viết; thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng của hoạt động đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành ngôn ngữ Anh. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lí luận về: (1) ĐGT trong dạy học và đánh giá năng lực của SV; (2) năng lực tiếng Anh giao tiếp (3) ĐGT trong đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành Ngôn ngữ Anh, trong đó nhấn mạnh việc sử dụng ĐGT như một biện pháp bổ trợ cho kiểm tra trong quá trình dạy học và đánh giá để xác định NLTAGT của SV một cách toàn diện hơn và góp phần thúc đẩy việc học tập; - Nghiên cứu thực trạng đánh giá NLTAGT trong chương trình đào tạo ngành Ngôn ngữ Anh của các trường đại học tại Việt Nam. - Nghiên cứu đề xuất qui trình và các biện pháp (xây dựng một số nhiệm vụ, tiêu chí và công cụ ĐGT mẫu) và áp dụng vào đánh giá NLTAGT trong quá trình đào tạo SV đại học ngành Ngôn ngữ Anh. - Thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của qui trình và biện pháp ĐGT được đề xuất.
5 6. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài nghiên cứu đề xuất qui trình, xây dựng một số biện pháp ĐGT (bao gồm việc xây dựng nhiệm vụ, tiêu chí và công cụ) để áp dụng vào đánh giá NLTAGT thông qua các hành vi giao tiếp nghe, nói, đọc, viết và giới hạn ở các học phần năng lực tiếng Anh (nghe, nói, đọc, viết, ngữ pháp, từ vựng...) trong chương trình đào tạo ngành Ngôn ngữ Anh của các trường đại học ở Việt Nam. - Đề tài khảo sát khảo sát thực trạng tại 6 trường đại học đào tạo SV chính qui ngành Ngôn ngữ Anh ở Việt Nam trong một học kỳ (từ tháng 1/2017 đến tháng 6/2017): (1) Trường Đại học Hà Nội; (2) Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội; (3) Trường Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên; (4) Trường Đại học Hạ Long; (5) Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế; (6) Trường Đại học Đồng Nai. - Khảo nghiệm ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực nghiên cứu, giảng dạy và đánh giá tiếng Anh về qui trình và các biện pháp được đề xuất - Tổ chức thực nghiệm sư phạm ĐGT NLTAGT tại Khoa tiếng Anh, Trường Đại học Hà Nội, từ tháng 8/2017 – 10/2017. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu • Phương pháp luận - Tiếp cận hệ thống: Quá trình dạy học và đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành Ngôn ngữ Anh làm một quá trình có tính hệ thống, gồm các hợp phần và thành tố có mối quan hệ chặt chẽ, cùng vận hành trong một hệ thống và do vậy có tác động qua lại với nhau thông qua việc tổ chức các hoạt động dạy học và đánh giá để thực hiện những mục tiêu đào tạo. Theo đó, đánh giá NLTAGT của SV là một khâu quan trọng, đòi hỏi phải được thực hiện đồng bộ trong quá trình dạy học để đảm bảo thực hiện được nhiệm vụ xác nhận năng lực của SV, điều chỉnh quá trình dạy học, góp phần giúp phát triển NLTAGT của SV. Do vậy, nghiên cứu ứng dụng ĐGT vào dạy học và đánh giá NLTAGT cần phải được tiếp cận một cách hệ thống, được thực hiện đồng bộ, có tính đến các yếu tố liên quan trong quá trình đào tạo và đánh giá.
6 - Tiếp cận lịch sử - logic: Kế thừa kết quả các nghiên cứu về đánh giá NLTAGT và ĐGT trong đánh giá NLTAGT đã được thực hiện ở các quốc gia khác nhau. Từ đó, nghiên cứu đề xuất qui trình và các biện pháp ứng dụng ĐGT vào đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành Ngôn ngữ Anh. - Tiếp cận thực tiễn: Tiếp cận những yêu cầu từ bối cảnh và thực tiễn thực hiện ĐG NLTAGT, nghiên cứu để tìm ra các biện pháp ứng dụng ĐGT vào đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành Ngôn ngữ Anh ở Việt Nam. - Tiếp cận hoạt động: Trên cơ sở dạy học và ĐGT NLTAGT đòi hỏi SV phải thực hiện các hoạt động giao tiếp cụ thể, luận án tiếp cận nghiên cứu vấn đề theo qui trình ĐGT gồm các giai đoạn và hoạt động sử dụng ngôn ngữ khác nhau. - Tiếp cận quá trình: Với trọng tâm nhấn mạnh việc thực hiện ĐGT NLTAGT trong quá trình dạy học, luận án tiếp cận nghiên cứu vấn đề và đưa ra qui trình và các biện pháp ĐGT được đề xuất để áp dụng trong quá trình dạy học. • Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng 3 nhóm phương pháp nghiên cứu: (1) nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận; (2) nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn; và (3) nhóm phương pháp bổ trợ. a) Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận: Nhóm phương pháp này được sử dụng để xây dựng cơ sở lí luận cho đề tài luận án, cụ thể là để xây dựng cơ sở lí luận về ĐGT trong đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành ngôn ngữ Anh. Chúng tôi đã tiến hành: - Hồi cứu các văn bản hành chính, pháp qui có liên quan đến quá trình dạy học và đánh giá SV đại học nói chung và SV đại học ngành Ngôn ngữ Anh nói riêng. - Điển cứu các nghiên cứu, công trình khoa học, bài viết có liên quan đến đề tài. - Phân tích, so sánh, đối chiếu, tổng hợp và khái quát hóa các công trình nghiên cứu, từ nội dung, phương pháp đến kết quả nghiên cứu để tìm ra sự phát triển về măt lí luận của việc ứng dụng ĐGT vào dạy học và đánh giá NLTAGT của SV đại học ngành