Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận văn này nhằm đề xuất biện pháp quản lý văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nhân cách toàn diện cho học sinh. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ NGUYỄN THỊ BÉ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2013
BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ NGUYỄN THỊ BÉ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS NGUYỄN VĂN PHÁN HÀ NỘI - 2013
BẢNG CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt An toàn giao thông ATGT Ban giám hiệu BGH Bộ giáo dục và đào tạo BGD&ĐT Cán bộ quản lý CBQL Đoàn thanh niên ĐTN Giáo viên chủ nhiệm GVCN Giáo dục ngoài giờ lên lớp GDNGLL Học sinh HS Phòng chống tệ nạn xã hội PCTNXH Phòng chống ma tuy PCMT Sở giáo dục và đào tạo SGD&ĐT Số lượng SL Tệ nạn xã hội TNXH Tỉ lệ TL Trung học phổ thông THPT Trung học cơ sở THCS Trung ương TW Trước công nguyên TCN Văn hoá học đường VHHĐ Việt Nam VN Xã hội XH
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 3 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG VĂN HOÁ HỌC ĐƯỜNG CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 13 1.1. Các khái niệm công cụ của đề tài 13 1.2. Nội dung quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông 23 1.3. Những nhân tố tác động cơ bản tới văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông 29 Chương 2 THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG VĂN HOÁ HỌC ĐƯỜNG CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY 33 2.1. Vài nét về giáo dục trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay 33 2.2. Thực trạng hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay 38 2.3. Thực trạng về quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông thành phố Hà Nội hiện nay và nguyên nhân của những hạn chế 41 Chương 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG VĂN HOÁ HỌC ĐƯỜNG CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY 54 3.1. Yêu cầu trong đề xuất và thực hiện biện pháp quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay 54 3.2. Hệ thống biện pháp quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn 57 thành phố Hà Nội hiện nay 3.3 Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 77 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 84 PHỤ LỤC 86
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người. Công cuộc đổi mới của đất nước ta trong những năm qua mang tính sâu sắc và toàn diê ̣n, từ một nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế nhiều thành phần vâ ̣n hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Với công cuộc đổi mới, chúng ta có nhiều thành tựu rất đáng tự hào về phát triển kinh tế - xã hô ̣i, văn hóa - giáo dục. Trong quá trình đổi mới chúng ta có nhiều thuận lợi và khó khăn, một trong những khó khăn đó là mă ̣t trái của cơ chế thị trường cũng ảnh hưởng tiêu cực đến sự nghiê ̣p giáo dục, trong đó sự suy thoái về đạo đức và những giá trị nhân văn tác động đến đại đa số thanh niên và học sinh như: có lối sống thực dụng, thiếu ước mơ và hoài bão, lập thân, lập nghiệp; những tiêu cực trong thi cử như vụ vi phạm quy chế thi ở Đồi Ngô- Bắc Giang năm 2011, vi phạm quy chế thi ở điểm thi Quang Trung – Hà Đông năm 2013, làm giả bằng cấp, chạy theo thành tích. Thêm vào đó, sự du nhập văn hoá phẩm đồi truỵ thông qua các phương tiện như phim ảnh, games, mạng Internet… Làm ảnh hưởng đến những quan điểm về tình bạn, tình yêu trong lứa tuổi thanh thiếu niên và học sinh, nhất là các em chưa được trang bị và thiếu kiến thức về vấn đề này. Đánh giá thực trạng giáo dục, đào tạo Nghị quyết TW 2 khóa VIII nhấn mạnh: “Đă ̣c biê ̣t đáng lo ngại là mô ̣t bô ̣ phâ ̣n học sinh, sinh viên có tình trạng suy thoái về đạo đức, mờ nhạt về lý tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lâ ̣p thân, lâ ̣p nghiê ̣p vì tương lai của bản thân và đất nước. Trong những năm tới cần tăng cường giáo dục tư tưởng đạo đức, ý thức công dân, lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh… Tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động xã hội, văn hoá, thể thao phù hợp với lứa tuổi và với yêu cầu giáo dục toàn diện”.
Thành phố Hà Nội cũng không đứng ngoài thực trạng đó, trong những năm qua hiện tượng học sinh vi phạm quy chế thi, vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức, thuần phong mỹ tục trong và ngoài nhà trường còn rất nhiều, hiện tượng học sinh đang tự đánh mất mình trên Facebook ngày càng đáng báo động. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên có nhiều, trong đó có nguyên nhân từ khâu quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông chưa tốt, do vậy với trách nhiệm của người làm công tác quản lý mô ̣t trường trung học phổ thông tôi thấy cần phải chú trọng đến việc quản lý các hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội thật tốt. Tuy nhiên quản lý các hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay còn có những hạn chế bất cập. Nếu đề xuất được hệ thống biện pháp về quản lý hoạt động văn hóa học đường cho học sinh thì có thể đẩy lùi được tệ nạn xã hội, xây dựng được môi trường giáo dục lành mạnh cho học sinh trung học phổ thông trong địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay vì vậy tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay ” làm luận văn tốt nghiệp, với mong muốn đóng góp kết quả nghiên cứu của mình vào việc quản lý hoạt động văn hóa học đường và đề ra các giải pháp để giúp cho học sinh có thái độ, hành vi ứng xử phù hợp với quy định về văn hóa học đường, xây dựng lý luận quản lý hoạt động văn hóa học đường của học sinh trung học phổ thông góp phần giảm thiểu những thái độ, hành vi phản văn hoá học đường của học sinh trường trung học phổ thông nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh. 2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Quản lý văn hóa học đường là thuật ngữ mới xuất hiện trong những năm gần đây; tuy nhiên các nghiên cứu ở nước ngoài và trong nước cho thấy nguồn gốc của nó đã có từ rất lâu trong lịch sử. Ở phương Đông từ thời cổ
đại, Khổng Tử (551- 479- TCN ) trong Kinh dịch rất xem trọng việc giáo dục đạo đức cho người học. Văn hoá luôn đi liền với giáo dục, giáo dục đi liền với văn hoá, cả hai đều là sản phẩm đặc thù của loài người, chỉ có loài người mới có. Lênin đã khẳng định: giáo dục là “Phạm trù vĩnh hằng” tồn tại mãi mãi cùng loài người: Thế hệ trước phải truyền cho thế hệ sau các kinh nghiệm lịch sử- xã hội, tạo nên tiến hoá không ngừng của loài người. Giáo dục được coi là nhân tố cực kỳ quan trọng quyết định sự trường tồn của quốc gia-dân tộc. Ở nước ta, trong Cương lĩnh Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1991 ghi rõ giáo dục là quốc sách hàng đầu, có lẽ ai cũng biết bản chất của con người được hình thành, phát triển từ ngoài xã hội vào được xã hội hoá, nhập tâm vào não bộ, lĩnh hội, biểu hiện ra hành vi, hành động, hoạt động. Đứa trẻ từ bào thai chào đời như một sinh thể muốn thành người phải tham gia vào quá trình giáo dục. Quá trình này, thật dầy công, nhiều khi cả cuộc đời, nhất là từ tuổi thơ đến hết vị thành niên. Cách đây khoảng 5.000 năm, phạm trù nhà trường như là một thiết chế xã hội có tổ chức, có mục tiêu,... Ra đời ở Trung Đông, rồi 1.500 năm sau ở Ai cập; tiếp theo, từ giữa thiên niên kỷ trước Công nguyên ở Trung hoa và Hy Lạp. Khái niệm “Học đường” có từ đây. Người ta đề ra chương trình, hình thành phương pháp, xây dựng địa điểm giảng dạy, phòng thí nghiệm...Đấy là không gian tiến hành hoạt động dạy-học, mà thầy và trò là chủ thể cùng nhau tiến hành các thao tác trong giờ học, các hành động truyền đạt- tiếp thu nhằm cùng một mục đích là hình thành và phát triển tri thức, kỹ năng, thái độ ở người học. Cả hai chủ thể của hoạt động dạy - học với cùng một động cơ là hình thành, phát triển con người trong dòng văn hoá, văn minh của nhân loại và dân tộc. Văn hoá, văn minh là nội dung của giáo dục đào tạo, và cũng là mục tiêu của giáo dục đào tạo.Vấn đề đặt ra ở đây là làm sao chuyển vốn học vấn thành vốn văn hoá: từ tri thức, kỹ năng sang thái độ giá trị nhân cách - điều mà ngày nay thường nói là dạy chữ, dạy nghề, dạy người. Tiến hành giáo dục trước hết và cuối cùng là nhằm phát triển con
người, hình thành ở mỗi người nhân cách văn hoá, vì thế đòi hỏi một môi trường giáo dục tương ứng mà bây giờ gọi là văn hoá học đường. Taylo (E.B.Tylor, 1832-1917, Anh) đã đưa ra một định nghĩa mà đến nay vẫn được coi là định nghĩa kinh điển về văn hoá. Trong tác phẩm nổi tiếng “Văn hoá nguyên thuỷ” (1871), ông viết: “Văn hoá là tổ hợp các tri thức, niềm tin, nghệ thuật, đạo đức, luật pháp, phong tục, và các năng lực, thói quen khác mà con người với tư cách là thành viên của xã hội tiếp thu được”. Đây là cách hiểu văn hoá theo nghĩa rộng, trước hết kể đến khoa học và giáo dục. Nói đến nhà trường là nói đến khoa học, giáo dục, văn hoá; rồi đến nghệ thuật, phong tục... Định nghĩa này đã chỉ ra cả các năng lực và thói quen mà từng người học được. Đây chính là kết quả giáo dục mong đợi - hình thành và phát huy nhân cách văn hoá – bản sắc văn hoá, văn hoá ứng xử - hệ giá trị của từng con người, từng tổ chức, của nhà trường. Người xưa rất coi trọng văn hoá, vẫn thường dạy “Học ăn, học nói, học gói, học mở”. Nhà trường phải dạy “Phương thức sinh hoạt” – cách sống, lối sống ở ngay trong nhà trường, ở gia đình, ngoài cộng đồng... Rất tiếc, những người làm giáo dục chưa thấm nhuần triết lý sâu sắc này, nói thật hơn, không quán triệt vào hoạt động dạy - học. Những tri thức mà nhà trường truyền đạt cho người học phải giúp họ tạo nên các “Dấu hiệu” trong não – các “Công cụ” tâm lý trong đầu, trong tâm hồn, làm cho con người trở thành con người văn hoá; đấy chính là mục tiêu của văn hoá học đường. Nhà giáo dục Hoa Kỳ Kent D.peteson trong bài viết về văn hoá học đường “Tích cực hay tiêu cực” đã đưa ra quan niệm văn hoá học đường như sau: “ Văn hoá học đường là tập hợp các chuẩn mực, giá trị niềm tin các lễ nghi và nghi thức, các biểu tượng và truyền thống tạo ra vẻ bề ngoài của nhà trường” [22-259]. Theo Kent D.peteson một môi trường văn hoá học đường là khái niệm tổng hợp, tập hợp gồm: Nội quy nhà trường; giá trị và triết lý quan điểm giáo dục nhà trường; những lễ ghi, khánh tiết đặc trưng của một nhà trường; Biểu tượng đại diện riêng của một trường; những tấm gương dạy tốt học tốt của một trưòng; Những câu chuyện về thế mạnh và tạo ấn tượng tốt về
trường; giá trị riêng của trường để học sinh tự hào. Ông cho rằng “Văn hoá học đường như một cấu trúc, một quá trình và bầu không khí của các giá trị và chuẩn mực dẫn dắt giáo viên và học sinh đến việc giảng dạy và học tập có hiệu quả [22- 259]. Sinh thời Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Có tài mà không có đức thì là người vô dụng”. Người coi trọng mục tiêu, nội dung giáo dục đạo đức trong các nhà trường thông qua việc quản lý văn hoá học đường như học sinh khi đến trường phải thực hiện những quy định sau: “Tiên học lễ, hậu học văn”, “Đoàn kết tốt”, “Kỷ luật tốt”, “Khiêm tốn, thật thà dũng cảm”, “Con người cần có bốn đức: Cần - kiệm - liêm - chính, mà nếu thiếu một đức thì không thành người”. Nghị quyết TW14 ngày 11/1/1979 Bộ chính trị về cải cách giáo dục “ Nội dung giáo dục ở trường trung học phổ thông mang tính toàn diện và kỹ thuật tổng hợp, nhưng chú ý hơn đến phát huy sở trường, năng khiếu cho cá nhân…Ở trường trung học phổ thông cần coi trọng giáo dục thẩm mỹ ( Âm nhạc, mĩ thuật, giáo dục hoạt động văn hóa nghệ thuật, thể dục thể thao, luyện tập quân sự). Tháng 9/2007 tại Hà Nội, Hội thảo khoa học “Xây dựng văn hoá học đường- Giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường” đã được tổ chức. Tháng 10/2008, Ban tuyên giáo TW cũng tổ chức hội nghị chuyên đề văn hoá học đuờng trong tình hình hiện nay. Nội dung của văn hoá học đường nói chung, môi trường giáo dục nói riêng bao hàm nội dung của “trường học thân thiện” do Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) đề xướng từ những thập kỷ cuối thế kỷ XX với các nội dung: Thân thiện với địa bàn hoạt động, thân thiện trong tập thể sư phạm với nhau, thân thiện giữa thầy và trò, có đủ cơ sở vật chất. Ở nước ta, sau khi thí điểm ở 50 trường tiểu học và THCS, năm 2008 Bộ GD-ĐT đã phát động phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, nhằm “Xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, hiệu quả, phù hợp với điều kiện của địa phương và đáp ứng nhu cầu của xã hội” với 5 nội dung: xây dựng trường học xanh sạch đẹp, an
toàn; dạy học có hiệu quả; rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh; tổ chức hoạt động tập thể vui tươi lành mạnh; học sinh tham gia tìm hiểu, chăm sóc và phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hoá, cách mạng ở địa phương. Tháng 3/2009 tại Tiền Giang, hội khoa học tâm lý giáo dục Việt nam tổ chức hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề “Văn hoá học đường- Lý luận và thực tiễn”. Hội nghị giao ban chuyên đề văn hoá học đường trong các trường học được Ban tuyên giáo tổ chức với mục đích đánh giá thực trạng môi trường văn hoá, đời sống văn hoá của học sinh – sinh viên. Tiếp thu ý kiến đóng góp của các lực lượng giáo dục, hội nghị với mục đích nhìn thẳng vào sự thật, nói đúng sự thật, đề xuất được định hướng, giải pháp sát hợp với cơ quan có thẩm quyền hoạch định chính sách nhằm tạo điều kiện tham gia giáo dục văn hoá học đường. Về quản lý văn hóa học đường, những năm qua được nhiều tác giả nước ta quan tâm nghiên cứu như: Phạm Minh Hạc, Hà Thế Ngữ, Nguyễn Đức Minh, Phạm Hoàng Gia, Phạm Tất Dong. Nhiều tác giả khác như Nguyễn Văn Nhẫn với bài viết giáo dục đạo đức thông qua tiết chào cờ, các bài viết của Nguyễn Tùng Lâm, Chủ tịch Hội Khoa học - Tâm lý giáo dục Hà Nội về văn hoá học đường. Theo tác giả Phạm Minh Hạc: “Phạm trù văn hoá học đường chưa được đưa vào phạm vi quản lý nhà trường. Chúng ta chưa có tiêu chí, chưa ai khảo sát, có người đã nói về khía cạnh này, khía cạnh kia thì cũng không ít. Ông trăn trở: Văn hoá học đường là việc cần thiết biết nhường nào” [7- 15]. Bên cạnh các tài liệu, công trình nghiên cứu trên, những năm qua các công trình đề tài luận văn, các bài báo của một số tác giả đã bàn đến vấn đề quản lý văn hóa học đường như: Luận văn thạc sỹ của Đồng Thị Quyên - Đại học sư phạm Hà Nội I, 2011 “Biện pháp giáo dục hành vi văn hóa học đường cho sinh viên sư phạm âm nhạc- Mỹ thuật trường cao đẳng văn hóa nghệ thuật Hạ Long”; Luận văn thạc sỹ của Phạm Thành Vinh, Đại học sư phạm Hà Nội I, 2011 “Một số nội dung hình thức tổ chức giáo dục hành vi văn hóa học đường cho sinh viên trường cao đẳng
sư phạm Nghệ An”. Tác giả Trần Minh Hằng trong tạp chí giáo dục thủ đô số 215 năm 2009 có bài viết rất sâu sắc: “Văn hóa học đường với việc xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”… Kết quả nghiên cứu những công trình về quản lý hoạt động văn hoá học đường như trình bày trên, cho thấy: Việc quản lý hoạt động văn hoá học đường đã được các nhà quản lý và xã hội chú ý; Quản lý hoạt động văn hoá học đường chưa có sự thống nhất giữa các trường về nội dung, hình thức giáo dục văn hoá học đường; nhất là chưa đi sâu vào nghiên cứu nội dung, hình thức, biện pháp quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu trên là những gợi ý, định hướng cho chúng tôi kế thừa, nghiên cứu xây dựng cơ sở lý luận về vấn đề quản lý văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu: Luận văn trên cơ sở nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn, từ đó hướng tới mục đích đề xuất biện pháp quản lý văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nhân cách toàn diện cho học sinh. * Nhiệm vụ nghiên cứu: Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận về vấn đề quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông. Khảo sát, đánh giá, phân tích thực trạng quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông thành phố Hà Nội hiện nay. Đề xuất biê ̣n pháp quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông thành phố Hà Nội hiện nay. 4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động giáo dục nhân cách học sinh trung học phổ thông. * Đối tượng nghiên cứu:
Quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông thành phố Hà Nội hiện nay. * Phạm vi nghiên cứu: Đề tài được tiến hành nghiên cứu, khảo sát ở một số trường trung học phổ thông thành phố Hà Nội; nội dung khảo sát tập trung vào thái độ, hành vi ứng xử của học sinh trên địa bàn thành phố Hà Nội; thời gian khảo sát, điều tra và tổng hợp số liệu từ năm 2010 đến nay. 5. Giả thuyết khoa học Văn hoá học đường của học sinh được hình thành, phát triển trong hoạt động và quan hệ xã hội của họ; các trường trung học phổ thông chỉ có thể quản lý tốt hoạt động văn hoá học đường của học sinh khi: Nhận thức, trách nhiệm của chủ thể trong quản lý được nâng cao; việc quản lý diễn ra có kế hoạch chặt chẽ; các quy chế, quy định không ngừng hoàn thiện; tổ chức thực hiện đầy đủ nội dung quản lý; hoạt động ngoại khoá, văn hoá tinh thần của học sinh được quản lý chặt chẽ; phát huy vai trò các tổ chức, đoàn thể trong quản lý giáo dục học sinh; thường xuyên kiểm tra, đánh giá kết quả và rút kinh nghiệm quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh... 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu * Phương pháp luận nghiên cứu: Để hoàn thành công trình nghiên cứu, tác giả đã quán triệt sâu sắc các quan điểm về giáo dục và quản lý giáo dục của Đảng cộng sản Việt Nam và của Chủ tịch Hồ Chí Minh; đồng thời đã vận dụng phép biện chứng duy vật của chủ nghĩa Mác Lê Nin, các quan điểm hệ thống cấu trúc, logic -lịch sử và quan điểm thực tiễn trong quá trình nghiên cứu. * Phương pháp nghiên cứu: Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản liên quan đến đề tài như: Một số tác phẩm của Hồ Chí Minh bàn về giáo dục, các giáo trình, sách chuyên khảo, tài liệu về lý luận quản lý, quản lý giáo dục; các
công trình khoa học, bài báo khoa học có liên quan đến đề tài như: Luận văn, luận án, báo cáo khoa học, kỷ yếu hội thảo khoa học. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi; Phương pháp quan sát các hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên dịa bàn thành phố Hà Nội hiện nay; Phương pháp phỏng vấn, toạ đàm với học sinh, nhà quản lý, giáo viên, tìm hiểu nguyên nhân và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội; Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến các nhà khoa học, nhà quản lý về một số vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan đến đề tài; Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn Hà Nội; Phương pháp sử dụng toán thống kê để xử lý số liệu… 7. Ý nghĩa, giá trị của đề tài Kết quả nghiên cứu luận văn đã hoàn thiện khái niệm: Quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông và làm rõ nội dung quản lý hoạt động này; đồng thời phân tích, đánh giá làm rõ thực trạng và đề xuất hệ thống biện pháp có tính khả thi về quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay; và có thể áp dụng các biện pháp đó trên điạ bàn các thành phố khác ở nước ta. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, nội dung luận văn gồm: 3 chương (10 tiết); kết luận và kiến nghị; danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG VĂN HOÁ HỌC ĐƯỜNG CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Các khái niệm công cụ của đề tài 1.1.1. Khái niệm văn hoá học đường Thuật ngữ văn hóa học đường xuất hiện trong các nước nói tiếng Anh vào khoảng đầu những năm 1990…Và sau đó lan ra nhiều nước trên thế giới. Hiện nay có rất nhiều ý kiến khác nhau về khái niệm văn hóa học đường. Theo Kent D.Peterson nội dung cụ thể của văn hóa học đường gồm những vấn đề sau: Văn hóa học đường là làm cho mọi thành viên hiểu được mục tiêu, giá trị của nhà trường; văn hóa học đường là chuẩn bộ môn học; văn hóa học đường là làm cho mọi người học cam kết có trách nhiệm học tốt; văn hóa học đường là xây dựng quan hệ hợp tác trong nhà trường, tạo cơ hội cho mọi người phản ánh kịp thời, kiểm tra lẫn nhau và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn với nhau. Ở mỗi nước khác nhau, quan niệm về văn hóa học đường cũng khác nhau thể hiện qua các giá trị hướng tới của nó. Ví dụ như giáo dục Singapor chọn các giá trị như: Chính trực, vì con người, học tập đam mê vì tương lai, vì chất lượng...Giáo dục Hàn Quốc hướng tới các giá trị trách nhiệm với bản thân, cộng đồng và quốc gia, lao động chăm chỉ, học tập nghiêm túc, lạc quan, hướng tới tương lai… Ở Việt Nam, trong những năm gần đây, khái niệm văn hóa học đường được sử dụng nhiều, nhưng cách hiểu về nó như thế nào vẫn chưa được thống nhất và vẫn là chủ đề “nóng” mà ngành giáo dục đang quan tâm. Một số tác giả cho rằng: Văn hóa học đường là những giá trị đạo đức, là cách thức, thái độ ứng xử của thầy đối với trò, thầy đối với thầy, thầy đối với cha mẹ học sinh...Của trò đối với thầy, của trò đối với trò, của trò đối với gia đình và mọi người trong xã hội...Nói tóm lại văn hóa học đường là bao hàm những giá trị
quý báu của cả tinh thần lẫn vật chất trong môi trường đào luyện con người- sản phẩm đặc biệt của giáo dục. Theo tác giả Phạm Minh Hạc: Văn hóa học đường là hệ các chuẩn mực giúp các cán bộ quản lý nhà trường, các thầy cô, các quý vị phụ huynh và các em học sinh, sinh viện có cách thức suy nghĩ, tình cảm và hành động tốt đẹp. Tác giả cho rằng: Văn hóa học đường ở Việt Nam cần đảm bảo 3 yếu tố: Thứ nhất là cơ sở vật chất: Trường phải ra trường, lớp phải ra lớp, trang thiết bị, đồ dùng dạy học phải đảm bảo mới tạo ra được môi trường văn hóa, ứng xử, giao tiếp. Thứ hai là xây dựng môi trường văn hóa học đường: Phải tạo “Trường học thân thiện, học sinh tích cực” nhằm giáo dục an toàn, thân thiện, hiệu quả, phù hợp với điều kiện từng địa phương, đáp ứng nhu cầu của xã hội. Thứ ba là giáo dục văn hóa ứng xử, văn hóa giao tiếp trong nhà trường cho học sinh, sinh viện ngoan ngoãn, lễ phép, lịch sự, biết kính trên, nhường dưới, tôn sư trọng đạo, hòa nhã, thân thiện…[7-15]. Tác giả Thái Duy Tuyên lại nhận định: Văn hóa học đường hay (Văn hóa nhà trường) là những giá trị, những kinh nghiệm lịch sử của xã hội loài người đã được tích lũy trong quá trình xây dựng hệ thống giáo dục quốc dân và quá trình hình thành nhân cách [27- 16]. Văn hóa học đường được hiểu là dấu ấn của cộng đồng, nhà trường lên các thành viên và toàn bộ đời sống tinh thần, vật chất và hoạt động dạy học, các quan hệ ứng xử trong trường, ghi nhận mức độ phát triển của cộng đồng đó. Tóm lại, văn hóa học đường là một phạm trù rộng, một thuật ngữ khoa học còn khá mới mẻ, nó là văn hóa của một nhà trường, của một nền giáo dục, là nét đẹp trong môi trường sư phạm: Từ cơ sở vật chất, môi trường quan hệ ứng xử, môi trường công việc. Những nét đẹp đó được thể hiện trong hành vi ứng xử của thầy, của trò, của cán bộ quản lý và nhân viên, phụ huynh nhà trường.
Từ việc phân tích bản chất và đặc trưng của các thuật ngữ văn hóa học đường, khái niệm về văn hóa học đường có thể được hiểu như sau: * Khái niệm văn hoá học đường: Văn hóa học đường là biểu hiện của trình độ văn hoá thể hiện thông qua thái độ, hành vi thực hiện các chuẩn mực, giá trị văn hoá giúp học sinh, có các nhận thức, tình cảm, hành động tốt đẹp. Mục tiêu chung nhất của văn hóa học đường là xây dựng trường học lành mạnh cơ sở quan trọng để đảm bảo chất lượng thật. Nội dung của văn hóa học đường của học sinh trong trường trung học phổ thông hiện nay của chúng ta rất phong phú, song có thể tóm tắt thành ba vấn đề cơ bản: đó là xây dựng cơ sở vật chất trường học khang trang, đạt chuẩn; xây dựng môi trường giáo dục trong nhà trường, ở gia đình, nơi công cộng; xây dựng "văn hóa ứng xử", "văn hóa giao tiếp". Khi phát động phong trào thi đua "Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực", Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Thiện Nhân đã nói rõ: Phong trào này nhằm "Thiết lập lại môi trường sư phạm với 6 đặc trưng là trật tự kỷ cương, trung thực, khách quan, công bằng, tình thương và khuyến khích sáng tạo, hiệu quả". Đây là nội dung rất cơ bản của văn hóa học đường. Tác dụng tích cực của văn hóa học đường là xây dựng nhân cách cho học sinh, chống lại lối sống tiêu cực. Chính vì thế, mỗi nhà trường cần có văn hóa học đường của mình. Văn hóa học đường của mỗi cấp học có sự khác nhau. Thuật ngữ "Văn hóa học đường của học sinh trung học phổ thông" xuất hiện chưa lâu, nhưng nội dung của văn hóa học đường thì các nhà trường Việt Nam nói chung, các nhà trường nói riêng đã kiên trì xây dựng từ năm này qua năm khác, từ thế hệ này qua thế hệ khác và thực tế đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Văn hóa học đường của học sinh trung học phổ thông, là môi trường rất quan trọng để rèn luyện nhân cách và giáo dục học sinh trung học phổ thông trở thành những con người sống có hoài bão, có lý tưởng tốt đẹp. * Khái niệm hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông:
Từ sự phân tích về khái niệm văn hóa học đường của học sinh trung học phổ thông như trên, cùng với tiếp cận hoạt động, có thể nhận thức hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông là những hành động của họ thông qua thái độ, hành vi thực hiện các chuẩn mực, giá trị văn hoá xã hội, nó phản ánh trình độ văn hoá của họ. Bàn về hoạt động văn hóa học đường, có quan niệm cho rằng hoạt động văn hóa học đường được thể hiện bằng các hoạt động dạy và học trên lớp, hoạt động ngoài giờ lên lớp (Ngoại khóa, tham quan, thực hành, sinh hoạt tập thể…về các chủ đề giáo dục); tự giáo dục…Các hình thức tổ chức hoạt động theo cá nhân, nhóm, toàn lớp, toàn trường với sự tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp của nhà giáo dục. Hoạt động văn hóa học đường phải có kế hoạch, có mục đích giúp cho học sinh tự định hướng giá trị, chuyển đổi ý thức, thái độ, hành vi, thói quen cho phù hợp với văn hóa học đường. Mỗi học sinh khi tham gia hoạt động văn hóa học đường sẽ có cơ hội để bộc lộ tính cách, hình thành và thể hiện năng lực, phẩm chất của mình, đồng thời trau dồi được kỹ năng sống tốt hơn. Từ quan niệm về hoạt động văn hóa học đường trên, có thể hiểu: Hoạt động văn hóa học đường của học sinh trung học phổ thông là hành vi, thái độ có văn hoá của họ trong ứng xử, giao tiếp, tham gia các hoạt động, phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, văn hoá của xã hội. 1.1.2. Khái niệm quản lý hoạt động văn hoá học đường học sinh trung học phổ thông. * Khái niệm quản lý: Theo Trần Kiểm: Giáo trình “ Khoa học quản lý giáo dục một số vấn đề lý luận và thực tiễn”( Sách chuyên khảo dùng cho các trường Đại học sư phạm, Cao đẳng sư phạm, cán bộ quản lý giáo dục, nghiên cứu sinh, học viên cao học), Nhà xuất bản giáo dục, tr8 đã đưa ra khái niệm về quản lý như sau: Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (Nhân lực, vật lực, tài lực ) trong và ngoài tổ chức( chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao.
Thông qua tác động có ý thức, bằng quyền lực, theo quy trình mà hoạt động quản lý mới có thể phối hợp các nguồn lực bên trong và bên ngoài tổ chức. Các nguồn lực được phối hợp quản lý gồm: nhân lực, vật lực, tài lực. Quản lý là hoạt động vừa mang tính khoa học, vừa mang tính nghệ thuật. Quản lý đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong duy trì và phát triển tổ chức ở mọi cấp độ, mọi loại hình. Với nội dung rộng lớn và đa dạng của quản lý, để làm rõ vai trò của nó, cần tiếp cận ở hai cấp độ: Quản lý là hoạt động hay là một hình thức lao động đặc biệt. Nó lấy các hoạt động cụ thể làm đối tượng để tác động nhằm định hướng, thiết kế, duy trì, phát triển, điều chỉnh và phối hợp các hoạt động đó thành một hợp lực để hướng tới hoàn thành mục tiêu của tổ chức. Quản lý gồm 4 chức năng cơ bản: Phân tích, dự báo và lập kế hoạch; tổ chức thực hiện kế hoạch; lãnh đạo/chỉ đạo thực hiện kế hoạch; kiểm tra, đánh giá. * Khái niệm quản lý văn hoá học đường: Quản lý văn hoá học đường, đã được nhiều người nghiên cứu và được thực hiện trong các trường trung học phổ thông, tuy nhiên chúng ta nên hiểu quản lý văn hoá học đường theo khái niệm sau: Quản lý văn hoá học đường, là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đến mọi thành viên trong nhà trường, nhằm hướng dẫn, điều chỉnh nhận thức, thái độ và hành vi của cán bộ, giáo viên, học sinh phù hợp chuẩn mực giá trị đạo đức, văn hoá xã hội. Quản lý văn hoá học đường, là quản lý thái độ, hành vi của cán bộ, giáo viên, học sinh thông qua các quan hệ thày và trò, trò với trò, giáo viên và phụ huynh, cha mẹ và con cái… Quản lý văn hoá học đường, là quản lý thái độ, hành vi của học sinh trong các hoạt động như: hoạt động học tập trong các giờ học, thực hiện nội quy, vui chơi giải trí, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, tham quan, kỹ năng ứng xử giao tiếp, tự giáo dục của học sinh.
Quản lý văn hoá học đường, là đề ra phương hướng, mục tiêu, kế hoạch, biện pháp quản lý văn hoá học đường nhằm xây dựng môi trường giáo dục có văn hoá lành mạnh. Quản lý văn hoá học đường, là quản lý kế hoạch giáo dục hành vi văn hoá học đường trong ứng xử, giao tiếp, trong học tập, cuộc sống, trong thực hiện trang phục, bảo vệ môi trường, cảnh quan, cơ sở vật chất, trong cách chia sẻ chung sức vì cộng đồng xã hội. * Khái niệm quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông: Khái niệm quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông hiện nay có nhiều quan niệm khác nhau, có người lại hiểu quản lý hoạt động văn hoá học đường là quản lý nhận thức của cán bộ giáo viên, học sinh về văn hóa học đường, ý thức tham gia quản lý văn hóa học đường thông qua các hoạt động văn hoá học đường của học sinh như hoạt động học tập, thực hiện nội quy, vui chơi giải trí, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, tham quan, kỹ năng ứng xử giao tiếp, tự giáo dục bản thân. Quản lý hoạt động văn hoá học đường là đề ra phương hướng, mục tiêu, kế hoạch, biện pháp quản lý các hoạt động văn hoá học đường của đội ngũ quản lý của nhà trường nhằm kiểm soát, định hướng việc giáo dục hình thành nhân cách học sinh theo các giá trị văn hoá, đạo đức xã hội như hướng các hoạt động của học sinh đạt tới chân, thiện, mỹ để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh. Quản lý hoạt động văn hoá học đường là quản lý kế hoạch hoạt động giáo dục văn hoá học đường của cán bộ quản lý nhằm giúp học sinh có văn hóa trong ứng xử, giao tiếp, trong học tập, cuộc sống, trong thực hiện trang phục, bảo vệ môi trường, cảnh quan, cơ sở vật chất, trong cách chia sẻ, chung sức vì cộng đồng xã hội . Tóm lại, quản lý hoạt động văn hoá học đường là quản lý các hoạt động văn hóa học đường nhằm giáo dục, điều chỉnh thái độ, hành vi văn hoá học đường cho học sinh trung học phổ thông và làm cho học sinh có ý thức tình cảm tích cực và có thói quen thực hiện hành vi văn hoá phù hợp với chuẩn
mực xã hội. Các hình thức quản lý hoạt động văn hoá học đường như quản lý hoạt động dạy và học trên lớp, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp như tham quan, ngoại khóa, giáo dục kỹ năng song, sinh hoạt tập thể, văn nghệ, thể dục thể thao, các hoạt động tự giaó dục, giáo dục trong tiết sinh hoạt lớp, toàn trường, cá nhân, giáo dục theo các hoạt động phong trào... Từ sự phân tích trên, có thể hiểu khái niệm quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông như sau: Quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông, là quản lý các hoạt động văn hóa do nhà trường tổ chức cho học sinh tham gia nhằm điều chỉnh, hướng dẫn thái độ và hành vi văn hóa họ phù hợp với nội quy nhà trường, giá trị đạo đức, văn hoá của xã hội. Từ quan niệm về quản lý hoạt động văn hóa học đường như trên, có thể hiểu mục tiêu, vai trò, chức năng và hình thức quản lý hoạt động văn hóa học đường như sau: Mục tiêu quản lý hoạt động văn hoá học đường cuả học sinh trung học phổ thông: Chuyển hóa những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức xã hội thành những phẩm chất đạo đức nhân cách cho học sinh, hình thành ở học sinh thái độ, hành vi đúng đắn trong giao tiếp, ứng xử ý thức tự giác thực hiện các chuẩn mực của xã hội, thói quen chấp hành nội qui nhà trường, các quy định của pháp luật, có lối sống, hành vi ứng xử với mọi người xung quanh tốt đẹp; giúp học sinh phát triển toàn diện nhân cách, tích cực tham gia xây dựng trường học thân thiện. Vai trò, chức năng của quản lý hoạt động văn hoá học đường: Quản lý hoạt động văn hoá học đường của học sinh trung học phổ thông có vai trò vô cùng quan trọng: Nhà trường có vai trò chỉ đường, giáo viên có vai trò dẫn lối, cha mẹ học sinh có vai trò đồng hành nhằm mục đích giáo dục thái độ, hành vi của học sinh theo chuẩn mực đạo đức, văn hóa, quy định của pháp luật; giúp học sinh sống có lý tưởng, hoài bão và thực hiện được ước mơ của mình, luôn hướng tới cái “Chân, Thiện, Mĩ”, đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi của tiến bộ xã hội. Quản lý hoạt động văn hóa học đường còn