Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:117

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu về thực trạng công tác quản lý nhà nước về đầu tư công ở huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình, đồng thời cũng đánh giá, phân tích và đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG MAI LOAN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ ĐẦU TƢ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN THỦY, TỈNH HÒA BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI – 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG MAI LOAN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ ĐẦU TƢ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN THỦY, TỈNH HÒA BÌNH Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TĂNG THỊ THIỆM HÀ NỘI – 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình” là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Tăng Thị Thiệm và các kết quả nghiên cứu trong luận văn này chưa từng được công bố ở bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong luận văn là kết quả do tôi tự thu thập và tổng hợp từ các tài liệu, báo cáo. Các quan điểm, khái niệm, kết luận của các tài liệu và các tác giả, các nghiên cứu khác sử dụng trong luận văn này được trích dẫn theo đúng quy định. Tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về mặt pháp lý và đạo đức đối với lời cam đoan này. Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả Hoàng Mai Loan i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình đào tạo Thạc sĩ Quản lý công, thực hiện và hoàn thành đề tài luận văn này tôi đã nhận được nhiều sự quan tâm, hỗ trợ, giúp đỡ và tạo điều kiện từ nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo Học viện Hành chính Quốc gia, Ban Quản lý đào tạo, cô giáo chủ nhiệm lớp cao học Quản lý công HC25.B6, cùng toàn thể quý thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu cho tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu tại Học viện. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Tăng Thị Thiệm đã hướng dẫn tận tình để tôi hoàn thành luận văn thạc sĩ: “Quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình”. Đồng thời, tôi xin cảm ơn lãnh đạo UBND huyện Yên Thuỷ, Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Yên Thuỷ đã nhiệt tình hỗ trợ tôi thu thập thông tin, tài liệu chính xác, đáng tin cậy để tôi có cơ sở thực hiện luận văn này. Bằng tất cả năng lực và nỗ lực để hoàn thiện luận văn, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế, tôi rất mong nhận được những đóng góp của các thầy cô và các bạn. Xin chân thành cảm ơn./. Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả Hoàng Mai Loan ii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 ĐTC Đầu tư công 2 ĐTXD Đầu tư xây dựng 3 GTSX Giá trị sản xuất 4 HĐND Hội đồng nhân dân 5 KBNN Kho bạc nhà nước 6 KTNN Kiểm toán nhà nước 7 MTQG Mục tiêu quốc gia 8 NS Ngân sách 9 NSĐP Ngân sách địa phương 10 NSTW Ngân sách trung ương 11 NXB Nhà xuất bản 12 QH Quốc hội 13 QLNN Quản lý nhà nước 14 TCKH Tài chính kế hoạch 15 TPCP Trái phiếu chính phủ 16 UBND Ủy ban nhân dân 17 VĐTC Vốn đầu tư công 18 XDCB Xây dựng cơ bản iii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................... iii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ..................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ............................................................. 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ........................................... 7 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn ...................... 7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..................................................... 8 7. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 8 NỘI DUNG CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ ĐẦU TƢ CÔNG ............................................. 9 1.1. Khái quát chung về đầu tư công............................................................. 9 1.2. Quản lý nhà nước về đầu tư công ........................................................ 16 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về đầu tư công .............. 23 1.4. Kinh nghiệm thực tiễn quản lý đầu tư công ......................................... 31 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ ĐẦU TƢ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN THỦY, TỈNH HÒA BÌNH ....... 36 2.1. Khái quát về huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình .................................... 36 2.2. Tình hình đầu tư công từ ngân sách nhà nước huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2010 – 2020 ................................................................ 40 2.3. Quản lý nhà nước về đầu tư công của huyện Yên Thủy ...................... 48 2.4. Đánh giá thực trạng quản lý Nhà nước về đầu tư công của huyện Yên Thủy, tỉnh Hoà Bình .................................................................................... 77 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC CỦA CHÍNH QUYỀN HUYỆN YÊN THỦY VỀ ĐẦU TƢ CÔNG ...................................................................................... 85 3.1. Quan điểm, phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước của chính quyền huyện Yên Thủy, tỉnh Hoà Bình về đầu tư công đến năm 2025 ...... 85 3.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hoà Bình ................................................................. 89 3.3. Kiến nghị ............................................................................................ 102 KẾT LUẬN .................................................................................................. 104 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 105 iv
DANH MỤC BẢNG HÌNH Bảng 2.1. Giá trị sản xuất và cơ cấu giá trị sản xuất của huyện Yên Thủy .... 37 Bảng 2.2. Đặc điểm dân số và lao động huyện Yên Thủy đến 31/12/2019 .... 39 Bảng 2.3. Đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy giai đoạn 2010 - 2020 ...... 41 Bảng 2.4. Một số dự án đầu tư công từ NSNN hoàn thành giai đoạn 2016 – 2020 ..................................................................................... 44 Bảng 2.5 Một số công trình đầu tư trọng điểm giai đoạn 2016-2020 ............. 45 Bảng 2.6. Cơ cấu chi Ngân sách của huyện Yên Thủy giai đoạn 2017-2020..... 50 Bảng 2.7. Tổng mức vốn NSNN kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm 2016 - 2020 giao cho huyện Yên Thủy ...................................................................... 62 Bảng 2.8. Kế hoạch vốn đầu tư công giai đoạn 2016 – 2020 của huyện Yên Thủy .............................................................................................. 63 Bảng 2.9. Tổng hợp số lượng dự án cắt, giảm quy mô đầu tư ........................ 65 Bảng 2.10. Tình hình thực hiện, giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công theo từng nguồn vốn của huyện Yên Thủy năm 2021 .................................................... 71 Bảng 2.11. Công tác quyết toán dự toán hoàn thành ...................................... 73 Hình 2.1. Vốn đầu tư công huyện Yên Thủy theo lĩnh vực giai đoạn 2016 – 2020 .................................................................................... 42 Sơ đồ 2.1. Bộ máy Quản lý Nhà nước của chính quyền huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình đối với đầu tư công.................................................................................... 66 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đầu tư công là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội và đầu tư vào các chương trình, dự án phục vụ phát triển kinh tế xã hội. Đầu tư công là một bộ phận cơ bản của đầu tư và có một vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Tỷ trọng đầu tư công trong tổng vốn đầu tư xã hội luôn ở mức từ 35%- 40% trong tổng chi ngân sách nhà nước nên việc quản lý, sử dụng hiệu quả vốn đầu tư công là rất cần thiết. Trong thời gian qua, bên cạnh những thành công và đóng góp tích cực vào quá trình phát triển đất nước không thể phủ nhận, ĐTC ở Việt Nam còn kém hiệu quả, thậm chí thất thoát, lãng phí mà một trong những nguyên nhân là do quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế, yếu kém. Do vậy, việc tăng cường hiệu quả, hiệu lực hoạt động quản lý nhà nước về đầu tư công là cần thiết. Luật đầu tư công số 39/2019/QH14 ngày 13/6/2019 có hiệu lực từ ngày 1/1/2020 với các quy định chặt chẽ, phân định rõ trách nhiệm của từng khâu, từng cấp sẽ góp phần nâng cao vai trò định hướng, tạo tiền đề cho các hoạt động đầu tư phát triển, góp phần lành mạnh hóa môi trường đầu tư, tạo cơ sở để thu hút đầu tư từ các nguồn vốn khác, đặc biệt sẽ tạo điều kiện để các tổ chức, cá nhân trực tiếp đầu tư hoặc góp vốn cùng nhà nước đầu tư vào các dự án Đầu tư công, khuyến khích các nhà đầu tư bỏ vốn để nhận quyền kinh doanh, khai thác thu lợi các dự án Đầu tư công khi có điều kiện. Tuy nhiên, việc triển khai Luật đầu tư công hiệu quả sẽ là một thách thức đối với các cơ quan quản lý tại Việt Nam [36, tr15]. Huyện Yên Thủy là một huyện miền núi, nằm ở phía Nam tỉnh Hòa Bình, trung tâm của huyện cách trung tâm thành phố Hòa Bình khoảng 80km về phía Nam theo Quốc lộ 12A và đường Hồ Chí Minh, tổng diện tích tự nhiên 282.1 km2, với dân số là 103.780 người, chủ yếu là người dân tộc Mường chiếm hơn 70% tổng dân số toàn huyện [22, tr5]. 1
Những năm vừa qua, nền kinh tế của huyện Yên Thủy đã đạt được một số chỉ tiêu tăng trưởng đáng kể. Giai đoạn từ năm 2015 – 2020, từ nguồn vốn ngân sách nhà nước và nhiều nguồn vốn hợp pháp khác, huyện Yên Thủy đã đầu tư hơn 569 tổng số dự án với tổng số nguồn vốn đầu tư hơn 6.690 tỷ đồng (chưa bao gồm nguồn vốn trái phiếu Chính phủ) [24, tr8]. Công tác quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy cũng đã đạt được nhiều kết quả nhất định, các dự án đã được đầu tư xây dựng hoàn thành, góp phần thúc đẩy phát triển, tăng trưởng kinh tế của huyện. Tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được đó, công tác QLNN về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy vẫn còn tồn tại một số vướng mắc, hạn chế nhất định như: chất lượng một số quy hoạch chưa đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững; kế hoạch bố trí vốn chưa thực sự hợp lý; hiệu quả hoạt động thẩm định và quản lý dự án ĐTC chưa cao; hoạt động giám sát đánh giá đầu tư còn mang tính hình thức, một số dự án còn chậm, kéo dài, tỷ lệ giải ngân chưa cao, chất lượng công trình dự án chưa đạt yêu cầu, vốn đầu tư sử dụng lãng phí và thất thoát…[25, tr12]. Do đó, việc nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước về đầu tư công được thực hiện ở huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình để đánh giá thực trạng, đưa ra một số giải pháp hoàn thiện hoạt động quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình là cần thiết. Tổng quan tình hình nghiên cứu nội dung có liên quan, tôi nhận thấy chưa có công trình nào nghiên cứu về hoạt động quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình” để làm luận văn Thạc sĩ. 2
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Việc nghiên cứu quản lý nhà nước về đầu tư công là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu, quản lý quan tâm. Tuy nhiên những nghiên cứu này được đề cập trên các góc độ tiếp cận khác nhau và nhằm mục đích khác nhau, chưa đề cập nghiên cứu một cách hệ thống đối với vấn đề Quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu có liên quan nhất định đến nội dung của đề tài: Công trình nghiên cứu của tác giả Phùng Văn Hiền (2014), “Quản lý nhà nước dự án đầu tư từ ngân sách nhà nước trong giáo dục đào tạo đại học và sau đại học ở Việt Nam”. Luận án tiến sĩ chuyên ngành quản lý hành chính công được thực hiện tại Học viện Hành chính Quốc gia. Đầu tư cho giáo dục đào tạo đại học và sau đại học là một lĩnh vực trong cơ cấu của đầu tư công, do đó, đề tài luận án đã đề cập đến một bộ phận trong QLNN về đầu tư công dưới góc độ tiếp cận của một lĩnh vực hẹp là dự án đầu tư [19, tr67]; Phan Thị Thu Hiền (2015), “Đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương tỉnh Hà Nam”, Luận án tiến sĩ chuyên ngành kinh tế phát triển được thực hiện tại trường Đại học kinh tế quốc dân. Vì là một luận án chuyên ngành kinh tế, do đó, công trình này chủ yếu phân tích các khía cạnh của việc đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương của tỉnh Hà Nam (là một trong những nội dung cơ bản của đầu tư công ở địa phương) dưới góc độ kinh tế, chứ không phải dưới gốc độ QLNN. Tuy nhiên, khi phân tích các vấn đề liên quan đến đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương, tác giả luận án cũng đã đề cập đến một số vấn đề có liên quan đến công tác QLNN về đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương. Những phân tích có giá trị của tác giả luận án sẽ được tôi tham khảo một cách có chọn lọc trong luận văn [20, tr56]. 3
Tác giả Nguyễn Mạnh Hải (2015) nghiên cứu về “Quản lý đầu tư công tại tỉnh Hòa Bình”, luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý kinh tế thực hiện tại trường Đại học kinh tế thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội. Đây cũng là một công trình có nội dung liên quan trực tiếp đến đề tài luận văn của tôi. Nội dung của công trình này phân tích một cách khá toàn diện thực trạng quản lý đầu tư công trên địa bàn tỉnh Hòa Bình thông qua 11 nội dung. Tuy nhiên, do được tiếp cận trên góc độ kinh tế, nên công trình này tương tự với công trình của tác giả Nguyễn Hoàng Anh, tức là nhiều nội dung phân tích thuần túy trên góc độ kinh tế, thay vì dưới góc độ QLNN của một chủ thể nhất định. Mặt khác, chủ thể quản lý đầu tư công được đề cập đến trong luận văn là rất rộng, bao gồm tất cả các cấp chính quyền từ trung ương, tới địa phương, do đó, công trình chưa có điều kiện để đi sâu phân tích công tác quản lý nhà nước về đầu tư công của UBND tỉnh Hòa Bình [21, tr58]. Hồ Thị Hương Mai (2015), “QLNN về vốn đầu tư trong phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đô thị Hà Nội”, Luận án tiến sĩ chuyên ngành quản lý kinh tế được thực hiện tại Học viện chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Đầu tư trong phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đô thị là một trong các lĩnh vực chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu đầu tư công, do đó, có thể nói đề tài luận án đã đề cập một cách trực diện đến một nội dung quan trọng trong hoạt động đầu tư công. Tuy nhiên, đối tượng nghiên cứu của luận án là hoạt động QLNN về vốn, tức là một bộ phận rất nhỏ trong tổng thể các nội dung thuộc QLNN về đầu tư công [27, tr35]. Công trình của Vũ Thành Tự Anh (2013), “Quản lý và phân cấp quản lý đầu tư công thực trạng ở Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế” đây là tài liệu phục vụ giảng dạy trong chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright. Với dung lượng 29 trang, có thể nói công trình này đã đề cập và phân tích một cách sâu sắc nhiều vấn đề còn tồn tại trong lĩnh vực đầu tư công ở Việt Nam trên cơ sở khung lý thuyết quản lý đầu tư công hiện đại. Cụ thể, công trình đã phân tích 4
thực trạng quản lý đầu tư công ở Việt Nam trong thời gian qua thông qua 8 nội dung cơ bản mà sau này Luật đầu tư công 2014 đã thể chế hóa, gồm: “(1) Định hướng đầu tư, xây dựng dự án và sàng lọc bước đầu; (2) Lựa chọn và lập ngân sách dự án; (3) Triển khai dự án; (4) Điều chỉnh dự án; (5) Vận hành dự án; (6) Đánh giá và kiểm toán sau khi hoàn thành dự án” [2, tr56]. Nhiều phân tích trong công trình này rất có giá trị, và có một số nội dung liên quan trực tiếp đến đề tài luận văn. Về thời gian nghiên cứu, Đề tài đề cập đến quản lý và phân cấp quản lý ĐTC ở Việt Nam từ trước khi có Luật Đầu tư công 2014 và đến nay một số nội dung về quản lý và phân cấp ĐTC không còn phù hợp với quy định hiện hành và thực tiễn quản lý. Đề tài khoa học cấp bộ của TS. Tăng Thị Thiệm, Thanh tra Chính phủ, năm 2021 về “Hoàn thiện pháp luật về quản lý vốn đầu tư công qua công tác thanh tra, kiểm toán nhà nước”. Tác giả cho rằng, hoàn thiện pháp luật, tăng cường quản lý để nâng cao hiệu quả VĐTC là rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay, trong đó thanh tra, kiểm toán là một trong những công cụ hữu hiệu phát hiện những sơ hở, bất cập trong cơ chế, chính sách, pháp luật về quản lý vốn đầu tư công, kiến nghị với các cấp có thẩm quyền xem xét, sửa đổi, bổ sung, khắc phục. Đề tài đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm toán đối với hoạt động quản lý vốn đầu tư công [43]. Ngoài ra, trong quá trình xây dựng luận văn, tôi đã nghiên cứu tham khảo một số tài liệu để phục vụ cho đề tài Quản lý Nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình như: Nâng cao hiệu quả đầu tư công từ NSNN của Nguyễn Minh Phong (2013) [29, tr67]; Quản lý nhà nước đối với các dự án đầu tư xây dựng cơ bản nguồn vốn ngân sách nhà nước tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình của Hà Thị Tuyết Minh (2016) [28, tr19]; Thấy gì từ kinh nghiệm quản lý đầu tư công tại Trung Quốc và Brazil của Nguyễn Kim Chung (2017); Đổi mới và hoàn thiện chính sách đầu tư công cho vùng Trung Bộ vì mục tiêu phát triển nhanh và bền vững của Hoàng Dương Việt Anh… (2015) [1, tr21]. 5
Các công trình nêu trên đề cập đến các khía cạnh khác nhau về hoạt động quản lý nhà nước về đầu tư công. Tuy nhiên, những công trình nêu trên chưa có công trình nào nghiên cứu sâu QLNN về đầu tư công huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “Quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình” sẽ không trùng lặp với các công trình đã công bố. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích 3.1.1. Mục đích nghiên cứu tổng quát Luận văn nghiên cứu về thực trạng công tác quản lý nhà nước về đầu tư công ở huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình, đồng thời cũng đánh giá, phân tích và đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình trong thời gian tới. 3.1.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể - Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý nhà nước về đầu tư công. - Đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về đầu tư công ở huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. - Đề ra một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. 3.2. Nhiệm vụ - Hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản về đầu tư công và quản lý nhà nước cấp huyện về đầu tư công. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về đầu tư công tại huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2016 – 2021, đánh giá các kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế. - Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện và tăng cường hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. 6
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thuỷ, tỉnh Hoà Bình. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Quản lý nhà nước về đầu tư công là một nội dung rất rộng, trong luận văn chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu là quản lý nhà nước đối với các dự án đầu tư phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nước, thuộc nguồn vốn ngân sách cấp huyện quản lý và không bao gồm vốn ODA. - Phạm vi không gian: QLNN về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. - Phạm vi thời gian: giai đoạn từ năm 2016 – 2021 và định hướng, đề xuất quan điểm, giải pháp hoàn thiện QLNN về đầu tư công giai đoạn 2022-2025. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn lấy phương pháp duy vật biện chứng được vận dụng trong một lĩnh vực quản lý kinh tế, duy vật lịch sử làm phương pháp luận. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp khảo cứu tài liệu: Để tổng hợp và hệ thống hóa các cơ sở lý thuyết và hệ thống các văn bản pháp quy của Nhà nước, các nghiên cứu khoa học để phân tích, làm rõ về lý luận và thực tiễn về quản lý đầu tư công hiện nay. - Phân tích thống kê: Sử dụng phương pháp phân tích dãy số biến động theo thời gian và phương pháp phân tích tương quan. - Phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh: Dựa trên các tài liệu thứ cấp được thu thập từ số liệu của các đơn vị có liên quan để phân tích, làm rõ những thực trạng về QLNN về đầu tư công từ nguồn ngân sách Nhà nước. 7
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Qua nghiên cứu cơ sở khoa học của hoạt động quản lý nhà nước về đầu tư công, thực trạng công tác quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình, đánh giá những kết quả đạt được và những hạn chế, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đầu tư công trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn của quản lý nhà nước về đầu tư công. Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về đầu tư công tại huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý của chính quyền huyện Yên Thủy về đầu tư công. 8
NỘI DUNG CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ ĐẦU TƢ CÔNG 1.1. Khái quát chung về đầu tƣ công 1.1.1. Khái niệm đầu tư công Hiện nay, có nhiều nghiên cứu về đầu tư công với những quan điểm khác nhau về đầu tư công, cụ thể là: Theo Ngân hàng Thế giới (World Bank):“Đầu tư công là khoản chi tiêu công giúp làm tăng thêm tích lũy vốn vật chất. Tổng đầu tư công bao gồm đầu tư vào cơ sở hạ tầng vật chất do chính phủ trung ương, chính quyền địa phương và các công ty thuộc khu vực công thực hiện” [7, tr34]. Tổ chức Hợp tác và Phát triển (OECD) cho rằng: Đầu tư công là khoản chi tiêu công (hoặc chi xây dựng cơ bản trong chi tiêu công) nhằm làm tăng tích lũy vốn vật chất. OECD cho rằng đầu tư công được định nghĩa và đo lường khác nhau giữa các nước, nhưng nhìn chung muốn nói đến đầu tư vào cơ sở hạ tầng vật chất (đường giao thông, tòa nhà chính phủ,...) và cơ sở hạ tầng mềm (ví dụ như hỗ trợ cho đổi mới, nghiên cứu và phát triển,...) với thời gian sử dụng hữu ích kéo dài trên một năm. Do vậy, OECD cho rằng thành phần chủ yếu của đầu tư công là tổng tích lũy vốn cố định [18, tr42]. Tại Việt Nam, trước khi Luật Đầu tư công được ban hành, chưa có định nghĩa chính thức về Đầu tư công được đưa ra, mà chỉ có khái niệm về “vốn của khu vực kinh tế nhà nước”. Theo PGS.TS Trần Đình Thiên - Viện Kinh tế Việt Nam: Việc gia tăng vốn xã hội được gọi là đầu tư công. Việc tăng vốn xã hội thuộc chức năng của Chính phủ, vì vậy đầu tư công thường được đồng nhất với đầu tư mà Chính phủ thực hiện. Theo đó, Đầu tư công bao gồm: Đầu tư từ ngân sách nhà nước; 9
Đầu tư theo các chương trình hỗ trợ có mục tiêu (thường là các chương trình mục tiêu trung và dài hạn), cũng được thông qua trong kế hoạch ngân sách hằng năm, tín dụng đầu tư (vốn cho vay) của Nhà nước có mức độ ưu đãi nhất định; Đầu tư của các doanh nghiệp Nhà nước, mà phần vốn quan trọng của doanh nghiệp có nguồn gốc từ ngân sách Nhà nước [39, tr45]. Khái niệm “đầu tư công” còn được hiểu là việc sử dụng nguồn vốn Nhà nước để đầu tư vào các chương trình, dự án phục vụ phát triển kinh tế - xã hội không nhằm mục đích kinh doanh như: Chương trình mục tiêu, dự án phát triển kết cấu hạ tầng kỹ thuật, kinh tế, xã hội, môi trường, quốc phòng, an ninh; các dự án đầu tư không có điều kiện xã hội hoá thuộc các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội, y tế, khoa học, giáo dục, đào tạo... Chương trình mục tiêu, dự án phục vụ hoạt động của các cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị-xã hội, kể cả việc mua sắm, sửa chữa tài sản cố định bằng vốn sự nghiệp; Các dự án đầu tư của cộng đồng dân cư, tổ chức chính trị-xã hội-nghề nghiệp, tổ chức xã hội-nghề nghiệp được hỗ trợ từ vốn nhà nước theo quy định của pháp luật; Chương trình mục tiêu, dự án đầu tư công khác theo quyết định của Chính phủ [8, tr18]. Theo PGS.TS. Trần Đình Thiên cho biết, hiện tại "đầu tư công" vẫn được quan niệm một cách khá đơn giản: nó bao gồm tất cả các khoản đầu tư do chính phủ và các doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế nhà nước tiến hành. Đầu tư công được xét không phải từ góc độ mục đích mà từ góc độ tính sở hữu của nguồn vốn dùng để đầu tư. Đầu tư công là đầu tư bằng nguồn vốn Nhà nước theo quy định của pháp luật hiện hành, bao gồm: vốn ngân sách nhà nước, vốn tín dụng do nhà nước bảo lãnh, vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước, vốn đầu tư phát triển của các doanh nghiệp nhà nước và các vốn khác do nhà nước quản lý. Đây là cách hiểu phổ biến hơn cả và cũng là đối tượng của chính sách đầu tư của Nhà nước hiện nay [39, tr45]. 10
Nhìn chung, Đầu tư là một phạm trù đặc biệt trong phạm trù kinh tế, xã hội của đất nước. Theo nghĩa rộng, có thể hiểu là quá trình bỏ vốn (bao gồm cả tiền, nguồn lực và công nghệ) để đạt được những mục tiêu nhất định. Trong hoạt động kinh tế, đầu tư đó là quá trình bỏ vốn vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh và dịch vụ nhằm mục đích thu lợi nhuận. Cũng có thể hiểu đầu tư là việc đưa một lượng vốn nhất định vào quá trình hoạt động kinh tế nhằm thu lại lượng vốn lớn hơn sau một khoảng thời gian nhất định. Đầu tư là việc nhà đầu tư bỏ vốn bằng các loại tài sản hữu hình hoặc vô hình để hình thành tài sản tiến hành các hoạt động đầu tư theo quy định của Luật pháp hiện hành có liên quan. Có nhiều cách phân loại hoạt động đầu tư, chẳng hạn theo tiêu thức quan hệ hoạt động quản lý của chủ đầu tư, có hai loại: Đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp. Đầu tư trực tiếp là hình thức trong đó người bỏ vốn trực tiếp tham gia quản lý hoạt động đầu tư. Đầu tư gián tiếp là hình thức đầu tư trong đó người bỏ vốn không trực tiếp tham gia quản lý hoạt động đầu tư. Chẳng hạn như nhà đầu tư thông qua việc mua cổ phiếu, trái phiếu, các giấy tờ có giá khác, quỹ đầu tư chứng khoán: Trong trường hợp này nhà đầu tư có thể được hưởng các lợi ích như cổ tức, tiền lãi trái phiếu … nhưng không được tham gia quản lý trực tiếp tài sản mà mình bỏ vốn đầu tư [26, tr78]. Đầu tư phát triển là một phương thức của đầu tư trực tiếp, hoạt động đầu tư này nhằm duy trì và tạo ra năng lực mới trong sản xuất kinh doanh, dịch vụ và sinh hoạt đời sống của xã hội. Đầu tư phát triển là việc bỏ tiền ra để xây dựng, sửa chữa nhà cửa và các kết cấu hạ tầng, mua sắm trang thiết bị và lắp đặt, bồi dưỡng đào tạo nguồn nhân lực, thực hiện các chi phí thường xuyên gắn liền với sự hoạt động của các tài sản nhằm duy trì tiềm lực hoạt động của các cơ sở đang tồn tại và tạo tiềm lực mới cho nền kinh tế xã hội [38, tr12]. 11
Khái niệm đầu tư công có thể được hiểu “là những hoạt động mà Nhà nước bỏ vốn ngân sách đầu tư vào các dự án, chiến lược và kế hoạch xây dựng và phát triển các công trình hạ tầng ở tất cả các mặt kinh tế, chính trị, xã hội…nhằm phục vụ lợi ích của người dân và cộng đồng sinh sống tại nước ta. Hay đầu tư công là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội và đầu tư vào các chương trình, dự án phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, vốn của đầu tư công chủ yếu là vốn ngân sách Nhà nước; vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan Nhà nước…” [39, tr56]. Luật Đầu tư công năm 2019 khái niệm “Đầu tư công là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án và đối tượng đầu tư công khác theo quy định của Luật”. Khoản 22 Điều 4 của Luật Đầu tư công 2019 quy định: “vốn đầu tư công là vốn ngân sách Nhà nước; vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập dành để đầu tư theo quy định của pháp luât” [36, tr44]. So với quy định trước đây tại Luật Đầu tư công 2014, định nghĩa về vốn đầu tư đã được thu hẹp hơn, không còn phân biệt giữa các loại nguồn vốn của ngân sách Nhà nước, trái phiếu Chính phủ, công trái quốc gia, tín dụng đầu tư. Theo Luật Đầu tư công năm 2019, có 06 đối tượng đầu tư công, gồm: “Đầu tư chương trình, dự án kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội; Đầu tư phục vụ hoạt động của cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; Đầu tư và hỗ trợ hoạt động đầu tư cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích, phúc lợi xã hội; Đầu tư của Nhà nước tham gia thực hiện dự án theo phương thức đối tác công tư; Đầu tư phục vụ công tác lập, thẩm định, quyết định hoặc phê duyệt, công bố và điều chỉnh quy định; Cấp bù lãi suất tín dụng ưu đãi, phí quản lý; cấp vốn điều lệ cho các ngân hàng chính sách, quỹ tài chính Nhà nước ngoài ngân sách; hỗ trợ đầu tư cho các đối tượng chính sách khác” [36, tr45]. 12
1.1.2. Đặc điểm và vai trò của đầu tư công 1.1.2.1. Đặc điểm của đầu tư công Đây là hoạt động đầu tư và được thực hiện bởi Nhà nước. Nhà nước quyết định từ các chủ trương, kế hoạch, phê duyệt đến việc ra quyết định đầu tư, tổ chức và quản lý đầu tư. Việc thực hiện dự án đầu tư được thực hiện thông qua cơ chế đấu thầu, nhà thầu. Các dự án đầu tư có thể là các doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp khu vực tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Nguồn vốn để đầu tư cho các hoạt động đầu tư công là từ các nguồn vốn do nhà nước quản lý, sử dụng (bao gồm có: ngân sách nhà nước, nguồn gốc vốn từ ngân sách; khoản tín dụng đầu tư của Nhà nước khoản vay nợ của Chính phủ, chính quyền địa phương…). Hoạt động đầu tư công bị chi phối bởi chính sách nguồn vốn là chủ yếu [28, tr45]. 1.1.2.2. Vai trò của đầu tư công Như chúng ta đã biết, trong nền kinh tế, khu vực kinh tế tư nhân thường không muốn tham gia vào việc cung cấp các hàng hóa công do khó thu lợi. Những hàng hóa công này thường là các công trình hạ tầng phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội như: đường xá, cấu cống, trường học, bệnh viện… Vai trò của những hàng hóa công này là vô cùng quan trọng vì nếu không có hệ thống hạ tầng giao thông thì nên kinh tế không vận hành được, không có hệ thống công trình trường học, bệnh viện, nhà văn hóa phục vụ phát triển con người thì yêu cầu phát triển xã hội cũng không được đáp ứng… Hoạt động quản lý nhà nước về ĐTC của nhà nước là nhằm cung cấp những hàng hóa công nên vai trò của hoạt động này đối với phát triển kinh tế - xã hội là không thể phủ nhận được. Tác động của việc sản xuất những hàng hóa công không thể đo trực tiếp bằng các chỉ tiêu thông thường như đối với các hàng hóa do doanh nghiệp tư nhân kinh doanh mà phải thông qua lợi ích đem lại 13