Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Long An

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:175

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu có cấu trúc gồm 3 chương trình bày tổng quan lý luận về NHTM và các hoạt động của NHTM; thực trạng hoạt động kinh doanh của các NHTM trên địa bàn tỉnh Long An; các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh của các NHTM trên địa bàn tỉnh Long An.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Long An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ĐOÀN THỊ HỒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2005
1 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1.YÙ nghóa nghieân cöùu vaø tính caáp thieát cuûa ñeà taøi . Coâng cuoäc ñoåi môùi ñaát nöôùc ñöôïc khôûi xöôùng töø sau Ñaïi hoäi VI cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ñeán nay, neàn kinh teá nöôùc ta ñaõ vaø ñang chuyeån maïnh sang neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN. Hoaït ñoäng Ngaân haøng cuõng ñaõ coù söï ñoåi môùi moät caùch caên baûn, saâu saéc. Ñoù laø, töø ngaân haøng moät caáp, heä thoáng Ngaân haøng Vieät Nam ñaõ chuyeån thaønh hai caáp: Ngaân haøng Nhaø nöôùc (NHNN) thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc veà tieàn teä- tín duïng- ngaân haøng vaø heä thoáng caùc Ngaân haøng thöông maïi (NHTM) tröïc tieáp kinh doanh tieàn teä – tín duïng vaø laøm caùc dòch vuï Ngaân haøng theo cô cheá thò tröôøng. Vôùi söï phaân caáp ñoù, heä thoáng caùc NHTM ñöôïc ña daïng hoaù loaïi hình, sôû höõu, khoâng ngöøng hieän ñaïi hoaù caùc khaâu nghieäp vuï, môû roäng caùc loaïi hình dòch vuï nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình. Thöïc tieãn hôn 10 naêm qua cho thaáy hoaït ñoäng cuûa heä thoáng NHTM ôû nöôùc ta ñaõ goùp phaàn to lôùn trong vieäc thuùc ñaåy taêng tröôûng neàn kinh teá, oån ñònh vaø naâng cao ñôøi soáng nhaân daân. Tuy nhieân, nhìn chung quy moâ hoaït ñoäng vaãn coøn nhoû beù, maïng löôùi toå chöùc chöa roäng khaép, hieäu quaû tín duïng Ngaân haøng chöa cao, hình thöùc khai thaùc vaãn coøn ñôn ñieäu, trình ñoä tö vaán kinh teá – kyõ thuaät ñoái vôùi töøng döï aùn vaø töøng doanh nghieäp coøn thaáp. Ñaùng chuù yù hôn coøn coù moät soá toå chöùc tín duïng (TCTD) ngoaøi quoác doanh chaïy theo lôïi nhuaän ñôn thuaàn neân thöôøng va vaáp trong hoaït ñoäng kinh doanh, ñaõ rôi vaøo nguy cô phaù saûn, maát khaû naêng thanh toaùn. Ngaøy nay, lónh vöïc kinh doanh tieàn teä-tín duïng-ngaân haøng ñang ngaøy caøng soâi ñoäng vaø quyeát lieät nhaèm ñeå phaân chia thò phaàn laãn nhau, khoâng coøn giôùi haïn trong phaïm vi quoác gia maø lan roäng sang phaïm vi khu vöïc vaø quoác teá. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi caùc NHTM caøng phaûi
2 nhaän thöïc roõ hôn tính hieäu quaû vaø hieäu naêng trong hoaït ñoäng cuûa mình ñeå caïnh tranh thaønh coâng. Xuaát phaùt töø nhöõng noäi dung treân, cuøng vôùi quaù trình nghieân cöùu lyù luaän khoa hoïc vaø thöïc traïng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn tænh Long An, nghieân cöùu sinh quyeát ñònh choïn ñeà taøi nghieân cöùu: “Giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn tænh Long An” nhaèm phaùt trieån theâm luaän cöù khoa hoïc veà chöùc naêng laãn nghieäp vuï cuï theå trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM theo cô cheá thò tröôøng, ñònh höôùng XHCN; ñaëc bieät laø trong giai ñoaïn hieän nay, thöïc hieän Hieäp ñònh thöông maïi Vieät Nam-Hoa Kyø, tieán tôùi hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø quoác teá. Hy voïng ñeà taøi nghieân cöùu naøy seõ ñoùng goùp moät phaàn vaøo vieäc giaûi quyeát nhöõng ñoøi hoûi cuûa thöïc tieãn caàn naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM ôû nöôùc ta noùi chung vaø caùc NHTM treân ñòa baøn tænh Long An noùi rieâng. 2. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa luaän aùn: Ñeå hình thaønh neân ñeà taøi nghieân cöùu, nghieân cöùu sinh ñaõ traûi qua moät thôøi gian nghieân cöùu lyù thuyeát khoa hoïc, tích luõy kieán thöùc veà hoaït ñoäng cuûa Ngaønh ngaân haøng, keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM tænh Long An qua coâng taùc toång keát, sô keát baùo caùo hoaït ñoäng nieân ñoä vaø caùc cuoäc hoäi nghò chuyeân ñeà veà hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh, khaûo saùt thöïc teá moät soá NHTM cô sôû. Ñaëc bieät laø thoâng qua vai troø quaûn lyù nhaø nöôùc veà tieàn teä-tín duïng-Ngaân haøng taïi ñòa phöông, töø ñoù nghieân cöùu sinh quyeát ñònh nghieân cöùu: “Giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn tænh Long An”. 3. Nhöõng noäi dung nghieân cöùu trong luaän aùn: Xuaát phaùt töø nhöõng lyù luaän khoa hoïc veà NHTM, ñeà taøi nghieân cöùu seõ laøm roõ vaø phaùt trieån theâm moät soá luaän cöù khoa hoïc veà söï caàn thieát khaùch quan cuûa NHTM trong neàn kinh teá thò tröôøng; caùc chöùc naêng hoaït ñoäng vaø hieäu quaû trong kinh doanh
3 cuûa caùc NHTM. Ñoàng thôøi qua nghieân cöùu thöïc traïng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn tænh Long An ñaët trong moái quan heä so saùnh vôùi NHTM cuûa hai tænh trong vuøng Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long, töø ñoù phaân tích nhöõng maët tích cöïc, toàn taïi vaø nguyeân nhaân cuûa noù. Treân cô sôû ñoù nghieân cöùu sinh seõ ñöa ra moät soá giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm naâng cao hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc NHTM noùi chung, caùc NHTM treân ñòa baøn tænh Long An noùi rieâng. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu: Vôùi phöông phaùp bieän chöùng; söû duïng lyù thuyeát cô baûn veà tieàn teä, tín duïng, kinh teá vó moâ vaø kinh teá vi moâ; Söû duïng caùc phöông phaùp dieãn giaûi, qui naïp, coù phaân tích so saùnh ñoái chieáu vaø khaûo saùt thöïc teá. Qua ñoù phaân tích ñaùnh giaù nhöõng toàn taïi, nguyeân nhaân vaø baøi hoïc kinh nghieäm töø thöïc tieãn. Treân cô sôû ñoù, nghieân cöùu sinh maïnh daïn ñöa ra moät soá giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm naâng cao hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn tænh Long An. 5. Keát caáu luaän aùn: Luaän aùn coù khoái löôïng 187 trang, 15 baûng, 7 bieåu ñoà, ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, luaän aùn coù keát caáu 3 chöông: Chöông 1: Toång quan lyù luaän veà NHTM vaø caùc hoaït ñoäng cuûa NHTM. Chöông 2:Thöïc traïng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn tænh Long An. Chöông 3: Caùc giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm naâng cao hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn tænh Long An.
4 CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN LYÙ LUAÄN VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VAØ CAÙC HOAÏT ÑOÄNG CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1. Söï caàn thieát khaùch quan cuûa NHTM trong neàn kinh teá thò tröôøng: 1.1.1- Khaùi nieäm veà NHTM . Ngaân haøng thöông maïi laø loaïi hình toå chöùc tín duïng ñöôïc thöïc hieän toaøn boä hoaït ñoäng ngaân haøng vaø caùc hoaït ñoäng khaùc coù lieân quan. Neáu xeùt veà baûn chaát kinh teá – xaõ hoäi cuûa NHTM theo goác ñoä phaïm truø kinh teá, thì thöïc chaát: NHTM laø heä thoáng quan heä tieàn teä hoaït ñoäng döôùi hình thaùi tín duïng( vay, cho vay, traû laõi tieàn vay) nhaèm huy ñoäng vaø cung öùng voán tieàn teä töø nôi coù voán cung caáp ñeán nôi coù nhu caàu veà voán vôùi muïc ñích ñaàu tö phaùt trieån vaø caùc nhu caàu xaõ hoäi khaùc. Ngaân haøng thöông maïi laø toå chöùc taøi chính trung gian coù vò trí troïng yeáu trong heä thoáng Ngaân haøng. Toång taøi saûn coù cuûa Ngaân haøng thöông maïi luoân luoân coù khoái löôïng lôùn nhaát trong toaøn boä heä thoáng Ngaân haøng. Maëc khaùc, khoái löôïng seùc hay taøi khoaûn tieàn göûi khoâng kyø haïn maø noù coù theå taïo ra chieám tyû troïng lôùn trong toång cung tieàn teä cuûa caû neàn kinh teá. Theo Phaùp leänh Ngaân haøng ngaøy 23/05/1990 cuûa Hoäi ñoàng Nhaø nöôùc xaùc ñònh: “Ngaân haøng thöông maïi laø toå chöùc kinh doanh tieàn teä maø hoaït ñoäng chuû yeáu vaø thöôøng xuyeân laø nhaän tieàn göûi töø khaùch haøng vôùi traùch nhieäm hoaøn traû vaø söû duïng soá tieàn ñoù ñeå cho vay, thöïc hieän nghieäp vuï chieát khaáu vaø laøm phöông tieän thanh toaùn”. Theo Luaät caùc TCTD ngaøy 12/12/1997: Toå chöùc tín duïng laø doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp theo qui ñònh cuûa luaät naøy vaø caùc qui ñònh khaùc cuûa phaùp luaät ñeå hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä, laøm dòch vuï
5 ngaân haøng vôùi noäi dung chuû yeáu nhaän tieàn göûi vaø söû duïng tieàn göûi ñeå cung caáp tín duïng, cung öùng caùc dòch vuï thanh toaùn. Ñeå laøm roõ khaùi nieäm treân caàn phaân tích saâu hôn veà noäi dung quan heä tieàn teä vaø tính chaát tín duïng cuûa NHTM: Veà noäi dung quan heä tieàn teä cuûa NHTM : Ñöôïc theå hieän treân boán phöông dieän chuû yeáu: Thöù nhaát, quan heä giöõa NHTM vôùi Nhaø nöôùc: Thoâng qua vieäc vay voán vaø tieàn döï tröõ baét buoäc ôû Ngaân haøng Nhaø nöôùc (NHNN), vay voán Kho baïc Nhaø nöôùc; phoái hôïp vôùi Ngaân saùch Nhaø nöôùc vaø NHNN ñieàu hoaø tieàn maët trong löu thoâng, oån ñònh tieàn teä, oån ñònh söùc mua, thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. Thöù hai, quan heä giöõa NHTM vôùi caùc doanh nghieäp (toå chöùc kinh teá ) baèng vieäc huy ñoäng voán vaø cho vay voán phuïc vuï hoaït ñoäng kinh doanh; hoaëc phaùt haønh chöùng khoaùn (chöùng khoaùn nôï, chöùng khoaùn voán) ñeå huy ñoäng voán; caùc quan heä tín duïng lieân Ngaân haøng vaø caùc quan heä thanh toaùn ñeå laøm khai thoâng caùc nguoàn voán tín duïng trong quaù trình kinh doanh. Thöù ba, quan heä giöõa NHTM vôùi caùc taàng lôùp daân cö: Quan heä naøy theå hieän ôû vieäc NHTM huy ñoäng tieàn nhaøn roãi trong caùc taàng lôùp daân cö ñeå taêng voán tín duïng hoaëc cho vay theá chaáp vaø tín chaáp cho nhu caàu saûn xuaát kinh doanh cuûa theå nhaân vaø caù nhaân trong caùc tröôøng hôïp caàn thieát. Thöù tö, quan heä giöõa NHTM vaø thò tröôøng taøi chính (TTTC): Caáu thaønh cuûa TTTC goàm thò tröôøng tieàn teä (ngaén haïn) vaø thò tröôøng voán (trung daøi haïn). Caùc thaønh phaàn tham gia treân TTTC goàm: coâng ty coå phaàn, thò tröôøng chöùng khoaùn, NHTM, caùc TCTD phi Ngaân haøng, caùc Coâng ty taøi chính, Quyõ ñaàu tö, Baûo hieåm… Trong ñoù, NHTM giöõ vai troø quan troïng, chieám tyû phaàn khaù lôùn vaø taùc ñoäng maïnh meõ ñeán caû thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng voán thoâng qua tín duïng ngaén haïn, trung haïn vaø daøi haïn.
6 Veà tính chaát cuûa tín duïng NHTM:Tín duïng cuûa NHTM coù caùc ñaëc tính sau: Thöù nhaát, tín duïng laø nghieäp vuï chuû yeáu trong hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä, döôùi hình thöùc phaân phoái laïi thu nhaäp quoác daân vaø vì muïc ñích sinh lôøi. Thöù hai, tín duïng laø nghieäp vuï cuûa NHTM coù chöùc naêng chuû yeáu laø chuyeån taûi hay laø caàu noái giöõa nôi cung voán vaø nôi caàu voán, goùp phaàn quan troïng baûo ñaûm thoâng suoát qui trình saûn xuaát, phaân phoái, trao ñoåi vaø tieâu duøng xaõ hoäi. Thöù ba, hoaït ñoäng tín duïng NHTM mang tính chaát hoaøn traû vaø coù lôïi töùc. Ñieàu naøy ñoøi hoûi hoaït ñoäng tín duïng phaûi tính toaùn hieäu quaû vaø luoân thích öùng vôùi ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng taøi chính trong vaø ngoaøi nöôùc. Töø phaân tích treân, coù theå thaáy, quan heä tín duïng NHTM coù phaïm vi hoaït ñoäng roäng, coù taùc ñoäng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp ñeán taát caû caùc khaâu vaø caùc caáp ñoä hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá quoác daân. 1.1.2. Söï caàn thieát khaùch quan cuûa NHTM trong neàn kinh teá thò tröôøng: Neàn saûn xuaát haøng hoaù ngaøy caøng phaùt trieån thì quy luaät cung caàu ngaøy caøng theå hieän roõ neùt, nhaát laø trong neàn kinh teá thò tröôøng naûy sinh ra nhieàu moái quan heä veà cung caàu trong ñoù cung caàu veà voán ñoùng vai troø quan troïng nhaèm thuùc ñaåy caùc moái quan heä khaùc phaùt trieån. Caàu veà voán trong neàn kinh teá naûy sinh do: caùc doanh nghieäp, caù nhaân coù nhu caàu voán ñeå saûn xuaát kinh doanh; caù nhaân coù nhu caàu tieâu duøng vaø Nhaø nöôùc coù nhu caàu voán do thieáu huït ngaân saùch. Cung veà voán trong neàn kinh teá naûy sinh do: Cung veà voán cuûa caùc toå chöùc cho vay; caùc khoaûn tieát kieäm trong daân dö vaø tieàn cung öùng cuûa NHNN. Do yeâu caàu ñieàu tieát caùc moái quan heä cung caàu veà voán trong neàn kinh teá ñoøi hoûi phaûi coù moät toå chöùc trung gian ñeå nhaän khoaûn cung veà voán vaø phaân phoái khoaûn caàu veà voán. Chính vì theá trong neàn kinh teá thò tröôøng xuaát hieän moät ngaønh kinh
7 doanh ñaëc bieät ñoù laø ngaønh kinh doanh tieàn teä do nhöõng doanh nghieäp chuyeân hoaït ñoäng lónh vöïc naøy laø caùc ngaân haøng thöông maïi. Ngaân haøng thöông maïi coù hoaït ñoäng gaàn guõi nhaát vôùi nhaân daân vaø neàn kinh teá. Caùc nöôùc phaùt trieån, haàu nhö khoâng coù coâng daân naøo khoâng coù quan heä giao dòch vôùi moät ngaân haøng. Neàn kinh teá caøng phaùt trieån, hoaït ñoäng vaø dòch vuï cuûa ngaân haøng thöông maïi caøng ñi vaøo taän cuøng ngoõ ngaùch cuûa neàn kinh teá vaø ñôøi soáng cuûa con ngöôøi. Moïi coâng daân ñeàu chòu taùc ñoäng cuûa ngaân haøng, duø hoï laø khaùch haøng göûi, moät ngöôøi vay, hay ñôn giaûn laø ngöôøi ñang laøm vieäc cho moät doanh nghieäp coù vay voán vaø söû duïng caùc dòch vuï ngaân haøng. Töø laâu, ngaân haøng thöông maïi laø moät ñònh cheá taøi chính quen thuoäc trong ñôøi soáng kinh teá. Chính vì theá Ngaân haøng thöông maïi ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån cuøng vôùi neàn kinh teá thò tröôøng laø moät thöïc teá khaùch quan. 1.2. Caùc chöùc naêng cuûa NHTM: 1.2.1 – Chöùc naêng trung gian tín duïng: Ñaây laø chöùc naêng ñaëc tröng vaø cô baûn nhaát cuûa Ngaân haøng thöông maïi vaø coù yù nghóa ñaëc bieät trong vieäc thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån. Quan heä tín duïng tröïc tieáp giöõa chuû theå coù tieàn chöa söû duïng vaø chuû theå coù nhu caàu tieàn teä caàn boå sung gaëp phaûi nhieàu haïn cheá. Hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân haøng thöông maïi ñaõ goùp phaàn khaéc phuïc haïn cheá ñoù. Thöïc hieän chöùc naêng naøy, moät maët NHTM huy ñoäng taäp trung caùc nguoàn voán tieàn teä taïm thôøi nhaøn roãi cuûa caùc chuû theå trong neàn kinh teá hình thaønh nguoàn voán cho vay; maëc khaùc, treân cô sôû soá voán ñaõ huy ñoäng ñöôïc, Ngaân haøng cho vay ñeå ñaùp öùng nhu caàu voán saûn xuaát, kinh doanh, tieâu duøng ….. cuûa caùc chuû theå kinh teá, goùp phaàn ñaûm baûo söï vaän ñoäng lieân tuïc cuûa guoàng maùy kinh teá- xaõ hoäi, thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. Nhö vaäy, Ngaân haøng thöông maïi vöøa laø ngöôøi ñi vay vöøa laø ngöôøi cho vay,
8 hay noùi caùch khaùc, nghieäp vuï tín duïng cuûa Ngaân haøng thöông maïi laø ñi vay ñeå cho vay. Trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh, voán cuûa caùc chuû theå trong neàn kinh teá vaän ñoäng lieân tuïc vaø bieåu hieän caùc hình thaùi khaùc nhau qua moãi giai ñoaïn cuûa quaù trình saûn xuaát, töø ñoù xaûy ra hieän töôïng thöøa vaø thieáu voán taïm thôøi: taïi moät thôøi ñieåm nhaát ñònh, coù nhöõng ñôn vò kinh teá coù voán tieàn teä taïm thôøi nhaøn roãi (thöøa voán) vaø coù nhöõng ñôn vò khaùc taïm thôøi thieáu voán. Ñaây laø hieän töôïng mang tính chaát taïm thôøi nhöng xaûy ra thöôøng xuyeân vaø phoå bieán trong baát kyø neàn kinh teá naøo, laøm naåy sinh yeâu caàu ngaøy caøng böùc thieát phaûi giaûi quyeát cho ñöôïc vaán ñeà ñieàu hoaø voán. Ngaân haøng thöông maïi vôùi vai troø laø trung gian tín duïng ñöùng ra taäp trung vaø phaân phoái laïi voán tieàn teä, ñieàu hoaø cung vaø caàu voán trong caùc doanh nghieäp, ñaõ goùp phaàn ñieàu tieát caùc nguoàn voán, taïo ñieàu kieän cho quaù trình saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp khoâng bò giaùn ñoaïn. Ñeå môû roäng saûn xuaát, ñoái vôùi töøng doanh nghieäp yeâu caàu veà voán laø moät trong nhöõng moái quan taâm haøng ñaàu ñöôïc ñaët ra. Caùc doanh nghieäp khoâng theå troâng chôø vaøo voán töï coù, maø coøn phaûi bieát döïa vaøo voán cuûa nhieàu nguoàn khaùc nhau trong xaõ hoäi. Ngaân haøng thöông maïi vôùi tö caùch laø nôi taäp trung ñaïi boä phaän voán nhaøn roãi, seõ laø trung taâm ñaùp öùng nhu caàu voán boå sung cho ñaàu tö phaùt trieån. Nhö vaäy, tín duïng ngaân haøng vöøa giuùp cho doanh nghieäp ruùt ngaén ñöôïc thôøi gian tích luyõ voán nhanh choùng cho ñaàu tö môû roäng saûn xuaát, goùp phaàn thuùc ñaåy nhanh toác ñoä taäp trung vaø tích luyõ voán cho neàn kinh teá. Ngaân haøng thöông maïi taäp hôïp nguoàn voán cuûa khaùch haøng naøy ñem chuyeån cho ngöôøi khaùc söû duïng theo phöông thöùc kinh doanh “vay ñeå cho vay”. Ñoù chính laø vai troø trung gian cuûa Ngaân haøng. Nhö vaäy xuaát hieän moät neùt ñaëc thuø chính cuûa Ngaân haøng khi ñoùng vai troø trung gian: thu thaäp nhöõng ñoàng tieàn ñaõ coù saún (nhö nhaän tieàn göûi; tieàn tieát kieäm) vaø ñem cho vay ñoái vôùi ngöôøi caàn tieàn ñeå söû duïng cho
9 nhu caàu saûn xuaát kinh doanh, sinh hoaït vaø ñôøi soáng. Vai troø trung gian naøy trôû neân phong phuù hôn khi vieäc phaùt haønh theâm coåâ phieáu, traùi phieáu, phaùt haønh chöùng chæ tieàn göûi vaø hieän nay phoå bieán laø tieàn göûi tieát kieäm coù xoå soá,….. cuõng ñöôïc coi laø nhöõng hình thöùc thu thaäp nguoàn voán. Ngaøy nay, söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng taøi chính laøm xuaát hieän nhöõng khía caïnh khaùc cuûa chöùc naêng trung gian tín duïng Ngaân haøng. Ngaân haøng coù theå ñöùng ra laøm trung gian giöõa coâng ty (khi phaùt haønh coå phieáu) vôùi nhöõng nhaø ñaàu tö: chuyeån giao caùc meänh leänh treân thò tröôøng chöùng khoaùn; ñaûm nhaän vieäc mua baùn traùi phieáu coâng ty theo caùch naøy Ngaân haøng laøm trung gian giöõa ngöôøi ñaàu tö vaø ngöôøi caàn vay voán treân thò tröôøng. Do ñoù, Ngaân haøng khoâng chæ laøm trung gian giöõa ngöôøi göûi tieàn vaø ngöôøi vay tieàn, maø coøn laøm trung gian giöõa ngöôøi ñaàu tö vaø ngöôøi vay voán treân thò tröôøng. Nhöõng trung gian taøi chính laøm vieäc naøy ñeå kieám lôøi baèng vieäc ñaët moät laõi suaát cao hôn cho caùc moùn vay so vôùi moùn laõi hoï thanh toaùn cho ngöôøi cho vay (ngöôøi tieát kieäm). Nhö vaäy, do hoaït ñoäng trong quaù trình taøi chính giaùn tieáp, nhöõng trung gian taøi chính coù theå ñem laïi cho hoï thu nhaäp tieàn laõi cao vaø coù theå giuùp nhöõng ngöôøi vay caùc moùn tieàn nhoû, nay coù theå vay ñöôïc tieàn voán maø hoï khoâng coù caùch naøo ñeå coù ñöôïc. Ngoaøi ra, ñoái vôùi ngöôøi vay moùn tieàn lôùn cuõng höôûng lôïi, bôûi vì quaù trình trung gian taøi chính taäp trung ñöôïc nhieàu voán hôn cho ngöôøi vay trong thò tröôøng taøi chính. Taùc duïng cuûa trung gian taøi chính laø giaûm thieåu nhöõng chi phí thoâng tin vaø chi phí giao dòch trong neàn kinh teá. Hôn nöõa, tín duïng Ngaân haøng coøn laø moät trong nhöõng nguoàn hình thaønh voán löu ñoäng vaø voán coá ñònh cuûa doanh nghieäp. Vì vaäy, tín duïng Ngaân haøng ñaõ goùp phaàn ñieàu hoaø voán trong neàn kinh teá, ñaûm baûo cho quaù trình saûn xuaát kinh doanh ñöôïc lieân tuïc, laø caàu noái giöõa tieát kieäm, tích luyõ, ñaàu tö, ñoäng vieân vaät tö haøng hoaù ñöa vaøo saûn xuaát löu thoâng, môû roäng nguoàn voán thuùc ñaåy tieán boä kyõ thuaät, ñaåy nhanh quaù trình taùi saûn xuaát.
10 Ngaøy nay, thoâng qua chöùc naêng trung gian tín duïng, Ngaân haøng thöông maïi ñaõ vaø ñang thöïc hieän chöùc naêng xaõ hoäi cuûa mình, laøm cho saûn phaåm xaõ hoäi ñöôïc taêng leân, voán ñaàu tö ñöôïc môû roäng vaø töø ñoù goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá vaø caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân. 1.2.2- Chöùc naêng trung gian thanh toaùn vaø quaûn lyù caùc phöông tieän thanh toaùn: Chöùc naêng naøy laø söï keá thöøa vaø phaùt trieån chöùc naêng Ngaân haøng laø thuû quyõ cuûa caùc doanh nghieäp, töùc laø Ngaân haøng tieán haønh nhaäp tieàn vaøo taøi khoaûn hay chi traû theo leänh cuûa chuû taøi khoaûn. Coâng vieäc cuûa ngöôøi thuû quyõ chính laø ôû choå laøm trung gian thanh toaùn. Hoaït ñoäng thanh toaùn cuûa Ngaân haøng laø cô sôû hoaït ñoäng tín duïng ngaøy nay. Khi moät khaùch haøng thieáu tieàn ñeå thanh toaùn, Ngaân haøng seõ traû hoä vaø khoaûn traû hoä ñoù seõ trôû thaønh khoaûn vay cuûa khaùch haøng. Trong Ngaân haøng thöông maïi, chöùc naêng trung gian thanh toaùn gaén boù chaët cheõ vaø höõu cô vôùi chöùc naêng trung gian tín duïng: Ngaân haøng duøng soá tieàn göûi thanh toaùn cuûa ngöôøi naøy ñeå cho ngöôøi khaùc vay. Xuaát phaùt töø chöùc naêng laø ngöôøi thuû quyõ cuûa caùc doanh nghieäp, Ngaân haøng coù ñuû ñieàu kieän ñeå thöïc hieän caùc dòch vuï thanh toaùn theo söï uyû nhieäm cuûa khaùch haøng. Khi caùc khaùch haøng göûi tieàn vaøo Ngaân haøng, hoï seõ ñöôïc ñaûm baûo an toaøn trong vieäc caát giöõ tieàn vaø thöïc hieän thu chi moät caùch nhanh choùng, tieän lôïi, nhaát laø ñoái vôùi caùc khoaûn thanh toaùn coù giaù trò lôùn, ôû moïi ñòa phöông, neáu khaùch haøng töï laøm seõ raát toán keùm, khoù khaên vaø khoâng an toaøn. Khi Ngaân haøng thöông maïi ra ñôøi vaø phaùt trieån, haàu heát caùc khoaûn thanh toaùn chi traû veà haøng hoaù, dòch vuï giöõa caùc chuû theå kinh teá (doanh nghieäp vaø caù nhaân) ñeàu ñöôïc chuyeån giao cho Ngaân haøng thöïc hieän, vieäc thanh toaùn trôû neân tieän lôïi, tieát kieäm ñöôïc nhieàu chi phí, moïi quan heä thanh toaùn ñöôïc thöïc hieän baèng caùch caùc chuû theå môû taøi khoaûn taïi Ngaân haøng vaø yeâu caàu Ngaân haøng thöïc hieän caùc khoaûn chi traû hoaëc uyû nhieäm cho Ngaân haøng thöïc hieän vieäc thu nhaän caùc khoaûn tieàn vaøo taøi khoaûn cuûa mình.
11 Trong khi laøm trung gian thanh toaùn, Ngaân haøng taïo ra nhöõng coâng cuï löu thoâng tín duïng vaø ñoäc quyeàn quaûn lyù caùc coâng cuï ñoù (seùc, giaáy chuyeån ngaân, theû thanh toaùn) ñaõ tieát kieäm cho xaõ hoäi raát nhieàu chi phí löu thoâng, ñaåy nhanh toác ñoä löu chuyeån voán, thuùc ñaåy quaù trình löu thoâng haøng hoaù. Ban ñaàu Ngaân haøng ñaõ söû duïng tieàn Ngaân haøng thay cho tieàn vaøng trong löu thoâng tieát kieäm ñöôïc chi phí ñuùc tieàn, vaän chuyeån, baûo quaûn vaø hao moøn tieàn vaøng trong löu thoâng. Keá tieáp, Ngaân haøng söû duïng caùc coâng cuï löu thoâng tín duïng nhö: seùc, theû thanh toaùn ñeå thay theá cho tieàn maët, ñaõ tieát kieäm ñöôïc chi phí trong vieäc in, ñeám vaø vaän chuyeån tieàn. Töø caùc phöông tieän thanh toaùn, khaùch haøng cuûa Ngaân haøng khoâng phaûi chi traû vôùi nhau baèng tieàn maët, maø chæ caàn ra leänh Ngaân haøng thöông maïi thoâng qua caùc phöông tieän, Ngaân haøng seõ ghi nôï cho taøi khoaûn ngöôøi naøy vaø ghi coù taøi khoaûn ngöôøi kia moät caùch kòp thôøi. Vieäc laøm trung gian thanh toaùn cuûa Ngaân haøng ngaøy nay ñaõ phaùt trieån ñeán taàm möùc raát ña daïng, khoâng chæ laø trung gian thanh toaùn truyeàn thoáng nhö tröôùc maø coøn quaûn lyù caùc phöông tieän thanh toaùn. Ñaây laø vai troø ngaøy caøng chieám vò trí raát quan troïng, phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån vaø tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån, phaàn lôùn coâng taùc thanh toaùn ñöôïc thöïc hieän thoâng qua seùc vaø phaàn lôùn seùc thanh toaùn trong nöôùc ñöôïc thöïc hieän baèng thanh toaùn buø tröø thoâng qua heä thoáng Ngaân haøng thöông maïi. Neáu vieäc phaùt haønh seùc ñeå ruùt tieàn töø taøi khoaûn tieàn göûi vaø thanh toaùn trong cuøng moät Ngaân haøng, thì chæ laø moät ñoäng taùc chuyeån dòch voán töø taøi khoaûn naøy sang taøi khoaûn khaùc vaø neáu seùc thanh toaùn trong cuøng ñòa baøn thì phaûi thoâng qua thanh toaùn buø tröø. Khoa hoïc coâng ngheä ngaøy caøng hieän ñaïi, caùc Ngaân haøng thöông maïi töøng böôùc trang bò ñaày ñuû maùy vi tính vaø caùc phöông tieän kyõ thuaät khaùc, taïo ñieàu kieän thanh toaùn buø tröø ñöôïc nhanh choùng, ñoä chính xaùc cao vaø giaûm bôùt chi phí Hieän nay, vieäc söû duïng hình thöùc chuyeån tieàn baèng ñieän töû ñöa ñeán vieäc haïn cheá söû duïng seùc
12 Ngaân haøng maø duøng theû nhö theû tín duïng. Hoï thanh toaùn baèng caùch noái maïng maùy vi tính cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi trong nöôùc, nhaèm thöïc hieän chuyeån voán töø taøi khoaûn ngöôøi mua sang taøi khoaûn ngöôøi baùn moät caùch nhanh choùng. Quaù trình löu thoâng chuyeån voán töø taøi khoaûn ngöôøi mua sang taøi khoaûn ngöôøi baùn coù moät ñaëc ñieåm phi vaät chaát, vì khoâng gioáng nhö ñoàng tieàn giaáy ñöôïc chuyeån trao tay thöïc söï töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc, maø noù chính laø ñoàng tieàn ghi soå, raát thích öùng vôùi töøng nhu caàu cuûa giao dòch. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa ñoàng tieàn ghi soå, tieàn teä noùi chung ñaõ trôû thaønh moät coâng cuï heát söùc meàm deõo, noù khoâng toàn taïi döôùi daïng vaät chaát. Seùc vaø chuyeån khoaûn chæ laø caùch thöïc hieän, noù cho pheùp löu thoâng ñoàng tieàn ghi soå. Cô sôû cuûa vieäc phaùt haønh seùc hay thanh toaùn qua chuyeån khoaûn ñoù chính laø taøi khoaûn taïi Ngaân haøng. 1.2.3 – Chöùc naêng taïo “ buùt teä” theo caáp soá nhaân: Töø khi Ngaân haøng ra ñôøi, hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä coù ñöôïc böôùc phaùt trieån môùi. Trong quaù trình kinh doanh tieàn teä, caùc Ngaân haøng nhaän thaáy khaùch haøng ñaõ söû duïng giaáy chöùng nhaän tieàn göûi maø Ngaân haøng ñaõ caáp cho hoï ñeå chi traû caùc khoaûn nôï. Vì theá, caùc Ngaân haøng ñöa vaøo löu thoâng caùc loaïi tieàn giaáy Ngaân haøng ñöôïc chuyeån ñoåi ra vaøng qua nghieäp vuï tín duïng thay theá cho tieàn vaøng. Ñaây chính laø moät phaùt minh coù giaù trò trong lòch söû hoaït ñoäng cuûa tieàn teä. Vaøo cuoái theá kyû 19, heä thoáng Ngaân haøng hai caáp ñöôïc hình thaønh, caùc Ngaân haøng khoâng coøn hoaït ñoäng rieâng leõ maø ñaõ taïo ra moät heä thoáng, trong ñoù Ngaân haøng Nhaø nöôùc laø cô quan quaûn lyù veà tieàn teä- tín duïng, laø ngaân haøng cuûa caùc ngaân haøng. Caùc Ngaân haøng coøn laïi chuyeân kinh doanh tieàn teä, nhôø hoaït ñoäng trong heä thoáng caùc Ngaân haøng thöông maïi ñaõ taïo ra “ buùt teä” thay theá cho tieàn maët. Ñaây laø saùng kieán quan troïng thöù hai trong lòch söû hoaït ñoäng ngaân haøng. Chính nhôø phöông thöùc taïo
13 tieàn naøy maø Ngaân haøng chaúng nhöõng baûo ñaûm cho söï phaùt trieån cuûa mình, maø coøn trôû thaønh trung taâm tieàn teä cuûa ñôøi soáng kinh teá hieän ñaïi. Quaù trình taïo tieàn cuûa Ngaân haøng thöông maïi ñöôïc thöïc hieän thoâng qua hoaït ñoäng tín duïng vaø thanh toaùn trong heä thoáng Ngaân haøng trong moái lieân heä chaët cheõ vôùi heä thoáng Ngaân haøng Nhaø nöôùc. Chuùng ta giaû ñònh raèng taát caû caùc Ngaân haøng thöông maïi ñeàu khoâng giöõ laïi tieàn döï tröõ quaù möùc qui ñònh, caùc tôø seùc khoâng chuyeån thaønh tieàn maët vaø caùc yeáu toá phöùc taïp khaùc ñöôïc boû qua thì tieàn “ buùt teä” do caùc Ngaân haøng thöông maïi taïo ra baèng caùch bieán möùc tieàn göûi ban ñaàu taïi moät Ngaân haøng ñaàu tieân nhaän tieàn göûi thaønh moät khoaûn tieàn lôùn hôn gaáp nhieàu laàn khi thöïc hieän caùc nghieäp vuï tín duïng thanh toaùn qua nhieàu Ngaân haøng. Moät Ngaân haøng cho vay xong thì soá voán ñoù laïi chuyeån sang Ngaân haøng khaùc vaø seõ trôû thaønh voán tieàn göûi cuûa caùc Ngaân haøng khaùc. Ngaøy nay, tieàn cuûa heä thoáng NHTM chieám boä phaän lôùn trong toång khoái tieàn teä ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån. Moät neàn kinh teá caøng ñi daàn vaøo hieän ñaïi, caøng phaùt trieån bao nhieâu, neàn kinh teá aáy caøng söû duïng nhieàu hôn tieàn do caùc Ngaân haøng thöông maïi taïo ra. Caùc coâng cuï taïo ra tieàn cuûa Ngaân haøng thöông maïi thaät söï thuùc ñaåy vieäc taêng tröôûng neàn kinh teá. Vì vaäy, söï taïo tieàn cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi coù yù nghóa to lôùn vaø toaøn dieän: moät heä thoáng tín duïng naêng ñoäng coù vai troø cöïc kyø quan troïng nhö laø ngöôøi môû ñaàu, ngöôøi tham gia vaø laø ngöôøi quyeát ñònh ñoái vôùi moïi quaù trình saûn xuaát. Nhôø tín duïng taïo tieàn maø quaù trình saûn xuaát troâi chaûy, treân cô sôû ñoù taïo nguoàn tích luyõ cho baûn thaân Ngaân haøng thöông maïi vaø neàn kinh teá. Ñoàng thôøi coù vai troø quan troïng trong vieäc thöïc hieän chính saùch tieàn teä quoác gia, vì tín duïng Ngaân haøng thöïc hieän vai troø cuûa noù nhö laø moät keânh ñeå thoâng qua ñoù, tieàn cung öùng ñöôïc taêng leân hoaëc giaûm xuoáng phuø hôïp vôùi nhu caàu phaùt trieån kinh teá. Ngaân haøng thöông maïi taïo ra buùt teä xuaát phaùt töø tieàn cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc. Neáu khoâng coù söï raøng buoäc naøo, thì khaû naêng taïo ra buùt teä laø voâ haïn. Tuy
14 nhieân döôùi söï kieåm soaùt cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc, Ngaân haøng thöông maïi chæ taïo tieàn “buùt teä” trong moät giôùi haïn nhaát ñònh. Chöùc naêng taïo tieàn cuûa Ngaân haøng thöông maïi chæ thöïc hieän ñöôïc khi Ngaân haøng thöông maïi huy ñoäng ñaõ cho vay vaø soá tieàn vay ñoù phaûi luaân chuyeån trong heä thoáng Ngaân haøng thöông maïi. Do vaäy, neáu Ngaân haøng thöông maïi khoâng taïo ñöôïc tieàn coù nghóa laø Ngaân haøng thöông maïi ñaõ khoâng khoâng taïo ra ñieàu kieän thuaän lôïi cho quaù trình saûn xuaát. Trong thôøi kyø kinh teá keá hoaïch taäp trung , Ngaân haøng Vieät Nam khoâng môû roäng vieäc thu nhaän tieàn göûi vaøo taøi khoaûn seùc, vieäc thanh toaùn baèng seùc trong daân cö khoâng ñöôïc phoå bieán. Ngaân haøng ít cung caáp tín duïng qua taøi khoaûn tieàn göûi vaø taøi khoaûn vaõng lai , neân khaû naêng saùng taïo buùt teä cuûa Ngaân haøng raát haïn heïp, khoâng taïo ra ñöôïc boäi soá cuûa tieàn göûi ban ñaàu, maø chæ coù moät tyû leä phaàn traêm nhoû cuûa soá tieàn göûi aáy trôû laïi Ngaân haøng döôùi daïng gia taêng kyù thaùc öùng laäp. Muoán taïo ra buùt teä phaûi söû duïng caû heä thoáng Ngaân haøng. Moät Ngaân haøng ñôn ñoäc khoù coù khaû naêng taïo tieàn, hoaëc vieäc taïo tieàn dieãn ra ôû moät Ngaân haøng thöông maïi chæ laø taïm thôøi trong moät luùc naøo ñoù. Moät Ngaân haøng thöông maïi duy nhaát khoâng theå taïo döïng böùc tranh toaøn caûnh veà quaù trình taïo tieàn. Hay noùi caùch khaùc, quaù trình taïo tieàn laø heä quaû toång hôïp cuûa hoaït ñoäng nhaän tieàn göûi, thanh toaùn hoä vaø cho vay cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi vaø luoân coù söï trôï giuùp cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc. (Ngaân haøng Nhaø nöôùc söû duïng caùc coâng cuï chính saùch tieàn teä ñeå gia taêng hay khoáng cheá khaû naêng taïo tieàn cuûa Ngaân haøng thöông maïi theo yù ñoà cuûa mình). Vieäc taïo tieàn cuûa Ngaân haøng thöông maïi ñeán luùc naøo ñoù, giôùi haïn naøo ñoù seõ loâi cuoán vieäc phaùt haønh theâm tieàn cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc, bôûi vì vieäc taïo tieàn coù khaû naêng laø cho caùc Ngaân haøng thöông maïi maát khaû naêng chi traû tieàn maët vaø luùc ñoù Ngaân haøng Nhaø nöôùc phaûi cho caùc Ngaân haøng thöông maïi vay ñeå buø ñaép thieáu huït thanh khoaûn; trong khi ñoù, Ngaân haøng Nhaø nöôùc khoâng cho vay caùc toå chöùc taøi chính phi ngaân haøng vì chuùng khoâng taïo ra tieàn.
15 1.3. Hoaït ñoäng kinh doanh Ngaân haøng thöông maïi: 1.3.1. Huy ñoäng voán. Huy ñoäng voán laø hoaït ñoäng chuû yeáu vaø thöôøng xuyeân cuûa Ngaân haøng thöông maïi, laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc Ngaân haøng. Nguoàn voán huy ñoäng chieám tyû troïng lôùn nhaát trong toång nguoàn voán hoaït ñoäng cuûa Ngaân haøng. Veà phöông dieän phaùp lyù, ngöôøi göûi tieàn coù quyeàn löïa choïn caùc loaïi tieàn göûi theo yeâu caàu vaø ñöôïc höôûng caùc dòch vuï ngaân quyõ do Ngaân haøng Nhaø nöôùc cung öùng hoaëc ñöôïc höôûng laõi suaát, ñoàng thôøi Ngaân haøng tuøy nghi söû duïng tieàn göûi ñoù vaøo hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng vôùi cam keát thöïc hieän vieäc hoaøn traû vaøo thôøi ñieåm maø ngöôøi göûi yeâu caàu ñoái vôùi töøng loaïi tieàn göûi. Luaät phaùp cuõng qui ñònh roû traùch nhieäm vaø quyeàn lôïi cuûa Ngaân haøng khi nhaän tieàn göûi cuûa khaùch haøng, vaø chính nghieäp vuï göûi tieàn laø moät tieâu chuaån ñeå phaân bieät giöõa Ngaân haøng thöông maïi vaø caùc toå chöùc taøi chính trung gian khaùc. Ngaân haøng thöông maïi trôû thaønh ngöôøi baûo quaûn caùc soá tieàn ñoù, ñöôïc pheùp söû duïng vaøo hoaït ñoäng chuyeân moân cuûa mình, nhöng ñoàng thôøi cuõng coù traùch nhieäm hoaøn laïi voán trong caùc ñieàu kieän ñaõ ñöôïc qui ñònh. Ngaân haøng thöông maïi huy ñoäng voán döôùi caùc hình thöùc sau: -Tieàn göûi thanh toaùn : Laø loaïi tieàn göûi ñöôïc caùc toå chöùc kinh teá, caù nhaân göûi vaøo Ngaân haøng ñeå thöïc hieän caùc khoaûn chi traû trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø tieâu duøng. Ñaây laø moät boä phaän tieàn ñang chôø thanh toaùn, khaùch haøng göûi tieàn khoâng maát quyeàn söû duïng soá tieàn aáy. Hoï coù theå ruùt ra, chuyeån nhöôïng hoaëc chi traû trong thanh toaùn baát kyø luùc naøo theo yeâu caàu. Tieàn göûi thanh toaùn ñöôïc theå hieän ôû Ngaân haøng thöông maïi treân hai loaïi taøi khoaûn:
16 * Taøi khoaûn tieàn göûi thanh toaùn ( taøi khoaûn giao dòch hay taøi khoaûn seùc), taøi khoaûn naøy coù soá dö coù, khaùch haøng chæ ñöôïc söû duïng trong phaïm vi tieàn göûi cuûa mình. *Taøi khoaûn vaõng lai : taøi khoaûn naøy coù theå dö coù hoaëc dö nôï, nghóa laø khaùch haøng ngoaøi vieäc söû duïng voán tieàn göûi cuûa mình coøn ñöôïc duøng khoaûn tieàn do Ngaân haøng cho vay theo söï thoûa thuaän tröôùc giöõa Ngaân haøng vaø khaùch haøng. Tieàn göûi cuûa caùc toå chöùc kinh teá : Laø loaïi tieàn göûi maø caùc toå chöùc, doanh nghieäp thöôøng xuyeân göûi taïi NHTM. Tieàn göûi caùc toå chöùc kinh teá coù theå chia ra : tieàn göûi coù kyø haïn vaø khoâng kyø haïn: *Tieàn göûi khoâng kyø haïn: Ñaây laø loaïi tieàn göûi theå hieän khoaûn tieàn taïm thôøi nhaøn roåi, hoï göûi tieàn vaøo Ngaân haøng khoâng chuù troïng muïc ñích sinh lôøi , maø vì muïc ñích an toaøn taøi saûn, khi caàn coù theå ruùt ra moät caùch deå daøng. *Tieàn göûi coù kyø haïn: Laø loaïi tieàn göûi ñöôïc uûy thaùc vaøo Ngaân haøng , coù söï thoûa thuaän veà thôøi gian ruùt tieàn giöõa Ngaân haøng vôùi khaùch haøng. Tieàn göûi coù kyø haïn ñöôïc höôûng laõi suaát coá ñònh. Tuy nhieân, giöõa caùc loaïi tieàn göûi coù kyø haïn khaùc nhau thì laõi suaát seõ khaùc nhau, thôøi haïn göûi caøng daøi thì laõi suaát caøng cao bôûi vì Ngaân haøng coù theå duøng tieàn göûi naøy ñeå ñaàu tö vaøo nhöõng dòch vuï hoaëc saûn xuaát laâu daøi, lôïi töùc cao vaø oån ñònh hôn. -Tieàn göûi tieát kieäm: chuû yeáu laø tieát kieäm cuûa daân cö, goàm caùc loaïi sau: +Tieát kieäm khoâng kyø haïn: Laø khoaûn tieàn göûi maø chuû taøi khoaûn coù theå ruùt tieàn ra baát kyø luùc naøo maø khoâng phaûi baùo tröôùc. Soá dö taøi khoaûn naøy thöôøng khoâng lôùn , nhöng coù öu ñieåm hôn so vôùi tieàn göûi thanh toaùn vì soá dö cuûa loaïi tieàn göûi naøy ít bieán ñoäng. + Tieát kieäm coù kyø haïn:
17 Ngaân haøng thöông maïi thöôøng huy ñoäng tieát kieäm vôùi kyø haïn töø ba thaùng ñeán moät naêm. Veà nguyeân taéc, moät khi khaùch haøng ñaõ göûi tieàn vaøo taøi khoaûn naøy, seõ khoâng ñöôïc ruùt ra tröôùc haïn. Ñeå taêng söùc caïnh tranh trong thu huùt tieàn göûi , moät soá Ngaân haøng thöông maïi vaãn cho khaùch haøng ruùt tieàn tröôùc haïn, nhöng trong tröôøng hôïp naøy tieàn göûi cuûa khaùch haøng chæ ñöôïc tính theo laõi suaát khoâng kyø haïn. +Tieát kieäm daøi haïn: ñoái vôùi taøi khoaûn naøy, baát kyø luùc naøo chuû taøi khoaûn cuõng coù theå göûi tieàn vaøo taøi khoaûn vôùi soá löôïng khoâng haïn cheá, nhöng chæ ñöôïc ruùt ra khi ñeán haïn. Ñaây laø loaïi hình tieát kieäm maø Ngaân haøng caàn taän duïng nhaèm taïo caùc nguoàn voán coù tính oån ñònh cao phuïc vuï cho hoaït ñoäng caáp tín duïng daøi haïn . Ngoaøi caùc hình thöùc tieàn göûi, caùc Ngaân haøng thöông maïi coøn huy ñoäng voán döôùi caùc hình thöùc khaùc ñeå thu huùt caùc khoaûn tieàn nhaøn roåi cuûa caùc chuû theå trong neàn kinh teá baèng caùch phaùt haønh chöùng chæ tieàn göûi vaø traùi phieáu. Caû hai hình thöùc huy ñoäng naøy ñeàu phaùt haønh töøng ñôït vaø moåi laàn phaùt haønh phaûi ñöôïc pheùp cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc hoaëc cuûa Uûy ban chöùng khoaùn quoác gia. -Phaùt haønh chöùng chæ tieàn göûi coù meänh giaù lôùn: Vieäc huy ñoäng caùc chöùng chæ tieàn göûi thuoäc loaïi naøy coù yù nghóa quan troïng trong vieäc quaûn lyù taøi saûn nôï hôn laø bieän phaùp ñeå caùc Ngaân haøng thöông maïi huy ñoäng voán vì noù chæ ñöôïc söû duïng khi caàn thieát. Möùc laõi ñöôïc traû cho caùc chöùng chæ tieàn göûi do söï thoûa thuaän tröïc tieáp giöõa Ngaân haøng vaø ngöôøi göûi tieàn hoaëc ôû möùc maø ngöôøi göûi tieàn coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Xuaát phaùt töø thöïc teá khaùch quan : nhöõng ngöôøi mua chöùng chæ tieàn göûi naøy raát nhaïy caûm vôùi söï thay ñoåi cuûa laõi suaát. Ñeå huy ñoäng ñöôïc voán nhaèm ñaùp öùng caùc nhu caàu thanh toaùn hay nhu caàu tín duïng, caùc Ngaân haøng thöông maïi coù theå ñöa ra caùc möùc laõi suaát cao hôn so vôùi caùc chöùng chæ tieàn göûi khaùc. - Phaùt haønh traùi phieáu: Traùi phieáu Ngaân haøng laø moät coâng cuï vay nôï daøi haïn treân thò tröôøng voán döôùi hình thöùc giaáy nhaän nôï do caùc toå chöùc tín duïng phaùt haønh
18 ñeå huy ñoäng voán, trong ñoù cam keát traû laõi vaø goác cho ngöôøi mua (hoaëc ngöôøi sôû höõu) sau moät thôøi gian nhaát ñònh. Veà phía ngöôøi mua, traùi phieáu Ngaân haøng laø giaáy chöùng nhaän vieäc ñaàu tö voán vaø quyeàn ñöôïc höôûng thu nhaäp cuûa ngöôøi mua treân soá tieàn mua traùi phieáu Ngaân haøng. Thöïc chaát, hình thöùc taïo voán naøy ñaõ giuùp cho caùc Ngaân haøng thöông maïi chuû ñoäng trong vieäc huy ñoäng voán ñeå thöïc hieän caùc döï aùn ñaàu tö daøi haïn vì nguoàn voán naøy coù tính oån ñònh cao veà thôøi gian söû duïng vaø laõi suaát. 1.3.2. Hoaït ñoäng tín duïng. Chuùng ta bieát raèng: Tín duïng laø moät phaïm truø kinh teá, noù ñaõ toàn taïi vaø phaùt trieån qua nhieàu hình thaùi kinh teá-xaõ hoäi. Neáu hieåu theo nghóa heïp thì tín duïng laø söï vay möôïn trong ñoù hai chuû theå ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay , seõ thoûa thuaän moät thôøi haïn nôï vaø möùc laõi suaát cuï theå. Neáu hieåu theo nghóa roäng thì tín duïng laø söï vaän ñoäng cuûa caùc nguoàn voán töø nôi thöøa ñeán nôi thieáu. Töø tín duïng ñöôïc söû duïng ngaøy nay (tieáng Anh: Credit, Phaùp: Creùdit) xuaát phaùt töø goác Latin Creditum laø loøng tin vaø söï tín nhieäm. ÔÛ ñaây muoán noùi veà nieàm tin maø ngöôøi cho vay höôùng veà ngöôøi ñi vay khi ñem tieàn baïc, taøi saûn ra cho vay, hoï phaûi coù cô sôû tin raèng ngöôøi ñi vay seõ hoaøn traû nôï ñuùng haïn vaø ngöôïc laïi ngöôøi ñi vay cuõng tin töôûng vaøo Ngaân haøng khi ñem taøi saûn cuûa mình theá chaáp, caàm coá vaøo Ngaân haøng. Noùi caùch khaùc ñeå quan heä tín duïng toàn taïi ñoøi hoûi phaûi taïo laäp ñöôïc nieàm tin vaø ñaây laø cô sôû quan troïng cho quan heä tín duïng hình thaønh. Nhö vaäy khaùi nieäm toång quaùt veà tín duïng coù theå ñöa ra laø: tín duïng laø moät quan heä vay möôïn döïa treân nguyeân taéc coù hoaøn traû (caûø voán vaø laõi) sau moät thôøi gian nhaát ñònh. Töø khaùi nieäm treân cho thaáy trong quan heä tín duïng ngöôøi cho vay chæ nhöôïng laïi quyeàn söû duïng voán cho ngöôøi ñi vay trong moät thôøi gian nhaát ñònh. Tuy nhieân, ngöôøi ñi vay khoâng coù quyeàn sôû höõu treân soá voán aáy neân phaûi hoaøn traû laïi cho ngöôøi ñi vay khi ñeán thôøi haïn ñaõ thoaû thuaän. Söï hoaøn traû naøy khoâng chæ laø söï baûo toàn veà
19 maët giaù trò maø voán tín duïng coøn ñöôïc taêng theâm döôùi hình thöùc lôïi töùc. ÔÛ ñaây, quaù trình vaän ñoäng mang tính chaát hoaøn traû cuûa tín duïng laø bieåu hieän ñaëc tröng nhaát veà söï khaùc bieät giöõa quan heä tín duïng vaø caùc moái quan heä khaùc. Quan heä tín duïng duø vaän ñoäng ôû phöông thöùc saûn xuaát naøo, ñoái töôïng vay möôïn laø haøng hoaù hay tieàn teä thì tín duïng cuõng mang ba ñaëc ñieåm cô baûn: - Ngöôøi cho vay chuyeån giao moät löôïng taøi saûn do mình sôû höõu cho ngöôøi ñi vay ñöôïc quyeàn söû duïng trong moät thôøi gian nhaát ñònh. - Thôøi haïn tín duïng ñöôïc xaùc ñònh do thoaû thuaän giöõa ngöôøi cho vay vaø ngöôøi ñi vay. - Ngöôøi sôû höõu tín duïng ñöôïc nhaän moät phaàn thu nhaäp döôùi hình thöùc lôïi töùc. 1.3.2.1- Chöùc naêng cuûa tín duïng: trong neàn kinh teá haøng hoaù, tín duïng theå hieän 2 chöùc naêng cô baûn sau: a/ Taäp trung vaø phaân phoái laïi voán tieàn teä laø 2 quaù trình thoáng nhaát trong söï vaän haønh cuûa heä thoáng tín duïng. ÔÛ ñaây söï coù maët cuûa tín duïng ñöôïc xem nhö chieác caàu noái giöõa caùc nguoàn cung – caàu veà voán tieàn teä trong neàn kinh teá. Thoâng qua chöùc naêng naøy, tín duïng ñaõ tröïc tieáp tham gia ñieàu tieát caùc nguoàn voán taïm thôøi thöøa töø caùc caù nhaân, caùc toå chöùc kinh teá ñeå boå sung kòp thôøi cho nhöõng doanh nghieäp, nhaø nöôùc hay caù nhaân ñang gaëp thieáu huït veà voán. Noùi caùch khaùc: - Khaâu taäp trung, tín duïng laø nôi taäp hôïp nhöõng nguoàn voán taïm thôøi nhaøn roãi trong xaõ hoäi. - Khaâu phaân phoái laïi voán tieàn teä, tín duïng laø nôi ñaùp öùng nhu caàu voán cho doanh nghieäp, caùc caù nhaân vaø cho caû ngaân saùch. Khaùc vôùi phöông phaùp ngaân saùch, vieäc phaân phoái mang tính chaát caáp phaùt khoâng hoaøn traû phuïc vuï chuû yeáu cho lónh vöïc phi saûn xuaát; phaân phoái voán qua heä thoáng tín duïng treân cô sôû hoaøn traû, phuïc vuï chuû yeáu cho nhu caàu saûn xuaát löu thoâng