Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội

Chia sẻ: Hoamaudon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:237

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội" được thực hiện với mục tiêu nhằm đề xuất được một số giải pháp, kiến nghị có cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội giai đoạn đến năm 2030.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ------------------------- TRẦN THỊ KIM ANH PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP LỮ HÀNH QUỐC TẾ CỦA HÀ NỘI LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Hà Nội, năm 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ------------------------- TRẦN THỊ KIM ANH PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP LỮ HÀNH QUỐC TẾ CỦA HÀ NỘI Chuyên ngành: Kinh doanh thƣơng mại Mã số : 9340121 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. TS. TRẦN THỊ BÍCH HẰNG 2. PGS,TS NGUYỄN VIẾT THÁI Hà Nội, năm 2022
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, tài liệu nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Tác giả luận án
ii LỜI CẢM ƠN Trƣớc tiên, nghiên cứu sinh xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu Trƣờng Đại học Thƣơng mại, đến Quý Thầy, Cô Trƣờng Đại học Thƣơng mại đã tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để nghiên cứu sinh hoàn thành luận án này. Nghiên cứu sinh xin chân thành cảm ơn tập thể giáo viên hƣớng dẫn khoa học của luận án, đã rất tận tình, tâm huyết và trách nhiệm giúp nghiên cứu sinh những quy chuẩn về phƣơng pháp nghiên cứu, nội dung và kiến thức quý báu để nghiên cứu sinh hoàn thành luận án. Nghiên cứu sinh xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Vụ Đào tạo - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Tổng cục Du lịch, Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch, Sở Du lịch Hà Nội, các cơ quan quản lý nhà nƣớc, doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân đã nhiệt tình hỗ trợ, cung cấp các tài liệu và trả lời phỏng vấn, điều tra. Nghiên cứu sinh xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, những đồng nghiệp, sinh viên đã tận tình hỗ trợ, giúp đỡ nghiên cứu sinh trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................... vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... ix DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ .............................................................................. xi PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu......................................................................1 2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu .............................................................3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................4 4. Các đóng góp mới của luận án ................................................................................4 5. Kết cấu của luận án .................................................................................................6 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU LUẬN ÁN .........................................................................................................7 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án .............................7 1.1.1. Những nghiên cứu về doanh nghiệp lữ hành và doanh nghiệp lữ hành quốc tế .........................................................................................................................7 1.1.2. Những nghiên cứu về nhân lực và nhân lực quản trị trong doanh nghiệp .......8 1.1.3. Những nghiên cứu về phát triển nhân lực và phát triển nhân lực quản trị trong doanh nghiệp ...................................................................................................10 1.1.4. Kết luận và khoảng trống nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án ...............16 1.2. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài ..........................................................................18 1.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu.........................................................................18 1.2.2. Phương pháp phân tích dữ liệu .......................................................................21 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1............................................................................................26 CHƢƠNG 2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP LỮ HÀNH QUỐC TẾ ...............................................................................27 2.1. Doanh nghiệp lữ hành quốc tế và nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ..............................................................................................................27 2.1.1. Doanh nghiệp lữ hành quốc tế ........................................................................27 2.1.2. Nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ......................................30
iv 2.2. Phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế...........................37 2.2.1. Khái niệm và mục tiêu phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ..............................................................................................................37 2.2.2. Nội dung phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ......39 2.2.3. Hoạt động phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế .....44 2.2.4. Tiêu chí và phương pháp đánh giá phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ..............................................................................................48 2.3. Mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ..............................................................................49 2.3.1. Đề xuất mô hình nghiên cứu ...........................................................................49 2.3.2. Các giả thuyết và thang đo nghiên cứu...........................................................50 2.4. Kinh nghiệm phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế và bài học cho các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .....................................63 2.4.1. Kinh nghiệm phát triển nhân lực tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của một số địa phương trong nước ...........................................................................63 2.4.2. Bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ......67 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2............................................................................................69 CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP LỮ HÀNH QUỐC TẾ CỦA HÀ NỘI..............................70 3.1. Khái quát về du lịch Hà Nội và các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội.....70 3.1.1. Khái quát về du lịch Hà Nội............................................................................70 3.1.2. Khái quát về doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ................................73 3.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ...........................................................................80 3.2.1. Nội dung phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ....................................................................................................80 3.2.2. Hoạt động phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ....................................................................................................96 3.2.3. Tiêu chí đánh giá phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .........................................................................................102 3.3. Kết quả nghiên cứu định lƣợng các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ...............................104 3.3.1. Kiểm định cronbach’s alpha đối với các biến quan sát ................................104 3.3.2. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) ..............................................................107
v 3.3.3. Phân tích tương quan và hồi quy đa biến .....................................................110 3.4. Đánh giá chung về thực trạng phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .........................................................................115 3.4.1. Thành công và nguyên nhân .........................................................................115 3.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ...............................................................................116 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3..........................................................................................120 CHƢƠNG 4. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP LỮ HÀNH QUỐC TẾ CỦA HÀ NỘI TRONG THỜI GIAN TỚI ..............................121 4.1. Bối cảnh, định hƣớng phát triển du lịch Hà Nội và doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội thời gian tới .............................................................................121 4.1.1. Bối cảnh phát triển du lịch Hà Nội ...............................................................121 4.1.2. Định hướng phát triển du lịch Hà Nội ..........................................................122 4.1.3. Định hướng phát triển doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ..............123 4.2. Phân tích SWOT, phƣơng hƣớng và quan điểm phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .................................................. 124 4.2.1. Phân tích SWOT đối với phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội trong bối cảnh hiện nay .................................124 4.2.2. Phương hướng phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ..................................................................................................127 4.2.3. Quan điểm phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ..................................................................................................128 4.3. Một số giải pháp phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ..................................................................................................129 4.3.1. Nâng cao nhận thức của các bên liên quan về phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế .......................................................................130 4.3.2. Xã hội hóa phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế .131 4.3.3. Giải pháp phát triển chất lượng cho đội ngũ nhân lực quản trị ...................134 4.3.4. Giải pháp hoàn thiện hoạt động phát triển nhân lực quản trị ......................135 4.3.5. Giải pháp kiểm soát các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nhân lực quản trị ......138 4.4. Một số kiến nghị...............................................................................................141 4.4.1. Kiến nghị với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ...................................141 4.4.2. Kiến nghị với Bộ Tài chính ...........................................................................142 4.4.3. Kiến nghị với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ...........................................142
vi 4.4.4. Kiến nghị với Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội .....................................143 4.4.5. Kiến nghị với Sở Du lịch Hà Nội ..................................................................143 4.4.6. Kiến nghị đối với Hiệp hội Du lịch Việt Nam (VITA), Hiệp hội Đào tạo du lịch Việt Nam (VITEA) ............................................................................................144 4.4.7. Kiến nghị với các cơ sở giáo dục du lịch ......................................................144 DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa Tiếng Anh Nghĩa Tiếng Việt ASK Attitude - Skill - Knowledge Thái độ - Kỹ năng – Kiến thức CCTC Cơ cấu tổ chức CSVCKT Cơ sở vật chất kỹ thuật CTCP Công ty cổ phần DNDL Doanh nghiệp du lịch DNLH Doanh nghiệp lữ hành DNLHQT Doanh nghiệp lữ hành quốc tế DVDL Dịch vụ du lịch EFA Exploratory Factor Analysis Phân tích nhân tố khám phá GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội GRDP Gross Regional Domestic Product Tổng sản phẩm trên địa bàn HĐKD Hoạt động kinh doanh ILO International Labour Organization Tổ chức Lao động Quốc tế Institute For Tourism ITDR Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch Development Research KDL Khách du lịch KDLH Kinh doanh lữ hành KNL Khung năng lực KT-XH Kinh tế - xã hội NCC Nhà cung cấp NLQT Nhân lực quản trị NNL Nguồn nhân lực NQT Nhà quản trị Nxb Nhà xuất bản Organization for Economic OECD Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế Cooperation and Development PTNL Phát triển nhân lực PTNLQT Phát triển nhân lực quản trị TCDL Tổng cục Du lịch TNDL Tài nguyên du lịch
viii Từ viết tắt Nghĩa Tiếng Anh Nghĩa Tiếng Việt TNHH Trách nhiệm hữu hạn UBND Ủy ban nhân dân UN United Nations Liên Hiệp Quốc United Nations Development Chƣơng trình Phát triển Liên Hợp UNDP Programme Quốc United Nations Educational Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn UNESCO Scientific and Cultural hóa Liên Hiệp Quốc, Organization VHTTDL Văn hoá, Thể thao và Du lịch Vietnam Tourism Occupational Tiêu chuẩn kĩ năng nghề du lịch Việt VTOS Skills standards Nam WTO World Trade Organization Tổ chức Thƣơng mại Thế giới
ix DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Tổng hợp kết quả phỏng vấn chuyên gia về khung nghiên cứu phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ......................................... 21 Bảng 2.10. Xây dựng thang đo yếu tố chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc ........... 52 Bảng 2.11. Xây dựng thang đo yếu tố nhu cầu của khách hàng .............................. 53 Bảng 2.12. Xây dựng thang đo yếu tố cơ sở giáo dục và đào tạo ............................ 54 Bảng 2.13. Xây dựng thang đo yếu tố tiến bộ của khoa học công nghệ .................. 55 Bảng 2.14. Xây dựng thang đo yếu tố nhận thức của doanh nghiệp về phát triển nhân lực quản trị ....................................................................................................... 57 Bảng 2.15. Xây dựng thang đo yếu tố chính sách phát triển nhân lực của doanh nghiệp . 59 Bảng 2.16. Xây dựng thang đo yếu tố đào tạo tại doanh nghiệp ............................. 59 Bảng 2.17. Xây dựng thang đo yếu tố thuộc nội tại cá nhân nhân lực quản trị ....... 61 Bảng 2.18. Xây dựng thang đo yếu tố khả năng tài chính của doanh nghiệp .......... 62 Bảng 2.19. Xây dựng thang đo yếu tố phát triển nhân lực quản trị ......................... 62 Bảng 3.1. Kết quả hoạt động kinh doanh du lịch của Hà Nội giai đoạn 2015 - đến tháng 10/2021 ........................................................................................................... 72 Bảng 3.2. Khách quốc tế đến Hà Nội phân theo thị trƣờng giai đoạn 2015 - 2020 . 73 Bảng 3.3. Số lƣợng và cơ cấu doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội giai đoạn 2015 - tháng 10/2021 ....................................................................................... 74 Bảng 3.4. Số lƣợng khách tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội giai đoạn 2015 – 10/2021 ..................................................................................................................... 78 Bảng 3.5. Doanh thu tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội giai đoạn 2015 – 10/2021 ......................................................................................................... 79 Bảng 3.6. Số lƣợng nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội giai đoạn 2017-2019 .................................................................................... 80 Bảng 3.7. Tình hình phát triển số lƣợng nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .......................................................................................... 81 Bảng 3.8. Cơ cấu nhân lực quản trị theo độ tuổi giai đoạn 2015-2019 ................... 83 Bảng 3.9. Cơ cấu nhân lực quản trị theo kinh nghiệm quản lý ................................ 84 Bảng 3.10. Số lƣợng nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội theo trình độ đào tạo giai đoạn 2017 - 2019 ................................................ 86 Bảng 3.11. Kết quả đánh giá năng lực quản lý chung của nhân lực quản trị ........... 87 Bảng 3.12. Kết quả đánh giá về kiến thức của nhân lực quản trị cấp cao ............... 88
x Bảng 3.13. Kết quả đánh giá về kỹ năng của nhân lực quản trị cấp cao.................. 89 Bảng 3.14. Kết quả đánh giá về thái độ của nhân lực quản trị cấp cao ................... 90 Bảng 3.15. Kết quả đánh giá về kiến thức của nhân lực quản trị cấp trung ............ 91 Bảng 3.16. Kết quả đánh giá về kỹ năng của nhân lực quản trị cấp trung............... 92 Bảng 3.17. Kết quả đánh giá về thái độ của nhân lực quản trị cấp trung ................ 93 Bảng 3.18. Kết quả đánh giá về kiến thức của nhân lực quản trị cấp cơ sở ............ 94 Bảng 3.19. Kết quả đánh giá về kỹ năng của nhân lực quản trị cấp cơ sở .............. 95 Bảng 3.20. Kết quả đánh giá về thái độ của nhân lực quản trị cấp cơ sở ................ 96 Bảng 3.21. Tiêu chí đánh giá phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ........................................................................................................... 103 Bảng 3.22. Phát triển nhân lực quản trị tại Công ty cổ phần Hà Nội Toserco....... 103 Bảng 3.23. Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha và hệ số tƣơng quan biến tổng . 105 Bảng 3.24. Kết quả ma trận xoay của biến độc lập sau khi loại bỏ biến không có ý nghĩa .................................................................................................................... 107 Bảng 3.25. Kiểm định KMO và Bartletcủa biến độc lập ....................................... 108 Bảng 3.26. Kết quả EFA về Giá trị Eigenvalue và Tổng phƣơng sai trích của biến độc lập ............................................................................................................ 108 Bảng 3.27. Kiểm định KMO và Bartlet của biến phụ thuộc .................................. 109 Bảng 3.28. Kết quả EFA về Giá trị Eigenvalue và Tổng phƣơng sai trích biến phụ thuộc ................................................................................................................ 109 Bảng 3.29. Tổng hợp kết quả các biến sau khi thực hiện phân tích EFA .............. 110 Bảng 3.30. Kết quả xử lý hồi quy bội lần 2 ........................................................... 111 Bảng 3.31. Tóm tắt mô hình (Model Summaryb) .................................................. 111 Bảng 3.32. Bảng phân tích phƣơng sai ANOVA ................................................... 112 Bảng 3.33. Giá trị beta chuyển hóa của các biến ................................................... 113
xi DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Sơ đồ 2.1. Mô hình cơ cấu tổ chức khái quát của doanh nghiệp lữ hành quốc tế.......4 Hình 1.1. Quy trình nghiên cứu định lƣợng ..............................................................22 Hình 2.1. Mô hình năng lực ASK .............................................................................41 Hình 2.2. Các cấp độ năng lực tƣơng ứng với nhân lực quản trị ..............................43 Hình 2.3. Mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ..............................................50 Hình 3.1. Cơ cấu thị trƣờng khách quốc tế tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội năm 2020 ................................................................................................78 Hình 3.2. Cơ cấu nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội theo giới tính năm 2019 .....................................................................................82 Hình 3.3. Cơ cấu nhân lực quản trị theo giới tính .....................................................82 Hình 3.4. Cơ cấu nhân lực quản trị theo kinh nghiệm quản lý tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội năm 2019 ..........................................................................84 Hình 3.5. Tần suất doanh nghiệp lữ hành quốc tế khám chữa bệnh cho nhân lực quản trị.......................................................................................................................85 Hình 3.6. Chuyên môn đào tạo của nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ....................................................................................................87 Hình 3.7. Đánh giá hoạt động quy hoạch, kế hoạch phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .....................................................97 Hình 3.8. Đánh giá hoạt động tuyển dụng nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .......................................................................................97 Hình 3.9. Đánh giá hoạt động bố trí và sử dụng nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ...........................................................................99 Hình 3.10. Đánh giá hoạt động đào tạo nhân lực quản trị và đội ngũ kế cận tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ..........................................................99 Hình 3.11. Kết quả khảo sát hoạt động đánh giá nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .........................................................................101 Hình 3.12. Chính sách đãi ngộ nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ..................................................................................................102 Hình 3.13. Biểu đồ tần số của phần dƣ chuẩn.........................................................112 Hình 3.14. Biểu đồ phân phối của phần dƣ .............................................................112 Hình 3.15. Biểu đồ phân tán....................................................................................113
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu Nhân lực đóng vai trò quan trọng đối với mỗi quốc gia, mỗi nền kinh tế, mỗi tổ chức. Con ngƣời là chủ thể của mọi hoạt động, là nguồn lực quý giá nhất của mọi tổ chức, chính chất lƣợng nhân lực mới quyết định sự thành bại chứ không phải là các yếu tố khác trong hàm sản xuất nhƣ vốn, công nghệ và đất đai. Đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế với nhiều áp lực hiện nay, nhiều tổ chức đã tập trung vào nhân lực nhƣ giá trị đặc biệt và nhân lực đƣợc xác lập là một năng lực cạnh tranh cốt lõi. Thực tế hoạt động của các tổ chức cũng cho thấy, chất lƣợng và hiệu quả của quản trị nhân lực ảnh hƣởng trực tiếp tới năng suất lao động, kết quả và hiệu quả hoạt động… Với vị trí đặc biệt nhƣ vậy nên mục tiêu phát triển nhân lực (PTNL) có mối tƣơng quan đặc biệt với mục tiêu phát triển của tổ chức. Đặc biệt, trong bối cảnh của môi trƣờng hiện nay, vai trò của các nhân lực quản trị (NLQT) ngày càng trở nên quan trọng. Để tồn tại và phát triển trong môi trƣờng cạnh tranh ngày càng gay gắt, các doanh nghiệp du lịch (DNDL) nói chung và doanh nghiệp lữ hành quốc tế (DNLHQT) nói riêng phải phát huy tối đa những nguồn lực hiện có, đặc biệt là NLQT. Họ có tính quyết định đến sự tồn tại và phát triển của DNLHQT. Do đó, công tác phát triển nhân lực quản trị (PTNLQT) đã và đang trở thành một trong những hoạt động quan trọng của các DNLHQT. Trƣớc thực tiễn nhu cầu du lịch tăng trƣởng mạnh mẽ và ngành Du lịch ngày càng thể hiện vị thế quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, định hƣớng “Phát triển du lịch Việt Nam trở thành ngành kinh tế mũi nhọn” đã đƣợc Bộ Chính trị xác định trong Nghị quyết số 08 – NQ/TW ngày 16/01/2017. Nghị quyết khẳng định quan điểm: Phát triển đồng thời phát triển cả du lịch quốc tế và du lịch nội địa; Phát triển du lịch là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành, của toàn xã hội, trong đó doanh nghiệp đƣợc xác định là một trong những chủ thể đóng vai trò động lực phát triển du lịch Việt Nam trở thành ngành kinh tế mũi nhọn;... Với định hƣớng quan điểm nêu trên, DNDL nói chung và DNLHQT ở Việt Nam nói riêng đã tăng trƣởng nhanh chóng. Tuy nhiên, để thích ứng tốt với môi trƣờng kinh doanh quốc tế liên tục biến động đòi hỏi các DNLHQT phải nỗ lực phát triển mọi nguồn lực để tạo lợi thế cạnh tranh, nắm bắt cơ hội kinh doanh và vƣợt qua khó khăn, thách thức. Trong đó, việc phát triển nguồn lực con ngƣời, đặc biệt là phát triển đội ngũ NLQT của các DNLHQT đóng vai trò quan trọng và có tính chất quyết định.
2 PTNLQT tại các DNLHQT đủ về số lƣợng, hợp lý về cơ cấu, đủ về chất lƣợng theo yêu cầu quản trị doanh nghiệp không chỉ giúp cho các DNLHQT có đƣợc đội ngũ NLQT các cấp hùng mạnh, có chất lƣợng cao; mà từ đó còn giúp cho DNLHQT có thể định hƣớng mục tiêu chiến lƣợc phát triển đúng đắn, tổ chức triển khai các hoạt động tác nghiệp bài bản và đặc biệt còn có khả năng quản trị hiệu quả sự thay đổi trong bối cảnh kinh doanh mới. Chính vì vậy, PTNLQT là yêu cầu cấp bách đối với tất cả các DNLHQT của Việt Nam. Hà Nội là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, nơi đặt trụ sở của các cơ quan trung ƣơng của Đảng, Nhà nƣớc và các tổ chức chính trị - xã hội, cơ quan đại diện ngoại giao, tổ chức quốc tế; là trung tâm lớn về văn hóa, giáo dục, khoa học và công nghệ, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nƣớc. Trong những năm qua, ngành Du lịch Thủ đô đã nỗ lực phấn đấu và đạt đƣợc kết quả tích cực, hàng năm luôn duy trì đƣợc tốc độ tăng trƣởng khá. Lƣợng khách du lịch (KDL) chiếm khoảng 1/3 lƣợng KDL cả nƣớc, mức tăng bình quân hơn 10%/năm. Các thị trƣờng khách quốc tế đứng đầu về lƣợng khách đến Hà Nội là Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Pháp, Mỹ, Đức, Australia, Malaysia, Thái Lan, Canada. Hà Nội đã khẳng định đƣợc là một trong hai trung tâm du lịch lớn nhất cả nƣớc, là đầu mối trung chuyển và phân phối khách chủ yếu của khu vực phía Bắc; là một trong 10 điểm du lịch hấp dẫn nhất châu Á. Theo số liệu thống kê của Sở Du lịch Hà Nội, đến nay, Hà Nội có trên 1.000 DNLHQT, chiếm gần 50% tổng số DNLHQT trên cả nƣớc, trong đó hầu hết là doanh nghiệp thuộc loại hình công ty cổ phần (CTCP) và công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH). Lực lƣợng DNLHQT đông đảo đã góp phần không nhỏ vào kết quả hoạt động kinh doanh du lịch của Hà Nội. Có đƣợc kết quả đó, một phần là nhờ các DNLHQT của Hà Nội ngày càng chú trọng quan tâm đến việc PTNL, đặc biệt là phát triển đội ngũ NLQT. Tuy nhiên, theo nhận định tại nhiều diễn đàn của ngành Du lịch, cũng nhƣ tình trạng chung của các DNLHQT trên cả nƣớc, NLQT tại các DNLHQT của Hà Nội vẫn chƣa theo kịp với yêu cầu tăng trƣởng du lịch. Từ kết quả khảo sát thực tế của tác giả cho thấy, tại các DNLHQT có qui mô lớn, phần lớn đội ngũ nhà quản trị (NQT) đƣợc đào tạo bài bản, có trình độ chuyên môn, kinh nghiệm quản lý, kỹ năng nghiệp vụ và kinh nghiệm thực tiễn tốt. Song tại các DNLHQT có quy mô vừa và nhỏ, công tác PTNLQT ít đƣợc quan tâm hơn và còn thiếu chiến lƣợc và kế hoạch PTNLQT cụ thể. Trong khi đó, DNLHQT quy mô vừa và nhỏ lại chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số DNLHQT của Hà Nội.
3 Theo đó, tại nhiều DNLHQT có quy mô vừa và nhỏ, đặc biệt là doanh nghiệp quy mô nhỏ của Hà Nội, một bộ phận NLQT có trình độ chuyên môn và năng lực quản trị còn hạn chế; kỹ năng nghề nghiệp và tính chuyên nghiệp chƣa cao; trình độ ngoại ngữ, kinh nghiệm quản lý còn yếu; bên cạnh đó, công tác bố trí và sử dụng NLQT tại các doanh nghiệp này đôi khi còn chƣa phù hợp giữa trình độ, chuyên môn đào tạo với vị trí công tác; các phƣơng pháp đào tạo và phát triển NLQT còn nghèo nàn; chính sách đãi ngộ NLQT chƣa hấp dẫn; một số doanh nghiệp còn chú trọng chƣa nhiều về đánh giá hiệu quả của đào tạo và phát triển. Trong khi đó, công tác quản lý nhà nƣớc về PTNLQT tại các DNLHQT còn thiếu chiến lƣợc, quy hoạch; chất lƣợng bồi dƣỡng, đào tạo NLQT chƣa đƣợc giám sát chặt chẽ; chƣa có các giải pháp tổng thể và tiêu chí đánh giá rõ ràng để PTNLQT... Thực tế này sẽ khiến DNLHQT đối mặt với nhiều khó khăn để có thể tạo lợi thế về nguồn lực, đƣa ngành Du lịch Hà Nội phục hồi và bứt phá tăng trƣởng trong giai đoạn tới. Từ những vấn đề nêu trên, yêu cầu đặt ra đối với các DNLHQT của Hà Nội là phải có chiến lƣợc và kế hoạch đầu tƣ nghiêm túc, đúng đắn hơn đối với công tác PTNLQT. Tuy nhiên, làm thế nào để giúp DNLHQT của Hà Nội có thể PTNLQT đáp ứng tốt yêu cầu quản lý và điều hành doanh nghiệp là câu hỏi hiện chƣa có công trình nghiên cứu nào giải quyết toàn diện. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn nêu trên, nghiên cứu sinh mạnh dạn chọn đề tài “Phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội” làm luận án với mong muốn góp phần giải quyết cả về mặt lý luận và thực tiễn cho công tác PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội nói riêng và các DNLH Việt Nam nói chung. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu: Đề xuất đƣợc một số giải pháp, kiến nghị có cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội giai đoạn đến năm 2030. Nhiệm vụ nghiên cứu: 1) Tổng quan tình hình nghiên cứu, xác định khoảng trống nghiên cứu và luận giải phƣơng pháp nghiên cứu đề tài; 2) Hệ thống hóa chọn lọc một số vấn đề lý luận về PTNLQT tại DNLHQT; nghiên cứu kinh nghiệm thực tiễn PTNLQT và rút ra bài học cho các DNLHQT của Hà Nội; 3) Khảo sát và phân tích thực trạng PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội; đánh giá thành công, hạn chế; đồng thời xác định nguyên nhân khách quan, chủ quan của các thành công, hạn chế đó; và 4) Nêu phƣơng hƣớng, quan điểm và đề xuất một số giải pháp, kiến nghị chủ yếu nhằm PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội giai đoạn đến năm 2030.
4 Câu hỏi nghiên cứu: Trên cơ sở mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu, các câu hỏi nghiên cứu của đề tài bao gồm: 1. Nội dung và hoạt động PTNLQT tại các DNLHQT là gì? Có những tiêu chí và phƣơng pháp nào đánh giá PTNLQT tại các DNLHQT? Mô hình và các yếu tố ảnh hƣởng đến PTNLQT tại các DNLHQT? 2. Kinh nghiệm nào có thể áp dụng để PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội? 3. Thực trạng PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội có gì bất cập gì và nguyên nhân do đâu? 4. Quan điểm nào để PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội? Giải pháp và kiến nghị nào cần triển khai thực hiện để PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội trong bối cảnh, định hƣớng phát triển du lịch Hà Nội giai đoạn đến năm 2030? 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu đề tài: Những vấn đề lý luận và thực tiễn về PTNLQT tại DNLHQT. Phạm vi nghiên cứu đề tài: Về nội dung nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu về NLQT tại các DNLHQT bao gồm: NLQT cấp cao, NLQT cấp trung, NLQT cấp cơ sở. Đề tài giới hạn nghiên cứu: Nội dung PTNLQT về số lƣợng, cơ cấu và chất lƣợng; Các hoạt động PTNLQT gồm: Quy hoạch NLQT, tuyển dụng NLQT, bố trí và sử dụng NLQT, đào tạo NLQT và đội ngũ nhân lực kế cận, đánh giá NLQT, đãi ngộ NLQT; Các tiêu chí và phƣơng pháp đánh giá PTNLQT; Mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hƣởng đến PTNLQT tại DNLHQT. Về không gian nghiên cứu: Giới hạn nghiên cứu tại các DNLHQT do Thành phố Hà Nội cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh và quản lý hoạt động kinh doanh. Về thời gian nghiên cứu: Giới hạn sử dụng dữ liệu thứ cấp nghiên cứu thực trạng phát triển du lịch Hà Nội giai đoạn 2015-2021; dữ liệu thứ cấp và sơ cấp nghiên cứu thực trạng PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội giai đoạn 2015-2019; một số vấn đề đƣợc xem xét trong bối cảnh bùng phát dịch bệnh COVID-19 giai đoạn 2020-2021 và đề xuất giải pháp đến năm 2030. 4. Các đóng góp mới của luận án Đóng góp về lý luận: Luận án đã hệ thống và khái quát hóa đƣợc lý luận về NLQT và PTNLQT. Luận án đã góp phần phát triển một số lý thuyết về PTNLQT tại các DNLHQT,
5 trong đó, đã làm rõ và khẳng định đƣợc việc PTNLQT cần thực hiện phù hợp theo quy mô doanh nghiệp và ở các cấp quản trị khác nhau; việc PTNLQT cần đủ về số lƣợng, hợp lý về cơ cấu và đảm bảo về chất lƣợng đáp ứng yêu cầu quản lý, điều hành của DNLHQT. Luận án cũng đã luận giải rõ 06 hoạt động có thể PTNLQT tại DNLHQT, gồm: Quy hoạch NLQT, tuyển dụng NLQT, bố trí và sử dụng NLQT, đào tạo NLQT và đội ngũ nhân lực kế cận, đánh giá NLQT, đãi ngộ NLQT. Đồng thời, luận án đã tổng hợp, chọn lọc và đề xuất đƣợc mô hình nghiên cứu với 09 yếu tố ảnh hƣởng tới PTNLQT tại DNLHQT. Đóng góp về thực tiễn: Từ kinh nghiệm PTNLQT tại các DNLHQT của một số địa phƣơng trong nƣớc, luận án đã hệ thống đƣợc một số bài học có thể vận dụng để PTNLQT cho các DNLHQT của Hà Nội. Luận án đã sử dụng nguồn dữ liệu thứ cấp và sơ cấp, vận dụng phƣơng pháp phân tích dữ liệu định tính, phƣơng pháp nghiên cứu điển hình,… để nghiên cứu khách quan, toàn diện thực trạng nội dung, hoạt động PTNLQT và tiêu chí đánh giá PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội. Luận án sử dụng phƣơng pháp phân tích dữ liệu định lƣợng kiểm định đƣợc độ tin cậy trong khung nghiên cứu các yếu tố ảnh hƣởng đến PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội, phân tích giá trị trung bình của các yếu tố, phân tích hồi quy đa biến để xác định đƣợc mức độ tác động của từng yếu tố đến PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội. Luận án chỉ ra đƣợc thành công, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong công tác PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội có cơ sở khoa học và thực tiễn. Luận án đề xuất 05 nhóm giải pháp và kiến nghị đối với Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hội, Bộ Tài chính, Bộ Văn hóa, thể thao và Du lịch (VHTTDL), Ủy ban nhân dân (UBND) Thành phố Hà Nội, Sở Du lịch Hà Nội, Hiệp hội Du lịch Việt Nam và Hiệp hội Đào tạo du lịch Việt Nam, các cơ sở đào tạo du lịch để PTNLQT tại các DNLHQT của Hà Nội. Kết quả nghiên cứu của luận án là tài liệu tham khảo có ý nghĩa cho các DNLHQT của Hà Nội; các cơ quan quản lý, các cơ sở giáo dục du lịch và doanh nghiệp du lịch của Việt Nam.
6 5. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, các danh mục, phụ lục, luận án đƣợc kết cấu thành bốn chƣơng gồm: Chƣơng 1. Tổng quan tình hình và phƣơng pháp nghiên cứu luận án. Chƣơng 2. Một số vấn đề lý luận cơ bản và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế. Chƣơng 3. Thực trạng phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội. Chƣơng 4. Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội giai đoạn 2020-2030.
7 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU LUẬN ÁN 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án Trong tổng quan tình hình nghiên cứu, nghiên cứu sinh (NCS) tổng hợp các công trình khoa học liên quan đến đối tƣợng nghiên cứu của luận án, bao gồm 3 vấn đề: 1) Doanh nghiệp lữ hành (DNLH) và DNLHQT; 2) Nhân lực và NLQT trong doanh nghiệp; và 3) PTNL và PTNLQT trong doanh nghiệp. 1.1.1. Những nghiên cứu về doanh nghiệp lữ hành và doanh nghiệp lữ hành quốc tế Trên thế giới, nhiều nghiên cứu đã đƣa ra khái niệm về DNLH, chỉ rõ DNLHQT là một loại hình của DNLH (John R. Walker & Josielyn T. Walker, 2011). Các nghiên cứu cũng chỉ ra nội dung hoạt động kinh doanh, đặc điểm, chức năng, vai trò và phân loại của DNLHQT (Adrian Bull, 1993; David Weaver & Laura Lawton, 2006; John R. Walker & Josielyn T. Walker, 2011;…). Trong đó, DNLH đƣợc khẳng định là nhà sản xuất sản phẩm du lịch, đó là chƣơng trình du lịch trọn gói và dịch vụ đại lý. Các chức năng cơ bản của DNLH bao gồm: cung cấp thông tin, sản xuất và thực hiện. DNLHQT đƣợc chia làm hai loại: DNLHQT gửi khách và DNLHQT nhận khách. Ở Việt Nam, các nghiên cứu cũng bàn luận nhiều đến khái niệm, đặc điểm, chức năng, vai trò, phân loại và cơ cấu tổ chức của DNLH (Nguyễn Văn Mạnh, 2002; Lê Thị Lan Hƣơng, 2005; Phạm Hồng Chƣơng, 2008; Trần Thị Bích Hằng, 2007;…). Các nghiên cứu đều khẳng định DNLH bao gồm DNLHQT và DNLHNĐ. Trong đó, DNLHQT thực hiện việc sản xuất, cung cấp và tổ chức thực hiện chƣơng trình du lịch trọn gói, dịch vụ đại lý du lịch và dịch vụ du lịch đơn lẻ cho KDL. Các nghiên cứu trong nƣớc cũng thống nhất ba chức năng của DNLH là cung cấp thông tin, sản xuất và thực hiện. DNLH có vai trò quan trọng đối với KDL và nhà cung cấp (NCC). Ngoài ra, DNLH thƣờng có cơ cấu tổ chức theo kiểu trực tuyến – chức năng với các bộ phận chức năng và bộ phận nghiệp vụ (thị trƣờng, điều hành, hƣớng dẫn) để thực hiện các nội dung hoạt động kinh doanh (HĐKD) của mình, trong đó DNLHDT có thể tổ chức các bộ phận nghiệp vụ theo thị trƣờng khách mục tiêu để thuận lợi cho quá trình phục vụ KDL. Một số nghiên cứu cũng đã vận dụng nghiên cứu thực tiễn nội dung phát triển HĐKD lữ hành và có đề xuất chính sách phát triển HĐKD của DNLH và