Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hệ thống kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu mục tiêu tổng quát là thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện hệ thống KSNB tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hệ thống kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN MINH HUYỀN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN MINH HUYỀN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 8 34 02 01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN QUỲNH HOA TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
TÓM TẮT LUẬN VĂN Luận văn với đề tài hệ thống kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) có mục tiêu nghiên cứu về hệ thống kiểm soát nội bộ tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi. Với mục tiêu cụ thể là đánh giá thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ và nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến hệ thống kiểm soát nội bộ tại BIDV là chi nhánh Hàm Nghi, có tiền thân là một chi nhánh lớn nhất cả về quy mô hoạt động và nhân sự trong các chi nhánh Ngân hàng Thương mại cổ phần Phát triển Nhà đồng bằng sông Cửu Long (MHB) trước đây. Thời gian của nghiên cứu là trong khoảng 3 năm sau sáp nhập từ tháng 5 năm 2015 đến hết quý III năm 2018. Với mục tiêu nghiên cứu đã chọn, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu thống kê thông qua việc thu thập các văn bản, quan sát quy trình, quy định, báo cáo, biên bản kiểm tra, thu thập số liệu hoạt động của BIDV chi nhánh Hàm Nghi sau đó tổng hợp và phân tích. Đồng thời tác giả thực hiện phỏng vấn các chuyên gia tại chi nhánh để thu thập ý kiến đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi và xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hệ thống kiểm soát nội bộ tại chi nhánh. Từ đó đánh giá thực trạng hoạt động kiểm soát nội bộ tại chi nhánh, tìm ra các ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế của hệ thống kiểm soát nội bộ tại chi nhánh và căn cứ vào đó đề xuất các giải pháp, kiến nghị phù hợp để hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Chi nhánh trong thời gian tới.
LỜI CAM ĐOAN Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Tác giả Nguyễn Minh Huyền
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cám ơn quý thầy cô là giảng viên trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tâm giảng dạy, hướng dẫn cách nghiên cứu và các kiến thức mới cho tác giả trong suốt 2 năm học của khóa đào tạo sau Đại học vừa qua. Tác giả xin chân thành cám ơn Thầy Võ Minh Đức là giáo viên chủ nhiệm lớp CH18A cùng các thầy cô của văn phòng khoa sau Đại học đã luôn theo sát nhắc nhở và giúp tác giả cùng các bạn trong quá trình học tập và hoàn thành khóa luận. Tác giả xin gửi lời tri ân sâu sắc đến tiến sĩ Nguyễn Quỳnh Hoa, là người đã tốn nhiều công sức, trí tuệ hướng dẫn nghiêm khắc, tỉ mỉ và luôn hỗ trợ tác giả hoàn thành bài luận văn này. Tác giả xin cám ơn các thầy cô trong hội đồng bảo vệ đề cương và bảo vệ luận văn đã dành thời gian quý báu của mình để đọc và theo dõi phần trình bày của tác giả để đưa ra những nhận xét góp ý cho tác giả thấy được những thiếu sót cần chỉnh sửa trong kết quả nghiên cứu làm khóa luận này của tác giả và tiếp tục quá trình nghiên cứu chuyên sâu hơn trong tương lai. Xin gởi lời cám ơn đến các đồng chí lãnh đạo, bạn bè đồng nghiệp đã luôn tạo điều kiện giúp đỡ, đóng góp những ý kiến quý báu từ sự hiểu biết và kinh nghiệm thực tế làm việc của bản thân để hỗ trợ tác giả hoàn thành luận văn. Tác giả xin gửi lời cảm tạ sâu sắc nhất đến mẹ, chồng và các con đã luôn cảm thông, động viên, ủng hộ và tạo điều kiện hỗ trợ cả về mặt vật chất lẫn tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập khóa học sau Đại học và nghiên cứu hoàn thành bài khóa luận này. Tác giả Nguyễn Minh Huyền
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... i DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................................ iv PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ v 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. v 2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................. vii 2.1. Mục tiêu tổng quát: .................................................................................. vii 2.2. Mục tiêu cụ thể ......................................................................................... vii 3. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................... vii 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................... viii 4.1. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................. viii 4.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. viii 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................... viii 6. Tổng quan về đề tài nghiên cứu ................................................................ ix 7. Kết cấu của luận văn ................................................................................. xii CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI............................................................................................... 1 1.1. Khái niệm cơ bản ......................................................................................... 1 1.1.1. Khái niệm kiểm soát nội bộ .......................................................................... 1 1.1.2. Hệ thống kiểm soát nội bộ ............................................................................ 3 1.1.3. Khái niệm Hệ thống Kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng thương mại. ............. 4 1.2. Vai trò của KSNB tại Ngân hàng thƣơng mại .......................................... 4 1.2.1. Bảo vệ tài sản và độ tin cậy của các báo cáo tài chính ................................. 5 1.2.2 . Bảo đảm việc tuân thủ luật pháp và các quy định. ...................................... 5 1.2.3. Dự báo và ngăn ngừa rủi ro. ......................................................................... 6 1.3. Các bộ phận cấu thành KSNB .................................................................... 7 1.3.1. Môi trường kiểm soát (Control environment) .............................................. 7 1.3.2. Đánh giá rủi ro (Risk Assessment) ............................................................... 8 1.3.3. Hoạt động kiểm soát (Control Activities) ..................................................... 9
1.3.4. Thông tin và truyền thông (Information and Communication) .................. 10 1.3.5. Hoạt động giám sát (Monitoring Activities) ............................................... 10 1.4. Mục tiêu của kiểm soát nội bộ: ................................................................. 11 1.4.1. Tính hiệu lực và hiệu quả (Effectiveness and Efficiency) .......................... 12 1.4.2. Tính đáng tin cậy của báo cáo tài chính (Reliability of financial Reporting)12 1.4.3. Tính tuân thủ (Compliance) ........................................................................ 13 1.5. Phân loại hoạt động kiểm soát nội bộ ...................................................... 13 1.6. Ðặc điểm của NHTM ảnh hƣởng đến việc xây dựng và vận hành của hệ thống KSNB ..................................................................................................... 14 1.7. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động của kiểm soát nội bộ tại ngân hàng thƣơng mại .................................................................................................. 15 1.7.1. Nhân tố bên trong ....................................................................................... 15 1.7.2. Nhân tố bên ngoài ....................................................................................... 19 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ........................................................................................ 19 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM CHI NHÁNH HÀM NGHI ........................................................................................................................ 21 2.1. Giới thiệu chung các quan điểm về KSNB tại Việt Nam ....................... 21 2.1.1. Quan điểm về kiểm soát nội bộ: ................................................................. 21 2.1.2. Quan điểm về kiểm soát nội bộ trong hoạt động ngân hàng: ..................... 22 2.2. Giới thiệu tổng quan về ngân hàng TMCP Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam ..................................................................................................................... 24 2.3. Giới thiệu về Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Hàm Nghi .................................................................................................. 25 2.3.1. Cơ cấu bộ máy tổ chức: .............................................................................. 25 2.3.2. Kết quả hoạt động kinh doanh của chi nhánh giai đoạn từ 22/5/2015 đến hết 31/12/2017. .......................................................................................................... 27 2.4. Thực trạng hệ thống KSNB tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi ................. 31 2.4.1. Về môi trường kiểm soát ............................................................................ 31 2.4.2. Về đánh giá rủi ro ....................................................................................... 35 2.4.3. Về hoạt động kiểm soát .............................................................................. 39
2.4.4. Về thông tin truyền thông ........................................................................... 44 2.4.5. Về giám sát ................................................................................................. 45 2.5. Kết quả phỏng vấn các chuyên gia về các nhân tố ảnh hƣởng đến KSNB tại BIDV Chi nhánh Hàm Nghi .............................................................. 46 2.5.1. Tiêu chí lựa chọn chuyên gia mời tham dự phỏng vấn .............................. 47 2.5.2. Kết quả phỏng vấn .................................................................................... 47 2.6. Đánh giá về hệ thống KSNB tại BIDV CN Hàm Nghi ........................... 49 2.6.1. Kết quả đạt được ......................................................................................... 49 2.6.2. Các hạn chế ................................................................................................. 50 2.6.3. Nguyên nhân .............................................................................................. 51 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ........................................................................................ 54 CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI BIDV CHI NHÁNH HÀM NGHI ......................... 55 3.1. Xu hƣớng phát triển của hệ thống kiểm soát nội bộ tại NHTM ........... 55 3.1.1. Trên thế giới ................................................................................................ 55 3.1.2. Tại Việt Nam .............................................................................................. 55 3.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi ..................................................................................................................... 56 3.2.1. Về môi trường kiểm soát ............................................................................. 56 3.2.2. Về đánh giá rủi ro ....................................................................................... 58 3.2.3. Về hoạt động kiểm soát .............................................................................. 59 3.2.4. Về thông tin và truyền thông ...................................................................... 60 3.2.5. Về hoạt động giám sát ................................................................................ 61 3.3. Kiến nghị đối với Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam .. 61 3.4. Kiến nghị với các cơ quan hữu quan ....................................................... 64 3.4.1. Kiến nghị đối với Ngân hàng nhà nước ...................................................... 64 3.4.2. Kiến nghị đối với các cơ quan hữu quan .................................................... 65 3.4.3. Kiến nghị đối với nơi đào tạo cán bộ cho ngành Ngân hàng...................... 66 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3. ....................................................................................... 67 PHẦN KẾT LUẬN .................................................................................................. 68 TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT ............................................................. 69
TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG ANH .............................................................. 71 PHỤ LỤC 1. BẢNG CÂU HỎI PHỎNG VẤN .................................................... 72 PHỤ LỤC 2. DANH SÁCH CHUYÊN GIA ĐÃ PHỎNG VẤN ......................... 74 PHỤ LỤC 3. BẢNG TRẢ LỜI CÂU HỎI PHỎNG VẤN................................... 77 PHỤ LỤC 4. VIỆC SÁP NHẬP MHB VÀO BIDV ............................................. 83
i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt American Institute of Certified Hiệp hội kế toán viên công AICPA Public Accountants chứng Hoa Kỳ Ngân hàng Thương Mại Cổ Bank for Investment and BIDV Phần Đầu tư và Phát triển Development of Viet Nam Việt Nam Basel Committee on Banking Uỷ ban Basel về giám sát BCBS supervision ngân hàng BSC Balanced Scorecard Thẻ điểm cân bằng BGĐ - Ban Giám đốc CAR Capital Adequary Ratio Tỉ lệ an toàn vốn tối thiểu CN - Chi nhánh The Committee of Sponsoring COSO Organizations of the Treadway - Commission HĐQT - Hội đồng quản trị HTKSNB - Hệ thống Kiểm soát nội bộ International Organization of INTOSAI Cơ quan kiểm toán tối cao Supreme Audit Institutions KSNB - Kiểm soát nội bộ Ngân hàng Thương Mại Cổ MHB MEKONG HOUSING BANK Phần Phát triển Nhà Đồng Bằng Sông Cửu Long M&A Merges and acquisitions Mua bán và sáp nhập
ii NHNN - Ngân hàng nhà nước NHTM - Ngân hàng thương mại P.QLNB - Phòng Quản lý Nội bộ P.QLRR - Phòng Quản lý Rủi ro P.KTNQ - Phòng Kế toán Ngân quỹ TCTD - Tổ chức tín dụng TMCP - Thương mại cổ phần RRHĐ Rủi ro hoạt động
iii DANH MỤC BẢNG SỐ THỨ TỰ BẢNG TÊN BẢNG BẢNG 2.1. CÁC CHỈ TIÊU TÀI CHÍNH CỦA BIDV CHI NHÁNH HÀM NGHI TỪ 22/5/2015 ĐẾN 30/9/2015 BẢNG 2.2. QUY MÔ HUY ĐỘNG VỐN GIAI ĐOẠN 2015 -2017 BẢNG 2.3. QUY MÔ TÍN DỤNG GIAI ĐOẠN 2015 -2017
iv DANH MỤC CÁC HÌNH SỐ THỨ TỰ HÌNH TÊN HÌNH HÌNH 1.1. Internal control framework - Principles and Components HÌNH 2.1. Mô hình tổ chức của BIDV- Chi nhánh Hàm Nghi
v PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân hàng được ví như hệ thống mạch máu nuôi sống cơ thể chính là nền kinh tế của một quốc gia. Ngành ngân hàng có ảnh hưởng trực tiếp và rất nhạy cảm đối với sức khỏe của nền kinh tế. Bất kỳ một rủi ro phát sinh từ một ngân hàng thương mại (NHTM) đều có thể gây ra hiệu ứng dây chuyền cho cả hệ thống và ngay lập tức tác động tiêu cực đến tất cả hoạt động kinh tế, chính trị của đất nước. Vì vậy, an toàn, kiểm soát, phòng tránh và hạn chế được tác động của rủi ro chính là mục tiêu quan trọng luôn được đặt lên hàng đầu trong mọi hoạt động của một ngân hàng. Để thực hiện được được điều này không thể thiếu sự góp sức cực kỳ quan trọng của hệ thống kiểm soát nội bộ. Hệ thống kiểm soát nội bộ (HTKSNB) luôn gắn liền từng ngày từng giờ trong từng hoạt động, từng nghiệp vụ của mỗi ngân hàng, tổ chức tín dụng. Đây chính là công cụ hữu hiệu giúp cho nhà quản trị có thể giám sát mọi hoạt động, phát hiện, thiết lập được các biện pháp ngăn chặn các rủi ro và đưa ra được các thông tin báo cáo tin cậy cho quá trình đánh giá, điều hành, hoạch định chiến lược phát triển cho ngân hàng mình. HTKSNB được thiết lập tốt và vận hành đúng sẽ giúp mọi hoạt động của ngân hàng thương mại được giám sát chặt chẽ hơn. Môi trường kiểm soát hợp lý sẽ giúp tăng tính tuân thủ trong quá trình tác nghiệp của từng nghiệp vụ để đưa đến được kết quả cuối cùng là các số liệu báo cáo tài chính chính xác, đáng tin cậy phục vụ cho công tác đánh giá kết quả hoạt động, xây dựng kế hoạch chiến lược cho ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng phát triển bền vững tạo nền tảng cho sự thành công trong hoạt động kinh doanh. Trong những năm gần đây, hàng loạt các vụ án liên quan đến ngành ngân hàng đã và đang làm mất lòng tin của khách hàng trong nước cũng như các nhà đầu tư quốc tế đối với ngân hàng Việt Nam. Nhiều NHTM hoạt động yếu kém, kiểm soát lỏng lẻo, lâm vào tình trạng nợ xấu cao... đã buộc phải tiến đến bước sáp nhập, thậm chí bị mua lại với giá 0 đồng. Điều này đặt ra nghịch lý, tại sao luôn là một tổ chức có HTKSNB được xây dựng khá chặt chẽ, bài bản, để lượng định và phòng tránh rủi ro, các quy trình tác nghiệp luôn được chuẩn hóa và được giám sát đầy đủ
vi nhưng hệ thống ngân hàng vẫn xảy ra liên tục nhiều nhiều vụ án như vậy. Có phải nguyên nhân do HTKSNB tại các NHTM đã không phát huy được vai trò của mình trong thực tế. Đây đang là một vấn đề quan trọng và cấp thiết đặt ra cho từng NHTM nói riêng và cả hệ thống ngân hàng Việt Nam nói chung cần phải nghiên cứu để khắc phục, hoàn thiện hệ thống KSNB, mang lại sự an toàn và uy tín trong hoạt động của ngành Ngân hàng. Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Hàm Nghi (BIDV CN Hàm Nghi) ra đời từ sự sáp nhập, tiếp nhận toàn bộ con người, cơ sở vật chất và hoạt động từ Ngân hàng TMCP Phát triển Nhà đồng bằng sông Cửu Long - Chi nhánh Sài Gòn (MHB CN Sài Gòn). Mang đặc thù của một NHTM sau sáp nhập, luôn đứng giữa những điều mâu thuẫn từ con người, quy trình của hệ thống cũ và mới đến việc cạnh tranh đối phó và tìm cách vươn lên trong môi trường còn nhiều mâu thuẫn về cách làm việc nên vai trò của hệ thống KSNB càng cần chú trọng. Tính đến thời điểm hiện tại, sau hơn ba năm sáp nhập và đi vào hoạt động, hệ thống KSNB của BIDV vốn được xây dựng rất quy mô và chặt chẽ đã được triển khai tại BIDV CN Hàm Nghi. Tuy nhiên, hoạt động của hệ thống KSNB tại chi nhánh vẫn còn tồn tại nhiều bất cập. Quá trình chuyển đổi tích hợp số liệu hoạt động vẫn còn những sai sót về các thông tin khách hàng và hiện nay vẫn đang tiếp tục cập nhật điều chỉnh vì cách quản lý theo dõi thông tin của hai hệ thống chương trình dữ liệu là hoàn toàn khác biệt. Hệ thống KSNB đã không lường trước được hết mọi vấn đề phát sinh trong lúc xây dựng ban hành quy trình tích hợp nên vẫn xảy ra những sai sót rủi ro trong thực tế. Hệ thống thông tin và trao đổi thông tin trong HTKSNB của chi nhánh vẫn còn sai sót, thiếu chính xác dẫn tới sự chậm trễ và mất thời gian trong việc đối chiếu kiểm tra tổng hợp số liệu báo cáo, xác minh lại thông tin, các quy trình quy định BIDV ban hành nhằm mục đích kiểm soát tuy có triển khai nhưng quá trình thực hiện vẫn chưa thực sự đảm bảo đầy đủ và trọn vẹn, môi trường kiểm soát chưa được chuẩn hóa, hoạt động kiểm tra giám sát chưa chặt chẽ... Chính vì vậy, tác giả đã lựa chọn đề tài nghiên cứu “Hệ thống kiểm soát nội bộ tại Ngân
vii hàng Thƣơng mại Cổ phần Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam” làm đề tài luận văn thạc sĩ. Với mục đích thông qua việc thực hiện đề tài nghiên cứu đã chọn, tác giả sẽ phác họa được bức tranh toàn cảnh về HTKSNB của BIDV tại chi nhánh Hàm Nghi - một NHTM sau sáp nhập và các bất cập cần giải quyết. Từ đó, có thể đưa ra các giải pháp và kiến nghị thích hợp để hệ thống KSNB của BIDV tại chi nhánh Hàm Nghi có thể đạt được các mục tiêu hướng tới của một HTKSNB là tính hiệu lực, hiệu quả, sự tin cậy của các báo cáo tài chính, sự tuân thủ các quy định của ngành, của pháp luật và đảm bảo được tính minh bạch phù hợp với điều kiện thực tế và xu hướng phát triển hoạt động kinh doanh ngân hàng ngày càng nhiều thay đổi phức tạp nhiều rủi ro và áp lực. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát: Luận văn nghiên cứu mục tiêu tổng quát là thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện hệ thống KSNB tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi. 2.2. Mục tiêu cụ thể Nhằm đạt được mục tiêu tổng quát nêu trên, bài luận văn cần có những mục tiêu cụ thể như sau: - Đánh giá thực trạng hệ thống KSNB của BIDV tại BIDV CN Hàm Nghi. - Nhận diện các nhân tố có ảnh hưởng đến hệ thống KSNB của BIDV tại chi nhánh Hàm Nghi. - Đề xuất các giải pháp và các kiến nghị để hoàn thiện hệ thống KSNB tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi. 3. Câu hỏi nghiên cứu Để hoàn thành các mục tiêu cụ thể đã nêu ở phần trên, luận văn cần có những câu hỏi: - Câu hỏi 1: Thực trạng của hệ thống KSNB của BIDV tại BIDV Chi nhánh Hàm Nghi hiện nay như thế nào?
viii - Câu hỏi 2: Các nhân tố nào ảnh hưởng đến hệ thống KSNB của BIDV chi nhánh Hàm Nghi? - Câu hỏi 3: Các giải pháp và kiến nghị nào giúp hoàn thiện hệ thống KSNB của BIDV chi nhánh Hàm Nghi? 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Hệ thống kiểm soát nội bộ tại NHTM. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Luận văn nghiên cứu hệ thống kiểm soát nội bộ của BIDV chi nhánh Hàm Nghi. - Phạm vi thời gian: Tác giả chọn khoảng thời gian nghiên cứu của luận văn trong giai đoạn từ sau sáp nhập (22/5/2015) đến hết quý 3 năm 2018 (30/9/2018). 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn thực hiện theo phương pháp nghiên cứu thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh và phương pháp phỏng vấn các chuyên gia. - Tổng hợp, chọn lọc phân tích thông tin từ các tài liệu nghiên cứu chuyên ngành, giáo trình, sách chuyên ngành, luật, thông tư, Báo cáo COSO, Hiệp ước BASEL, các văn bản quy định, văn bản luật, văn bản hướng dẫn của NHNN, của các cơ quan ban ngành, của BIDV, các quy trình, các bộ quy chuẩn nội bộ, văn bản kế hoạch chiến lược phát triển, tuyên bố sứ mệnh, tầm nhìn đã được BIDV ban hành, các văn bản liên quan rủi ro hoạt động, và cảnh báo nguy cơ rủi ro định kỳ BIDV công bố trên mạng nội bộ của hệ thống để làm nền tảng và cơ sở đối chiếu cho nghiên cứu của mình và đánh giá về việc xây dựng và quy mô của HTKSNB BIDV đang được triển khai. - Phân tích quy trình hoạt động thực tế hàng ngày tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi, thu thập số liệu hoạt động thực tế từ các báo cáo tài chính của BIDV Chi nhánh Hàm Nghi
ix - Thống kê các báo cáo các đợt tự kiểm tra và kiểm tra đã thực hiện tại chi nhánh Hàm Nghi cùng các bảng tổng hợp đánh giá lỗi tác nghiệp và cảnh báo nguy cơ rủi ro định kỳ BIDV công bố trên mạng nội bộ của hệ thống để đối chiếu so sánh với các quy định về KSNB đã được BIDV ban hành. - Phỏng vấn chuyên gia tại chi nhánh với mục đích xác định các nhân tố đang làm ảnh hưởng đến hệ thống KSNB của BIDV từ đó đối chiếu lại với phần nghiên cứu thực tế để tìm hiểu về thực trạng HTKSNB tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi. Đồng thời tham khảo ý kiến đánh giá của các chuyên gia về các nhân tố ảnh hưởng đến HTKSNB tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi để đề xuất các giải pháp và kiến nghị phù hợp giúp hoàn thiện HTKSNB của BIDV tại chi nhánh Hàm Nghi. 6. Tổng quan về đề tài nghiên cứu Hoạt động kiểm soát nội bộ (KSNB) đã có từ rất lâu, có thể nói rằng ngay từ lúc sơ khai của lịch sử loài người đã có hoạt động này, từ việc con người nguyên thuỷ bảo vệ thức ăn do mình săn bắt được. KSNB xuất hiện trong mọi hoạt động, mọi tổ chức của xã hội loài người. Đến nay, KSNB luôn có vai trò rất quan trọng trong mọi hoạt động của một tổ chức. KSNB giúp nhà quản lý duy trì hoạt động của tổ chức ổn định, an toàn và phát triển bền vững. Chính vì sự quan trọng của KSNB, đã có rất nhiều nghiên cứu trên thế giới và ở Việt Nam liên quan đến hệ thống KSNB trong hoạt động ngân hàng cũng như liên quan đến báo cáo tài chính. Ngày nay, với sự phát triển liên tục và mạnh mẽ của nền kinh tế, môi trường cạnh tranh gay gắt đã làm cho hệ thống kiểm soát nội bộ ngày càng có vị trí quan trọng trong các tổ chức. Do đó, kiểm soát nội bộ hiện là chủ đề được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Angella Amudo & Eno L. Inanga (2009) đã thực hiện nghiên cứu về đánh giá các hệ thống kiểm soát nội bộ Uganda trong năm 2009. Mục tiêu của nghiên cứu này là xây dựng mô hình chuẩn sử dụng trong việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong các dự án khu vực công ở Uganda do Ngân hàng Phát triển Châu Phi tài trợ. Tác giả bài nghiên cứu đã dựa trên báo cáo COSO và khuôn mẫu COBIT để
x thiết lập mô hình các biến độc lập ảnh hưởng đến biến phụ thuộc là hệ thống kiểm soát nội bộ. Sau khi tiến hành nghiên cứu, Angella & Eno L.Inanga kết luận rằng có 6 nhân tố tác động đến sự hữu hiệu của hệ thống KSNB, bao gồm: Môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hệ thống thông tin và truyền thông, các hoạt động kiểm soát, giám sát và công nghệ thông tin. Etuk Ifiok Charles (2011) với nghiên cứu đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ ở các ngân hàng tại Nigeria (Evaluation of internal control system of banks in Nigeria). Mục đích của bài nghiên cứu này là đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ trong ngân hàng Nigeria. Tác giả đã đưa ra 6 giả thuyết nghiên cứu liên quan đến ảnh hưởng của hệ thống kiểm soát nội bộ đến các hoạt động của các ngân hàng tại Nigeria. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự hiện diện của hệ thống kiểm soát nội bộ trong ngân hàng đã cung cấp sự đảm bảo hợp lý về hiệu quả của hoạt động quản lý, sự hữu hiệu và hiệu quả của hoạt động, độ tin cậy của báo cáo kế toán và báo cáo quản trị và việc đảm bảo tuân thủ pháp luật và các quy định trong ngân hàng ở Nigeria. Đồng thời, từ kết quả đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ ở các ngân hàng, tác giả đã đưa ra một số kiến nghị để cải thiện hệ thống kiểm soát nội bộ ở các ngân hàng này như nâng cao các khía cạnh kỹ thuật của kiểm soát nội bộ, nâng cao đãi ngộ đối với các nhân viên kiểm soát nội bộ Nghiên cứu của Iris HY Chiu mang tên “Regulating (from) the Insite: The legal Framework for Internal Control in Bank and Financial Institution” năm 2015, xem xét việc tăng cường kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng và các định chế tài chính. Trong nghiên cứu của mình, Iris HY Chiu đã đề xuất chiến lược thay thế các biện pháp cải cách sau khủng hoảng ở EU và nước Anh để nâng cao hiệu quả của KSNB. Tại Việt Nam, cũng có một số nghiên cứu về Hệ thống KSNB của NHTM như Hồ Tuấn Vũ (2016), với đề tài nghiên cứu “Các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống Kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng thương mại Việt Nam”. So với mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến sự hữu hiệu của Hệ thống kiểm
xi soát nội bộ theo các báo cáo BASEL, các nghiên cứu của các tác giả Angella Amudo & Eno L. Inanga (2009) thì có 5 nhân tố kế thừa bao gồm: Môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát. Tuy nhiên, có 2 nhân tố mới ảnh hưởng đến sự hữu hiệu của HTKSNB được phát hiện qua nghiên cứu này bao gồm: thể chế chính trị, lợi ích nhóm. Điều này phù hợp với đặc điểm của nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam, sự tác động của nhà nước trong việc quản lý trực tiếp hoạt động ngân hàng, lợi ích nhóm trong ngân hàng. Có hai nghiên cứu khác của tác giả Phạm Thanh Thủy đã thực hiện đề tài nghiên cứu “Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của ngân hàng thương mại Việt Nam và một số khuyến nghị” năm 2016 và đề tài “Một số vấn đề về hệ thống kiểm soát nội bộ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam” năm 2017 của cùng tác giả. Ở hai nghiên cứu này, tác giả đã thực hiện khảo sát thực trạng môi trường kiểm soát, thực trạng quy trình đánh giá rủi ro, thực trạng hệ thống thông tin và trao đổi thông tin, thực trạng các hoạt động kiểm soát, thực trạng giám sát các kiểm soát của hệ thống các NHTM. Sau đó, tác giả phân tích và đưa ra một số đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ tại các ngân hàng thương mại hiện nay so với quy định của Ngân hàng Nhà nước và thông lệ quốc tế. Qua nghiên cứu này, tác giả đã đánh giá được thực trạng chung và các vấn đề của hệ thống KSNB tại NHTM Việt Nam, nguyên nhân của các tồn tại và những giải pháp để cải thiện giúp hệ thống KSNB tại NHTM Việt Nam hoạt động hiệu quả hơn. Sau khi tìm hiểu những nghiên cứu khoa học trong nước và ngoài nước có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến đề tài của luận văn, tác giả nhận thấy rằng các nghiên cứu trên thế giới đã đưa ra 5 nhân tố ảnh hưởng đến hệ thống KSNB nhưng chưa hoàn toàn phù hợp với hoàn cảnh, môi trường của hệ thống KSNB trong ngân hàng Việt Nam do cơ sở và dữ liệu nghiên cứu có những điểm rất khác biệt so với đặc thù hoạt động KSNB tại Việt Nam. Còn các nghiên cứu trước trong nước thường chỉ đánh giá phân tích chung về HTKSNB ngân hàng, hoặc trong từng hoạt động tín dụng, trong phòng ngừa rủi ro hoặc trong phân tích báo cáo tài chính hoặc