Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm, Hà Nội trong bối cảnh hiện nay

Chia sẻ: Dilysstran Dilysstran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm- Hà Nội nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy của nhà trường, trong bối cảnh hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm, Hà Nội trong bối cảnh hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC VŨ THỊ KIM DUNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC CHẤT LƯỢNG CAO NAM TỪ LIÊM - HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC VŨ THỊ KIM DUNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC CHẤT LƯỢNG CAO NAM TỪ LIÊM - HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS-TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc HÀ NỘI – 2016
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tác giả đã nhận được sự động viên, khuyến khích, sự giúp đỡ nhiệt tình và tạo điều kiện của các cấp lãnh đạo, của các thầy cô giáo, anh chị em, bạn bè đồng nghiệp và gia đình. Lời đầu tiên tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc, người Thầy luôn tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Cảm ơn các thầy cô chuyên ngành Quản lí Giáo dục trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, Phòng Đào tạo, Khoa sau đại học nhà trường, các thầy cô giáo đã tận tình giảng dạy, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn ! Hà Nội, ngày 10 tháng 5 năm 2016 Tác giả Vũ Thị Kim Dung i
DANH MỤC NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BGH Ban giám hiệu CB Cán bộ CB, GV Cán bộ giáo viên CBQL Cán bộ quản lý CMHS Cha mẹ học sinh CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GV Giáo viên GVCN Giáo viên chủ nhiệm HĐND Hội đồng nhân dân HĐNK Hoạt động ngoại khóa HĐTT Hoạt động tập thể HS Học sinh KNS Kĩ năng sống NCKH Nghiên cứu khoa học NGLL Ngoài giờ lên lớp PH Phụ huynh PHHS Phụ huynh học sinh PHT Phó hiệu trưởng SHCM Sinh hoạt chuyên môn SKKN Sáng kiến kinh nghiệm TDTT Thể dục thể thao THCS Trung học cơ sở TTCM Tổ trưởng chuyên môn UBND Ủy ban nhân dân VHNT Văn hóa nhà trường ii
MỤC LỤC Lời cảm ơn ......................................................................................................... i Danh mục những cụm từ viết tắt ....................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................ .iii Danh mục các bảng ........................................................................................ vii Danh mục các sơ đồ ....................................................................................... viii Danh mục biểu đồ .......................................................................................... viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC CHẤT LƯỢNG CAO ........ 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 6 1.2. Các khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài ................................................ 7 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường ....................................... 7 1.2.2. Hoạt động dạy học ở trường tiểu học...................................................... 8 1.3. Lý luận về hoạt động dạy học trong trường tiểu học chất lượng cao ........ 9 1.3.1. Quá trình dạy học ................................................................................... 9 1.3.2. Chương trình trường tiểu học của trường chất lượng cao..................... 11 1.4. Các nội dung về quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao ................................................................................................................... 14 1.4.1. Các chức năng quản lý .......................................................................... 14 1.4.2. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên .................................................... 17 1.4.3. Quản lý hoạt động học của học sinh ..................................................... 18 1.4.4. Quản lý môi trường dạy học và các điều kiện hỗ trợ dạy học .............. 18 1.5. Những yêu cầu mới đối với công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học ............................................................................................................ 20 1.5.1. Những yêu cầu về đổi mới giáo dục ở bậc tiểu học…………………19 iii
1.5.2. Những yêu cầu đổi mới đối với hoạt động dạy học tại trường tiểu học. ……………………………………………………………………………….19 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động dạy ở trường tiểu học chất lượng cao ......................................................................................................... 23 1.6.1. Yếu tố khách quan ................................................................................. 23 1.6.2. Yếu tố chủ quan .................................................................................... 24 Kết luận Chương 1 .......................................................................................... 25 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC NAM TỪ LIÊM- THÀNH PHỐ HÀ NỘI .......... 26 2.1. Khái quát chung về quận Nam Từ Liêm ................................................. 26 2.1.1. Khái quát về phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, giáo dục Quận Nam Từ Liêm ........................................................................................................... 26 2.1.2. Tình hình giáo dục tiểu học quận Nam Từ Liêm .................................. 26 2.2. Giới thiệu khảo sát ................................................................................... 27 2.2.1. Mục đích khảo sát : Tìm cơ sở thực tiễn quản lý hoạt động dạy học để đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học trong trường hiệu quả nhất. 27 2.2.2. Nội dung khảo sát.................................................................................. 27 2.2.3. Phương pháp khảo sát ........................................................................... 28 2.2.4. Đối tượng khảo sát, bao gồm ................................................................ 29 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học của trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm ........................................................................................................... 29 2.3.1. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên....................................... 29 2.3.2. Thực trạng thực hiện chương trình dạy học trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm ........................................................................................... 31 2.3.3. Thực trạng hoạt động học tập của học sinh .......................................... 32 2.3.4. Thực trạng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học vàcác dịch vụ chất lượng cao của nhà trường ................................................................................................. 34 iv
2.3.5. Thực trạng hoạt động NGLL, các HĐTT, rèn kĩ năng sống cho học sinh36 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nam Từ Liêm 38 2.4.1. Quản lý hoạt động DẠY ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm................................................................................................................ 38 2.4.2. Quản lý hoạt động HỌC của học sinh .................................................. 50 2.4.3. Thực trạng quản lý môi trường dạy học................................................ 53 2.5. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động dạy học và thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm .............. 57 2.5.1. Mặt mạnh............................................................................................... 57 2.5.2. Mặt yếu .................................................................................................. 58 2.5.3. Vận hội, thời cơ ..................................................................................... 58 2.5.4. Nguy cơ, thách thức .............................................................................. 58 2.6. Nguyên nhân của thành công và hạn chế ................................................. 58 2.6.1. Nguyên nhân thành công....................................................................... 58 2.6.2. Nguyên nhân hạn chế ............................................................................ 59 Kết luận chương 2 ........................................................................................... 59 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC CHẤT LƯỢNG CAO NAM TỪ LIÊM- HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY ................................................................ 61 3.1. Những nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................... 61 3.1.1. Nguyên tắc về mặt pháp lý .................................................................... 61 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 61 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa.......................................................... 61 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống........................................................ 62 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính phát triển ...................................................... 62 3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ........................................................ 62 3.2. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học................................... 62 v
3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức nâng cao nhận thức của CB, GV về yêu cầu dạy học ở trường chất lượng cao............................................................................ 62 3.2.2. Biện pháp 2: Đổi mới quản lý chuyên môn giáo viên .......................... 66 3.2.3. Biện pháp 3: Nâng cao trình độ chuyên môn, trình độ CNTT, ngoại ngữ, tin học và sử dụng đồ dùng dạy học cho CB, GV .................................. 70 3.2.4. Biện pháp 4: Phối hợp quản lý hoạt động dạy học với quản lý hoạt động NGLL, HĐTT, giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ....................................... 74 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường xây dựng môi trường dạy học tích cực và phát huy sức mạnh xã hội hóa trong nhà trường..................................................... 80 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 86 3.4. Khảo sát tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp quản lý .................. 87 Kết luận chương 3 ........................................................................................... 90 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 92 1. Kết luận ....................................................................................................... 92 2. Khuyến nghị ................................................................................................ 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 95 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 98 vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Cơ cấu, chất lượng đội ngũ CBQL, GV nhà trường………… 29 Bảng 2.2. Bảng thực trạng trình độ ngoại ngữ và tin học của đội ngũ 30 CBQL, giáo viên của nhà trường……………………………………….. Bảng 2.3. Kết quả học tập của học sinh trong 3 năm của nhà trường….. 32 Bảng 2.4a. Bảng thực trạng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của trường.. 35 Bảng 2.4b. Bảng thực trạng các dịch vụ chất lượng cao của nhà trường. 36 Bảng 2.5. Khảo sát hoạt động NGLL, các HĐTT, rèn kĩ năng sống cho HS. 37 Bảng 2.6. Ý kiến nhận thức của CB, GV về yêu cầu dạy học ở trường 38 tiểu học chất lượng cao…………………………………………………. Bảng 2.7. Bảng khảo sát xây dựng kế hoạch về hoạt động dạy học…… 40 Bảng 2.8. Thực trạng triển khai hoạt động dạy học……………………… 41 Bảng 2.9. Thực trạng phân công chuyên môn giáo viên…………………. 42 Bảng 2.10. Thực trạng sinh hoạt tổ chuyên môn ..................................... 44 Bảng 2.11. Quản lý kiểm tra, đánh giá, nhận xét kết quả học tập của 45 học sinh theo thông tư 30/TT BGD&ĐT................................................. Bảng 2.12. Quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên.... 47 Bảng 2.13. Thực trạng lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động dạy học……...…… 48 Bảng 2.14. Thực trạng quản lý hoạt động NGLL, các hoạt động tập thể, 49 giáo dục KNS cho học sinh……………………………………………… Bảng 2.15. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học sinh………... 50 Bảng 2.16. Quản lý nhu cầu hoạt động học của học sinh………………. 52 Bảng 2.17. Quản lý các điều kiện hỗ trợ dạy học .................................... 54 Bảng 2.18. Thực trạng quản lý môi trường dạy học................................. 56 Bảng 3.1. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp…… 88 vii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Sơ đồ hoạt động quản lý …………………………………... 7 Sơ đồ 1.2. Sơ đồ các chức năng quản lý ……………………….…..…. 17 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Biểu đồ biểu diễn tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ……………………………………………………... 89 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục và Đào tạo nhằm mục tiêu phát triển nhân cách con người và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho xã hội, góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế đất nước. Nghị quyết số 29/NQ-TW khóa XI nhấn mạnh vai trò “Quốc sách hàng đầu của giáo dục và đào tạo”, song cũng thừa nhận mặt tồn tại của chất lượng giáo dục, những hạn chế về chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục. Nghị quyết chỉ rõ phương hướng chủ đạo trong “Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục Việt Nam” đó là: “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo, đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân…”. [24] Ngày nay, khi nhân loại bước vào thế kỷ XXI, thế kỷ được mệnh danh là thế kỷ của công nghệ thông tin, của nền kinh tế tri thức thì giáo dục được xem là nhân tố đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, với sự hưng thịnh của đất nước. Là cấp học nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục tiểu học có vị trí quan trọng trong giáo dục và đời sống xã hội. Theo Luật giáo dục 2005, tại điểm 2 - Điều 27 có nêu rõ mục tiêu của giáo dục tiểu học là “Giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học Trung học cơ sở”.[15] Để đạt được những mục tiêu chiến lược nêu trên, giáo dục Việt Nam phải tìm ra những giải pháp cơ bản nhằm vượt qua những thách thức. Thách thức nổi bật của giáo dục nước ta từ khi đổi mới, đặc biệt trong 5 năm qua là yêu cầu về chất lượng giáo dục trong các bậc học. Trong bối cảnh đó điều kiện đầu tư cho giáo dục, đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất kĩ thuật được tăng tương ứng, đặc biệt là để đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao tiếp cận với sự phát triển như vũ bão của nền kinh tế, sự phát triển công nghệ, tin học, 1
ngoại ngữ, hội nhập quốc tế cần có những ngôi trường có chất lượng vượt lên trên mức độ chuẩn đáp ứng nhu cầu của khách hàng chính là những phụ huynh và học sinh có điều kiện. Trong những năm gần đây, trước nhu cầu hội nhập khu vực và thế giới, xu thế biến đổi mạnh của nền kinh tế thị trường, khoa học công nghệ và ngoại ngữ là những điều kiện, phương tiện cần thiết đối với mọi tầng lớp xã hội và các thành phần kinh tế ở các nước đã và đang phát triển. Như vậy, giáo dục cần có những đổi mới, có những thay đổi quyết liệt để tạo sự “ Cân bằng động” với sự biến đổi như vũ bão của nền kinh tế xã hội. Giáo dục đổi mới để kịp thời định hướng cho kinh tế- xã hội phát triển, để hội nhập quốc tế và để thực hiện chủ trương đổi mới của Đảng và Nhà nước. Như chúng ta đã biết, giáo dục mang đặc trưng của thời đại, thời đại nào thì phải đào tạo ra nguồn nhân lực phù hợp với thời đại đó. Giáo dục và dạy học hiện nay nhằm trang bị cho học sinh các phẩm chất và năng lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng hội nhập quốc tế. Mặt khác, hiện nay trong điều kiện kinh tế phát triển, một bộ phận cha mẹ học sinh có nhu cầu muốn cho con được học tại các trường có điều kiện dịch vụ cao, nhà nước ta chưa có các trường đáp ứng được nguyện vọng này vì vậy họ phải cho con em học tại các trường quốc tế do người nước ngoài làm chủ, học phí đóng góp rất cao. Ở các trường quốc tế với những điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học hiện đại, phương pháp dạy học tiên tiến, đã thu hút được rất đông số học sinh vào học. Những người chủ nước ngoài đã thu được nguồn kinh phí khổng lồ của cha mẹ học sinh người Việt Nam. Qua nghiên cứu chủ trương Đảng và Nhà nước, thành phố Hà Nội đã xây dựng các trường chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, chương trình, phương pháp giảng dạy và các dịch vụ chất lượng cao, nhằm thu hút và đáp ứng nguồn học sinh có nhu cầu dịch vụ cao, giảm áp lực về sĩ số cho các trường tiểu học, đặc biệt là vùng thành thị. Đồng thời xây dựng trường chất lượng cao nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội và nâng cao chất 2
lượng dạy học, đáp ứng mục tiêu Giáo dục và đào tạo. Đến nay, toàn Thành phố đã có 11 trường được công nhận trường chất lượng cao và 08 trường đang thực hiện thí điểm mô hình chất lượng cao. Đây là những trường đi đầu trong việc xây dựng trường chất lượng cao của quận và thành phố Hà nội. Vì thế việc quản lý các hoạt động trong nhà trường nói chung, đặc biệt là hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học nói riêng là điều mà hiệu trưởng các nhà trường chất lượng cao luôn trăn trở, làm thế nào để đáp ứng yêu cầu của trường chất lượng cao trong bối cảnh hiện nay và để phát triển nhà trường ngày một lớn mạnh, con em nhân dân được hưởng mọi điều kiện tốt về: cơ sở vật chất - thiết bị dạy học, đội ngũ giáo viên, chương trình giảng dạy, các dịch vụ chất lượng cao, nhưng chỉ phải đóng góp mức vừa phải, phù hợp với điều kiện kinh tế, mà vẫn đảm bảo chất lượng giảng dạy hội nhập khu vực và ngang tầm với các trường quốc tế. Với những lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình là: “Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm, Hà Nội trong bối cảnh hiện nay”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm- Hà Nội nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy của nhà trường, trong bối cảnh hiện nay. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học 3.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng việc dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm- TP Hà Nội, tìm ra những ưu điểm và hạn chế, phân tích nguyên nhân của những ưu điểm và hạn chế đó. 3
3.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm- TP Hà Nội đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh hiện nay. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm 4.2. Đối tượng nghiên cứu - Quản hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm - quận Nam Từ Liêm - TP Hà Nội trong bối cảnh hiện nay. 5. Phạm vi nghiên cứu - Khảo sát và sử dụng các số liệu từ các năm học 2013- 2014 đến 2015-2016 6. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi được đặt ra cho nghiên cứu là: Trước yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học, việc quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nam Từ Liêm cần thay đổi thế nào để đáp ứng yêu cầu trường tiểu học chất lượng cao trong bối cảnh hiện nay? 7. Giả thuyết khoa học Thực trạng dạy và học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm hiện nay nhìn chung đã có rất nhiều khởi sắc, tuy vậy vẫn còn có hạn chế là do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan khác nhau, trong đó có những nguyên nhân liên quan đến yếu tố quản lý của đội ngũ lãnh đạo. Nếu đề xuất các biện pháp phù hợp với điều kiện nhà trường sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm trong bối cảnh hiện nay. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp khái quát hóa những vấn đề lý luận về quản lý, quản lý hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học nói riêng liên quan đến vấn đề nghiên cứu làm cơ sở lý luận cho đề tài. 4
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Điều tra - khảo sát bằng phiếu hỏi CB, GV. - Quan sát: Dự giờ, họp tổ chuyên môn, kiểm tra hồ sơ sổ sách và đánh giá thi đua giáo viên. - Phỏng vấn TTCM 8.3. Nhóm phương pháp bổ trợ - Thống kê toán học xử lý và phân tích và tổng hợp số liệu. 9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa lý luận: Khái quát một số vấn đề về dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao. -Ý nghĩa thực tiễn: + Nghiên cứu phát hiện thực trạng và nguyên nhân thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm - quận Nam Từ Liêm- TP Hà Nội. + Đề xuất một số biện pháp vận dụng vào quản lý hoạt động dạy học tại trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm - quận Nam Từ Liêm- TP Hà Nội trong bối cảnh hiện nay. 10. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm ,TP Hà Nội. Chương 3: Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm, Hà Nội trong bối cảnh hiện nay. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC CHẤT LƯỢNG CAO 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Ở Việt Nam, trong tiến trình lãnh đạo, Đảng và Nhà nước đã quan tâm và tạo ra nhận thức đúng đắn về vai trò của GD đối với sự phát triển công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Nghị quyết TW2 khoá VIII của Đại hội đại biểu Đảng cộng sản Việt Nam xác định: “Cùng với khoa học và công nghệ, GD và đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Bước vào thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, GD-ĐT trở thành một trong những nhân tố có ý nghĩa quyết định tới tốc độ và quy mô của sự phát triển. Như vậy Đảng và Nhà nước đã coi GD là “quốc sách hàng đầu”. Toàn xã hội đều có ý thức chăm lo cho GD, vì GD đã tạo nên nguồn lực con người phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Trước yêu cầu cấp thiết của thực tiễn để đáp ứng yêu cầu đổi mới và nhu cầu nguyện vọng của phụ huynh ở các trường phổ thông là đổi mới công tác quản lý, trong đó có quản lý hoạt động dạy học, nhiều học viên cao học quản lý giáo dục đã đi vào nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy học bậc tiểu học ở nhiều địa phương khác nhau và đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả trong công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường Tiểu học như: - “Quản lý hoạt động dạy học ở Trường Tiểu học huyện Đông Anh - thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục”- Lê Thị Hạnh( 2012); - “Biện pháp quản lý của PHT đối với hoạt động dạy học của tổ trưởng chuyên môn ở các trường Tiểu học Quận Cầu Giấy - Hà Nội” - Hoàng Phương An( 2011); - “Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường Tiểu học quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng” - Trần Thị Hồng Sâm (2012) - “Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường Tiểu học huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh” - Vương Bá Chính (2011) 6
- “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng ở trường Tiểu học Hương Vĩnh, Hương Khê, Hà Tĩnh” - Lưu Thị Sâm (2010) - “Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường Tiểu học huyện Vĩnh Thạnh, thành phố Cần Thơ” - Nguyễn Văn Dũng (2012) - “Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường Tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương” - Lê Tiến Đạt (2010) Qua đọc và tham khảo các luận văn trên, tác giả thấy các công trình khoa học này đã nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học, ở nhiều địa phương khác nhau nhưng chưa có nghiên cứu nào về quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm, tác giả quyết định chọn đề tài “Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học chất lượng cao Nam Từ Liêm, Hà Nội trong bối cảnh hiện nay” làm luận văn nghiên cứu. 1.2. Các khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường Quản lý là sự tác động có tổ chức, có mục đích, có định hướng, có nguyên tắc của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý nhằm bằng những công cụ, phương tiện, bằng phương pháp quản lý, bằng cách sử dụng những nguồn lực và tiềm năng của mình một cách hiệu quả nhất, phù hợp nhất để đạt được mục tiêu chung của tổ chức, trước sự thay đổi liên tục của môi trường và sự phát triển như vũ bão của nền kinh tế- xã hội. Sơ đồ diễn tả hoạt động quản lý: Công cụ, phương tiện Chủ thể Khách thể Mục tiêu của quản lý quản lý tổ chức Phương pháp quản lý Sơ đồ 1.1: Sơ đồ hoạt động quản lý [16] 7
Quản lý giáo dục là quá trình tác động có định hướng của nhà quản lý trong việc vận dụng nguyên lý, phương pháp chung nhất của kế hoạch nhằm đạt được những mục tiêu đề ra. Những tác động này có tính khoa học đến nhà trường, làm cho nhà trường tổ chức một cách khoa học, có kế hoạch trong việc dạy và học theo mục tiêu đào tạo chung. Quản lý nhà trường: Quản lý giáo dục có nhiều cấp độ khác nhau, dựa trên phạm vi lĩnh vực quản lý có thể chia quản lý theo hai cấp độ chính: quản lý vĩ mô và quản lý vi mô. Quản lý nhà trường là quản lý vi mô, nó là một hệ thống con của quản lý vĩ mô. Có thể hiểu: Quản lý nhà trường là một chuỗi tác động hợp lý (có mục đích, tự giác, hệ thống, có kế hoạch) mang tính tổ chức- sư phạm của chủ thể quản lý đến tập thể GV và HS, đến những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm huy động họ cùng cộng tác, phối hợp, tham gia vào mọi hoạt động của nhà trường làm cho quá trình này vận hành tối ưu tới việc hình thành những mục tiêu dự kiến. [16] 1.2.2. Hoạt động dạy học ở trường tiểu học Hoạt động dạy học là hệ thống những hành động phối hợp, tương tác giữa GV và HS, trong đó, dưới tác động chủ đạo của GV, HS tự giác, tích cực, chủ động lĩnh hội hệ thống tri thức khoa học, kỹ năng, kỹ xảo, phát triển năng lực nhận thức, năng lực hành động, hình thành thế giới quan khoa học và những phẩm chất của nhân cách. [20] Trường tiểu học chất lượng cao Cũng như các trường tiểu học khác, trường tiểu học chất lượng cao: Là một cơ sở giáo dục của cấp tiểu học, là cấp học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Trường tiểu học có các lớp từ lớp 1 đến lớp 5 và có tư cách pháp nhân và có con dấu riêng. Trường CLC là cả chất lượng dạy và chất lượng học, môi trường và quản lý đều đạt được mục tiêu tối đa trong điều kiện của nhà trường, nhằm cung cấp các dịch vụ GD CLC, đáp ứng yêu cầu của cha mẹ HS và nhu cầu, năng lực cá nhân HS. [21, 25] 8
1.3. Lý luận về hoạt động dạy học trong trường tiểu học chất lượng cao 1.3.1. Quá trình dạy học: Quá trình dạy học bao gồm hai mặt của một quá trình đó là hoạt động dạy (của GV) và hoạt động học (của HS), nếu không có một trong hai quá trình này thì không có quá trình dạy học. Khi xem xét hoạt động dạy học, có nhiều cách tiếp cận khác nhau như tiếp cận hướng vào hoạt động dạy của thầy hoặc tiếp cận hướng vào hoạt động học của trò. Dạy học hướng vào hoạt động học của người học thì trọng tâm của hoạt động dạy học chính là hoạt động của học sinh, GV là người tổ chức, dẫn dắt và định hướng cho học sinh suy nghĩ, khám phá và chủ động tìm ra kiến thức mới, vận dụng kiến thức vào giải các bài tập và vận dụng vào thực tiễn…Tuy vậy người xưa có câu: “ Không thầy đố mày làm nên”, điều này khẳng định vị trí, vai trò của người thầy trong quá trình dạy học. Tuy vậy học sinh( người học) là nhân tố không thể thiếu trong quá trình dạy học, bởi thầy dạy có tốt thế nào, hay thế nào mà không có học sinh tham gia, không có sự cố gắng nỗ lực của học sinh thì không thể có giờ dạy chất lượng và hiệu quả. Như vậy hoạt động dạy của giáo viên, hoạt động học của học sinh là hai thành tố luôn luôn có trong quá trình dạy học. Thầy dạy tốt, trò tích cực học tập sẽ là nhân tố giúp quá trình dạy học dạt mục tiêu cao, ngược lại thầy dạy tốt, trò không hợp tác, kết quả dạy học gặp khó khăn và kết quả không cao, thầy dạy không tốt, trò học tốt cũng không phát huy được tính tích cực sáng tạo của học sinh, kết quả dạy học cũng không cao. Nhiều nhà khoa học đã tiếp cận khái niệm dạy học từ cơ sở của lý luận của giáo trình giáo dục tổng thể. Mặt khác, xét quan hệ giữa các thành tố cấu trúc của hoạt động, một số tác giả đã luận giải về nội hàm của khái niệm dạy học từ những góc độ khoa học khác nhau như: giáo dục học, tâm lý học, điều khiển học….dưới đây: Tiếp cận dạy học từ góc độ giáo dục học “Dạy học - một trong các bộ phận của quá trình tổng thể giáo dục nhân cách toàn vẹn - là quá trình tác động qua lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền thị và lĩnh hội tri thức 9
khoa học, những kỹ năng và kỹ xảo hoạt động nhận thức và thực tiễn để trên cơ sở đó hình thành thế giới quan, phát triển năng lực sáng tạo và xây dựng phát triển các phẩm chất của nhân cách người học theo mục đích giáo dục” [20] Như vậy, trong nhà trường, hoạt động chung của người dạy và người học tạo nên quá trình dạy học. - Tiếp cận dạy học từ góc độ tâm lý học: Dạy học được hiểu là sự biến đổi hợp lý hoạt động và hành vi của người học trên cơ sở cộng tác hoạt động và hành vi của người dạy và người học. - Tiếp cận dạy học từ góc độ điều khiển học: “Dạy học là quá trình cộng tác giữa thầy và trò nhằm điều khiển – truyền đạt và tự điều khiên – lĩnh hội tri thức nhân loại nhằm thực hiện mục đích giáo dục”. [12] 1.3.1.1. Quá trình Dạy Quá trình dạy là một thành tố trong hoạt động dạy học. Trong đó, giáo viên là người dẫn dắt, tổ chức và điều khiển học sinh lĩnh hội tri thức và phát triển nhân cách một cách nhanh nhất, đảm bảo tính chính xác, tính hệ thốngvà tối ưu nhất. Bởi dạy học trong nhà trường, nội dung chương trình dạy được biên soạn và chọn lọc theo quy định phù hợp tâm sinh lý lứa tuổi, có tính chính xác khoa học và hệ thống. Hoạt động dạy của giáo viên tiểu học vừa có chức năng vừa truyền đạt và điều khiển hoạt động học của học sinh nhằm mục tiêu truyền đạt kiến thức, kĩ năng, bước đầu hình thành thái độ, động cơ học tập, tạo cơ sở ban đầu cho học tiếp ở bậc THCS. Để hoạt động dạy có hiệu quả, giáo viên cần thực hiện hai hoạt động chính đó là: - Nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa, tài liệu tham khảo, thiết kế bài soạn theo nội dung, mục tiêu bài dạy và lực chọn phương pháp dạy học phù hợp với từng môn, từng bài. - Tổ chức, hoạt động học của học sinh theo mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học đã thiết kế, có xử lý các tình huống sư phạm hiệu quả. 10