Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp và Luật hành chính: Áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là trên cơ sở nghiên cứu làm rõ vấn đề lý luận chung và thực tiễn của quá trình áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo hiệu quả áp dụng biện pháp này

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp và Luật hành chính: Áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHAN THỊ NGÂN ÁP DỤNG BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH ĐƢA VÀO CƠ SỞ CAI NGHIỆN BẮT BUỘC TẠI HUYỆN LONG THÀNH, TỈNH ĐỒNG NAI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHAN THỊ NGÂN ÁP DỤNG BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH ĐƢA VÀO CƠ SỞ CAI NGHIỆN BẮT BUỘC TẠI HUYỆN LONG THÀNH, TỈNH ĐỒNG NAI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐINH VĂN MINH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng kết quả nghiên cứu trong luận là hoàn toàn trung thực và không trùng lắp với các đề tài khác trong cùng lĩnh vực Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này! Tác giả luận văn Phan Thị Ngân
LỜI CẢM ƠN Để thực hiện và hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học này, em đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ cũng như là quan tâm, động viên từ các thầy cô, bạn học và gia đình. Nghiên cứu khoa học cũng được hoàn thành dựa trên sự tham khảo, học tập kinh nghiệm từ các kết quả nghiên cứu liên quan, các sách, báo chuyên ngành của nhiều tác giả ở các trường Đại học. Trước hết, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến thầy Đinh Văn Minh – người trực tiếp hướng dẫn khoa học đã luôn dành nhiều thời gian, công sức hướng dẫn em trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu và hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học. Em xin trân trọng cám ơn Ban giám hiệu Trường học viện hành chính Quốc gia cùng toàn thể các thầy cô giáo công tác trong trường đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu, giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tuy có nhiều cố gắng, nhưng trong đề tài nghiên cứu khoa học này không tránh khỏi những thiếu sót. Em kính mong Quý thầy cô, các chuyên gia, những người quan tâm đến đề tài, đồng nghiệp, gia đình và bạn bè tiếp tục có những ý kiến đóng góp, giúp đỡ để đề tài được hoàn thiện hơn. Một lần nữa em xin chân thành cám ơn! Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 26 tháng 8 năm 2019 Tác giả Phan Thị Ngân
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ DỤNG BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH ĐƢA VÀO CƠ SỞ CAI NGHIỆN BẮT BUỘC .................................................................................... 7 1.1. Khái niệm, đặc điểm, nguyên tắc áp dụng biện pháp xử lý hành chính đƣa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ..................................................... 7 1.1.1. Khái niệm biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ............................................................................................................ 7 1.1.2. Đặc điểm biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ............................................................................................................ 8 1.1.3. Nguyên tắc áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ........................................................................................... 9 1.2. Mục đích, ý nghĩa của biện pháp xử lý hành chính đƣa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ....................................................................................... 12 1.3. Đối tƣợng, thời hiệu, thời hạn, thẩm quyền áp dụng biện pháp xử lý hành chính đƣa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ................................. 13 1.3.1. Đối tượng áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ......................................................................................... 13 1.3.2. Thời hiệu, thời hạn áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ............................................................................... 16 1.3.3. Thẩm quyền quyết áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ............................................................................... 18 1.4. Trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp xử lý hành chính đƣa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ............................................................................. 21 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính đƣa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc .................................................... 30 Tiểu kết chƣơng 1 ................................................................................. 32
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG ÁP DỤNG BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH ĐƢA VÀO CƠ SỞ CAI NGHIỆN BẮT BUỘC TẠI HUYỆN LONG THÀNH, TỈNH ĐỒNG NAI. ........................................... 33 2.1. Khái quát chung về tình hình nghiện ma túy tại huyện Long Thành ............................................................................................................. 33 2.2. Thực tiễn áp dụng biện pháp xử lý hành chính đƣa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành ..................................................... .36 2.2.1.Thực trạng lập hồ sơ áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc......................................................................... 36 2.2.2. Trong giai đoạn xem xét hồ sơ và đề nghị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. .......................................... 42 2.2.3. Trong giai đoạn ban hành quyết định áp dụng ......................... 47 2.3. Đánh giá chung về việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính đƣa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai. .........52 2.3.1. Kết quả đạt được trong quá trình áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai 52 2.3.2. Khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân của những khó khăn vướng mắc trong quá trình áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai........................... .56 Tiểu kết chƣơng 2 ................................................................................. 66 CHƢƠNG 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ BẢO ĐẢM ÁP DỤNG BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH ĐƢA VÀO CƠ SỞ CAI NGHIỆN BẮT BUỘC TẠI HUYỆN LONG THÀNH, TỈNH ĐỒNG NAI ....................................................................... 67 3.1. Quan điểm hoàn thiện pháp luật và bảo đảm áp dụng biện pháp xử lý hành chính đƣa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ................................. 67 3.2. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về áp dụng biện pháp xử lý hành chính đƣa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc .................................................... 68
3.2.1. Quy định để xác định thống nhất “nơi cư trú”, vấn đề liên quan đối tượng áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ................................................................................................................ 68 3.2.2. Hoàn thiện hệ thống biểu mẫu sử dụng trong áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ...................................... 72 3.2.3. Quy định bổ sung về thủ tục, trình tự xác định tình trạng nghiện ........................................................................................................................ 73 3.2.4. Quy định rút gọn trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ....................................................... .74 3.2.5. Nhóm giải pháp khác ................................................................ 75 3.3. Các giải pháp bảo đảm áp dụng biện pháp đƣa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành ...................................................... 75 3.3.1. Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ...................................... 75 3.3.2. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý các hành vi vi phạm trong quá trình áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc............................................................................................... 76 3.3.3. Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ trong quá trình áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ..................... 77 3.3.4. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, nâng cao nhận thức của người dân về công tác cai nghiện ma túy ................................................. 78 3.3.5. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan trong quá trình áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc ..................... 79 Tiểu kết chƣơng 3 ................................................................................. 80 Kết luận ................................................................................................ 81 Tài liệu tham khảo ................................................................................ 82
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT XLVPHC: xử lý vi phạm hành chính UBND: Ủy ban nhân dân TAND: Tòa án nhân dân
DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ Số hiệu đồ thị Tên đồ thị Trang 1 Thống kê tình hình áp dụng biện pháp xử lý 34 hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc trong cả nước của Bộ Tư pháp 2 Thống kê lập hồ sơ cai nghiện công an 37 huyện Long Thành
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ma túy là hiểm họa khôn lường của toàn nhân loại, là nguyên nhân dẫn đến tội phạm, tệ nạn xã hội và lây nhiễm HIV/AIDS, số người nghiện ma túy ngày càng tăng theo sự tăng trưởng của nền kinh tế. Trong những năm gần đây cả thế giới chung tay vào công cuộc phòng, chống ma túy; Ở nước ta, cuộc chiến chống ma túy cũng đã được Đảng và nhà nước tiến hành trong nhiều năm bằng những biện pháp khác nhau và cũng đã đạt được những thành tựu nhất định, tuy nhiên, trong sự phát triển của nền kinh tế vấn nạn ma túy diễn biến rất phức tạp, số lượng người nghiện ma túy còn cao. Để hạn chế những ảnh hưởng của ma túy đến cuộc sống, xã hội thì những người nghiện ma túy sau khi được cai nghiện tại cộng đồng, gia đình hoặc người nghiện ma túy không có nơi cư trú ổn định sẽ được đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Theo thống kê đến tháng 12/2017 cả nước có trên 222.000 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý (tăng gần 12.000 người so với cùng kỳ năm 2016); trong đó, trên 67,5% người đang sinh sống ngoài xã hội; 13,5% người trong cơ sở cai nghiện, 19% người đang trong trại tạm giam, tạm giữ, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng. Theo báo cáo của Cục Phòng chống tệ nạn xã hội tại tổ chức Hội thảo báo chí “Tư vấn, điều trị cai nghiện ma túy trong tình hình mới” ngày 15 tháng 6 năm 2018 thì đến tháng 6 năm 2018, cả nước còn 120 cơ sở cai nghiện giảm được 25 cơ sở so với năm 2014 với tổng số người đang được điều trị cai nghiện tại các cơ sở là 34.620 học viên mặc dù giảm về cơ sở nhưng số người nghiện vẫn tăng chứ không giảm. Biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là một trong bốn biện pháp xử lý vi phạm hành chính được quy định trong Luật xử lý vi phạm hành chính, được áp dụng với người nghiện ma túy. Mục đích của biện pháp này là bắt buộc cai nghiện, để chữa bệnh giúp người bị nghiện lao động, học nghề, học văn hóa dưới sự quản lý của cơ sở cai nghiện bắt buộc, giúp họ sớm gia 1
nhập cộng đồng và có thể sử dụng những nghề được học để phát triển bản thân. Biện pháp này suy cho cùng có bản chất là hạn chế quyền tự do của công dân do Tòa án nhân dân cấp huyện, cụ thể là một Thẩm phán xem xét ra quyết định. Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng biện pháp xử lý hành chính này trong thời gian qua còn tồn tại vướng mắc, thiếu sót trong quá trình lập hồ sơ, xem xét, áp dụng, một mặt các văn bản áp dụng còn nhiều bất cập chưa sát với tình hình thực tế của mỗi địa phương, mặt khác tình hình người nghiện và đặc điểm của mỗi địa phương khác nhau nên việc thực hiện pháp luật về biện pháp này còn gặp nhiều vướng mắc. Xuất phát từ đòi hỏi của thực tiễn cũng như hiệu quả của việc áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính thì việc tăng cường nghiên cứu lý luận và thực tiễn áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc để hạn chế các thiếu sót là hết sức cần thiết. Do đó, tác giả chọn đề tài “Áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai” để làm luận văn thạc sĩ. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là vấn đề không chỉ Đảng, Nhà nước mà cả xã hội quan tâm. Cũng đã có một số công trình khoa học về đề tài này. Khi tham khảo nội dung các công trình khoa học, bài nghiên cứu liên quan tác giả luận văn nhận thấy người viết chủ yếu đang trao đổi vướng mắc, điều luật áp dụng chứ chưa phân tích sâu về bản chất của vấn đề. Có luận văn thạc sĩ đã nghiên cứu về biện pháp này, cũng đã phân tích nguyên nhân, thực trạng và có những kiến nghị, giải pháp, tuy nhiên để đáp ứng nhu cầu cải cách tư pháp hiện nay và nhằm đi sâu nghiên cứu hơn nữa để đánh giá hoàn thiện và đưa vào áp dụng một cách có hiệu quả biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc trong thời gian tới. Liên quan đến đề tài này có một số công trình nghiên cứu nổi bật sau: 2
Luận văn thạc sĩ “Biện pháp đưa ngư ời nghiện vào cơ sở cai nghiện bắt buộc từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng” (năm 2017) của tác giải Lê Thị Lan Phương, bảo vệ thành công tại Học viện khoa học xã hội. Đây là đề tài có tính khái quát cao, Đà Nẵng và đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả thực hiện các biện với luận văn này tác giải đã phân tích được bản chất của vấn đề áp dụng biện pháp đưa người nghiện vào cơ sở cai nghiện bắt buộc từ thực tiễn Thành phố Đà Nẵng. Tuy nhiên, chưa đi sâu vào nghiên cứu những vướng mắc về quy định pháp luật khi các cơ quan thực hiện hoạt động áp dụng pháp luật đối với biện pháp trên. Luận văn thạc sĩ “Từ biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở chữa bệnh đến biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc”năm 2004 của tác giả Phạm Tiến Thành tại Khoa luật Đại học quốc gia Hà Nội. Với luận văn này tác giả đã làm rõ được các biện pháp xử lý hành chính và sự cần thiết và chuyển hóa như thế nào từ biện pháp đưa vào cơ sở chữa bệnh sang đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; tuy nhiên, nội dung của luận văn chưa nêu lên được điểm nổi bật khi áp dụng biện pháp và việc áp dụng có phù hợp hay không và các giải pháp để áp dụng biện pháp này có hiệu quả hơn. Luận văn thạc sĩ “Đảm bảo quyền con người trong cơ sở cai nghiện bắt buộc qua thực tiễn thành phố Hải Phòng” năm 2016 của tác giải Nguyễn Quốc Hiệu tại Khoa luật Đại học quốc gia Hà Nội; Với luận văn này tác giả đã đánh giá tổng quan về quyền con người trong cơ sở cai nghiện nhưng lại chưa làm rõ quyền con người trong cơ sở cai nghiện bắt buộc bị vi phạm như thế nào và vì sao việc đưa người vào cơ sở cai nghiện bắt buộc thì quyền con người sẽ bị hạn chế. Luận văn thạc sĩ “Áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại tỉnh Sóc Trăng” năm 2018 của tác giả Lưu Hồng Ngọc Hiền tại Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh; đây là luận văn thuộc loại ứng dụng, tác giả đi sâu vào phân tích các quy định và vướng mắc trong quá trình áp dụng biện 3
pháp này ở giai đoạn lập hồ sơ và xem xét hồ sơ; luận văn nghiên cứu về các bất cập của quy định pháp luật nhưng lại chưa đi vào nghiên cứu các yếu tố khác ảnh hưởng đến quá trình áp dụng biện pháp. Ngoài ra, còn một số các đề tài và bài viết trên các tạp chí về vấn đề này. Như vậy, chưa có công trình nghiên cứu nào về áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ cở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai. Đối với các công trình, bài viết đã được công bố, người viết đã tham khảo được các vấn đề lý luận và thực tiễn để tiếp tục hoàn thiện trong đề tài của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích Khi nghiên cứu đề tài áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc phải nhận thức các vấn đề từ khía cạnh lý luận đến thực tiễn từ đó mới có thể nhận thức đầy đủ yêu cầu đặt ra và định hướng việc hoàn thiện. Luận văn nhằm đạt được mục đích sau:Trên cơ sở nghiên cứu làm rõ vấn đề lý luận chung và thực tiễn của quá trình áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo hiệu quả áp dụng biện pháp này. - Nhiệm vụ + Nghiên cứu hệ thống và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản, pháp luật trong quá trình áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. + Đánh giá thực trạng các quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành. + Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp chung và riêng cho địa phương để đảm bảo việc thực hiện pháp luật về biện pháp trên. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4
- Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai. - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Khảo sát thực tiễn việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai. + Về thời gian: Từ năm 2014 đến nay. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Với phạm vi nghiên cứu như trên,việc nghiên cứu và hoàn thành luận văn trước hết dựa trên quan điểm của Chủ nghĩa Mác Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng và Nhà Nước, nghị quyết của Bộ chính trị về cải cách tư pháp. - Phương pháp nghiên cứu: Người viết sử dụng phương pháp nghiên cứu như sau: +Phương pháp phân tích tổng hợp Phương pháp này được sử dụng hầu hết trong toàn bộ các chương của luận văn và tập trung nhất trong chương 1 trong việc trình bày các khái niệm cơ bản về áp dụng pháp luật đối với biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. + Phương pháp so sánh, liệt kê được sử dụng làm sáng tỏ những khác biệt của vấn đề từ đó rút ra được những ưu điểm, hạn chế, bất cập, phương pháp này được sử dụng trong chương 2 nhằm khái quát hóa thực trạng pháp luật về áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. + Phương pháp kết hợp lý luận với thực tiễn: Được sử dụng trong việc hoàn thiện khung pháp lý để việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc hiệu quả hơn, phương pháp này được sử dụng chủ yếu ở chương 2. 5
+ Phương pháp phân tích vụ việc điển hình được sử dụng thông qua việc đưa ra các vụ việc trên thực tế minh chứng cho việc áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc thể hiện ở Chương 2 của luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Về ý nghĩa lý luận: Luận văn làm rõ các vấn đề liên quan đến quá trình áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành thông qua việc dẫn chứng các quy phạm pháp luật hiện hành quy định về biện pháp này, từ đó góp phần làm rõ lý luận khoa học cơ sở pháp lý về biện pháp trên đồng thời có những đóng góp cụ thể góp một phần nhỏ vào việc hoàn thiện về khoa học pháp lý chuyên ngành. Về ý nghĩa thực tiễn: Luận văn cung cấp các luận điểm có giá trị tham khảo trong việc sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện các quy định pháp luật để đảm bảo việc áp dụng pháp luật đối với biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc hiệu quả hơn; đồng thời có thể làm tài liệu tham khảo cho các đối tượng quan tâm đến Biện pháp trên. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp lý về áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Chương 2: Thực trạng áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai. Chương 3: Quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và bảo đảm áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai. 6
CHƢƠNG I. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ ÁP DỤNG BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH ĐƢA VÀO CƠ SỞ CAI NGHIỆN BẮT BUỘC 1.1. Khái niệm, đặc điểm, nguyên tắc áp dụng biện pháp xử lý hành chính đƣa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. 1.1.1. Khái niệm biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là một trong bốn biện pháp xử lý hành chính. Cùng với biện pháp giáo dục tại phường, xã, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc được áp dụng đối với cá nhân vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội mà không phải là tội phạm [11, khoản 3 Điều 2]. Về mặt nội dung, biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc được quy định lần đầu tiên ở Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 1995 (Điều 20 và Điều 24); tuy nhiên ở Pháp lệnh này và các văn bản pháp luật trước Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 biện pháp có tên là đưa vào cơ sở chữa bệnh áp dụng với hai đối tượng là người nghiện ma túy và người bán dâm với điều kiện về độ tuổi nhất định. Về mặt hình thức, như trên đã trình bày trước Luật năm 2012, không sử dụng tên gọi “đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc” mà sử dụng tên gọi “đưa vào cơ sở chữa bệnh”. Đến Luật XLVPHC năm 2012, tên gọi “biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc” được quy định chính thức tại Điều 95 “Đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là biện pháp xử lý hành chính áp dụng đối với người có hành vi vi phạm quy định tại Điều 96 của Luật này để chữa bệnh, lao động, học văn hóa, học nghề dưới sự quản lý của cơ sở cai nghiện bắt buộc”. Như vậy, đối tượng đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc chỉ còn là người nghiện ma túy, còn người bán dâm không là đối tượng của biện pháp 7
này bởi lẽ mại dâm không còn được coi là “bệnh” mà là một vấn đề xã hội nên chỉ là đối tượng của xử lý hành chính. Mục đích của biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là chữa bệnh, giáo dục tư tưởng cho người bị nghiện nên biện pháp này có tính cưỡng chế chế cao khi nội dung của nó là tước bỏ một số quyền nhân thân của người bị áp dụng trong một thời gian. Người bị nghiện sẽ phải sinh sống, học tập, lao động, dưới sự quản lý nghiêm ngặt, điều này đã hạn chế một phần quyền con người khi áp dụng biện pháp nên biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc được xem là biện pháp xử lý hành chính nghiêm khắc nhất. 1.1.2. Đặc điểm biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là một biện pháp xử lý hành chính đặc biệt nhằm ngăn ngừa các hành vi vi phạm pháp luật; biện pháp này có những đặc điểm sau: Thứ nhất, biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là biện pháp có tính cưỡng chế hành chính nhà nước; biện pháp này do cơ quan có thẩm quyền thi hành bằng cưỡng chế nhà nước, từ giai đoạn lập hồ sơ đến giai đoạn xem xét, đề nghị và giai đoạn áp dụng biện pháp trên là do các cơ quan có thẩm quyền thực hiện như công an xã, phòng Lao động thương binh xã hội và Tòa án nhân dân cấp huyện và chỉ có những cơ quan được pháp luật quy định mới được quyền áp dụng biện pháp này. Biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc có tính pháp lý, bởi lẽ nó được quy định trong các văn bản pháp quy như Luật của Quốc hội, Pháp lệnh của Ủy ban thường vụ Quốc hội, Nghị định của Chính Phủ… Tính cưỡng chế còn được thể hiện ở hiện ở chỗ biện pháp này mang tính bắt buộc thực hiện đối với người bị áp dụng, đây cũng là biện pháp cưỡng chế mang tính nghiêm khắc nhất trong bốn biện biện pháp xử lý hành chính vì nó hạn chế quyền tự do nhân thân của người bị áp dụng trong một khoảng thời gian nhất định. 8
Thứ hai là biện pháp chỉ áp dụng đối với cá nhân; đối tượng bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là cá nhân (người nghiện ma túy từ 18 tuổi trở lên và có điều kiện như Điều 96 Luật 2012), vì bản chất của biện pháp này là hạn chế quyền tự do của đối tượng trong một thời gian nhất định. Biện pháp này chỉ áp dụng đối với cá nhân mà không áp dụng đối với tổ chức như các biện pháp xử phạt hành chính. Một lưu ý, đối với trường hợp cá nhân thì phải là công dân Việt Nam, còn người nước ngoài vi phạm tại lãnh thổ Việt Nam thì theo quy định tại khoản 7 Điều 21 Nghị định 167/2013/NĐ-CP ngày 12 tháng 11 năm 2013 về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; cháy, phòng và chữa; phòng, chống bạo lực gia đình thì tùy theo mức độ vi phạm có thể bị áp dụng hình thức xử phạt trục xuất khỏi nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Thứ ba, đối tượng bị áp dụng biện pháp xử lý vi phạm hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là người nghiện ma túy; cụ thể là người nghiện ma tuý từ đủ 18 tuổi trở lên đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn mà vẫn còn nghiện hoặc chưa bị áp dụng biện pháp này nhưng không có nơi cư trú nhất định. Việc áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đối với nhóm đối tượng trên là một giải pháp để phòng ngừa những hành vi nguy hiểm cho xã hội. Thứ tư, trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp này rất chặt chẽ; bản chất của biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là hạn chế quyền tự do của đối tượng bị áp dụng cho nên đối với việc áp dụng biện pháp này về trình tự, thủ tục đã được quy định tương đối chặt chẽ; điều này đảm bảo hạn chế vi phạm các quyền con người trong quá trình áp dụng của các cơ quan có thẩm quyền. 1.1.3. Nguyên tắc áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. 9
Nguyên tắc là những tư tưởng, quan điểm chỉ đạo làm nền tảng tư tưởng cho tổ chức và hoạt động quản lý nhà nước. Về bản chất, biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là biện pháp cưỡng chế hành chính đặc biệt, do vậy quá trình xem xét, áp dụng cần tuân thủ một số nguyên tắc dưới đây: Một là cá nhân chỉ bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc nếu thuộc đối tượng được quy định tại Điều 96 Luật XLVPHC năm 2012. Điều này thể hiện chỉ khi một người có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy thỏa mãn các điều kiện được quy định tại Điều 96 thì mới bị áp dụng biện pháp trên. Tuân thủ nguyên tắc này sẽ giúp các cơ quan có thẩm quyền dễ dàng xác định được đối tượng áp dụng của biện pháp, hạn chế sự tùy tiện áp dụng và hạn chế được việc xâm phạm các quyền cơ bản của công dân. Hai là áp dụng nhanh chóng, công khai, khách quan, đúng thẩm quyền, đúng quy định của pháp luật; mục đích của nguyên tắc là để việc áp dụng biện pháp một cách thống nhất, đúng trình tự thủ tục. Việc tuân thủ nguyên tắc này sẽ giúp cơ quan có thẩm quyền giải quyết vụ việc nhanh chóng, tránh việc kéo dài ảnh hưởng đến quyền lợi của công dân cũng như hạn chế tình trạng ban hành quyết định không đúng, không có căn cứ pháp luật. Áp dụng biện pháp xử lý hành chính được hiểu là toàn bộ quá trình lập hồ sơ, xem xét hồ sơ vụ việc và ra quyết định áp dụng. Yêu cầu “nhanh chóng” đòi hỏi mọi hoạt động từ lúc lập hồ sơ đến giai đoạn tư vấn, xem xét, đề nghị và áp dụng đều phải tiến hành nhanh, trong hoặc trước thời hạn luật định; điều này đòi hỏi, mỗi chủ thể với thẩm quyền riêng phải nhanh chóng hoàn thành được nhiệm vụ được phân công. Yêu cầu “công khai” là việc đảm bảo cho quá trình xem xét, áp dụng có của những người tham gia tiến hành việc xem xét, áp dụng và đối tượng bị áp dụng; việc xác minh, thu thập chứng cứ phải tiến hành công khai. Yêu cầu “khách quan” đòi hỏi các chứng cứ trong hồ sơ phải được xem xét 10
một cách toàn diện, đầy đủ; đồng thời việc áp dụng biện pháp phải trên cơ sở vô tư, không thiên vị, không vì vụ lợi cá nhân. Đúng thẩm quyền là việc các cơ quan đã được pháp luật quy định tham gia vào quá trình xây dựng hồ sơ và áp dụng biện pháp thì chỉ được làm những gì pháp luật quy định về thẩm quyền của mình. Bảo đảm công bằng là làm sao cho thời hạn đối tượng bị áp dụng biện pháp phải tương xứng với tính chất, mức độ vi phạm. Đúng quy định của pháp luật là việc xử lý đúng hành vi, áp dụng đúng quy định của pháp luật và đúng trình tự thủ tục luật định. Đảm bảo được nguyên tắc này khi áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là một nguyên tắc mang tính “bắt buộc”, bởi lẽ bản chất của biện pháp này là hạn chế quyền tự do, danh sự, nhân phẩm của công dân, vì thế, trong quá trình giải quyết đòi hỏi các cơ quan chức năng phải thận trọng, khách quan, công bằng, phù hợp với các chủ trương, chính sách cải cách của Đảng và Nhà nước; với luật pháp quốc tế, đặc biệt là các công ước quốc tế về quyền con người. Ba là, việc quyết định thời hạn áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc phải căn cứ vào tính chất, mức độ, hậu quả vi phạm, nhân thân người vi phạm và tình tiết giảm nhẹ, tình tiết tăng nặng. Nguyên tắc này đòi hỏi các cơ quan có thẩm quyền phải đánh giá được tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi mà đối tượng thực hiện, xác định hành vi ấy là vi phạm hành chính hay hình sự để có chế tài xử lý, tránh gây oan sai. Đặc điểm nhân thân, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ đều được quy định trong pháp luật hành chính; những đặc điểm trên có ảnh hưởng đến khả năng cải tạo, giáo dục, vì thế, khi áp dụng các cơ quan có thẩm quyền phải xem xét để áp dụng, tránh tình trạng đối tượng có nhân thân tốt, vi phạm lần đầu lại được áp dụng thời hạn như người có nhân thân xấu, có nhiều tình tiết tăng nặng. Bốn là người có thẩm quyền áp dụng biện pháp xử lý hành chính có trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính. Cá nhân bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính có quyền tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp 11