SKKN: Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học giải toán có lời văn lớp 3

I. phÇn MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1.1.Lí do chọn đề tài. <br /> <br />         Nhân loại đang bước vào thế kỉ XXI, là thế kỉ có nhiều biến đổi to lớn  <br /> về  khoa học­ công nghệ, bước tiến nhảy vọt về  kinh tế. Tri thức có vai trò <br /> ngày càng nổi bật trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất. Phát huy trí <br /> tuệ, sức mạnh của người Việt Nam: coi phát triển GD­ĐT và khoa học công  <br /> nghệ  là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực của sự  nghiệp CNH­<br /> HĐH đất nước. Đáp ứng yêu cầu quốc sách của Đảng, ngành GD đã thực sự <br /> đổi mới trên mọi mặt, đặc biệt đổi mới về  phương pháp phát huy tính tích <br /> cực, tự  giác, chủ  động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của  <br /> từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự  học, rèn luyện kĩ năng <br /> vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, <br /> hứng thú học tập cho HS.<br />         Đất nước ta đang bước vào kĩ nguyên mới: “Kĩ nguyên hội nhập kinh tế <br /> quốc tế” đầu tư  vào chất xám sẽ  là đầu tư  có hiệu quả  nhất, đòi hỏi con <br /> người phải năng động, sáng tạo trong mọi hoạt động. Những năm gần đây, <br /> Bộ GD­ĐT đã và đang thực hiện phong trào: Nói không với tiêu cực trong thi <br /> cử và bệnh thành tích trong giáo dục. <br /> <br />    Trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá nước nhà chúng ta rất  <br /> cần những con người lao động tự  chủ, năng động sáng tạo, có năng lực giải <br /> quyết vấn đề  do thực tiễn đặt ra. Vậy làm thế  nào để  có được những con <br /> người lao động “hiện đại” này ? Chắc hẳn chỉ có giáo dục đào tạo mới trả lời  <br /> được điều này. Vì vậy, Đảng, nhà nước và nhân dân ta đã xác  định vai trò <br /> giáo dục đào tạo là “Quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế ­ xã <br /> hội”.Tuy nhiên, để đạt được điều đó nền giáo dục Việt Nam phải có một hệ <br /> thống giáo dục quốc dân hoàn chỉnh và một cơ sở vững chắc là bậc giáo dục  <br /> Tiểu học.<br />   Bậc tiểu học là bậc học đặc biệt quan trọng ­ bậc học đặt nền móng cho <br /> sự hình thành nhân cách của học sinh. Trên cơ sở cung cấp những tri thức ban  <br /> đầu về tự nhiên xã hội, phát triển các năng lực nhận thức. Trong chương trình  <br /> môn học ở tiểu học, môn toán là môn học đóng vai trò quan trọng.Toán học là  <br /> môn thể thao của trí tuệ, giúp ta trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, <br /> 1<br /> phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề, rèn luyện tính thông  <br /> minh, sáng tạo.... điều này thể hiện rõ nét qua qua việc giải toán. <br />   Giải toán là thước đo của việc nắm lý thuyết , trình độ  tư  duy, tính linh  <br /> hoạt sáng tạo của học sinh. Giải toán có lời văn giúp học sinh tư  duy một  <br /> cách tích cực, linh hoạt để huy động thích hợp các kiến thức và khả năng vào <br /> các tình huống khác nhau, cũng có trường hợp yêu cầu học sinh phải biết phát  <br /> hiện những dự kiện hay điều kiện chưa được nêu ra một cách tường minh và  <br /> trong một chừng mực nào đó phải biết suy nghĩ  sáng tạo. Vì thế  có thể  coi <br /> giải toán là một trong những biểu hiện năng động nhất của hoạt động trí tuệ <br /> học sinh, tiếp tục giúp các em phát triển tư duy, rèn tính cẩn thận chính xác, <br /> kiên trì vượt khó chủ động sáng tạo để thực hiện tốt 3 nhiệm vụ: giáo dưỡng, <br /> giáo dục và phát triển.<br />   Kĩ năng giải toán có lời văn đã được các em làm quen ngay từ khi mới vào <br /> lớp một, từ đó hình thành khả năng tính toán cơ bản cho các lớp sau. Nhờ giải  <br /> toán, học sinh có điều kiện rèn luyện và phát triển năng lực tư duy. Rèn luyện  <br /> phương pháp suy luận, kỹ năng tính toán và những phẩm chất của người lao  <br /> động mới. Vì khi giải bài tập toán là một hoạt động bao gồm những thao tác  <br /> mà không thể thiếu đó là: xác lập mối quan hệ giữa các dữ  kiện, giữa cái đã <br /> cho và cái cần tìm, thực hiện phân tích thích hợp, rút ra những kết luận và trả <br /> lời đúng câu hỏi của bài toán. Giải quyết được một vấn đề đặt ra của một bài  <br /> toán đòi hỏi tư duy phải huy động tÝch cực. Bởi hình thành kỹ năng giải toán <br /> khó h¬n nhiều so với kỹ  năng tính, vì bài toán là kết hợp nhiều khái niệm,  <br /> nhiều quan hệ toán học. Giải toán không chỉ là nhớ mẫu giải rồi áp dụng mà  <br /> đòi hỏi phải nắm chắc khái niệm quan hệ  toán học, nắm chắc ý nghĩa các <br /> phép tính, đòi hỏi khả  năng độc lập suy nghĩ của học sinh, đòi hỏi biết tính  <br /> đúng, tính nhanh, khuyến khích những học sinh có cách giải  khoa học, ngắn  <br /> gọn, chính xác. Dạy học giải toán giúp học sinh tự  phát hiện và giải quyết <br /> vấn đề, tự  nhận xét, so sánh, phân tích, tổng hợp rồi rút ra quy tắc  ở  dạng <br /> khái quát nhất định.<br />     Ở  lớp 3, ngoài kiến thức tiếp nối các dạng toán đã học  ở  lớp 1, lớp 2. <br /> Các em bắt đầu làm quen với các dạng toán hợp có từ  hai phép tính trở  lên. <br /> Mỗi bước tính thể hiện một tình huống nêu lên mối quan hệ  giữa cái đã cho <br /> và cái phải tìm. Kết quả phép tính ở bước thứ nhất sẽ là một thành phần của  <br /> <br /> 2<br /> phép tính ở bước giải thứ hai. Học sinh phải biết lựa chọn phép tính thích hợp <br /> với lời giải đặc biệt các phép tính có lời giải còn ẩn.<br />     Qua thực tế  khi dạy giải toán có lời văn  ở  lớp tôi một số  em vẫn còn  <br /> hạn chế. Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy,  tôi rất băn khoăn, trăn trở <br /> muốn tìm ra một số biện pháp nhằm giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ <br /> động trong phần giải toán có lời văn nhằm nâng cao trình độ  nhận thức, góp <br /> phần nâng cao chất lượng toàn diện, đáp  ứng yêu cầu phát triển Giáo dục <br /> trong giai đoạn hiện nay của ngành và của nhà trường. <br /> <br />   Từ những lí do thực tế trên, tôi mạnh dạn chọn đi sâu nghiên cứu đề tài <br /> kinh nghiệm: “Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học giải toán có  <br /> lời văn lớp 3”.<br /> <br /> 1.2 Điểm mới của đề tài.  <br /> <br /> Đề tài “Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học giải toán có  <br /> lời văn lớp 3” là một đề tài đã được rất nhiều tài liệu nói đến nhưng riêng ở <br /> Trường TH tôi đang công tác thì đến nay chưa có giáo viên nào nghiên cứu để <br /> viết thành đề tài kinh nghiệm. Bởi vậy, tôi đã mạnh dạn chọn trình bày đề tài <br /> nghiên cứu này.<br /> Điểm mới trong đề tài là tôi đã  thực hiện vận dụng điểm mới  của mô <br /> hình lớp học VNEN về  đổi mới phương pháp dạy học thông qua việc thay  <br /> đổi không gian lớp học, xây dựng nhóm học tập thân thiện, tạo  cơ  hội  cho <br /> học sinh có sự  trao đổi, tự  tìm tòi và lĩnh hội kiến thức một cách chủ  động,  <br /> sáng tạo trên cơ sở giáo viên chỉ là người tổ chức, hướng dẫn, điều hành.    <br /> <br /> 1.3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài.<br /> <br /> Vì điều kiện thời gian và sự phân công công tác nên phạm vi của đề tài <br /> chỉ nghiên cứu trong lớp học tôi đang chủ nhiệm (lớp 3D).<br /> <br /> 2. PHẦN NỘI DUNG<br /> <br /> 2.1. Thực trạng của chất lượng giải toán có lời văn lớp 3D.<br /> <br /> Qua khảo sát vào đầu năm học, ở lớp 3 với giai đoạn này các em đang tiếp <br /> nối kiến thức đã học từ lớp 1, lớp 2. Các bài tập thực hành là các bài toán đơn <br /> chỉ có một lời giải, một phép tính và đáp số.Với các dạng toán giải: Bài toán <br /> 3<br /> về nhiều hơn; bài toán về ít hơn. Tuy vậy, cũng đề toán dùng từ “nhiều hơn” <br /> nhưng phải thực hiện phép tính trừ; với đề  toán dùng từ  “ít hơn” lại thực  <br /> hiện bằng phép tính cộng. Đối với các dạng toán như  vậy các em nắm chưa  <br /> thành thạo, tìm phép tính chưa phù hợp với lời giải, thiếu chính xác. Sang <br /> cuối đợt một, các em bắt đầu làm quen với các dạng toán hợp. Đây là dạng <br /> toán có hai phép tính trở lên, câu hỏi của bài toán thường là phần gợi ý của lời <br /> giải thứ  hai còn lời giải thứ  nhất đòi hỏi các em phải tư  duy để  tìm. Vì vậy <br /> nếu lời giải thứ  nhất sai dẫn đến cả  bài giải đều sai. Tôi tiếp tục khảo sát <br /> chất lượng môn toán với 23 học sinh của lớp 3D, qua một số đề toán với kiến <br /> thức tổng hợp. Kết quả  điểm của bài kiểm tra đều đạt theo yêu cầu song <br /> điều làm tôi băn khoăn, lo lắng là phần bài tập giải toán có lời văn tỉ  lệ  các  <br /> học sinh làm được bài rất thấp. Trong các tiết học Toán trên lớp đến phần “  <br /> giải toán có lời văn” đa số  các em đều hoạt động cá nhân nên kĩ năng phân <br /> tích đề  còn hạn chế, nhiều em còn lúng túng trong việc tìm vấn đề  bài toán <br /> cho biết gì và yêu cầu cần giải quyết gì để  tìm các bước giải .Vì vậy mà <br /> khiến các em luôn né tránh mỗi khi đến phần học và làm bài tập giải toán. <br /> Giáo viên giảng dạy cũng đã đổi mới phương pháp nhưng hiệu quả  đem lại <br /> chưa cao. Bên cạnh đó,  nhận thức một số phụ huynh còn hạn chế, chưa quan  <br /> tâm đến việc học tập của con cái, giao phó tất cả cho giáo viên. Trình độ học <br /> vấn của đa số phụ huynh về phần giải toán chưa cao nên gặp khó khăn trong  <br /> việc dạy con học ở nhà, nhất là môn toán nói chung và kĩ năng giải toán có lời <br /> văn nói riêng.<br /> <br />  Sau đó, tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng giải toán có lời văn của lớp <br /> cụ thể là:<br /> <br /> Qua thực tế khảo sát, kết quả điều tra: <br /> Chất  Tóm tắt bài toán Phân tích bài toán Giải bài toán<br /> Lớ Số  % Số lượng % Số  %<br /> lượng<br /> p lượng lượng<br /> Giỏi 2 8.7 2 8,7 2 8,7<br /> Khá 8 34,8 6 26,1 6 26,1<br /> 3D T.bình        7 30,4 10 43,5 10 43,5<br /> Chưa  6 26,1  5 21,7  5   21,7<br /> đạt<br /> 4<br />  Nhìn vào bảng thống kê kết quả khảo sát cho thấy: Tỉ lệ học sinh nắm <br /> và giải được bài toán còn thấp, tỉ  lệ  học sinh phân tích bài toán và chưa giải <br /> đúng còn nhiều. Trong quá trình dạy học trên lớp tôi nhận thấy những hạn <br /> chế  của học sinh trong qua trình học và làm bài là:  Ngôn ngữ  toán học còn <br /> hạn chế. Khả năng nhận dạng các dạng toán của học sinh còn lúng túng, chưa  <br /> tìm đúng lời giải thứ  nhất, dẫn tới làm sai bài. Chưa chịu khó học tập, chưa <br /> mạnh dạn nêu ra những thắc mắc với thầy cô giáo. Luôn có thái độ  che dấu  <br /> những điều chưa biết của mình. Ý thức học tập chưa cao, tinh thần trao đổi <br /> với bạn bè, thầy cô còn hạn chế.<br /> Xuất phát từ thực trạng đó, là một giáo viên đứng lớp tôi đã mạnh  dạn <br /> nghiên cứu và   tìm một số    biện pháp nhằm  “Phát huy tính tích cực, chủ  <br /> động của học sinh khi dạy giải toán có lời văn lớp 3”.<br /> <br /> 2.2. Các biện pháp.<br /> <br /> 2.2.1. Biện pháp 1: Xây dựng nhóm học tập thân thiện. <br /> <br /> Hình thức tổ chức dạy học này có ý nghĩa và tác dụng tích cực. Tất cả <br /> học sinh đều được làm việc và thực hành luyện tập, biết giúp đỡ  lẫn nhau, <br /> giải quyết được những vấn đề  khó và tìm ra cái mới trong bài học. Tạo thái <br /> độ học tập tích cực, đặc biệt bước đầu giúp các em làm quen với phong cách <br /> làm việc hợp tác, đề  xuất với giáo viên những vấn đề  vướng mắc cần giải  <br /> đáp.<br /> <br /> Giáo viên lập các nhóm học tập dựa vào năng lực học của từng học  <br /> sinh, sao cho mỗi nhóm đều có học sinh giỏi, khá, trung bình, yếu tham gia số <br /> lượng từ  4 ­ 6 em. Hình thức hoạt động: Lần đầu giáo viên tổ  chức, hướng <br /> dẫn các em cách thức sinh hoạt, cách thức phân tích bài toán, cách thức kiểm  <br /> tra các thành viên trong nhóm để nhóm tự kiểm tra, thảo luận, giúp nhau trong <br /> việc giải toán như: phân tích bài toán; tìm Các bước giải; lựa chọn phép tính  <br /> phù hợp; sửa chữa sai sót cho nhau trong quá trình giải toán. Giáo viên“Tập <br /> huấn” cho trưởng nhóm về  cách điều khiển các hoạt động của nhóm (như <br /> một giáo viên). Nhóm trưởng biết cách phân công nhiệm vụ  cụ  thể  cho từng  <br /> thành viên trong nhóm sao cho các bạn đều được tham gia, đều phải thể hiện. <br /> Biết thay đổi linh hoạt vai trò của các thành viên trong nhóm: là thư kí; là đại  <br /> 5<br /> diện báo cáo kết quả. Biết động viên khích lệ  bạn còn chưa thực nhanh tay, <br /> nhanh mắt trong nhóm, tạo tính mạnh dạn cho các em. <br /> <br />            Ví dụ<br />    :   Cho bài toán “Một cửa hàng buổi sáng bán được 62 kg gạo, buổi <br /> sáng bán được nhiều hơn buổi chiều là 18 kg gạo. Hỏi cả hai buổi cửa hàng <br /> đó bán được bao nhiêu ki­lô­gam gạo?”.<br /> <br /> Bạn trưởng nhóm điều khiển nhóm mình như giáo viên đã hướng dẫn.<br /> <br /> + Cho các bạn đọc đề toán, nêu dự kiện của bài toán: bài toán cho biết  <br /> gì? Bài toán hỏi gì?.<br /> <br /> + Tóm tắt bài toán: các bạn tự  trao đổi để  tìm xem tóm tắt bằng hình <br /> thức nào cho phù hợp( sơ đồ hay ngôn ngữ...)<br /> <br /> + Thảo luận lập kế hoạch giải, cuối cùng là thống nhất cách thực hiện <br /> quá trình giải. Các thành viên trong nhóm tự  đưa ra câu hỏi và trả  lời <br /> cho thích hợp.<br /> <br /> Như  vậy, tất cả  các bạn trong nhóm đều phải thực hiện tất cả  các  <br /> bước theo trình tự. Từ  đó nhắc nhở  các bạn trong bài toán đã có dùng từ <br /> “nhiều hơn” nhưng không phải hễ  cứ  thấy “nhiều hơn” là làm tính cộng,  <br /> tránh quan niệm sai lầm đó. Tiếp theo bạn nhóm trưởng yêu cầu các bạn tự <br /> giải bài vào vở. Huy động kết quả ở trong nhóm bằng việc lần lượt các bạn  <br /> đọc bài giải của mình để  cả  nhóm đối chiếu, các bạn khác được nhiều lần  <br /> kiểm tra lại câu lời giải, phép tính  và kết quả, khuyến khích các bạn có cách  <br /> giải hay hơn ( lời giải khác), sau đó báo cáo với giáo viên về  kết quả  sinh  <br /> hoạt nhóm, đề xuất ý kiến cần thiết. <br /> <br /> Việc học nhóm đã giúp các em tự tin hơn bởi vì : “Học thầy không tày  <br /> học bạn”. Qua học nhóm đã giúp các em không bị  gò bó, nâng cao kỹ  năng <br /> giải toán hơn ­ tạo cho các em có niềmvui trong học toán. Ích lợi của biện <br /> pháp này là giáo viên đỡ  tốn thời gian mà vẫn phát hiện những mặt hạn chế <br /> của học sinh để kịp thời uốn nắn, sữa chữa cho các em. Học sinh gắn bó với <br /> nhau hơn, mạnh dạn trong giao tiếp, hình thành thói  quen và kỹ  năng phân <br /> tích, kỹ  năng giải toán, điều quan trọng là tạo cơ  hội để  các em tự  nói lên <br /> <br /> 6<br /> những suy nghĩ của mình tạo tính tích cực, mạnh dạn cho các em, từ  đó các  <br /> em có niềm say mê, hứng thú khi học toán hơn.<br /> <br /> 2.2.2. Biện  pháp 2:  Xây dựng môi trường, không gian lớp học.<br /> Xây dựng phòng học và tổ chức không gian lớp học mang tính thẫm mĩ,  <br /> sư phạm, các em sẽ tự giác tích cực hơn khi được sống trong môi trường thân <br /> thiện. Học sinh tiểu học với tâm lý lứa tuổi hiếu động, thích sự thay đổi nên <br /> thường có cảm giác bị áp lực học tập trong một môi trường: Thầy giảng trò <br /> nghe; thầy đọc trò chép. Trong những năm học gần đây, tất cả  các trường <br /> đang thi đua xây dựng mô hình : “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”. <br /> Hình thành môi trường bạn hữu thân thiện, học sinh biết giúp đỡ  nhau, yêu <br /> quý trường lớp, giữ gìn môi trường xanh­sạch­đẹp. <br /> Lớp học là nơi các em học tập cũng là nơi các em tự  do thể  hiện sự <br /> sáng tạo của mình qua việc sắp xếp các dụng cụ học tập, s ản phẩm do chính <br /> bàn tay các em cũng như cha mẹ hay thầy, cô giáo tạo ra. Từ đó giúp các em <br /> hào hứng hơn trong mỗi hoạt động học đường. Các em sẽ tự giác và tích cực <br /> học tập hơn khi được sống trong môi trường thân thiện. Đổi mới không gian <br /> lớp học, xây dựng không gian lớp học thân thiện bằng cách xây dựng các góc <br /> học   tập,   góc   thư  viện,   góc   môi   trường,   góc   hỗ  trợ  các   hoạt  động   giáo <br /> dục.......phù hợp  với khoảng không gian lớp học, thuận tiện trong sử  dụng. <br /> Đối với môn toán, góc học tập  là  nơi trưng bày trang thiết bị  đồ  dùng dạy <br /> học, các sản phẩm học tập của học sinh.  Trong góc đó là những đồ vật, thiết <br /> bị gần gũi với các em như êke, compa, những mô hình, những vật thật và cả <br /> những thiết bị, đồ dùng do các em tự làm...… Chính những đồ vật đó đã giúp <br /> học sinh lĩnh hội được những kiến thức trừu tượng trong hoạt động học tập. <br /> Khi nhìn những  đồ  dùng học tập  đó, học sinh thấy tái hiện lại quá trình sử <br /> dụng đồ dùng học tập, thấy chúng trở nên thân thiện thú vị hơn vì đấy chính <br /> là những đồ vật đã đồng hành trong việc giúp các em học tập.<br /> Thay đổi không gian lớp học  ở đây còn thể hiện ở việc thay đổi tư thế <br /> ngồi học. Lớp học bây giờ  được thay thế  bằng các nhóm học tập. Bàn ghế <br /> được sắp xếp theo hình chữ U, các nhóm hoặc các học sinh trong nhóm được <br /> ngồi đối diện nhau để thuận tiện trong việc học nhóm, tạo hứng khởi cho các <br /> em trong học tập. Vị  trí ngồi trong nhóm cũng được thay đổi thường xuyên  <br /> theo từng tiết học, buổi học. Không gian này có thể  thay đổi từng tuần tùy  <br /> 7<br /> theo đặc trưng của từng môn học và để đảm bảo cho học sinh được thay đổi <br /> vị  trí, tránh trường hợp ngồi lệch so với bảng trong thời gian dài.<br /> <br /> 2.2.3. Biện  pháp 3: Đổi mới phương pháp dạy học.<br /> <br /> Trong dạy học “Không có phương pháp nào là vạn năng” song người <br /> giáo viên phải biết lựa chọn phương pháp thích hợp cho từng tiết học giúp  <br /> học sinh tiếp cận kiến thức một cách chủ động, sáng tạo tạo nên tiết học sinh <br /> động, giải quyết được vấn đề một cách hợp lý, tạo hứng thú học tập cho học  <br /> sinh.<br /> <br /> Có thể cùng một bài toán nhưng có thầy dạy thì học sinh dễ hiểu, nắm  <br /> được mạch bài, nhưng có thầy dạy thì học sinh hiểu rất ít, đó chính là khác  <br /> nhau giữa phương pháp dạy học giữa hai người thầy. Để  nâng cao hiệu quả <br /> dạy học, người thầy phải tìm tòi, lựa chọn phương pháp, biện pháp dạy học  <br /> thích hợp với khả năng tiếp nhận của học sinh mình.<br /> Thông thường khi hướng dẫn học sinh giải một bài toán giáo viên cho <br /> học sinh đọc đề, phân tích bài toán và gợi ý cách giải, sau đó cho học sinh giải  <br /> bài vào vở.<br /> <br /> Để  học sinh chủ  động trong việc tìm cách giải bài toán, giáo viên cho <br /> học sinh đọc đề  toán sau đó giao việc cho học sinh thảo luận theo nhóm để <br /> phân tích bài toán, tìm cách giải bài toán và trình bày ý kiến trước lớp, giáo  <br /> viên cho các nhóm bổ sung và thống nhất cách giải. <br /> <br />   Ví dụ:  Khi hướng dẫn giải bài toán:  “Thùng thứ  nhất đựng 18l dầu,  <br /> thùng thứ hai đựng nhiều hơn thùng thứ  nhất 6l dầu. Hỏi cả hai thùng đựng  <br /> bao nhiêu lít dầu?”.<br /> Giáo viên cho học sinh đọc kĩ đề bài, giao nhiệm vụ cho các nhóm thảo <br /> luận phân tích bài toán, học sinh trình bày ý kiến phân tích của nhóm theo hình <br /> thức đàm thoại:<br /> ­ Bài toán cho biết gì? (thùng thứ nhất đựng 18 lít dầu, thùng thứ hai đựng <br /> nhiều hơn 6 lít dầu).<br /> ­ Bài toán hỏi gì? (cả hai thùng đựng bao nhiêu lít dầu).<br /> <br /> <br /> <br /> 8<br />  ­ Các nhóm tự  thảo luận tách bài toán đã cho thành hai bài toán đơn bằng <br /> cách:<br /> <br /> + Đặt câu hỏi phụ để lập bài toán đơn thứ nhất rồi chọn phép tính và thực <br /> hiện phép tính đó. <br /> <br /> + Sau đó lập bài toán đơn thứ hai bằng cách sử dụng kết quả của phép tính <br /> ở bài toán đơn thứ nhất rồi chọn phép tính và thực hiện phép tính đó.<br /> <br /> Dựa vào phân tích bài toán như  trên học sinh tiếp tục trình bày cách giải <br /> bài toán:<br /> <br /> Bài giải:<br /> Thùng thứ hai đựng được :<br /> <br /> 18 + 6 = 24 ( l).<br /> Cả hai thùng đựng được :<br /> <br /> 18 + 24 =  42 ( l).<br /> Đáp số: 42l dầu.<br /> <br /> Sau khi học sinh trình bày, giáo viên cho các nhóm nhận xét cách trình<br /> bày lời giải trong mỗi phép tính để  chọn lời văn chính xác cho mỗi phép tính <br /> của bài giải.<br /> Giáo viên có thể cho học sinh trình bày nhiều lời giải khác và chú ý lời<br /> <br /> văn trong mỗi cách nêu lời giải để hình thành kỹ năng diễn đạt các bài <br /> toán có lời văn.<br /> <br /> Đối với những bài toán khó giáo viên cần giành thời gian nhiều hơn <br /> hướng dẫn học sinh tìm hiểu kỹ bài toán. Gợi mở để học sinh hiểu đề bài và  <br /> gợi ý cho học sinh khá giỏi làm không nên bắt buộc học sinh yếu làm.<br /> Để giúp học sinh học tốt nâng cao chất lượng giải toán có lời văn, giáo  <br /> viên không nên tự  xem vốn kiến thức của mình là thoả  mãn, giáo viên phải  <br /> phát huy vai trò tự  học, tự  rèn học những phương pháp giải toán, thường  <br /> xuyên giải bài toán khó, đọc tạp chí tiểu học, các chuyên đề  bồi dưỡng học  <br /> sinh lớp 3 nhằm trang bị cho mình những kiến thức toán học bổ ích. Tham gia  <br /> <br /> <br /> 9<br /> các lớp nâng cao trình độ  chuyên môn nghiệp vụ  để  đáp  ứng yêu cầu nhiệm <br /> vụ của người giáo viên trong giai đoạn hiện nay.<br /> <br /> Trong quá trình tổ chức điều khiển quá trình học tập của học sinh giáo <br /> viên đưa ra những câu hỏi liên quan đến nội dung bài học với nhiều loại câu  <br /> hỏi khác nhau. Đó là những câu hỏi về  hiện tượng, sự  kiện, câu hỏi đòi hỏi  <br /> nhớ lại, đòi hỏi nhận thức cao hơn và biết sắp xếp chúng từ dễ đến khó đặc  <br /> biệt là trong các tiết luyện tập thực hành.<br /> Ví dụ: Khi hướng dẫn giải bài toán<br /> <br /> “Một hình vuông có chu vi 2m 4dm. Hỏi hình vuông đó có diện tích  <br /> bằng bao nhiêu xăng – ti – mét – vuông?”<br />           ­ Đề  toán này nhằm nâng cao một bước năng lực của học sinh trong <br /> hoạt động giải toán.<br /> <br />          ­ Bằng hệ thống câu hỏi phát vấn dẫn dắt học sinh đến với đề toán.<br /> Bài toán cho biết gì? (Câu hỏi tìm dữ kiện).<br /> <br /> Bài toán yêu cầu ta phải làm gì? (Tìm ẩn số).<br />           Học sinh muốn giải bài toán này cần phải chuyển hai đơn vị đo về một  <br /> đơn vị đo nhỏ hơn, giáo viên phải đặt câu hỏi:<br />           Hai đơn vị đo liền nhau hơn kém nhau bao nhiêu lần?  (Đòi hỏi học sinh <br /> nhớ lại).<br /> <br /> <br /> Muốn tính  chu vi hình vuông ta làm thế nào? (Câu hỏi đòi hỏi học sinh suy <br /> luận).<br /> <br /> Giáo viên cần chọn những bài toán có nội dung thực tế để giúp học sinh <br /> nắm vững kiến thức và tăng cường khả năng vận dụng kiến thức cho học <br /> sinh.<br /> <br /> 2.2.4 Biện pháp 4: Dạy học theo hướng phân hóa.<br /> <br />         Trong một lớp học thường có tất cả 4 đối tương (giỏi, khá, trung bình, <br /> yếu) vì vậy đòi hỏi người giáo viên hết sức linh hoạt, sáng tạo để thiết kế <br /> <br /> 10<br /> bài dạy phù hợp với các đối tượng, tránh học sinh giỏi cảm thấy nhàm chán <br /> khi bài quá dễ, còn học sinh yếu lại thấy mệt mỏi, chán học khi bài quá khó, <br /> không thể làm được. Trong một tiết học chúng ta phải tạo cho tất cả các em <br /> hoạt động dù học sinh yếu hay giỏi bằng nhiều cách để lôi cuốn các em vào <br /> hoạt động học.<br /> <br />           Ví dụ: Khi hướng dẫn giải bài toán: <br /> <br />           Hình chữ nhật có chiều dài 12cm,chiều rộng 6cm. Hình vuông có cạnh <br /> là 9cm.<br /> <br />           a. Tính chu vi mỗi hình. So sánh chu vi hai hình đó.<br /> <br />           b. Tính diện tích mỗi hình. So sánh diện tích hai hình đó.  <br /> <br />          Trước hết tôi cũng hướng dẫn các em phân tích bài toán theo các bước. <br /> Các nhóm đi vào thảo luận để tìm các bước giải. Phần giải bài toán tôi yêu <br /> cầu các em trung bình, yếu dựa vào các quy tắc để giải được ý thứ nhất của <br /> câu a và b, còn học sinh khá, giỏi giải bài toán hoàn chỉnh. Với cách giao việc <br /> như trên nhằm giúp tất cả học sinh đều có thời gian làm bài bằng nhau, học <br /> sinh khá, giỏi đủ thơi gian kèm cặp kiểm tra bạn yếu.<br /> <br />           Bên cạnh đó tôi còn tổ chức cho các em các phong trào thi đua học tập <br /> như: “ Xóa điểm yếu”; Phong trào “Đôi bạn cùng tiến”; Phong trào “ Hoa <br /> điểm mười”. hướng dẫn các em thực hiện phong trào “Đi truy về xào” để các <br /> em giúp nhau củng cố bài học.<br /> <br /> 2.2.5 Biện  pháp 5: Tăng cường công tác kiểm tra, theo dõi kết quả học <br /> tập của học sinh.<br /> <br /> Bất kể hoạt động nào cũng cần kiểm tra đánh giá, đây là công việc cần <br /> thiết trong công tác giảng dạy của giáo viên. Các em  ở lứa tuổi này còn ham <br /> chơi, nếu giáo viên không thường xuyên kiểm tra, nhắc nhở thì các em sẽ  lơ <br /> là trong học tập. Bởi vậy giáo viên cần kiểm tra để  động viên khuyến khích <br /> kịp thời, tạo động lực học tập cho các em. Đồng thời rèn các em có tính siêng <br /> <br /> <br /> <br /> 11<br /> năng, biết phấn đấu vươn lên trong học tập, thấy được những thiếu sót của <br /> mình để sữa chữa, khắc phục.<br /> <br /> Ví dụ  như  ngoài những bài tập trong chương trình giáo viên có thể  ra  <br /> thêm một vài bài toán có nhiều cách giải yêu cầu các em tìm ra nhiều cách <br /> giải hay nhằm phát huy tính sáng tạo, tạo niềm say mê hứng thú thêm cho các  <br /> em.<br /> <br /> Ví dụ:  có bài toán  “Một cửa hàng có 950kg gạo. Ngày thứ  nhất bán  <br /> 116kg gạo, ngày thứ hai bán gấp 3 lần ngày thứ nhất. Hỏi sau hai ngày bán,  <br /> cửa hàng còn bao nhiêu ki­lô­gam gạo?”. <br /> <br /> Với bài toán như vậy giáo viên hướng dẫn các em hướng dẫn giải  rồi  <br /> yêu cầu các em tìm nhiều cách giải khác nhau.<br /> <br /> * Hướng dẫn các em:<br /> <br /> ­ Đọc kĩ bài toán: Đọc đề bài xem bài toán cho biết gì? hỏi gì?<br /> <br /> ­ Lập kế hoạch giải:<br /> <br /> + Tìm số ki­lô­gam gạo của ngày thứ hai.<br /> <br /> + Tìm số ki­lô­gam gạo của hai ngày bán.<br /> <br /> + Tìm số ki­lô­gam gạo còn lại sau hai ngày bán.<br /> <br /> ­ Sau khi hướng dẫn xong, yêu cầu các em về  nhà giải bằng nhiều <br /> cách. Giáo viên kiểm tra kết quả sau.<br /> <br /> Cách giải 1:                         Bài giải<br /> <br />              Số ki­lô­gam gạo ngày thứ hai bán được:<br /> <br /> 116 x 3 = 348 (kg)<br /> <br />                                   Số ki­lô­gam gạo cả hai ngày bán được:<br /> <br /> 116+ 348  = 464(kg)<br /> <br /> <br /> 12<br />                                    Sau hai ngày bán cửa hàng còn lại:<br /> <br /> 950 ­ 464 = 486(kg)<br /> <br /> Đáp số: 486 kg gạo<br /> <br /> Cách giải 2:                   Bài giải<br /> <br />                                    Ngày thứ hai bán được số ki­lô=gam gạo:             <br /> <br /> 116 x 3  = 348 (kg)<br /> <br /> Sau hai ngày bán cửa hàng còn lại số ki­lô­gam gạo:<br /> <br />                                                    950 – ( 116 + 348 ) = 486 ( kg)<br /> <br /> Đáp số: 486 kg gạo<br /> Với bài toán trên, đối với những em tiếp thu nhanh thì có thể  tìm ra  <br /> nhiều cách giải, Nhưng đối với những em tiếp thu bài còn non, các em giải  <br /> được bài toán quả là khó lắm rồi. Vì vậy giáo viên phải thường kiểm tra, theo <br /> dõi để  hướng dẫn thêm cho các em, kịp thời động viên các em tiến bộ, gần  <br /> gũi, yêu thương các em, tạo cho các em niềm tin để vươn lên trong học tập.<br /> Thường đối với những em tiếp thu chậm khi giải đúng được một bài <br /> toán các em rất phấn khởi, nếu các em được động viên kịp thời sẽ phấn khởi  <br /> và tiến bộ rất nhanh.<br /> 2.2.6. Biện  pháp 6: Xây dựng mối quan hệ thầy trò bền chặt.<br /> Tạo sự gắn kết, tin tưởng của học sinh đối với giáo viên. Tạo cho học <br /> sinh lòng kính trọng, say mê học tập.<br /> Để  làm được vấn đề  này giáo viên cần gương mẫu, xử  sự  công bằng  <br /> yêu thương, tôn trọng với các em. Giáo viên chuẩn bị  bài chu đáo trước khi  <br /> đến lớp. Bằng những giờ dạy nhẹ nhàng, sinh động, hấp dẫn dễ lôi cuốn các  <br /> em tích cực tham gia vào hoạt động học tập. Sẵn sàng chia sẽ những giải đáp, <br /> thắc mắc với các em. Xử lý các tình huống nảy sinh trong quá trình dạy học  <br /> một cách hợp lý. Biết động viên khích lệ  HS bằng những lời khen ngợi khi  <br /> các em có sự  tiến bộ  dù là rất nhỏ  để  học sinh có được tự  tin mà phấn đấu  <br /> vươn lên.<br /> <br /> 13<br />   Giáo viên phải nắm chắc được mặt yếu, mặt mạnh của từng học sinh,  <br /> tạo cho học sinh có điều kiện để  giao lưu với bạn bè, với thầy cô. Khi học  <br /> sinh bị hỏng kiến thức ở đâu giáo viên không nóng vội mà cần có kế hoạch ôn  <br /> tập bổ sung ở đó. Tôi luôn thực hiện phương châm “Mưa dầm thấm lâu” đối <br /> với những đối tượng học sinh chậm tiến bộ. Cho nên không chỉ  cho các em <br /> kết quả bài toán mà chủ  yếu cho các em con đường để  tìm ra kết quả   ­ hay <br /> nói cách khác, dạy cách học, cách suy luận cho các em.<br />         Ví dụ: Cho bài toán: <br /> <br />          Để   ốp thêm một mảng tường người ta dùng hết 9 viên gạch men, mỗi  <br /> viên gạch hình vuông cạnh 10cm. Hỏi tính diện tích mảng tường được  ốp  <br /> thêm là bao nhiêu xăng­ti­mét vuông?<br /> * Từ  ví dụ  trên thầy ­ trò cùng thảo luận đưa ra một cách giải chung  <br /> cho dạng toán tương tự  như  vậy. Đây là một dạng toán khó trong chương  <br /> trình Toán 3. Đa số học sinh nắm bài non, hoặc yếu rất lúng túng. Vì vậy giáo  <br /> viên phải dẫn dắt học sinh đi vào tìm từng bước giải một. Trong khi học sinh  <br /> luyện tập, tôi luôn theo dõi sát sao và giúp đỡ  kịp thời, chấm bài, chữa ngay <br /> tại lớp và khen ngợi động viên, đặc biệt là các em thiếu mạnh dạn. Một khi <br /> mối quan hệ bền chặt thì niềm tin học sinh sẽ được nâng cao, ý thức tự học <br /> sẽ ngày càng được củng cố, các em sẽ chăm học, trao đổi mạnh dạn với thầy <br /> cô giáo về bài tập mà mình chưa hiểu từ đó thầy mới biết mình cần làm gì để <br /> giúp các em giải toán tốt hơn.<br /> <br /> 2.2.7. Biện pháp 7: Công tác phối kết hợp giữa giáo viên và phụ  huynh  <br /> học sinh.<br /> ­ Để  nâng cao chất lượng, giáo viên chủ  động gặp gỡ  và trao đổi tình  <br /> hình học tập của con em đến tận từng phụ huynh, giúp họ biết được tình hình  <br /> học tập của con em mình để  cùng hợp tác khắc phục. Có thể  giới thiệu với  <br /> phụ  huynh phương pháp giáo dục, cách hướng dẫn các em cách học  ở  nhà,  <br /> tránh tình trạng bắt các em học quá tải, hoặc xỉ  mắng khi các em chưa làm <br /> được bài tập  gây tổn thương tinh thần cho các em, làm các em thiếu  tự  tin <br /> trong học tập<br /> ­ Tế nhị với phụ huynh, tránh những lời chỉ trích con em họ.<br /> <br /> <br /> 14<br />  ­ Cuối học kì, cuối năm học cần có đánh giá tổng kết, thông báo kết <br /> quả tiến bộ của con em họ giúp học sinh cũng có nguồn động viên từ phía gia <br /> đình. <br /> ­ Các em  được thầy cô khen, cha mẹ động viên, khuyến khích thì sẽ có <br /> niềm tin, sẽ có hứng thú hơn. Có như vậy kết quả dạy và học sẽ cao hơn.<br /> Ngoài ra giáo viên phải chủ động, tích cực phối kết hợp để nhận được  <br /> sự hợp tác, ủng hộ của ban lãnh đạo, của tổ, khối chuyên môn. Phải tổ chức  <br /> những buổi sinh hoạt chuyên môn để  bàn về  biện pháp khắc phục cách giải <br /> toán. Kết hợp với Hội khuyến học địa phương để  làm tốt công tác kiểm tra <br /> đôn đốc việc học bài ở nhà. Kết hợp với Hội phụ nữ để tuyên truyền cho các <br /> bà mẹ thấy được tầm quan trọng của việc học để họ quan tâm hơn việc học  <br /> của con em mình. Có như  vậy mới  phát huy toàn diện tính tích cực của học  <br /> sinh trong học tập và mọi hoạt động.<br />           Sau khi áp dụng các biện pháp nhằm phát huy tính tích cực, chủ  động  <br /> của học sinh thông qua giải toán có lời văn lớp 3D.Tôi nhận thấy các em nắm <br /> được yêu cầu  bài toán, biết dùng câu hỏi để  ghi tóm tắt bài toán. Biết phân <br /> tích tổng hợp để tìm ra các bước  giải  bài toán, từ đó chất lượng giải toán đã <br /> được nâng lên rõ rệt. Qua vận dụng các giải pháp trên, tại thời điểm khảo sát  <br /> kĩ năng giải toán của lớp tôi  như sau.<br /> <br /> Kết quả : <br /> Chất  Tóm tắt bài toán Phân tích bài toán Giải bài toán<br /> Lớ Số  % Số lượng % Số  %<br /> lượng<br /> p lượng lượng<br /> Giỏi 8 34,8 7 30,4 7 30,4<br /> Khá 9 39,1 11 47,9 11 47,9<br /> 3D T.bình 6 26,1 5 21,7 5 21,7<br /> Chưa  0 0  0   0  0 0<br /> đạt<br /> Kết quả khảo sát thấy các em tiến bộ rất nhiều. Các em nắm được ba  <br /> yếu tố của bài toán. Biết giải các bài toán có lời văn.<br /> <br /> 3. PHẦN KẾT LUẬN<br /> <br /> 3.1 Ý nghĩa.<br /> <br /> 15<br />  3.1.1. Ý nghĩa: Qua thực hiện đề tài đưa ra các giải pháp đã làm cho <br /> giáo viên nắm chắc hơn phương pháp dạy học tích cực nhằm phát huy tư duy <br /> tổng hợp cho học sinh.<br /> <br /> Trong quá trình giảng dạy, giáo viên đã phát huy được tính độc lập sáng <br /> tạo, khả năng phân tích nhanh chóng, sử dụng đúng những tri thức, kỹ năng và  <br /> vận dụng linh hoạt các phương pháp. Từ  đó có những kinh nghiệm trong  <br /> chuyên môn và công tác giảng dạy.<br /> <br /> Về phương pháp dạy học thực sự đổi mới cho học sinh hoạt động học <br /> tập đã tổ  chức cho học sinh tự  làm việc cá nhân và kiểm soát quá trình làm <br /> bài. Tích cực hoá việc học tập của học sinh.<br /> Gây hứng thú trong học tập, phát huy lòng say mê học tập cho các em <br /> để các em học tốt môn toán, học tốt các môn khác.<br /> <br /> 3.2 Kiến nghị, đề xuất.<br /> <br /> Dạy học là một nghề  cao quý nhất trong các nghề  cao quý. Chính vì <br /> vậy, trong dạy học người giáo viên phải luôn luôn tôn trọng nhân cách của  <br /> trẻ, không được gây ức chế cho học sinh. Mỗi giáo viên phải có ý thức chăm <br /> lo bồi dưỡng về mọi mặt nhằm có đủ trình độ năng lực nâng cao chất lượng <br /> dạy và học trong nhà trường.<br /> Việc phát huy tư  duy phân tích tổng hợp qua việc giải toán có lời văn  <br /> lớp 3 là việc làm hết sức quan trọng và cần thiết. Góp phần đổi mới phương <br /> pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Trong tiết dạy giáo viên phải phối <br /> hợp nhiều phương pháp nhằm giúp học sinh tiếp thu bài nhanh, có hiệu quả,  <br /> làm cho lớp học sôi nổi giờ học sinh động. Thực hiện tốt mục tiêu giáo dục  <br /> dạy chữ  dạy người, dạy nghề nhằm tiến tới một bậc học tốt nhất bậc học  <br /> nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Có nhiệm vụ  xây dựng tình cảm, <br /> đạo đức trí tuệ, thẩm mĩ, thể chất, hình thành cơ sở ban đầu về sự phát triển <br /> toàn diện nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa.<br /> <br />   Để thực hiện tốt mục tiêu của giáo dục, một số biện pháp nhằm phát huy <br /> tính tích cực, chủ động của học sinh nâng cao năng lực giải toán có lời văn ở <br /> Tiểu học được sử  dụng có hiệu quả, tôi xin đề  xuất một số  kiến nghị  như <br /> sau:<br /> <br /> 16<br />  *Đối với giáo viên:<br /> <br /> ­ Giáo viên phải xây dựng cho học sinh lòng yêu thích học toán, làm cho <br /> học sinh thấy được tầm quan trọng của việc giải toán có lời văn để  phát huy  <br /> hơn nữa năng lực tư duy sáng tạo của học sinh.<br /> <br /> ­ Người  giáo viên phải kiên trì  dạy, không nôn nóng, không nóng vội,  <br /> không đòi hỏi quá cao ở học sinh mà phải bám vào chuẩn kiến thức của từng  <br /> lớp.<br /> ­ Bồi dưỡng cho các em phương pháp học toán và tổ  chức tự  học  ở  gia  <br /> đình, phối kết hợp với gia đình trong việc học bài và làm bài ở nhà.<br /> ­ Tạo hứng thú, niềm say mê, tính tích cực học tập của học sinh cũng là  <br /> một trong những nhiệm vụ  cơ  bản nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và  <br /> hiệu quả  học tập trong nhà trường. Tập cho các em có thói quen tóm tắt bài <br /> trước khi giải. Đây là yếu tố giúp học sinh có kỹ năng tìm hiểu đề toán.<br /> ­ Không nên cho học sinh “học vẹt” các bài giải mẫu mà cần cho học sinh  <br /> nắm chắc chắn phương pháp, cách giải của từng dạng toán.<br />  ­ Cần có biện pháp khen thưởng, trách phạt kịp thời để các em có thái độ <br /> và phương pháp đúng đắn khi học toán. Nhằm khơi gợi được tinh thần, lòng  <br /> ham thích học toán  ở  các em. Đồng thời có sự  điều chỉnh kịp thời những sai <br /> sót, vướng mắc khi học toán.<br /> <br /> * Đối với nhà trường:<br /> <br /> ­ Nhà trường thường xuyên  tổ  chức các đợt hội thảo, chuyên đề   bồi  <br /> dưỡng cho giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học để  giúp phát huy hơn <br /> nữa tính tích cực của học sinh trong học tập<br /> ­ Tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, mua sắm đồ dùng nhằm <br /> phục vụ cho việc dạy học của giáo viên được tốt hơn<br /> ­ Cung cấp các tài liệu liên quan để  giáo viên có điều kiện nghiên cứu, <br /> trau dồi và nâng cao kiến thức của mình.<br /> Tạo điều kiện cho giáo viên được tham gia các lớp học nâng cao trình độ.<br /> Trên đây là một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học giải toán có <br /> lời văn lớp 3 ở trường Tiểu học mà tôi đã nghiên cứu và áp dụng.  Kính mong <br /> 17<br /> nhận được những ý kiến đóng góp của hội đồng khoa học các cấp để  đề  tài <br /> được đưa vào thực hiện có hiệu quả cao./.<br /> Tôi xin chân thành cảm ơn!<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 18<br />