Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phường, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn có mục đích tổng quát là xây dựng luận cứ khoa học cho việc đề xuất các giải pháp nhằm góp phần bảo đảm thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính tại UBND phường, quận Tây Hồ, Hà Nội trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phường, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THANH HÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƢỜNG, QUẬN TÂY HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THANH HÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƢỜNG, QUẬN TÂY HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. LÊ THỊ HƢƠNG HÀ NỘI – 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng cá nhân tôi. Các thông tin, số liệu của luận văn đƣợc trình bày trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Việc sử dụng, trích dẫn tƣ liệu của một số công trình nghiên cứu đã công bố khi đƣa vào luận văn đƣợc thực hiện đúng theo quy định. Kết quả nghiên cứu khoa học của luận văn chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Thị Thanh Hà
LỜI CẢM ƠN Nghiên cứu việc thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng, quận Tây Hồ, Hà Nội là một trong những nội dung của khoa học quản lý nói chung và khoa học quản lý hành chính nhà nƣớc nói riêng. Công trình nghiên cứu là kết quả trong thời gian học tập, nghiên cứu của tác giả tại Khoa Sau Đại học, Khoa Nhà nƣớc - pháp luật và Lý luận cơ sở, thuộc Học viện Hành chính Quốc gia. xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia; quí thầy, cô của Học viện; Thầy, Cô Khoa Sau đại học, Khoa Nhà nƣớc - pháp luật và Lý luận cơ sở; đặc biệt là PGS.TS Lê Thị Hƣơng đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình học tập, từ xây dựng đề cƣơng, tổ chức nghiên cứu, đến phân tích số liệu và báo cáo hoàn thành luận văn. Xin cảm ơn sự quan tâm tạo điều kiện của UBND các phƣờng thuộc quận Tây Hồ, UBND quận Tây Hồ, Hà Nội. Xin cảm ơn đội ngũ cán bộ quản lý tại các cơ quan hành chính nhà nƣớc và đồng nghiệp đã nhiệt tình cung cấp số liệu, tham gia đóng góp ý kiến trao đổi trực tiếp những nội dung của đề tài nghiên cứu. Tác giả đã có nhiều nỗ lực trong quá trình nghiên cứu, song không tránh khỏi những thiếu sót, tôi mong nhận đƣợc những ý kiến chỉ dẫn, đóng góp của các thầy cô và bạn bè, đồng nghiệp để bổ sung, hoàn thiện, góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho việc nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng, quận Tây Hồ, Hà Nội trong những năm tiếp theo. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Thị Thanh Hà
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH ....................................... 7 1.1. Lý luận chung về thực hiện pháp luật, giải quyết thủ tục hành chính .......................................................................................................................... 7 1.2. Thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính ....................... 17 1.3. Quy trình và các yếu tố bảo đảm thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính ................................................................................................ 23 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƢƠNG, QUẬN TÂY HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................................................... 32 2.1. Các yếu tố ảnh hƣởng đến thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính tại Ủy ban nhân dân phƣờng, quận Tây Hồ ................................ 32 2.2. Thực tiễn thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính tại Ủy ban nhân dân phƣờng, quận Tây Hồ .............................................................. 34 2.3. Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng, quận Tây Hồ ........................................................ 51 Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƢƠNG, QUẬN TÂY HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........... 60 3.1. Quan điểm bảo đảm thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng, quận Tây Hồ ........................................................ 60 3.2. Giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng, quận Tây Hồ ........................................................ 65 KẾT LUẬN .................................................................................................... 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 84
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa của từ CBCC Cán bộ công chức CNH - HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CQHC Cơ quan hành chính KTXH Kinh tế xã hội HĐND Hội đồng nhân dân QPPL Quy phạm pháp luật TTHC Thủ tục hành chính UBND Ủy ban nhân dân
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thủ tục hành chính đƣợc quy định nhằm tạo ra trật tự trong hoạt động quản lý của các cơ quan Nhà nƣớc khi tiến hành các hoạt động quản lý của mình. Có thể nói thủ tục hành chính là các quy phạm thủ tục của luật hành chính quy định cách thức tiến hành các hoạt động quản lý hành chính nên chúng tạo ra cơ sở và điều kiện cần thiết để các cơ quan quản lý nhà nƣớc giải quyết các công việc của ngƣời dân theo luật định, đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân. Thủ tục hành chính có vai trò quan trọng trong quản lý hành chính nhà nƣớc. Nếu không có thủ tục hành chính thì mọi chính sách, chủ trƣơng của Đảng và Nhà nƣớc ban hành sẽ khó đƣợc thực thi. Có thể nói thủ tục hành chính là công cụ và phƣơng tiện để đƣa pháp luật vào đời sống. Việc phát huy đƣợc vai trò quan trọng của thủ tục hành chính, làm cho thủ tục hành chính đƣợc thực hiện trong thực tế, đáp ứng những yêu cầu đặt ra trong giải quyết thủ tục hành chính, nhất là yêu cầu về đảm bảo tính công khai, minh bạch, khách quan, công bằng, kịp thời, không gây phiền hà, sách nhiễu, đặt ra nhiều điều kiện… là những điều kiện tiên quyết, trong đó điều kiện căn bản là phải xác lập, thực hiện đƣợc một cơ chế pháp lý giải quyết thủ tục chặt chẽ, khoa học, dễ kiểm tra, dễ giám sát, phù hợp với tính chất tình loại công việc, với tình hình thực tế của địa phƣơng. Thực tế cải cách thủ tục hành chính cho thấy cùng với việc đổi mới các thủ tục hành chính trên từng lĩnh vực quản lý, các cơ quan nhà nƣớc còn ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính. Cơ quan hành chính nhà nƣớc các cấp từ cấp phƣờng, xã, quận, huyện tới cấp tỉnh, thành phố luôn quan tâm sát sao tới hoạt động cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính nói riêng. Việc rà soát, kiểm 1
tra hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật liên quan tới giải quyết thủ tục hành chính tại các địa phƣơng luôn đƣợc chú ý. Cũng nhƣ các địa phƣơng trong cả nƣớc, trong thời gian qua quận Tây Hồ nói chung và UBND các phƣờng thuộc Quận luôn cố gắng thực hiện nghiêm túc pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính, đặc biệt là những kết quả đáng kể trong hoạt động của bộ phận một cửa, một cửa liên thông của các UBND phƣờng, đuều này giúp Quận luôn hoàn thành tốt các mục tiêu, định hƣớng của Thành phố trong những năm qua, đƣa Quận ngày càng phát triển, tuy nhiên, hệ thống văn bản pháp luật của nƣớc ta hiện nay nói chung và của địa phƣơng nói riêng còn nhiều bất cập, chƣa đƣợc hoàn thiện nên việc thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế, ảnh hƣởng trực tiếp tới kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính của các phƣờng và của Quận. Từ những yêu cầu trên, tác giả lựa chọn đề tài “Thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phường, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội” là công trình nghiên cứu Thạc sĩ của mình. Với mong muốn, kết quả của công trình nghiên cứu sẽ giúp địa phƣơng nơi mình đang công tác vận dụng đƣợc vào thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác cải cách hành chính nói chung và đƣa địa phƣơng phát triển theo định hƣớng đã đề ra. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Cải cách hành chính nói chung, giải quyết thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, cơ chế một cửa liên thông hoặc thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính là vấn đề thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, nhà hoạch định chính sách từ lâu và đã có nhiều công trình nghiên cứu từ nhiều cấp độ và phạm vi khác nhau đã đƣợc xuất bản. Có thể kể ra một số công trình tiêu biểu nhƣ sau: - Nguyễn Đăng Thành (2011), “Cải cách hành chính ở Việt Nam thành tựu và nhiệm vụ trong giai đoạn mới” đăng trên tạp chí Quản lý nhà nƣớc. Bài 2
viết gồm 3 phần: đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng về cải cách hành chính trong tiến trình đổi mới; Một số thành tựu và hạn chế trong cải cách hành chính; Cải cách hành chính ở Việt Nam trong giai đoạn mới. - Văn Tất Thu (2014) “Những yêu cầu trong đổi mới nội dung và phƣơng pháp đào tạo, bồi dƣỡng cán bộ, công chức hành chính”, Tạp chí quản lý nhà nƣớc, số 222. Bài viết đề cập đến vị trí, vai trò và đặc điểm của nền hành chính nhà nƣớc. Nền hành chính nhà nƣớc trực tiếp tổ chức thực hiện đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nƣớc. - Đoàn Nhân Đạo (2014) “Tiêu chí và phƣơng pháp đánh giá công chức cấp xã đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính”, Tạp chí quản lý nhà nƣớc, số 222. Bài viết điểm qua những điểm sáng trong xây dựng và áp dụng tiêu chí, phƣơng pháp đánh giá công chức cấp xã mở một số địa phƣơng: Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh, Quảng Ninh. Bài viết đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện tiêu chí và phƣơng pháp đánh giá công chức cấp xã hiện nay: hoàn thiện hệ thống pháp luật; phát huy dân chủ, thu hút sự phản biện xã hội; đổi mới phƣơng pháp bình bầu trong đánh giá của tập thể. - Nguyễn Văn Hậu (2015) “Cải cách hành chính và vai trò của Đảng chính trị”, Lý luận chính trị, số 6. Bài viết khẳng định trong tiến trình đổi mới đất nƣớc, cải cách hành chính đƣợc đặt ra nhƣ một yêu cầu khách quan để tạo tiền đề và thúc đẩy cải cách kinh tế. Từ thực tiễn cải cách hành chính trong thời gian qua, tác giả đúc kết những bài học kinh nghiệm lớn cho việc tiến hành cải cách hành chính trong giai đoạn hiện nay: cải cách hành chính là vấn 6 đề lớn, liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành; nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ, công chức cơ quan hành chính; cải cách thủ tục hành chính là khâu đột phá; đề cao vai trò giám sát của nhân dân; tăng cƣờng mối quan hệ giữa cấp ủy với các tổ chức nhà nƣớc, các đoàn thể chính trị- xã hội. - Luận văn thạc sĩ của tác giả Đỗ Mạnh Cƣờng (năm 2013) “Mô hình “Một cửa” trong thực hiện thủ tục hành chính tại UBND cấp huyện tỉnh Hƣng Yên”. 3
- Luận văn thạc sĩ của tác giả Lƣơng Thị Thu Huỳnh (2017), Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa liên thông tại UBND thành phố Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn. - Luận văn thạc sĩ Quản lý công của tác giả Phạm Thị Mai Liên (2018), Thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông tại UBND huyện, tỉnh Cao Bằng. - Luận văn thạc sĩ Quản lý công của tác giả Lê Trung (2018), Kiểm soát thủ tục hành chính tại UBND quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu chủ yếu mới tập trung vào nghiên cứu lý luận là chủ yếu, chƣa có công trình nào nghiên cứu về việc thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng Tây Hồ, thành phố Hà Nội. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu nêu trên là những nguồn tài liệu vô cùng bổ ích, quý giá, có giá trị tham khảo để tác giả hoàn thiện đề tài nghiên cứu. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn Luận văn có mục đích tổng quát là xây dựng luận cứ khoa học cho việc đề xuất các giải pháp nhằm góp phần bảo đảm thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính tại UBND phƣờng, quận Tây Hồ, Hà Nội trong thời gian tới. Để đạt đƣợc mục đích trên, luận văn có các nhiệm vụ sau: - Làm rõ những vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính. - Đánh giá thực trạng việc thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính, chỉ ra những kết quả, hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế trong thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính tại UBND phƣờng của quận Tây Hồ, Hà Nội. - Đề xuất đƣợc một số quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính tại UBND phƣờng, quận Tây Hồ, Hà Nội trong thời gian tới. 4
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của Luận văn là những vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng, thuộc quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Tập trung nghiên cứu việc thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng, quận Tây Hồ, Hà Nội. - Về không gian: tại các UBND phƣờng thuộc quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. - Về thời gian: Từ năm 2016 đến nay. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Phƣơng pháp tiếp cận đƣợc thực hiện dựa trên quan điểm, chủ trƣơng của Đảng, chính sách của Nhà nƣớc về cải cách hành chính và một số phƣơng pháp nghiên cứu khoa học. Phân tích đánh giá thực trạng, những nhân tố ảnh hƣởng tới việc thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cơ bản sau: + Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp: đề tài kế thừa, tổng kết lại những kết quả của các nghiên cứu về thủ tục hành chính, pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính. + Phƣơng pháp so sánh: thông qua một số dẫn chứng về thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính tại các địa phƣơng cụ thể. + Phƣơng pháp lịch sử: xem xét việc thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính trong từng giai đoạn. 5
+ Phƣơng pháp thống kê: từ những kết quả thống kê, đánh giá về thực trạng thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính tại cơ quan hành chính nhà nƣớc ở địa phƣong nói chung. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn góp phần hệ thống hóa các quan điểm, đánh giá quá trình thực hiện hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính. Chỉ ra những ƣu điểm, thành tựu cũng nhƣ những bất cập, hạn chế của hoạt động thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của UBND phƣờng, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. Đề xuất một số giải pháp có tính khả thi trong quá trình thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính tại cấp phƣờng tại địa phƣơng cụ thể. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Với kết quả nghiên cứu, luận văn sẽ là tài liệu tham khảo phục vụ cho việc nghiên cứu, học tập về giải quyết thủ tục hành chính và tham khảo vận dụng vào thực tiễn, nhằm đảm bảo thực hiện tốt hơn hoạt động thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính tại UBND phƣờng, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung chính của luận văn có kết cấu gồm 3 chƣơng: Chương 1: Những vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của Ủy ban nhân dân Phường, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội Chương 3: Quan điểm và giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật trong giải quyết thủ tục hành chính của Ủy ban nhân dân Phường, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội 6
Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH 1.1. Lý luận chung về thực hiện pháp luật, giải quyết thủ tục hành chính 1.1.1. Thủ tục hành chính và giải quyết thủ tục hành chính 1.1.1.1. Khái niệm thủ tục hành chính Nói đến thủ tục là nói đến quy trình và cách thức giải quyết công việc. Thực tế, để thực hiện có hiệu quả một công việc nhất định cần tiến hành một loạt các hoạt động theo thứ tự trƣớc sau và cách thức thực hiện từng bƣớc theo những quy định chặt chẽ, thống nhất. Theo nghĩa chung nhất, thủ tục là phƣơng thức, cách thức giải quyết công việc theo một trình tự nhất định, một thể lệ thống nhất, gồm một loạt nhiệm vụ liên quan chặt chẽ với nhau nhằm đạt đƣợc kết quả mong muốn. Hoạt động của các cơ quan nhà nƣớc cần phải tuân theo pháp luật, trong đó có những quy định về trình tự, cách thức sử dụng thẩm quyền của từng cơ quan để giải quyết công việc theo chức năng nhiệm vụ đƣợc giao. Khoa học pháp lý gọi đó là những quy phạm thủ tục. Quy phạm này quy định về các loại thủ tục trong hoạt động quản lý nhà nƣớc nhƣ: thủ tục lập pháp, thủ tục tố tụng tƣ pháp, thủ tục hành chính. Về mặt nguyên tắc, để tiến hành quản lý hành chính nhà nƣớc có hiệu quả, cơ quan hành chính phải đảm bảo tuân thủ một cách nghiêm túc những quy tắc, chế độ, phép tắc đƣợc pháp luật quy định. Những quy tắc, chế độ, phép tắc đó chính là những quy định về trình tự, cách thức sử dụng thẩm quyền của cơ quan hành chính khi thực hiện chức năng quản lý hành chính công. Những quy định trên còn đƣợc gọi là thủ tục hành chính. Từ đó có thể hiểu: Thủ tục hành chính là trình tự, cách thức giải quyết công việc của cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền trong 7
mối quan hệ nội bộ hành chính và mối quan hệ giữa cơ quan hành chính nhà nước với tổ chức công dân. Thủ tục hành chính đƣợc quy định để các cơ quan nhà nƣớc có thể thực hiện các hoạt động quản lý nhà nƣớc, bao gồm: trình tự thành lập các công sở; trình tự bổ nhiệm, bãi nhiệm, điều động cán bộ, công chức; trình tự lập quy, áp dụng quy phạm pháp luật để đảm bảo các quyền chủ thể, trình tự điều hành, tổ chức các tác nghiệp hành chính... Thủ tục hành chính có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, ảnh hƣởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp và đời sống nhân dân. Thông qua thủ tục hành chính, các cá nhân, tổ chức thực hiện đƣợc quyền lợi, nghĩa vụ của mình đồng thời các cơ quan hành chính nhà nƣớc thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc. Thủ tục hành chính có những đặc điểm sau: Thứ nhất, thủ tục hành chính đƣợc điều chỉnh bằng quy phạm thủ tục - là cơ sở pháp lý cho các cơ quan nhà nƣớc thực hiện chức năng của mình. Thủ tục hành chính là một bộ phận cấu thành của hệ thống quy phạm thủ tục. Hệ thống quy phạm thủ tục là toàn bộ các quy tắc pháp lý quy định về trình tự, trật tự thực hiện thẩm quyền của các cơ quan nhà nƣớc trong việc giải quyết công việc công việc nhà nƣớc và thực hiện nghĩa vụ hành chính đối với các cơ quan nhà nƣớc, tổ chức và công dân. Đó cũng chính là các hệ thống các nguyên tắc quản lý và điều hành bắt buộc các cơ quan nhà nƣớc cũng nhƣ các công chức phải tuân theo trong giải quyết công việc thuộc thẩm quyền của mình. Là quy phạm thủ tục, thủ tục hành chính có chức năng làm cho các quy phạm nội dung của luật pháp đƣợc thực hiện thuận lợi. Thiếu thủ tục hành chính việc thực thi luật pháp sẽ gặp khó khăn, thậm chí không có khả năng đi vào đời sống thực tế. Ví dụ: Nhà nƣớc muốn thu thuế thì cần có thủ tục để ngƣời dân thực hiện việc nộp thuế. Còn muốn quản lý an toàn giao thông thì cần có thủ tục để hƣớng dẫn ngƣời dân tham gia giao thông tuân theo, v.v. 8
Hoạt động quản lý chủ yếu là hoạt động áp dụng pháp luật mà ở đó, hành vi áp dụng pháp luật liên quan chủ yếu đến việc xác định tình trạng thực tế của vụ việc, lựa chọn quy phạm pháp luật tƣơng ứng và ra quyết định về vụ việc đó. Các hành vi áp dụng pháp luật này đƣợc tiến hành theo những thủ tục hành chinh nhất định. Nhƣ vậy nếu thiếu các thủ tục cần thiết thì quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia trọng hoạt động quản lý sẽ không đƣợc đảm bảo thực hiện. Thủ tục hành chính là một nhân tố bảo đảm cho sự hoạt động chặt chẽ, thuận lợi và đúng chức năng quản lý của cơ quan nhà nƣớc, vì nó là chuẩn mực hành vi cho công dân và công chức nhà nƣớc để họ tuân theo và thực hiện nghĩa vụ của mình đối với nhà nƣớc. Dựa vào các thủ tục hành chính các công việc hành chính sẽ đƣợc xử lý và đạt đƣợc những hiệu quả pháp luật đúng nhƣ dự định. Thứ hai, thủ tục hành chính là trình tự thực hiện thẩm quyền trong hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc. Xét trong quá trình giải quyết công việc của các cơ quan hành chính nhà nƣớc thì thủ tục hành chính là cách thức, trình tự mà các cơ quan hành chính nhà nƣớc áp dụng để giải quyết các nhiệm vụ theo quy định của pháp luật. Trình tự này có thể từ dƣới lên, từ cấp trên xuống mà cũng có những trình tự thực hiện song hành. Nói nhƣ vậy có nghĩa là thủ tục hành chính đƣợc phân biệt với thủ tục lập pháp và thủ tục tố tụng pháp. Thủ tục lập pháp là trình tự, cách thức xây dựng Hiến pháp và ban hành luật thuộc thẩm quyền của cơ quan lập pháp; thủ tục tố tụng tƣ pháp thuộc thẩm quyền của cơ quan tƣ pháp liên quan đến những hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, định tội. Thứ ba, thủ tục hành chính rất đa dạng và phức tạp. Tính đa dạng phức tạp đƣợc biểu hiện nhƣ sau: + Do nhiều cơ quan và công chức nhà nƣớc thực hiện; + Quy định quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia mối quan hệ hành chính, trong đó bao gồm cả công việc của Nhà nƣớc và công dân; 9
+ Việc quy định thủ tục hành chính phải kết hợp với những khuôn mẫu ổn định tƣơng đối và chặt chẽ với các biện pháp thích ứng cho từng loại công việc và từng loại đối tƣợng; + Nền hành chính nhà nƣớc hiện nay đang chuyển từ hành chính cai quản sang hành chính phục vụ đã tác động mạnh mẽ vào thủ tục hành chính; + Thực hiện chủ yếu ở công sở nhà nƣớc, gắn liền với công tác văn thƣ và tổ chức ban hành, quản lý văn bản, giấy tờ; + Do chủ thể cơ quan hành chính nhà nƣớc xây dựng để giải quyết công việc nên phụ thuộc rất nhiều vào ý chí chủ quan của chủ thể ban hành. + Trong bối cảnh của quá trình hội nhập khu vực và quốc tế hiện nay, các thủ tục hành chính có yếu tố nƣớc ngoài cần phải phù hợp với thông lệ quốc tế. Thứ tư, thủ tục hành chính có tính năng động hơn so với các quy phạm nội dung của luật hành chính, đòi hỏi phải thay đổi nhanh hơn để thích ứng và phù hợp với nhu cầu thực tế của đời sống xã hội. Đây chính là yếu tố cần nhận thức đúng đắn giúp cho các nhà ban hành các quy định thủ tục hành chính ban hành các quy định phù hợp với thực tế khách quan và tiến trình phát triển kinh tế xã hội. Thứ năm, thủ tục hành chính có ý nghĩa quan trọng trong hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc. Điều này không những có ý nghĩa vai trò to lớn trong hoạt động lập pháp, lập quy mà còn hết sức cần thiết để có nhận thức đúng đắn trong hoạt động quản lý nhà nƣớc đặc biệt là trong tiến trình cải cách nền hành chính. Thủ tục hành chính đƣợc quy định nhằm tạo ra trật tự trong hoạt động quản lý của các cơ quan Nhà nƣớc khi tiến hành các hoạt động quản lý của mình. Có thể nói thủ tục hành chính là các quy phạm thủ tục của luật hành chính quy định cách thức tiến hành các hoạt động quản lý hành chính nên chúng tạo ra cơ sở và điều kiện cần thiết để các cơ quan quản lý nhà nƣớc giải quyết các công việc của ngƣời dân theo luật định, đảm bảo quyền, 10
lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân. Thủ tục hành chính có vai trò quan trọng trong quản lý hành chính nhà nƣớc. Nếu không có thủ tục hành chính thì mọi chính sách, chủ trƣơng của Đảng và Nhà nƣớc ban hành sẽ khó đƣợc thực thi. Có thể nói thủ tục hành chính là công cụ và phƣơng tiện để đƣa pháp luật vào đời sống. Ý nghĩa của thủ tục hành chính đƣơc biểu hiện qua những khía cạnh cơ bản: - Là những tiêu chuẩn hành vi cho công dân và cán bộ, công chức, viên chức hành chính thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình, bảo đảm sự hoạt động chặt chẽ, thuận lợi, đúng chức năng của bộ máy hành chính. - Đảm bảo các quyết định hành chính đƣợc đƣa vào thực tế của đời sống xã hội; - Đảm bảo cho các quyết định hành chính đƣợc thi hành thống nhất và có thể kiểm tra đƣợc tính hợp pháp và hợp lý của quyết định hành chính thông qua thủ tục hành chính; - Là công cụ điều hành cần thiết của tổ chức hành chính; - Xây dựng thủ tục hành chính khoa học góp phần vào quá trình xây dựng và triển khai luật pháp; - Giúp cho việc thực hiện nguyên tắc dân chủ trong quản lý; thể hiện trách nhiệm của nhà nƣớc đối với nhân dân; - Là sự biểu hiện trình độ văn hoá, mức độ văn minh của nền hành chính. Nếu thiếu quy phạm thủ tục, các quy phạm vật chất khó đƣợc thực hiện. Ví dụ: + Một văn bản pháp luật sẽ không đƣợc thực thi khi không thực hiện thủ tục công bố. + Một quyết định sẽ không hợp pháp khi ký không đúng thẩm quyền. + Không đủ hồ sơ giấy tờ vẫn giải quyết là vi phạm thủ tục văn thƣ.v.v. Tóm lại, thủ tục hành chính là chiếc cầu nối quan trọng giữa cơ quan nhà nƣớc với ngƣời dân và các tổ chức, khả năng làm bền chặt các mối quan 11
hệ trong quá trình quản lý, làm cho nhà nƣớc ta thực sự là “Nhà nƣớc của dân, do dân và vì dân”. Chính vì lẽ đó, cải cách thủ tục hành chính không chỉ đơn thuần liên quan đến pháp luật, pháp chế mà còn là yếu tố ảnh hƣởng đến sự phát triển chung của đất nƣớc về chính trị, văn hóa, giáo dục và mở rộng giao lƣu với các nƣớc trên thế giới, nhất là trong giai đoạn hiện nay, nƣớc ta đã trở thành thành viên chính thức của tổ chức WTO, để hội nhập vào nền kinh tế thế giới, việc cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính nói riêng là một đòi hỏi tất yếu để hội nhập quốc tế thành công và phát triển đất nƣớc. 1.1.1.2. Khái niệm giải quyết thủ tục hành chính Theo nghĩa chung nhất, thuật ngữ giải quyết, trong đó có giải quyết thủ tục hành chính đƣợc hiểu là việc xem xét, làm rõ nội dung, bản chất của vấn đề, sự việc để đƣa ra kết luận hoặc quyết định phù hợp. Theo quan niệm ấy, để giải quyết các vấn đề, sự việc có chất lƣợng, hiệu quả thì cần thiết phải tuân theo các quy trình, cách thức, thao tác và kỹ năng cần thiết. Với nghĩa trên thì thuật ngữ giải quyết thủ tục hành chính (TTHC) có thể hiểu là việc các cơ quan nhà nƣớc, ngƣời có thẩm quyền xem xét, làm rõ bản chất, nội dung các vấn đề, vụ việc hành chính theo đúng trình tự, cách thức do pháp luật hành chính quy định và đƣa ra các kết luận hoặc quyết định áp dụng pháp luật để giải quyết các vấn đề, vụ việc một cách đúng đắn, hợp pháp và hiệu quả, đáp ứng yêu cầu quản lý hành chính nhà nƣớc, phục vụ xã hội và nhân dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Đặc điểm của giải quyết TTHC: - Giải quyết TTHC là việc tiến hành những hoạt động, những công việc nhất định do pháp luật hành chính quy định để làm rõ bản chất, nội dung của vấn đề, vụ việc, trên cơ sở đó cơ quan, ngƣời có thẩm quyền đƣa ra quyết định giải quyết vấn đề, vụ việc một cách đúng đắn, hợp pháp và hiệu quả. 12
Thực tế có thể thấy rằng, số vụ việc, vấn đề cần phải xem xét giải quyết các vấn đề theo các thủ tục hành chính là vô cùng đa dạng, phong phú và phức tạp, điều này đòi hỏi các cơ quan nhà nƣớc, nhà quản lý cần phải tiến hành các hoạt động cần thiết nhƣ nghiên cứu hồ sơ, đơn từ, tài liệu; tổ chức xác minh, phân tích, đánh giá thông tin, bằng chứng; xác định chính xác các văn bản quy phạm pháp luật áp dụng; cuối cùng kết luận vấn đề và đƣa ra các quyết định nhằm giải quyết vấn đề một cách chính xác và đúng quy định pháp luật hiện hành. Với các nội dung công việc đó đòi hỏi các cơ quan nhà nƣớc, các nhà quản lý cần phải có đủ các điều kiện về tổ chức bộ máy, nhân lực, nguồn tài chính và hệ thống thể chế. Ngƣời có thẩm quyền giải quyết TTHC không những phải có trình độ năng lực chuyên môn, hơn hết cần phải có kiến thức pháp luật về TTHC, không những vậy còn phải đáp ứng yêu cầu về đạo đức, phẩm chất, trách nhiệm, uy tín trong công việc và kinh nghiệm và kỹ năng trong hoạt động giải quyết các TTHC. - Chủ thể trong công tác giải quyết TTHC là các cơ quan nhà nƣớc, ngƣời có thẩm quyền trong các cơ quan hành chính, đƣợc quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm rõ ràng trong các văn bản pháp quy. Đây là một trong những dấu hiệu đặc trƣng để phân biệt chủ thể trong giải quyết TTHC công, mang tính quyền lực nhà nƣớc với các chủ thể của các phƣơng thức giải quyết các vấn đề, vụ việc theo quy định về trình tự, thủ tục trong văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nƣớc. Chủ thể trong giải quyết TTHC cũng là ngƣời đại diện cho cơ quan nhà nƣớc, đại diện cho quyền lực nhà nƣớc, một loại quyền lực đặc biệt do nhân dân ủy quyền để thực thi công vụ. Vì vậy, việc thực thi công vụ của của thể nêu trên trong giải quyết TTHC cũng đồng thời là trách nhiệm công vụ, trách nhiệm phục vụ nhân dân và phải đảm bảo sự bình đẳng, công khai, dân chủ và minh bạch trong quá trình giải quyết TTHC, không có tình trạng cửa quyền, hách dịch, gây khó dễ cho ngƣời dân trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính. 13
- Khách thể trong giải quyết TTHC đƣợc hiểu là các quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức có liên quan tới các vấn đề, sự việc mà các cơ quan nhà nƣớc, nhà quản lý giải quyết theo các TTHC đƣợc quy định. Các quyền và lợi ích hợp pháp này rất phong phú và đa dạng và đƣợc quy định cụ thể trong các văn bản pháp luật. Trên cơ sở của pháp luật, các quan hệ pháp luật có thể đƣợc phát sinh, tồn tại hoặc chấm dứt xuất phát từ những nhu cầu khách quan và mong muốn chủ quan của chủ thể. Tuy nhiên, các quan hệ pháp luật này không mặc nhiên phát sinh, tồn tại hoặc chấm dứt, mà trong hầu hết các trƣờng hợp còn cần có sự giải quyết của cơ quan nhà nƣớc và ngƣời có thẩm quyền trong cơ quan nhà nƣớc. Ví dụ, để kết hôn và sống cuộc sống vợ chồng thì đôi nam nữ cần phải làm thủ tục đăng ký kết hôn, phải đƣợc UBND giải quyết theo thủ tục đăng ký kết hôn; để lập hội, thì những ngƣời có nguyện vọng lập hội phải thực hiện các thủ tục cần thiết theo quy định của pháp luật về hội và phải đƣợc Chủ tịch UBND cấp tỉnh giải quyết (đối với hội hoạt động trong phạm vi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng) hoặc Bộ Nội vụ giải quyết (đối với hội có phạm vi hoạt động trong cả nƣớc hoặc liên tỉnh) theo thủ tục đƣợc pháp luật quy định. Cũng nhƣ vậy, để thực hiện quyền tự do kinh doanh, tự do thành lập doanh nghiệp, cá nhân, tổ chức phải thực hiện thủ tục đăng ký doanh nghiệp và phải đƣợc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền cấp đăng ký kinh doanh, mã số thuế, thực hiện việc thông báo trên các báo Trung ƣơng hoặc địa phƣơng theo quy định mới có thể tiến hành kinh doanh hợp pháp. Nhƣ vậy, để bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong giải quyết TTHC không chỉ đòi hỏi các quy phạm quy định TTHC phải đáp ứng đƣợc các nguyên tắc quy định thủ tục, phù hợp với yêu cầu CCHC, mà còn đòi hỏi chất lƣợng các quy phạm điều chỉnh các quan hệ phát sinh trong quá trình giải quyết thủ tục, tức là chất lƣợng pháp luật về giải quyết TTHC. 14