Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên

Chia sẻ: Dilysstran Dilysstran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là khảo sát, đánh giá thực trạng đội ngũ GV và thực trạng công tác phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ. Đề xuất các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ từ năm 2015 đến năm 2020.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ĐỖ HỒNG TRÍ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN YÊN MỸ, TỈNH HƯNG YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ĐỖ HỒNG TRÍ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN YÊN MỸ, TỈNH HƯNG YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Phạm Viết Vượng HÀ NỘI – 2015
LỜI CẢM ƠN Hoàn thành luận văn thạc sĩ khoa học này, tôi xin chân thành cảm ơn PGS. TS. Phạm Viết Vượng đã tận tình hướng dẫn trong suốt quá trình thực hiện. Xin cảm ơn Ban giám hiệu, quý Thầy cô giáo khoa sau Đại học trường Đại học giáo dục, Đại học quốc gia Hà Nội đã tận tâm giảng dạy, hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập nghiên cứu. Tôi cũng xin bầy tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến UBND huyện Yên Mỹ, phòng giáo dục và đào tạo huyện Yên Mỹ, cán bộ quản lý, giáo viên các trường trung học cơ sở, các trường tiểu học trong huyện, cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ, động viên tôi hoàn thành luận văn này. Hưng Yên, tháng 11 năm 2015 Học viên Đỗ Hồng Trí i
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT AN Âm nhạc BCH TW Ban chấp hành Trung ương BT THCS Bổ túc Trung học cơ sở CBQL Cán bộ quản lý CĐSP Cao đẳng sư phạm CMC Chống mù chữ CNH Công nghiệp hoá CSVC Cơ sở vật chất DN Dạy nghề ĐHSP Đại học sư phạm GDTH Giáo dục tiểu học GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDP Tổng sản phẩm quốc nội GDPT Giáo dục phổ thông GDTX Giáo dục thường xuyên GD THCS Giáo dục trung học cơ sở GV Giáo viên GVVH Giáo viên văn hoá GVTN Giáo viên tự nhiên GVXH Giáo viên xã hội HĐH Hiện đại hoá HĐND Hội đồng nhân dân HS Học sinh KH&CN Khoa học và công nghệ KT-XH Kinh tế -Xã hội MT Mỹ thuật ii
MTNNL Môi trường nguồn nhân lực NN Ngoại ngữ NQ Nghị quyết PCGD THCS Phổ cập giáo dục trung học cơ sở QLNNL Quản lý nguồn nhân lực SDNNL Sử dụng nguồn nhân lực SPKT Sư phạm kỹ thuật SP Sư phạm TDTT Thể dục thể thao THCN Trung học chuyên nghiệp THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông THSP Trung học sư phạm TN Tự nhiên TW Trung ương UBND Uỷ ban nhân dân VL Việc làm XH Xã hội iii
MỤC LỤC Lời cảm ơn ......................................................................................................... i Danh mục chữ viết tắt ....................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................ iii Danh mục bảng................................................................................................ vii Danh mục sơ đồ, biểu đồ .................................................................................. ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ .................................................... 5 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ............................................................... 5 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài nghiên cứu....................... 13 1.2.1. Giáo viên, giáo viên THCS ................................................................... 13 1.2.2. Đội ngũ giáo viên THCS........................................................................ 14 1.2.3. Phát triển đội ngũ giáo viên THCS ....................................................... 15 1.2.4. Quản lý giáo dục ................................................................................... 16 1.3. Phát triển đội ngũ giáo viên THCS theo tiếp cận phát triển nguồn nhân lực........ 18 1.3.1. Vị trí, vai trò của giáo viên THCS ......................................................... 18 1.3.2. Tiếp cận lý luận phát triển nguồn nhân lực trong phát triển đội ngũ giáo viên THCS ....................................................................................................... 19 1.4. Yêu cầu xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên THCS trong thời kỳ mới ................................................................................................................... 20 1.4.1. Đáp ứng yêu cầu về số lượng ................................................................ 21 1.4.2. Đồng bộ về cơ cấu .................................................................................. 21 1.4.3. Nâng cao về chất lượng ......................................................................... 22 1.5. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên THCS .......................................... 23 1.5.1. Quy hoạch, lập kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THCS .............. 23 1.5.2. Tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên THCS . 24 1.5.3. Sử dụng có hiệu quả đội ngũ hiện có .................................................... 28 iv
1.5.4. Tạo môi trường, động lực làm việc và khuyến khích sự phát triển đội ngũ giáo viên ................................................................................................... 28 1.5.5. Xây dựng cơ chế, chính sách đãi ngộ đội ngũ giáo viên ...................... 29 1.6. Kinh nghiệm phát triển đội ngũ giáo viên THCS ở một số nước ............ 29 Kết luận chương 1 ........................................................................................... 32 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN VÀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN YÊN MỸ, TỈNH HƯNG YÊN ............................................................................... 33 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục và đào tạo huyện Yên Mỹ ................................................................................................................... 33 2.1.1. Đặc điểm địa lý và phát triển kinh tế - xã hội ....................................... 33 2.1.2. Tình hình Giáo dục - Đào tạo................................................................ 33 2.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên THCS Huyện Yên Mỹ .............................. 38 2.2.1. Về số lượng ........................................................................................... 38 2.2.2. Về cơ cấu ............................................................................................... 40 2.2.3. Về chất lượng đội ngũ ........................................................................... 46 2.2.4. Đánh giá chung về đội ngũ giáo viên THCS của huyện ....................... 46 2.3. Thực trạng công tác phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ 47 2.3.1. Thực trạng quy hoạch, lập kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THCS ......................................................................................................................... 47 2.3.2. Thực trạng công tác tuyển chọn, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên THCS ............................................................................................... 49 2.3.3. Thực trạng chế độ đãi ngộ, các chính sách đối với GV THCS ............. 57 2.4. Đánh giá chung về thực trạng ................................................................... 59 2.4.1. Thuận lợi ............................................................................................... 59 2.4.2. Khó khăn ............................................................................................... 60 2.4.3. Nguyên nhân ......................................................................................... 60 Kết luận chương 2 ........................................................................................... 62 v
CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN YÊN MỸ, TỈNH HƯNG YÊN TRONG GIAI ĐOẠN MỚI ................................................................................................................. 63 3.1. Định hướng và nguyên tắc đề xuất biện pháp .......................................... 63 3.1.1. Định hướng............................................................................................ 63 3.1.2. Nguyên tắc đề xuất ................................................................................ 64 3.2. Các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ ......... 66 3.2.1. Lập quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THCS .............. 66 3.2.2. Đổi mới phương thức tuyển chọn giáo viên theo hướng khách quan, công bằng và có yếu tố cạnh tranh đảm bảo đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu........... 73 3.2.3. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên ...................... 74 3.2.4. Hình thành bộ phận chức năng phụ trách công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ở cấp huyện và cấp trường .............................................................. 78 3.2.5. Xây dựng tổ bộ môn và giáo viên cốt cán............................................. 81 3.2.6. Đổi mới công tác kiểm tra đánh giá đội ngũ giáo viên theo Chuẩn nghề nghiệp .............................................................................................................. 81 3.2.7. Thực hiện chính sách khuyến khích, động viên đội ngũ GV ................ 85 3.2.8. Điều động, luân chuyển giáo viên đảm bảo số lượng, cơ cấu bộ môn giữa các trường trong huyện ........................................................................... 86 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ........... 87 3.3.1. Quy trình khảo nghiệm.......................................................................... 87 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 88 Kết luận chương 3 ........................................................................................... 97 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 98 1. Kết luận ....................................................................................................... 98 2. Khuyến nghị .............................................................................................. 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 103 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 105 vi
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô trường, lớp, học sinh ở bậc THCS huyện Yên Mỹ từ năm học 2010 - 2011 đến năm học 2014 – 2015. ................................................... 34 Bảng 2.2. Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh THCS ............................ 35 Bảng 2.3: Kết quả xếp loại học tập của học sinh THCS: ................................ 36 Bảng 2.4. Thống kê số phòng học, phòng làm việc, phòng bộ môn của các trường THCS thời điểm 2012 – 2015. ........................................................... 38 (Đơn vị tính: Phòng) ....................................................................................... 38 Bảng 2.5. Thống kê số lượng đội ngũ giáo viên từ 2010 – 2015.................... 39 Bảng 2.6. Tỷ lệ bình quân giáo viên hiện có/lớp từ năm 2010 đến 2015. ...... 39 Bảng 2.7. Diễn biến số lượng đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ ....... 40 Bảng 2.8. Cơ cấu giáo viên theo độ tuổi (2014). ............................................ 41 Bảng 2.9. Trình độ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ (2014) .......................... 41 Bảng 2.10. Cơ cấu giáo viên THCS theo giới tính năm học 2013- 2014 ....... 42 Bảng 2.11. Trình độ chính trị của giáo viên THCS năm học 2013 - 2014 .... 44 Bảng 2.12. So sánh cơ cấu giáo viên theo bộ môn huyện Yên Mỹ năm học 2013 - 2014...................................................................................................... 45 Bảng 2.13. Chất lượng giáo viên năm học 2013-2014 ( theo đơn vị trường) . 46 Bảng 2.14 Tổng hợp tự đánh giá kết quả đã đạt được trong công tác quy hoạch, lập kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THCS ................................ 48 Bảng 2.15. Phát triển cơ cấu giáo viên THCS năm 2010-2015 (Biên chế) ... 49 Bảng 2.16. Số GV được tuyển mới về các trường THCS từ 2010 - 2015 ..... 50 Bảng 2.17. Kết quả đánh giá phân loại giáo viên huyện Yên Mỹ .................. 53 Bảng 2.18. Tổng hợp đánh giá kết quả đạt được trong công tác tuyển chọn, sử dụng, đào tạo bồi dưỡng đội ngũ giáo viên THCS. .................................... 56 Bảng 2.19. Tổng hợp tự đánh giá thực trạng chế độ đãi ngộ, các chính sách đối với đội ngũ giáo viên THCS ..................................................................... 58 vii
Bảng 3.1. Dân số độ tuổi, số lượng học sinh và tỉ lệ học sinh THCS huyện Yên Mỹ từ năm học 2010 - 2011 đến năm 2014 - 2015 ................................ 67 Bảng 3.2. Dự báo dân số huyện Yên Mỹ độ tuổi từ 11 – 14 tuổi ................... 69 Bảng 3.3. Dự báo quy mô học sinh THCS của huyện Yên Mỹ ...................... 69 Bảng 3.4. Dự kiến kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THCS giai đoạn 2015 - 2020...................................................................................................... 71 Bảng 3.5. Quy hoạch giáo viên THCS huyện Yên Mỹ ................................... 72 giai đoạn 2015 – 2020 theo cơ cấu bộ môn. ................................................... 72 Bảng 3.6: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đã đề xuất . 88 Bảng 3.7. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý đã đề xuất 91 Bảng 3.8. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện phát triển đội ngũ giáo viên THCS. ........................................................................ 93 viii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1.Phẩm chất, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cần có của GV ........ 14 Biểu đồ 2.1. Cơ cấu độ tuổi giáo viên THCS huyện Yên Mỹ ........................ 41 Biểu đồ 2.2: cơ cấu giới tính giáo viên THCS huyện Yên Mỹ ....................... 43 Biểu đồ 2.3. Kết quả tự đánh giá trong công tác công tác quy hoạch, lập kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THCS ....................................................... 49 Biểu đồ 2.4. Kết quả tự đánh giá trong công tác tuyển dụng, sử dụng, đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên THCS ........................................................... 57 Biểu đồ 2.5. Kết quả tự đánh giá giá thực trạng chế độ đãi ngộ, các chính sách đối với đội ngũ giáo viên THCS. .................................................................... 59 Biểu đồ 3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS. .............................................................................................................. 90 Biểu đồ 3.2. Các biện pháp phát triển giáo viên THCS .................................. 93 Biểu đồ 3.3. Tương quan giữa mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS ................................................. 96 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Theo quan điểm dạy học hiện đại, giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn và tạo dựng môi trường học tập thuận lợi cho học sinh. Giáo viên quyết định phương hướng và chất lượng giáo dục, không có giáo viên giỏi không thể nói đến chất lượng giáo dục tốt. Tuy nhiên, trong thực tiễn đang còn tồn tại mâu thuẫn giữa số lượng và chất lượng giáo viên. Vấn đề chuẩn hóa về số lượng, thành phần cơ cấu và chất lượng đội ngũ giáo viên đang trở thành một vấn đề mang tính thời sự ở nước ta, việc đi tìm các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên là một yêu cầu bức thiết trong đổi mới giáo dục hiện nay. Nghị quyết Trung ương II (khóa VIII) của BCH TW Đảng nêu 4 giải pháp cơ bản về xây dựng đội ngũ giáo viên trong thời kỳ CNH – HĐH: một là củng cố và tập trung đầu tư nâng cấp các trường sư phạm, trong đó có các trường sư phạm trọng điểm, hai là thực hiện chế độ thu hút nhân tài vào ngành sư phạm, ba là bồi dưỡng thường xuyên, chuẩn hóa và nâng cao phẩm chất, năng lực cho đội ngũ, bốn là có chính sách đãi ngộ đối với giáo viên và tôn vinh nghề dạy học. Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục cũng chỉ rõ “Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh CNH-HĐH đất nước”. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Tỉnh Hưng Yên lần thứ XVIII đã xác định mục tiêu phát triển của tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2015 đến năm 2020 là “Xây dựng tỉnh Hưng Yên trở thành một tỉnh công nghiệp, hiện đại, trung tâm công 1
nghiệp, có kinh tế, văn hoá GD-ĐT, KH-CN, cơ sở hạ tầng phát triển, quốc phòng – an ninh vững chắc, không ngừng nâng cao đời sống nhân dân”. Trên cơ sở các định hướng kinh tế - xã hội tỉnh Hưng Yên đã xây dựng quy hoạch phát triển GD-ĐT của tỉnh giai đoạn 2015-2020 nhằm dự báo phát triển giáo dục, đề xuất những định hướng đổi mới giáo dục đào tạo từ mạng lưới trường học, các điều kiện phát triển giáo dục như đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài chính cùng với các giải pháp và chương trình để nâng cao chất lượng giáo dục đưa giáo dục Hưng Yên ở tốp đầu trong cả nước . Huyện Yên Mỹ được tái lập ngày 01 tháng 9 năm 1999 trên cơ sở chia tách huyện Mỹ Văn thành ba huyện là huyện Yên Mỹ, huyện Mỹ Hòa, huyện Văn Lâm. Trong Đề án quy hoạch phát triển huyện Yên Mỹ đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025 xác định “xây dựng huyện Yên Mỹ thành huyện công nghiệp hiện đại trong đó giáo dục phải đi trước một bước về quy mô, cơ cấu, chất lượng đào tạo, mà ở đó đội ngũ giáo viên đóng vai trò quyết định đáp ứng nguồn nhân lực xây dựng và phát triển của huyện” và cũng từ định hướng này đòi hỏi phải có những nghiên cứu cụ thể đóng góp cho sự phát triển giáo dục của huyện. Là người gắn bó với sự nghiệp giáo dục của huyện trong nhiều năm, tác giả chọn vấn đề: "Phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên" làm đề tài luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý giáo dục, với mong muốn đóng góp công sức nhỏ bé của mình đối với việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận văn đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS trong thời kỳ mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở huyện Yên Mỹ. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu 2
Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS của huyện Yên Mỹ tỉnh Hưng Yên 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài - Nghiên cứu lý luận về quản lý phát triển đội ngũ giáo viên. - Nghiên cứu thực trạng đội ngũ giáo viên THCS tại 18 trường của Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên. 5. Giả thuyết khoa học Đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ tuy đã đủ về số lượng, chuẩn hoá về trình độ đào tạo, song chưa đồng bộ về cơ cấu bộ môn. Nếu xây dựng được các biện pháp có tính khoa học, phù hợp với thực tiễn, thì sẽ giải quyết được các mâu thuẫn trong quá trình phát triển, góp phần vào nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển sự nghiệp giáo dục của huyện Yên Mỹ. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Hệ thống hoá, phân tích, tổng hợp các vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên THCS. 6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng đội ngũ GV và thực trạng công tác phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ. 6.3. Đề xuất các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ từ năm 2015 đến năm 2020. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Đề tài sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu lý thuyết về đào tạo, bồi dưỡng giáo viên để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra xã hội học. 3
7.2.2. Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm. 7.2.3. Phương pháp dự báo giáo dục. 7.2.4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm 7.2.5. Phương pháp khảo nghiệm. 7.3. Nhóm phương pháp bổ trợ 7.3.1. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê. 7.3.2. Phương pháp chuyên gia. 8. Ý nghĩa của luận văn. Luận văn “Phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên" với mong muốn đóng góp công sức nhỏ bé của mình đối với việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Mỹ. 9. Cấu trúc của luận văn. Gồm 5 phần : 9.1.Phần mở đầu. 9.2.Chương 1: Cơ sở lý luận của biến pháp phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở. 9.3.Chương 2: Thực trạng đội ngũ giáo viên và phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên. 9.4.Chương 3: Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn mới. 9.5.Kết luận và khuyến nghị. 4
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề. Cùng với quá trình phát triển kinh tế - xã hội, các quốc gia luôn coi trọng việc phát triển giáo dục nhằm nâng cao trình độ dân trí, phát triển nguồn nhân lực theo hướng hiện đại hoá. Bởi lẽ một nền giáo dục tốt sẽ tạo ra một nguồn nhân lực tốt, nâng cao vị thế của quốc gia. Trong báo cáo phát triển con người của UNDP năm 2002 cho thấy phần lớn các nước có chỉ số HDI cao (chỉ số phát triển con người) là các nước có hệ thống giáo dục tốt, như các nước Na Uy, Oxtraylia, Canada, Thuỵ Điển, Hà Lan hoặc các nước có trình độ phát triển nhanh ở khu vực châu Á như Hàn Quốc, Singapore, Malaysia… Tổng thống Mỹ đã đưa ra chương trình hành động để phát triển giáo dục đó là: để có những trường tốt nhất, phải có những giáo viên tốt. Nhật Bản nước có nền kinh tế phát triển và đội ngũ tri thức đông đảo, từ thời Minh Trị đến nay đã nhất quán về chính sách ưu đãi và chăm lo đến cuộc sống và trình độ của giáo viên. Nhật Bản vốn chịu ảnh hưởng của lễ giáo phương Đông, với truyền thống tôn sư trọng đạo, đội ngũ giáo viên được ưu đãi về lương bổng, phụ cấp, tiền thưởng, miễn các khoản đóng góp nghĩa vụ... Chính sự quan tâm này đã góp phần xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên đủ sức thực hiện tốt chính sách phát triển giáo dục qua các thời kỳ. Trong lịch sử phát triển giáo dục của các nước, nhất là các nước có nền kinh tế và khoa học kỹ thuật phát triển đều phải có một nền giáo dục tốt. Trong đó vai trò của đội ngũ giáo viên mang tính quyết định đến sự tồn tại và phát triển của nền giáo dục đó. Vì vậy, đội ngũ giáo viên luôn được lựa chọn, đào tạo khoa học, bài bản cùng với chính sách đãi ngộ xứng đáng về vật chất và tinh thần đối với những cống hiến của cho nền giáo dục. 5
Lịch sử hình thành đội ngũ nhà giáo gắn liền với lịch sử phát triển của nền giáo dục Việt Nam. Hơn 60 năm xây dựng và trưởng thành, nước ta đã có một hệ thống giáo dục hoàn chỉnh từ mầm non đến đại học và cùng với những thành tựu ấy, chúng ta đã có một đội ngũ nhà giáo hùng hậu với hơn một triệu người. Vấn đề đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ nhà giáo luôn được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy “không có thầy giáo thì không có giáo dục”, “các thầy, cô giáo có nhiệm vụ nặng nề và vẻ vang là đào tạo cán bộ cho dân tộc”, nhà nước cần chăm lo đào tạo và bồi dưỡng giáo viên. Thế kỷ XXI, với những thành tựu to lớn của cuộc cách mạng khoa học - công nghệ đã làm cho nền kinh tế thế giới thay đổi mạnh mẽ về mọi mặt. Đây là bước ngoặt lịch sử trong việc chuyển từ nền kinh tế dựa vào tài nguyên sang nền kinh tế tri thức dựa vào trí tuệ con người. Tri thức đã trở thành nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, do đó việc nghiên cứu phát triển nguồn lực con người đã được các chính phủ và các nhà khoa học quan tâm. Với xu thế chung của thế giới, Đảng và Nhà nước ta đã nhận thức rõ vai trò to lớn của giáo dục, đã tăng cường đầu tư phát triển giáo dục. Quan điểm của Đảng về phát triển giáo dục và đào tạo được thể hiện rất rõ ràng trong các luận điểm sau đây: - GD & ĐT là quốc sách hàng đầu, cùng với khoa học và công nghệ là yếu tố quyết định sự tăng trưởng kinh tế, văn hóa, xã hội. GD & ĐT là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân, thực hiện chủ trương xã hội hóa để phát triển giáo dục. - Phát triển GD & ĐT gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, khoa học công nghệ và củng cố quốc phòng, an ninh. Mục tiêu giáo dục là hình thành lớp người mới có đủ phẩm chất và năng lực để xây dựng và bảo vệ tổ quốc. 6
- Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt chú trọng nhân lực khoa học công nghệ trình độ cao, cán bộ quản lý, kinh doanh giỏi, trực tiếp góp phần nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế. (19; tr.124) - Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Chỉ thị số 40-CT/TW của Ban Chấp hành trung ương Đảng đã nhấn mạnh “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo; thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Nghị quyết số 14/2005/NQ – CP ngày 2/11/2005 của chính phủ đã nêu:“Đổi mới công tác quy hoạch, đào tạo bồi dưỡng, sử dụng giảng viên và cán bộ quản lý; xây dựng và thực hiện quy hoạch đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục Đại học. Đổi mới mạnh mẽ nội dung, chương trình và phương pháp đào tạo, bồi dưỡng giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục đại học. Chú trọng nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm của giảng viên, tầm nhìn chiến lược, nâng cao sáng tạo và tính chuyên nghiệp của cán bộ lãnh đạo, quản lý. Đổi mới phương thức tuyển dụng theo hướng khách quan, công bằng và có yếu tố cạnh tranh. Hoàn thiện và thực hiện cơ chế hợp đồng dài hạn, bảo đảm sự bình đẳng giảng viên biên chế hợp đồng, giữa giảng viên ở cơ sở giáo dục công lập và cơ sở giáo dục ngoài công lập. Xây dựng và ban hành chính sách đổi mới đối với giảng viên bao gồm tiêu chuẩn giảng viên, định mức lao động, điều kiện làm việc, nhiệm vụ khoa học và công nghệ, chế độ nghỉ dạy dài hạn để trao đổi học thuật và cơ chế đánh giá khách quan kết quả công việc. Ban hành chính sách, chế độ kiêm nhiệm giảng dạy. Đổi mới quy trình bổ nhiệm, miễn nhiệm chức danh giáo sư, phó giáo sư theo hướng giao cho các cơ sở giáo dục đại học thực hiện dựa trên các tiêu chuẩn và điều kiện chung do Nhà nước quy định. Định kì đánh giá để bổ nhiệm lại 7
hoặc miễn nhiệm chức danh giáo sư, phó giáo sư. Cải cách thủ tục hành chính xét công nhận giảng viên, giảng viên chính”[10] Trong những năm cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI ở Việt Nam đã có các công trình nghiên cứu về giáo viên, tiêu biểu là của các tác giả Nguyễn Ngọc Quang, Hà Sĩ Hồ, Trần Bá Hoành, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Thanh Bình, Nguyễn Thanh Hoàn … về vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên. Trần Bá Hoành đã đề xuất cách tiếp cận chất lượng giáo viên từ đặc điểm lao động sư phạm, theo ông chất lượng giáo viên bao gồm hai yếu tố cấu thành đó là phẩm chất và năng lực sư phạm. Phẩm chất giáo viên đựơc thể hiện ở thế giới quan, lòng yêu nghề, yêu trẻ, đạo đức và tính gương mẫu. Năng lực sư phạm của giáo viên thể hiện ở sự nắm vững đặc điểm tâm, sinh lý các lứa tuổi học sinh, năng lực thiết kế và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục, năng lực đánh giá học sinh, năng lực giải quyết các tình huống nảy sinh trong hoạt động giáo dục. Bốn yếu tố ảnh hưởng tới chất lượng giáo viên là: đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng và năng lực tự học của chính giáo viên. Trong bài viết “Nghề và nghiệp của người giáo viên” tác giả Trần Bá Hoành nhấn mạnh đến vấn đề “lý tưởng sư phạm” coi đó là cái tạo nên động cơ, thôi thúc người giáo viên sáng tạo và không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ của mình. Từ đó tác giả đề nghị cần phải quản lý xây dựng tập thể sư phạm theo mô hình “đồng thuận” ở đó giáo viên sẻ chia “bí quyết nhà nghề” để lao động sáng tạo và có hiệu quả. Trong bài “Chất lượng giáo viên và những chính sách cải thiện chất lượng giáo viên” tác giả Nguyễn Thanh Hoàn đã trình bày khái niệm chất lượng giáo viên bằng cách phân tích kết quả nghiên cứu về chất lượng giáo viên của các nước thành viên OECD. Tác giả đã đưa ra những đặc điểm và năng lực đặc trưng của một giáo viên có năng lực qua sự phân tích qua 2 năng lực cụ thể trên góc độ tiếp cận năng lực giảng dạy và giáo dục. Tác giả cũng đề cập tới những chính sách quản lý cải thiện và duy trì chất lượng giáo viên 8
ở cấp độ vĩ mô và vi mô; từ đó tác giả nhấn mạnh đến ba vấn đề quyết định đến chất lượng giáo viên là: Bản thân người giáo viên, nhà trường, môi trường chính sách giáo dục. Trong thời kỳ đổi mới, vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên được Nhà nước coi là một trong các giải pháp cho việc phát triển giáo dục - đào tạo. Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2010 - 2020 đã xác định phải “phát triển đội ngũ nhà giáo đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu và chuẩn chất lượng”. Hiện nay trong các trường đại học sư phạm và đại học giáo dục có nhiều luận văn tốt nghiệp cao học về lĩnh vực quản lý phát triển đội ngũ giáo viên. Các công trình tập trung vào các bậc học phổ thông, các trường đại học, cao đẳng và khối trung học chuyên nghiệp dưới góc độ quy hoạch phát triển ở các địa phương, vùng, miền và lãnh thổ. Ta có thể kể đến công trình về quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên các trường mầm non và phổ thông của các tác giả: Nguyễn Thị Yến (2008) “Dự báo, quy hoạch, phát triển đội ngũ nhà giáo của huyện Nho Quan, Ninh Bình đến năm 2015”. “Quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2005 - 2010” của tác giả Vũ Hồng Hiên. “Quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc” của tác giả Hoàng Ngọc Dũng. “Quy hoạch đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học cơ sở thuộc phòng Giáo dục huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh giai đoạn 2006-2015” của tác giả Ngô Thanh Tùng; “Quy hoạch phát triển giáo dục mầm non các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam đến năm 2015” của tác giả Nguyễn Bá Hứa... Trong những nghiên cứu về phát triển và quản lý nguồn nhân lực thì lĩnh vực giáo dục đại học cũng đã được quan tâm. Ta có thể kể đến các công trình sau: 9