Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá nhập khẩu và các nhân tố ảnh hưởng tại Việt Nam

Chia sẻ: Diệp Nhất Thiên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:62

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung chính của luận văn là đo lường mức độ truyền dẫn của tỷ giá hối đoái đến giá nhập khẩu của Việt Nam trong giai đoạn năm 2001 - 2011. Xác định các yếu tố kinh tế vĩ mô ảnh hưởng đến mức độ tác động của tỷ giá hối đoái đến giá nhập khẩu của Việt Nam trong giai đoạn năm 2001 - 2011. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá nhập khẩu và các nhân tố ảnh hưởng tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ------oOo------ TÔN THẤT TOÀN TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀO GIÁ NHẬP KHẨU VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh - Tháng 9/2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ------oOo------ TÔN THẤT TOÀN TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀO GIÁ NHẬP KHẨU VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số : 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. PHAN THỊ BÍCH NGUYỆT TP.Hồ Chí Minh - Tháng 9/2013
LỜI CẢM ƠN Trước hết tác giả xin gửi lời cám ơn đến các Thầy cô của Trường Đại học Kinh tế TP. HCM đã tận tình giảng dạy trong thời gian tác giả học tập và nghiên cứu tại trường. Tác giả cảm ơn chân thành đến người hướng dẫn khoa học, PGS. TS. Phan Thị Bích Nguyệt, về những ý kiến đóng góp, những chỉ dẫn có giá trị giúp tác giả hoàn thành luận văn. Tác giả xin gửi lời cám ơn đến gia đình, đồng nghiệp và bạn bè đã hết lòng ủng hộ và động viên tác giả trong suốt thời gian thực hiện luận văn này. Tp. Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2013 Học viên Tôn Thất Toàn
LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tác giả với sự hướng dẫn của PGS.TS Phan Thị Bích Nguyệt. Số liệu thống kê được lấy từ nguồn đáng tin cậy, nội dung và kết quả nghiên cứu của luận văn này chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào cho tới thời điểm hiện nay. Tp. Hồ Chí Minh, tháng 09 năm 2013 Tác giả Tôn Thất Toàn
MỤC LỤC Trang Tóm tắt ................................................................................................................... 1 1. TỔNG QUAN VỀ TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ................................. 2 1.1. Khái niệm ......................................................................................................... 2 1.2. Mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá và giá hàng hóa nhập khẩu ......................... 2 1.3. Cơ chế truyền dẫn tỷ giá hối đoái ...................................................................... 3 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái .......................... 5 1.5. Ý nghĩa của việc nghiên cứu truyền dẫn tỷ giá hối đoái..................................... 6 2. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY ........................................ 7 2.1. Các nghiên ở các nước phát triển ...................................................................... 7 2.2. Các nghiên cứu ở các nước đang phát triển ....................................................... 9 2.3. Các nghiên cứu trong nước ............................................................................. 11 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................... 13 3.1. Mô hình nghiên cứu ........................................................................................ 13 3.2. Dữ liệu nghiên cứu.......................................................................................... 14 3.3. Kiểm định nghiệm đơn vị ............................................................................... 15 3.4. Kiểm định đồng liên kết ................................................................................. 24 4. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM ..................... 30 4.1. Ước lượng hệ số truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá nhập khẩu trong dài hạn .. 30 4.2. Những nhân tố kinh tế vĩ mô ảnh hưởng đến hệ số truyền dẫn tỷ giá hối đoái . 35 5. KẾT LUẬN ...................................................................................................... 50 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT - CPI: Chỉ số giá tiêu dùng - DOLS: Dynamic Ordinary Least Squares - ERPT: Truyền dẫn tỷ giá hối đoái - GSO: Tổng cục thống kê - IMF: Quỹ tiền tệ quốc tế - IMP: Chỉ số giá nhập khẩu - OLS: Ordinary Least Squares - PPI: Chỉ số giá sản xuất - USCPI: Chỉ số giá tiêu dùng của Mỹ - USPPI: Chỉ số giá sản xuất của Mỹ - USD: Đô la Mỹ - VND: Đồng Việt Nam - WCPI: Chỉ số giá tiêu dùng quốc tế
DANH MỤC BẢNG BIỂU Trang - Bảng 3.1: Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị ...................................................... 15 - Bảng 3.2: Kết quả kiểm định đồng liên kết theo phương pháp Johansen và Juselius (1990) ................................................................................................................... 25 - Bảng 4.1: Mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá nhập khẩu trong dài hạn bằng mô hình Dynamic Ordinary Least Squares (DOLS) trong trường hợp sử dụng USCPI đại diện cho chi phí nhà xuất khẩu ............................................................ 32 - Bảng 4.2: Mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá nhập khẩu trong dài hạn bằng mô hình Dynamic Ordinary Least Squares (DOLS) trong trường hợp sử dụng USPPI đại diện cho chi phí nhà xuất khẩu.............................................................. 32 - Bảng 4.3: Mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá nhập khẩu trong dài hạn bằng mô hình Dynamic Ordinary Least Squares (DOLS) trong trường hợp sử dụng WCPI đại diện cho chi phí nhà xuất khẩu ......................................................................... 33 - Bảng 4.4: Trường hợp sử dụng USCPI đại diện cho chi phí nhà xuất khẩu ......... 35 - Bảng 4.5: Trường hợp sử dụng USPPI đại diện cho chi phí nhà xuất khẩu .......... 36 - Bảng 4.6: Trường hợp sử dụng WCPI đại diện cho chi phí nhà xuất khẩu ........... 36
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Tỷ giá đối đoái là một trong những vấn đề quan trọng của kinh tế vĩ mô. Ngân hàng nhà nước sử dụng tỷ giá hối đoái làm một trong những công cụ để điều hành nền kinh tế. Tùy theo từng giai đoạn phát triền của nền kinh tế ngân hàng nhà nước sẽ linh hoạt điều hành chính sách tỷ giá hối đoái nhằm đạt được mục tiêu của kinh tế vĩ mô góp phần tăng trưởng kinh tế. Khi tỷ giá hối đoái tăng lên hay giảm xuống sẽ ảnh hưởng đến giá cả hàng hóa trong nước. Mức độ truyền dẫn của tỷ giá hối đoái đến giá hàng hóa nhập khẩu trong trong dài hạn bao nhiêu? Những nhân tố nào ảnh hưởng đến mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái này? Để trả lời cho các câu hỏi trên, tác giả thực hiện nghiên cứu: “TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀO GIÁ NHẬP KHẨU VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TẠI VIỆT NAM”. 2. Mục tiêu nghiên cứu: Thứ nhất: Đo lường mức độ truyền dẫn của tỷ giá hối đoái đến giá nhập khẩu của Việt Nam trong giai đoạn năm 2001 - 2011. Thứ hai: Xác định các yếu tố kinh tế vĩ mô ảnh hưởng đến mức độ tác động của tỷ giá hối đoái đến giá nhập khẩu của Việt Nam trong giai đoạn năm 2001 - 2011. 3. Đối tượng nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu: 3.1. Đối tượng nghiên cứu Tác giả đã sử dụng các đối tượng trong nghiên cứu của mình nhằm đạt được mục tiêu nghiên cứu của đề tài như: - Chỉ số giá nhập khẩu (IMP) - Chỉ số giá sản xuất (PPI) - Tỷ giá hối đoái song phương VND/USD (EX) - Chỉ số giá sản xuất của Mỹ (USPPI) - Chỉ số giá tiêu dùng của Mỹ (USCPI) - Chỉ số giá tiêu dùng quốc tế (WCPI) - Biến động cung tiền (M2V) - Chỉ số giá tiêu dùng (CPI)
- Biến động chỉ số giá tiêu dùng (CPIV) - Biến động tỷ giá hối đoái (EXV) - Độ mở của nền kinh tế (OPEN) 3.2 Phương pháp nghiên cứu: Tác giả thực hiện phân tích thực nghiệm bằng phương pháp Dynamic Ordinary Least Squares (DOLS) được đề xuất bởi Stock và Watson (1993) để tính toán hệ số truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá nhập khẩu trong dài hạn của Việt Nam giai đoạn 2001Q1 – 2011Q4. Ngoài ra tác giả sử dụng mô hình hồi quy theo phương pháp bình phương nhỏ nhất (Ordinary Least Square – OLS) để xác định các nhân tố kinh tế vĩ mô tác động đến mức động truyền dẫn tỷ giá hối đoái (ERPT). 4. Bố cục của luận văn: Ngoài phần mở đầu, tóm tắt, tài liệu tham khảo, bố cục của luận văn gồm những phần chính sau: Phần 1. Tổng quan về truyền dẫn tỷ giá hối đoái như: Khái niệm, mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá và giá hàng hóa nhập khẩu, cơ chế truyền dẫn tỷ giá hối đoái, các nhân tố ảnh hưởng đến truyền dẫn tỷ giá hối đoái. Phần 2. Tổng quan về các nghiên cứu trước đây: Tác giả sẽ trình bày những nghiên cứu và kết quả tiêu biểu của những tác giả nước ngoài cũng như trong nước mà tác giả tìm hỉểu được. Phần 3. Phương pháp nghiên cứu: Phần này sẽ trình bày về mô hình nghiên cứu và dữ liệu dùng để thực hiện nghiên cứu. Phần 4. Nội dung và kết quả nghiên cứu: Ở nội dung này sẽ thể hiện kết quả đo lường mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá hàng hóa nhập khẩu (ERPT) và xác định các nhân tố ảnh hưởng đến ERPT tại Việt Nam trong giai đoạn 2001Q1- 2011Q4. Phần 5. Kết luận: Nội dung này sẽ trình bày tóm lược lại toàn bộ kết quả nghiên cứu của đề tài, những hạn chế của luận văn và hướng nghiên cứu tiếp theo.
Trang 1 Tóm tắt Mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái và giá nhập khẩu là một chủ đề được nhiều nhà kinh tế học trên thế giới nghiên cứu và thảo luận. Tác giả thực hiện phân tích thực nghiệm bằng phương pháp Dynamic Ordinary Least Squares (DOLS) được đề xuất bởi Stock và Watson (1993) để tính toán hệ số truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá nhập khẩu trong dài hạn của Việt Nam giai đoạn 2001-2011. Kết quả đạt được, trong dài hạn mức độ truyền dẫn của tỷ giá hối đoái vào giá hàng hóa nhập khẩu là cao. Tác giả cũng tiến hành phân tích bằng phương pháp hồi quy bình phương nhỏ nhất Ordinary Least Square (OLS) xác định các nhân tố kinh tế vĩ mô như biến động cung tiền, biến động lạm phát, biến động tỷ giá hối đoái và độ mở cửa của nền kinh tế tác động đến độ lớn của hệ số truyền dẫn này.
Trang 2 1. TỔNG QUAN VỀ TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI 1.1. Khái niệm về truyền dẫn tỷ giá hối đoái Tùy theo mục tiêu nghiên cứu mà các nhà kinh tế học đưa ra những khái niệm về truyền dẫn tỷ giá hối đoái khác nhau. Goldberg và Knetter (1996), Amit Ghosh và Ramkishen S. Rajan (2008) nghiên cứu về truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá cả hàng hóa tập trung vào xem xét sự thay đổi của giá cả hàng hóa đối với sự thay đổi của tỷ giá trong các giao dịch giữa quốc gia nhập khẩu và xuất khẩu. Goldberg and Knetter đã định nghĩa truyền dẫn tỷ giá hối đoái (ERPT) là phần trăm thay đổi của giá cả nhập khẩu tính theo đồng tiền của quốc gia nhập khẩu khi tỷ giá hối đoái giữa quốc gia nhập khẩu và xuất khẩu thay đổi 1%.1 Jonathan McCarthy (2000, 2006) nghiên cứu sự tác động của biến động tỷ giá hối đoái và giá nhập khẩu đến tỷ lệ lạm phát trong nước tại các nước phát triển. Các nghiên cứu về truyền dẫn tỷ giá hối đoái tại các nước đang phát triển tập trung vào cơ chế truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào chỉ số giá nhập khẩu, chỉ số giá sản xuất và chỉ số giá tiêu dùng. Ito và Sato (2006) nghiên cứu truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào các chỉ số giá trong nước tại các quốc gia ở Châu Á. 1.2. Mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá và giá hàng hóa nhập khẩu Trong phần này tác giả trình bày một số vấn đề lý thuyết trong mô hình đo lường mức độ truyền dẫn của tỷ giá hối đoái (ERPT) và mối quan hệ giữa giá nhập khẩu với tỷ giá hối đoái giữa quốc gia xuất khẩu và quốc gia nhập khẩu. Khi nghiên cứu về vấn đề truyền dẫn tỷ giá hối đoái tại các nước phát triển, các nhà kinh tế học thường nghiên cứu đến vấn đề ảnh hưởng của biến động tỷ giá hối đoái lên chỉ số giá nhập khẩu và mức ấn định giá bán của nhà xuất khẩu. Theo nghiên cứu của Knetter (1993) và Marston (1990), một công ty ở quốc A xuất khẩu hàng hóa i đến quốc gia B. Công ty A xác định giá bán là Pi. Lợi nhuận của công ty A được xác định như sau: = − (1) 1 Xem Goldberg, Pinelopi K., and Michael M. Knetter (1996)
Trang 3 Trong đó: là tổng chi phí của công ty A = + − = Sắp xếp lại, được công thức như sau: + = Trong đó: = là hệ số co giãn của cầu theo giá của hàng hóa i và là chi phí biên của công ty A. Pi = ( ) (2) = μ (3) Đặt μ =( ) là phần thặng dư của nhà xuất khẩu Quốc gia B là quốc gia nhập khẩu. Trong truờng hợp không có rào cản thương mại giá của hàng hóa tại quốc gia B đựơc xác định như sau: = (4) Trong đó được định nghĩa là số lượng tiền tệ của quốc gia B trên một đơn vị tiền tệ của quốc gia A. Từ phương trình (3) và (4), ta có = μ (5) Phương trình (5) được trình bày dưới dạng logarit chúng ta có: ln = μ+ + (6) Phương trình (6) chỉ ra rằng truyền dẫn tỷ giá hối đoái có thể bị ảnh hưởng bởi chi phí biên và thay đổi thặng dư của nhà xuất khẩu. Goldberg cho rằng nếu luật một giá là đúng thì những hàng hóa giống nhau sẽ có giá bán như nhau khi quy về một đồng tiền chung. Điều này ngụ ý rằng theo luật một giá thì giá cả hàng hóa nhập khẩu chỉ phụ thuộc vào tỷ giá hối đoái và chi phí sản xuất hàng hóa tính theo đồng tiền của quốc gia xuất khẩu, khi tỷ giá hối đoái tăng thì giá cả hàng hóa tính theo đồng tiền nước nhập khẩu thay đổi tương ứng. 1. 3. Cơ chế truyền dẫn tỷ giá hối đoái
Trang 4 Trong nghiên cứu của Goldberg và Knetter (1996) cho rằng có hai kênh truyền dẫn tỷ giá hối đoái: Kênh trực tiếp và kênh gián tiếp. Kênh truyền dẫn trực tiếp: E là tỷ giá hối đoái giữa quốc gia nhập khẩu và quốc gia xuất khẩu (số lượng nội tệ trên một đơn vị ngoại tệ), P là giá cả hàng hóa nhập khẩu tính theo đồng tiền của quốc gia xuất khẩu (ngoại tệ). E*P là giá cả của hàng hóa nhập khẩu tính theo đồng tiền của quốc gia nhập khẩu (nội tệ). Nếu P cố định, E tăng (đồng nội tệ bị mất giá) thì giá hàng hóa nhập khẩu sẽ tăng tương ứng. Kết quả này gọi là truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến giá nhập khẩu. Sự thay đổi của giá nhập khẩu gần như được truyền dẫn và giá sản xuất và giá tiêu dùng nếu các nhà sản xuất tăng giá của họ tương ứng với sự tăng lên trong giá nhập khẩu. Kênh truyền dẫn gián tiếp: Kênh truyền dẫn này chủ yếu đề cập đến tính cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Tỷ giá hối đoái tăng (đồng nội tệ bị mất giá) làm cho giá cả hàng hóa nội địa trên nên rẻ hơn đối với người tiêu dùng nước ngoài, hệ quả là xuất khẩu và tổng cầu sẽ tăng, kết quả là sẽ làm cho giá cả nội địa tăng lên. An (2006) tỷ giá hối đoái được truyền dẫn đến giá cả trong nước qua ba kênh: giá tiêu dùng nhập khẩu, giá nguyên liệu đầu vào nhập khẩu và giá hàng hóa trong nước khi tính bằng đồng tiền nước ngoài. Theo Hyder và Shah (2004), truyền dẫn tỷ giá hối đoái trực tiếp khi tỷ giá hối đoái biến động sẽ ảnh hưởng đến giá cả trong nước thông qua thay đổi của giá hàng hóa nhập khẩu tiêu dùng cuối cùng hoặc hàng hóa nhập khẩu làm nguyên vật liệu đầu vào cho sản xuất trong nước. Khi tỷ giá hối đoái tăng (đồng nội tệ bị phá giá) sẽ làm cho giá nhập khẩu tăng và ngược lại. Các công ty nhập khẩu hàng hóa tiêu dùng cuối cùng sẽ tăng giá bán để bù lại chi phí nhập khẩu tăng. Các công ty sản xuất nhập khẩu nguyên vật liệu sản xuất cũng sẽ tăng giá bán để bù đắp phần chi phí tăng thêm do tỷ giá hối đoái tăng làm cho giá nguyên vật liệu tăng. Kênh truyền dẫn tỷ giá hối đoái gián tiếp, khi tỷ giá hối đoái tăng sẽ làm thay đổi xu hướng tiêu dùng của người dân trong nước và nước ngoài. Khi đồng nội tệ bị phá giá sẽ làm cho giá hàng hóa nhập khẩu trở nên đắt hơn so với hàng hóa trong nước, người dân ở nước nhập khẩu sẽ có xu hướng tiêu dùng sản phẩm nội địa thay thế làm cho cầu nội địa
Trang 5 tăng. Ở thị trường nước ngoài, cầu về hàng hóa của nước có đồng tiền bị phá giá sẽ tăng lên. Các kênh truyền dẫn trực tiếp và gián tiếp được tổng hợp trong sơ đồ sau: Tỷ giá hối đoái tăng (Đồng nội tệ bị phá giá) Truyền dẫn trực tiếp Truyền dẫn gián tiếp Giá nguyên Giá hàng hóa nhập Nhu cầu nội Nhu cầu xuất khẩu vật liệu sản khẩu tiêu dùng địa hàng hóa tăng xuất tăng cuối cùng tăng thay thế tăng Cầu lao động tăng Giá hàng hóa Chi phí sản nội địa thay thế xuất tăng và xuất khẩu Tiền lương tăng tăng Giá cả hàng hóa trong nước tăng 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái Trong phần này, tác giả sẽ tổng hợp lại một số kết quả nghiên cứu tập trung vào các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái: - Lạm phát ban đầu: Taylor (2000) cho rằng sự suy giảm trong truyền dẫn tỷ giá hối đoái là do môi trường lạm phát thấp bằng cách sử dụng mô hình kinh tế vi mô để minh họa làm thế nào một sự thay đổi mạnh của tỷ giá hối đoái ảnh hưởng đến sản lượng và lạm phát, và kết quả cho thấy rằng lạm phát thấp dẫn đến ERPT thấp. Giả thuyết của Taylor về mối quan hệ giữa lạm phát và truyền dẫn tỷ giá hối đoái và
Trang 6 được Ehsan U. Choudhri và Dalia S. Hakura (2001) được kiểm nghiệm trong bài viết “Exchange Rate Pass-Through To Domestic Prices: Does The Inflationary Environment Matter?”. - Mức biến động của tỷ giá hối đoái: mức biến động của tỷ giá hối đoái có thể có tương quan thuận hoặc tương quan nghịch với độ lớn của truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá cả hàng hóa. Khi tỷ giá hối đoái biến động, nếu các công ty xuất khẩu nhận định đây chỉ là sự biến động của tỷ giá trong ngắn hạn thì họ sẽ không tăng giá bán hàng hóa, họ đồng ý giảm lợi nhuận (do tỷ giá hối đoái tăng) để giữ thị phần. Trong trường hợp này biến động tỷ giá hối đoái sẽ có mối quan hệ tương quan nghịch với mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái vấn đề này được Ghosh và Rajan (2008), Lian An và Jian Wang (2012) nghiên cứu. Ngược lại, nếu công ty xuất khẩu nhận thấy sự biến động tỷ giá hối đoái sẽ kéo dài thì họ sẽ điều chỉnh giá bán hàng hóa. Trong trường hợp này biến động tỷ giá hối đoái sẽ có mối quan hệ tương quan thuận với mức truyền dẫn tỷ giá hối đoái theo An (2006). - Mức độ mở cửa của nền kinh tế (OPEN): đại diện cho sự phụ thuộc vào hàng hóa nhập khẩu của một quốc gia. Độ mở cửa nền kinh tế càng lớn chứng tỏ năng lực cạnh tranh của các công ty nội địa kém hơn so với các quốc gia xuất khẩu. Điều này làm cho giá nhập khẩu hàng hóa nhạy cảm hơn đối với sự biến động của tỷ giá hối đoái. Mặt khác, độ mở cửa nền kinh tế càng lớn thì càng gây ra sức ép cạnh tranh hàng hóa nhập khẩu càng lớn tạo sức ép giảm giá hàng hóa. - Biến động của cung tiền tệ (M2): đại diện cho sự biến động của chính sách tiền tệ của một quốc gia. Một quốc gia có chính sách tiền tệ ổn định dài hạn thì hệ số truyền dẫn tỷ giá hối đoái sẽ thấp. Bởi vì các công ty xuất khẩu sẽ định giá hàng hoá của họ bằng chính đồng tiền của quốc gia nhập khẩu, khi đó giá hàng hóa sẽ không biến động để phản ứng lại sự biến động của tỷ giá hối đoái trong ngắn hạn. Devereux và cộng sự (2004). 1.5. Ý nghĩa của việc nghiên cứu truyền dẫn tỷ giá hối đoái Truyền dẫn tỷ giá hối đoái được nghiên cứu bởi nhiều nhà kinh tế học ở các nước phát triển cũng như ở các thị trường mới nổi. Truyền dẫn tỷ giá hối đối là một trong
Trang 7 những công cụ hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách dự báo lạm phát cũng như gợi ý trong việc điều hành chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa của nhà nước. Hiểu biết được truyền dẫn tỷ giá hối đoái nhà hoạch định chính sách có thể hiểu được cơ chế truyền dẫn, mức độ tác động của nó lên giá cả trong nước nhằm đưa ra chính sách đối ứng thích hợp để đạt mục tiêu chung. Nếu một quốc gia có mức truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến giá cả hàng hóa trong nước quá lớn thì một khi đồng nội tệ bị phá giá tất yếu sẽ ảnh hưởng mạnh đến tình hình lạm phát và tốc độ phát triển kinh tế quốc gia. Do đó, biết được mức độ tác động và các nhân tố ảnh hưởng đến mức truyền dẫn tỷ giá hối đoái rất quan trọng. Nhà hoạch định chính sách hiểu biết được những vấn đề này sẽ góp phần đưa ra những quyết định chính xác về điều hành kinh tế vĩ mô nhằm đạt được mục tiêu của mình. 2. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY Chủ đề truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào giá cả trong nước được nghiên cứu bởi nhiều nhà kinh tế học nước trên thế giới. Các nhà kinh tế học đã sử dụng nhiều mô hình của kinh tế lượng khác nhau để khám phá mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái và các nhân tố ảnh hưởng đến hệ số truyền dẫn tỷ giá này. Sau đây tác giả trình bày một số nghiên cứu tiêu biểu của các nhà kinh tế học trên thế giới cũng như những nghiên cứu trong nước mà tác giả tìm hiểu được. 2.1. Các nghiên cứu ở các nước phát triển Campa và Goldberg (2002) nghiên cứu truyền dẫn của tỷ giá hối đoái (ERPT) đến giá vào giá nhập khẩu của 25 nước OECD. Tác giả sử dụng dữ liệu hàng quý trong giai đoạn 1975-1999 ước tính độ co giãn của ERPT, trong dài hạn mức độ của ERPT là gần bằng một. Mặc dù các biến kinh tế vĩ mô như lạm phát và tiền tệ đóng vai trò quan trọng nhưng có vai trò hạn chế trong việc giải thích mức độ tác động hoàn toàn của ERPT. Campa, Goldberg, và Gonzalez-Minguez (2005) trình bày một phân tích thực nghiệm của truyền dẫn của tỷ giá vào giá nhập khẩu giữa các nước châu Âu. Họ kiểm tra các thay đổi cấu trúc trong việc truyền dẫn của sự thay đổi tỷ giá hối đoái.
Trang 8 Kết quả, tác giả kết luận rằng truyền dẫn tỷ giá hối đoái trung bình vào giá nhập khẩu thì cao trong ngắn hạn, khoảng 60% một quý và khoảng 80% một năm. Jonathan McCarthy (2000): Tác giả đã sử dụng mô hình VAR đệ quy (recursive VAR) để nghiên cứu ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái đối với giá nhập khẩu (IMP), giá sản xuất (PPI) và giá tiêu dùng (CPI) trong nước tại 9 nước có nền kinh tế phát triển trong khoảng thời gian từ năm 1976-1998. Kết quả nghiên cứu kết luận rằng tỷ giá hối đoái tác động đến lạm phát trong nước thấp hơn so với tác động của giá nhập khẩu. Mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái ảnh hưởng đáng kể đến lạm phát ở những quốc gia phụ thuộc vào hàng hóa nhập khẩu nhiều hơn. Hahn (2003) nghiên cứu về tác động của các cú sốc như: cú sốc giá dầu, cú sốc tỷ giá hối đoái và cú sốc chỉ số giá nhập khẩu ngoại trừ giá dầu đến các chỉ số giá trong nước (chỉ số giá nhập khẩu, chỉ số giá sản xuất và chỉ số giá tiêu dùng) của khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu. Trong nghiên cứu này, tác giả cũng sử dụng mô hình VAR đệ qui như McCarthy (2000). Kết quả nghiên cứu cho thấy, sự truyền dẫn lớn nhất và nhanh nhất là do cú sốc của chỉ số giá nhập khẩu tiếp theo là cú sốc tỷ giá hối đoái và cú sốc giá dầu. Mức độ ảnh hưởng của các cú sốc này sẽ giảm dần theo chuỗi chỉ số giá trong nước, tức là mức truyền dẫn đến chỉ số giá nhập khẩu là lớn nhất, tiếp đến là chỉ số giá sản xuất và chỉ số giá tiêu dùng. Faruquee (2006) dùng mô hình VAR để nghiên cứu truyền dẫn tỷ giá hối đoái tại khu vực Châu Âu. Truyền dẫn tỷ giá hối đoái trong ngắn hạn thấp và tăng dần theo thời gian. Thierry Tressel (2011), tác giả dùng mô hình VECM để nghiên cứu truyền dẫn tỷ giá hối đối tại Thụy Sĩ. Kết luận của nghiên cứu cho rằng mức truyền dẫn của tỷ giá hối đoái lên chỉ số giá tiêu dùng (CPI) là thấp, mức truyền dẫn tỷ giá hối đoái lên giá nhập khẩu là khá cao. Để giải thích cho vấn đề này tác giả cho rằng nhà nhập khẩu thanh toán bằng chính đồng nội tệ vì vậy sự biến động của tỷ giá hối đoái không ảnh hưởng nhiều đến giá cả tiêu dùng trong nước. Chi phí khác ngoài chi phí nhập khẩu hàng hóa và khả năng thay thế hàng nhập khẩu của hàng hóa trong nước cao, vì vậy khi tỷ giá hối đoái thay đổi cũng sẽ ít ảnh hưởng đến giá tiêu dùng trong nước.
Trang 9 Ihrig (2006) sử dụng mô hình luật một giá để nghiên cứu hệ số truyền dẫn tỷ giá hối đoái, tác giả đã bổ sung vào mô hình một số biến giải thích cho phù hợp với tình hình thực tế như: độ trễ của biến tỷ giá hối đoái giữa hai nước, biến chênh lệch sản lượng (output gap) để phân tích mối quan hệ giữa giá tiêu dùng hay giá nhập khẩu và sự biến động của tỷ giá hối đoái ở các quốc gia G7 trong khoảng thời gian từ 1975 - 2004. Kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ truyền dẫn của tỷ giá hối đoái vào giá tiêu dùng và giá nhập khẩu giảm. Đối với giá nhập khẩu, trong giai đoạn từ 1975-1980 nếu đồng tiền của quốc gia nhập khẩu bị mất giá 10% thì giá nhập khẩu sẽ tăng 7%, tăng 4% trong giai đoạn từ 1980 - 2004. Đối với giá tiêu dùng, trong giai đoạn từ 1975-1980 nếu đồng tiền của quốc gia nhập khẩu bị mất giá 10% thì giá tiêu dùng sẽ tăng 2%, hầu như giá tiêu dùng không thay đổi trong giai đoạn từ 1980-2004. Felix P.Hufner và Michael Schroder (2002): Tác giả sử dụng bộ dữ liệu theo tháng của các biến tỷ giá hiệu lực đa phương danh nghĩa (NEER), lãi suất ngắn hạn, chênh lệch sản lượng (output gap) giá dầu, giá nhập khẩu, giá sản xuất và giá tiêu dùng. Tác giả sử dụng mô hình VECM để ước lượng hệ số truyền dẫn tỷ giá hối đoái cho các quốc gia khu vực Châu Âu. Kết quả nghiên cứu đối với cụ thể từng quốc gia, Hà Lan xảy ra truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến giá tiêu dùng là nhanh nhất, tác động lâu nhất là ở Ý và Pháp. Mức độ truyền dẫn vào giá nhập khẩu là lớn nhất. 2.2. Các nghiên cứu ở các nước đang phát triển. Ghosh và Rajan (2007): tác giả sử dụng mô hình luật một giá để đo lường mức độ truyền dẫn của tỷ giá song phương và tỷ giá hiệu lực đa phương danh nghĩa vào chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Ấn Độ trong giai đoạn 1980-2005. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng mức độ truyền dẫn của tỷ giá song phương giữa đồng rupee Ấn Độ và đô la Mỹ vào CPI là 40% trong dài hạn, 10% trong ngắn hạn. Mức độ truyền dẫn của tỷ giá hiệu lực đa phương danh nghĩa (NEER) vào CPI thì không có ý nghĩa thống kê. Độ lớn của ERPT không có xu hướng giảm theo thời gian. Ghosh và Rajan (2009): Tác giả đã sử dụng phương pháp hồi quy theo mô hình Dynamic OLS (DOLS) để đo lường hệ số truyền dẫn tỷ giá vào giá nhập khẩu (IMP) và giá tiêu
Trang 10 dùng (CPI) của Hàn Quốc và Thái Lan. Kế quả nghiên cứu: ERPT của Thái Lan thì lớn hơn của Hàn Quốc, độ lớn của ERPT có xu hướng tăng trong giai đoạn nghiên cứu. Độ mở cửa của nền kinh tế và độ biến động tỷ giá hối đoái là hai nhân tố ảnh hưởng đến độ lớn của ERPT. Daniel Leigh và Marco Rossi (2002): Tác giả đã sử dụng mô hình VAR để nghiên cứu sự truyền dẫn của tỷ giá hối đoái đến chỉ số giá tiêu dùng tại Thổ Nhĩ Kỳ. Trong nghiên cứu tác giả đã sử dụng dữ liệu thống kê hàng tháng từ tháng 1 năm 1994 đến tháng 4 năm 2002 để thực hiện nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu cho thấy tác động của cú sốc tỷ giá hối đoái đến các chỉ số giá tại Thổ Nhĩ Kỳ kéo dài trên 1 năm và có mức tác động mạnh nhất sau 4 tháng, sự truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến giá bán sỉ có mức độ mạnh hơn giá cả tiêu dùng và sự truyền dẫn tỷ giá hối đoái là hoàn toàn trong một thời gian ngắn và với mức độ lớn hơn so với các ước lượng được thực hiện tại các nước đang phát triển khác trong nghiên cứu. Michele Ca’ Zorzi, Elke Hahn và Marcelo Sánchez (2007) sử dụng mô hình VAR để nghiên cứu sự truyền dẫn tỷ giá hối đoái đối với 12 nước đang phát triển thuộc châu Á, Mỹ Latinh, Trung và Đông Âu. Mô hình sử dụng dữ liệu quý từ năm 1975 đến 2004. Mô hình bao gồm sáu biến giá dầu, chênh lệch sản lượng (output gap), tỷ giá hối đoái, chỉ số giá nhập khẩu, chỉ số giá tiêu dùng và lãi suất ngắn hạn. Kết quả nghiên cho thấy mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái ở các thị trường mới nổi thì lớn hơn so với các nước phát triển. Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng đối với các nước đang phát triển có lạm phát chỉ ở mức một con số thì mức truyền dẫn đến chỉ số giá nhập khẩu và chỉ số giá tiêu dùng là thấp. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy một mối quan hệ cùng chiều rõ rệt giữa độ lớn của sự truyền dẫn tỷ giá hối đoái và lạm phát, điều này phù hợp với nghiên cứu của Taylor (2000). Trong khi mối tương quan cùng chiều giữa độ mở của một quốc gia và độ lớn của sự truyền dẫn tỷ giá hối đoái có độ tin cậy thấp hơn so với môi trường lạm phát. Ito và Sato (2006) dùng mô hình VAR để nghiên cứu sự truyền dẫn tỷ giá hối đoái đối với các nước thuộc khu vực Đông Á chịu ảnh hưởng mạnh của cuộc khủng hoảng tiền tệ năm 1997 – 1998 gồm: Indonesia, Hàn Quốc, Thái Lan, Philippine và
Trang 11 Malaysia. Dữ liệu nghiên cứu từ tháng 1 năm 1994 đến tháng 12 năm 2006. Kết quả của nghiên cứu cho thấy: độ lớn của mức truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến chỉ số giá nhập khẩu là cao nhất, sau đó đến chỉ số giá sản xuất và chỉ số giá tiêu dùng; mức truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến chỉ số giá nhập khẩu là khá cao ở các nước bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng tiền tệ; mức truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến chỉ số giá tiêu dùng nhìn chung tương đối thấp ở các nước được khảo sát ngoại trừ Indonesia. Ito, Sasaki, và Sato (2005) xem xét tác động ERPT đến giá trong nước giữa các nước Đông Á bằng phương pháp phân tích VAR. Họ xác định những cú sốc về cấu trúc, và kiểm tra mỗi cú sốc đến giá trong nước. Phân tích cho thấy giá nhập khẩu (IMP) phản ứng nhiều nhất với sự thay đổi của tỷ giá, tiếp đến là giá cả sản xuất (PPI), và cuối cùng, chỉ số giá tiêu dùng bị ảnh hưởng ít nhất. Các kết quả phù hợp với nghiên cứu trước đây như McCarthy (2000) và Hahn (2003), hệ số ERPT đến các loại giá khác nhau ở các nước phát triển. Nhìn chung, kết quả nghiên cứu cho thấy rằng mức độ ERPT của tỷ giá đến giá nhập khẩu là khá cao và chỉ số giá tiêu dùng thì chỉ ở mức thấp. 2.3. Các nghiên cứu trong nước Trần Ngọc Thơ và cộng sự (2012): Tác giả đã sử dụng mô hình VAR 7 biến với bộ dữ liệu từ quý 1 năm 2001 đến quý 4 năm 2011 để đo lường hệ số truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào các chỉ số giá trong nước. Thứ tự Cholesky được thiết lập như sau: = ∆"#$ , ∆&'( , ∆)2 , ∆+,,- , ∆#)( , ∆((# , ∆.(# Theo kết quả nghiên cứu, tác giả kết luận rằng độ lớn của mức truyền dẫn tỷ giá hối đoái và các chỉ số giá trong nước ở Việt Nam đang có xu hướng tăng nhanh và không phải nhỏ nếu so với các nước khác. Do đó các cú sốc về tỷ giá hối đoái chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến các chỉ số giá trong nước, qua đó sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế. Truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến chỉ số giá nhập khẩu là lớn nhất, tiếp theo là chỉ số giá sản xuất và cuối cùng là chỉ số giá tiêu dùng. Trong những quý đầu tiên kể từ khi xảy ra tỷ giá hối đoái đến CPI bị ảnh hưởng mạnh nhất bởi yếu tố cung tiền tệ (M2), chỉ số giá sản xuất và tác động độ trễ của chính nó. Sau 4 quý ảnh hưởng của