Đề án Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Tác động của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng tới chỉ số VN-Index

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:90

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Tác động của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng tới chỉ số VN-Index" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phân tích tác động của tỷ giá đối với thị trường chứng khoán, nghiên cứu sẽ đề xuất các giải pháp và chính sách phù hợp nhằm hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách trong việc điều chỉnh, quản lý hiệu quả cả thị trường ngoại hối lẫn thị trường chứng khoán, góp phần ổn định nền kinh tế vĩ mô của Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Tác động của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng tới chỉ số VN-Index

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGÔ TIẾN ĐỨC TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ MUA BÁN NGOẠI TỆ GIAO NGAY LIÊN NGÂN HÀNG TỚI CHỈ SỐ VN-INDEX ĐỀ ÁN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2025
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGÔ TIẾN ĐỨC TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ MUA BÁN NGOẠI TỆ GIAO NGAY LIÊN NGÂN HÀNG TỚI CHỈ SỐ VN-INDEX Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 ĐỀ ÁN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: TS. VŨ QUỐC HIỂN Hà Nội – 2025
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đề án này là kết quả của quá trình nghiên cứu nghiêm túc và độc lập do chính tôi thực hiện. Toàn bộ nội dung trong đề án, bao gồm các phân tích, đánh giá và kết luận, đều dựa trên kiến thức cá nhân và các nguồn tài liệu tham khảo đã được công bố rộng rãi, với các trích dẫn và tài liệu tham khảo được ghi rõ theo đúng quy định. Tôi khẳng định rằng không sao chép từ bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Mọi số liệu, dữ liệu và kết quả phân tích trong đề án đều trung thực và chính xác, được thu thập và xử lý từ các nguồn đáng tin cậy. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính chính xác và minh bạch của các thông tin được trình bày trong đề án này. Tôi xin cam đoan rằng nếu có bất kỳ vi phạm nào về tính trung thực hoặc bản quyền trong đề án này, tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường! Tác giả NGÔ TIẾN ĐỨC
LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến TS. Vũ Quốc Hiển, người đã dành thời gian và công sức hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện đề án. Những góp ý thẳng thắn và sự chỉ dẫn của thầy đã giúp tôi hoàn thiện kiến thức và có cái nhìn rõ ràng hơn về vấn đề nghiên cứu. Tôi cũng xin cảm ơn Khoa Tài chính Ngân hàng đã tạo điều kiện để tôi có cơ hội học tập và nghiên cứu trong một môi trường chuyên nghiệp và đầy thách thức. Những kiến thức mà tôi tích lũy được từ các thầy cô là nền tảng quan trọng cho quá trình thực hiện đề án này. Tác giả NGÔ TIẾN ĐỨC
TÓM TẮT Đề án này nghiên cứu tác động của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng tới chỉ số VN-Index trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Sử dụng phương pháp phân tích định lượng, nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỷ giá có ảnh hưởng ngắn hạn đến VN-Index, nhưng không có mối quan hệ dài hạn giữa hai biến. Dựa trên kết quả nghiên cứu, các giải pháp thiết thực như xây dựng cơ chế cảnh báo sớm, cải thiện công cụ phòng vệ tỷ giá, và phát triển các sản phẩm tài chính mới đã được đề xuất nhằm tăng cường ổn định và hiệu quả cho cả thị trường ngoại hối và chứng khoán.
MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................... i DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. ii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ........................................................................................... iii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN...................6 1.1. Tổng quan về tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng ........................6 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay USD/VND .....6 1.1.2. Cơ chế xác định tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay USD/VND tại Việt Nam .8 1.1.3. Vai trò và ý nghĩa của tỷ giá giao ngay USD/VND đối với nền kinh tế Việt Nam .............................................................................................................................9 1.2. Tổng quan về chỉ số VN-Index ..........................................................................11 1.2.1. Khái niệm và vai trò của VN-Index ................................................................11 1.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến VN-Index..............................................................12 1.3. Cơ sở lý thuyết về tác động của tỷ giá tới thị trường chứng khoán ...................14 1.3.1. Lý thuyết Mundell-Fleming và mối quan hệ giữa tỷ giá và thị trường chứng khoán .........................................................................................................................14 1.3.2. Lý thuyết Arbitrage Pricing Theory (APT) và vai trò của tỷ giá trong định giá tài sản.........................................................................................................................15 1.3.3. Lý thuyết Hiệu ứng Cân bằng sức mua (Purchasing Power Parity - PPP) .....16 1.3.4. Lý thuyết Hiệu ứng Fisher Quốc tế (International Fisher Effect - IFE) .........17 1.3.5. Mô hình Stock-Oriented ..................................................................................17 1.3.6. Mô hình Flow-Oriented...................................................................................18 1.3.7. Mô hình Dornbusch-Fischer ...........................................................................19 1.3.8. Lý thuyết Lạm phát Nhập khẩu.......................................................................19 1.4. Tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm trong và ngoài nước ...........................20 1.4.1. Các nghiên cứu quốc tế về tác động của tỷ giá tới thị trường chứng khoán ...20 1.4.2. Các nghiên cứu trong nước về tác động của tỷ giá tới VN-Index ..................22
1.4.3. Đánh giá chung về các nghiên cứu thực nghiệm ............................................23 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................25 CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................26 2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu ............................................................................26 2.2. Dữ liệu nghiên cứu .............................................................................................26 2.2.1. Phạm vi và thời gian nghiên cứu .....................................................................26 2.2.2. Nguồn dữ liệu ..................................................................................................27 2.3. Phương pháp xử lý dữ liệu .................................................................................27 2.3.1. Phương pháp xử lý định tính: Sử dụng Excel .................................................27 2.3.2. Phương pháp xử lý định lượng: Sử dụng Eview .............................................27 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................32 CHƯƠNG 3. ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ MUA BÁN NGOẠI TỆ GIAO NGAY LIÊN NGÂN HÀNG TỚI CHỈ SỐ VN-INDEX ..........................33 3.1. Phân tích kết quả thống kê mô tả .......................................................................33 3.2. Kiểm tra tính dừng (Unit Root Test) ..................................................................36 3.3. Kiểm tra đồng liên kết Johansen ........................................................................38 3.4. Xác định độ trễ tối ưu.........................................................................................39 3.5. Ước lượng mô hình VECM................................................................................40 3.6. Kiểm định chẩn đoán mô hình ...........................................................................44 3.7. Kiểm định phân phối chuẩn ...............................................................................46 3.8. Phân tích kết quả ngắn hạn.................................................................................47 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................49 CHƯƠNG 4. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP....................................................................50 4.1. Đối với Chính phủ và NHNN ............................................................................50 4.1.1. Ổn định tỷ giá và điều hành chính sách ngoại hối linh hoạt ...........................51 4.1.2. Tăng cường quản lý và sử dụng hiệu quả dự trữ ngoại hối ............................51 4.1.3. Phát triển đồng bộ thị trường ngoại hối và thị trường tài chính......................52 4.1.4. Tăng cường hợp tác quốc tế trong quản lý tỷ giá............................................52 4.2. Đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu .........................................................52
4.2.1. Đa dạng hóa nguồn cung và thị trường xuất khẩu ..........................................52 4.2.2. Xây dựng chiến lược phòng ngừa rủi ro tỷ giá ...............................................53 4.3. Đối với nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán ................................................53 4.3.1. Theo dõi chặt chẽ diễn biến tỷ giá và các yếu tố kinh tế vĩ mô ......................53 4.3.2. Đa dạng hóa danh mục đầu tư .........................................................................53 4.4. Đối với các ngân hàng thương mại ....................................................................53 4.4.1. Tăng cường hoạt động kinh doanh ngoại hối và cung cấp các sản phẩm phái sinh ............................................................................................................................53 4.4.2. Quản lý rủi ro tín dụng ngoại tệ ......................................................................54 4.5. Đối với nhà đầu tư nước ngoài ...........................................................................54 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ........................................................................................55 KẾT LUẬN ..............................................................................................................57 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................58 TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT ........................................................................................58
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu Nguyên nghĩa ADF Kiểm định Augmented Dickey-Fuller Tiêu chí Thông tin Akaike (Akaike Information AIC Criterion) ETF Quỹ hoán đổi danh mục (Exchange Traded Fund) FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài (Foreign Direct Investment) FED Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Federal Reserve) Đầu tư gián tiếp nước ngoài (Foreign Indirect FII Investment) FX Ngoại hối (Foreign Exchange) Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (Ho Chi HoSE Minh Stock Exchange) ITB Tỷ giá giao ngay liên ngân hàng (Interbank Spot Rate) NHNN Ngân hàng Nhà nước Việt Nam SC Tiêu chí Schwarz (Schwarz Criterion) Doanh nghiệp nhỏ và vừa (Small and Medium SMEs Enterprises) USD Đô la Mỹ (United States Dollar) VAR Mô hình Vector tự hồi quy (Vector Autoregression) Mô hình Vector hiệu chỉnh sai số (Vector Error VECM Correction Model) VND Đồng Việt Nam (Vietnamese Dong) VN-Index Vietnam Stock Index i
DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Một số chỉ tiêu thống kê ...........................................................................33 Bảng 3.2. Thống kê số lượng loại giao dịch theo năm của VPBank ........................34 Bảng 3.3. Kiểm định tính dừng ITB Spot Rate (mức gốc) .......................................36 Bảng 3.4. Kiểm định tính dừng VN-Index (mức gốc) ..............................................37 Bảng 3.5. Kết quả kiểm định Trace và Max-eigenvalue ...........................................38 Bảng 3.6. Kết quả xác định độ trễ tối ưu ..................................................................39 Bảng 3.7. Kết quả đồng liên kết ................................................................................40 Bảng 3.8. Kết quả ước lượng mô hình VECM .........................................................41 Bảng 3.9. Ý nghĩa các biến trong mô hình................................................................43 Bảng 3.10. Các hệ số ý nghĩa mô hình VECM .........................................................44 Bảng 3.11. Kết quả kiểm định phương sai sai số thay đổi ........................................46 Bảng 3.12. Kết quả kiểm định nhân quả Granger .....................................................47 Bảng 3.13. Kết quả phân rã phương sai ....................................................................47 ii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Diễn biến tỷ giá giao ngay USD/VND liên ngân hàng và chỉ số VN- Index từ 2020 đến 3M.2024 ......................................................................................35 Biểu đồ 3.2. Kết quả kiểm định tự tương quan .........................................................45 iii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, tỷ giá hối đoái đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định và phát triển nền kinh tế của một quốc gia. Chính vì vậy, việc nghiên cứu tác động của tỷ giá hối đoái đến chỉ số VN-Index có ý nghĩa quan trọng trong việc nắm bắt diễn biến kinh tế, tài chính và hỗ trợ cho quá trình ra quyết định của các nhà đầu tư cũng như cơ quan quản lý. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và thị trường chứng khoán trên thế giới cũng như ở Việt Nam, nhưng vẫn còn tồn tại những khoảng trống nghiên cứu quan trọng, đặc biệt là trong việc sử dụng tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng - một yếu tố ít được nghiên cứu chuyên sâu. Đây là loại tỷ giá có tính biến động nhanh và phản ánh tức thời những thay đổi trong cung cầu ngoại tệ trên thị trường, từ đó tác động trực tiếp và nhanh chóng đến hành vi của các nhà đầu tư. Tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng được xác định bởi các giao dịch ngoại hối giữa các ngân hàng thương mại, do đó có khả năng cung cấp tín hiệu thị trường chính xác và nhanh nhạy hơn so với tỷ giá niêm yết chính thức. Một số nghiên cứu trước đây đã đề cập đến tác động của tỷ giá hối đoái đến thị trường chứng khoán, như nghiên cứu của Aggarwal (1981), cho thấy tỷ giá hối đoái có ảnh hưởng đáng kể đến giá cổ phiếu, đặc biệt là trong các ngành xuất khẩu và nhập khẩu. Tuy nhiên, nghiên cứu này tập trung chủ yếu vào các nền kinh tế phát triển như Hoa Kỳ, nơi mà mức độ ổn định của tỷ giá hối đoái và thị trường tài chính khác xa so với Việt Nam - một nền kinh tế đang nổi với những đặc điểm riêng biệt về sự phụ thuộc vào dòng vốn nước ngoài và tính biến động cao của tỷ giá. Tại Việt Nam, nghiên cứu của Nguyễn Xuân Thành và cộng sự (2013) đã chỉ ra rằng tỷ giá hối đoái có mối tương quan với chỉ số VN-Index, nhưng nghiên cứu này chưa phân tích chi tiết về tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng. Đề tài này chủ yếu xem xét tác động của tỷ giá hối đoái tổng quát mà không đi sâu vào yếu tố cụ thể hơn về cơ chế vận hành của thị trường ngoại hối liên ngân hàng, nơi phản 1
ánh rõ nhất sự thay đổi tức thời của cung cầu ngoại tệ và tác động nhanh chóng đến thị trường chứng khoán. Cũng tương tự, nghiên cứu của Nguyễn Thị Như Quỳnh & Võ Thị Hương Linh (2019) về mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và thị trường chứng khoán Việt Nam đã tập trung chủ yếu vào tỷ giá hối đoái niêm yết, nhưng không phân tích chi tiết các loại tỷ giá khác như tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng. Trong khi đó, loại tỷ giá này mang tính đặc thù của thị trường tài chính Việt Nam và phản ánh chính xác hơn tình hình giao dịch thực tế trên thị trường ngoại hối trong ngắn hạn. Do đó, việc tập trung nghiên cứu tác động của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng đến chỉ số VN-Index là cần thiết nhằm bổ sung những khoảng trống nghiên cứu hiện có và cung cấp một góc nhìn mới về mối quan hệ giữa ngoại hối và thị trường chứng khoán. Tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng có ảnh hưởng trực tiếp đến cung cầu ngoại tệ và dòng vốn đầu tư, từ đó tác động đến hành vi của các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán (Alain Chaboud, 2023). Khi tỷ giá này biến động mạnh, nó có thể gây ra tâm lý lo ngại về sự mất giá của đồng nội tệ hoặc tác động đến lợi nhuận của các doanh nghiệp phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu hoặc hoạt động xuất khẩu, qua đó ảnh hưởng đến giá cổ phiếu của các doanh nghiệp trên sàn . Bên cạnh đó, nghiên cứu này còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc hỗ trợ các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư dựa trên sự biến động của tỷ giá. Khi tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng tăng, các nhà đầu tư có thể xem đây là tín hiệu của áp lực lạm phát hoặc sự can thiệp của các ngân hàng trung ương, từ đó có những điều chỉnh chiến lược đầu tư kịp thời. Ngược lại, khi tỷ giá giảm, điều này có thể phản ánh sự ổn định của đồng nội tệ, làm tăng lòng tin của các nhà đầu tư và khuyến khích đầu tư vào các tài sản rủi ro cao như cổ phiếu (Khata & Veyrune, 2019). Ngoài ra, nghiên cứu này cũng cung cấp thông tin quan trọng cho các nhà hoạch định chính sách trong việc điều chỉnh tỷ giá và quản lý thị trường ngoại hối. Việc hiểu rõ tác động của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng đối với thị trường chứng khoán có thể giúp Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) và các cơ quan 2
quản lý tài chính khác đưa ra các biện pháp phù hợp nhằm ổn định thị trường và hạn chế các rủi ro tài chính. Có thể nhận xét rằng, việc nghiên cứu tác động của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng tới chỉ số VN-Index không chỉ mang ý nghĩa khoa học trong việc lấp đầy các khoảng trống nghiên cứu, mà còn có giá trị thực tiễn trong việc hỗ trợ các quyết định đầu tư và hoạch định chính sách tài chính. Thị trường tài chính Việt Nam đang ngày càng trở nên phức tạp và biến động, vì vậy nghiên cứu này sẽ đóng góp quan trọng vào việc hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa thị trường ngoại hối và thị trường chứng khoán, đồng thời tạo tiền đề cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực này. 2. Mục tiêu nghiên cứu Phân tích và làm rõ tác động của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng tới chỉ số VN-Index. Cụ thể, nghiên cứu xác định các yếu tố tác động đến tỷ giá ngoại tệ, bao gồm cung cầu ngoại tệ, chính sách tiền tệ của NHNN, chính sách lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED), v.v. Từ đó xác định mối quan hệ giữa tỷ giá mua bán ngoại tệ liên ngân hàng (các yếu tố đã phản ánh vào tỷ giá) với chỉ số VN-Index. Trên cơ sở phân tích tác động của tỷ giá đối với thị trường chứng khoán, nghiên cứu sẽ đề xuất các giải pháp và chính sách phù hợp nhằm hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách trong việc điều chỉnh, quản lý hiệu quả cả thị trường ngoại hối lẫn thị trường chứng khoán, góp phần ổn định nền kinh tế vĩ mô của Việt Nam. Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, các nhiệm vụ cụ thể cần thực hiện bao gồm: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về thị trường ngoại hối và tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng nhằm xây dựng nền tảng lý thuyết vững chắc cho phân tích. - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về chỉ số VN-Index để làm rõ các yếu tố cấu thành và tác động đến chỉ số này trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam. - Tổng hợp và phân tích các kênh mà qua đó tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng tác động đến chỉ số VN-Index, bao gồm dòng vốn đầu tư, hoạt động doanh nghiệp xuất nhập khẩu, lãi suất và tâm lý thị trường. 3
- Xây dựng mô hình kinh tế lượng để đánh giá tác động của tỷ giá giao ngay liên ngân hàng tới chỉ số VN-Index, từ đó đưa ra các kết luận định lượng cụ thể. - Phân tích và đánh giá diễn biến thực trạng gần đây của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng trên thị trường ngoại hối và chỉ số VN-Index trên thị trường chứng khoán Việt Nam. - Thực hiện kiểm định mô hình đã xây dựng để xác định mức độ và hướng tác động của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng tới chỉ số VN-Index. - Đề xuất các giải pháp và khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và đảm bảo an toàn cho cả thị trường ngoại hối và thị trường chứng khoán, hỗ trợ quá trình ra quyết định của các nhà hoạch định chính sách và nhà đầu tư. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào ảnh hưởng của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng đối với chỉ số VN-Index trên thị trường chứng khoán Việt Nam, với mục tiêu phân tích cơ chế và kết quả tác động của các biến động tỷ giá tới biến động của chỉ số này. Phạm vi nghiên cứu: Dữ liệu nghiên cứu được thu thập và phân tích trong khoảng thời gian từ năm 2020 đến hết quý 1 năm 2024. 4. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp thu thập thông tin: Dữ liệu về tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng được trích xuất trực tiếp từ hệ thống của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank). Dữ liệu về chỉ số VN-Index được thu thập từ cơ sở dữ liệu của các công ty chứng khoán. Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm EViews và Excel để thực hiện các phép tính, xử lý dữ liệu thô, và xây dựng mô hình phân tích định lượng nhằm kiểm định tác động của tỷ giá tới chỉ số VN-Index. Phương pháp thống kê: Các phân tích thống kê và kiểm định được thực hiện bằng cách sử dụng các công cụ EViews và Excel, nhằm phân tích các biến động của tỷ giá và chỉ số VN-Index trong giai đoạn nghiên cứu. 4
5. Cấu trúc đề tài nghiên cứu Chương 1. Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý luận: Giới thiệu khái niệm, đặc điểm, và các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay và VN-Index, cùng với mối quan hệ giữa hai yếu tố này. Đồng thời, tổng hợp các lý thuyết và nghiên cứu trước đây có liên quan. Chương 2. Phương pháp nghiên cứu: Trình bày phương pháp tiếp cận định lượng, dữ liệu nghiên cứu, và mô hình sử dụng để phân tích tác động của tỷ giá giao ngay liên ngân hàng tới VN-Index. Chương 3. Đánh giá tác động của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng tới chỉ số VN-Index: Thống kê dữ liệu sử dụng nghiên cứu, trình bày kết quả mô hình nghiên cứu về tác động của tỷ giá tới VN-Index. Chương 4. Đề xuất giải pháp: Chương này đưa ra các giải pháp và khuyến nghị dựa trên kết quả nghiên cứu, nhằm nâng cao hiệu quả và sự ổn định của cả thị trường ngoại hối và thị trường chứng khoán Việt Nam. 5
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN Ở Chương này, tác giả sẽ giới thiệu khái niệm, đặc điểm, và các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay và VN-Index, cùng với mối quan hệ giữa hai yếu tố này. Đồng thời, tổng hợp các lý thuyết và nghiên cứu trước đây có liên quan. 1.1. Tổng quan về tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay liên ngân hàng 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay USD/VND Tỷ giá hối đoái giao ngay là mức tỷ giá tại thời điểm hiện tại mà các giao dịch mua hoặc bán ngoại tệ giữa hai bên được thỏa thuận và thực hiện. Tỷ giá giao ngay phản ánh giá trị của một đồng tiền so với đồng tiền khác ngay tại thời điểm giao dịch, và giao dịch này thường được hoàn thành trong vòng hai ngày làm việc. Tỷ giá giao ngay thường được so sánh với tỷ giá kỳ hạn - là mức tỷ giá được thỏa thuận cho một giao dịch diễn ra ở tương lai. Khác với tỷ giá kỳ hạn, tỷ giá giao ngay không bị ảnh hưởng bởi các kỳ vọng tương lai về lãi suất hoặc lạm phát mà phản ánh tình trạng cung cầu ngoại tệ tại thời điểm hiện tại (Paul R. Krugman, 2018). Trong nghiên cứu này, tỷ giá USD/VND được chọn làm cặp tỷ giá chính vì nó có ý nghĩa quan trọng nhất đối với nền kinh tế Việt Nam. USD là đồng tiền dự trữ chính của thế giới và được sử dụng phổ biến trong các giao dịch thương mại và tài chính quốc tế. Các doanh nghiệp Việt Nam có sự phụ thuộc lớn vào USD trong các hoạt động xuất nhập khẩu cũng như trong việc vay nợ ngoại tệ, đặc biệt là các khoản vay quốc tế. Sự biến động của tỷ giá USD/VND không chỉ tác động đến các giao dịch thương mại giữa Việt Nam và các nước sử dụng USD, mà còn ảnh hưởng đến khả năng thanh toán, lợi nhuận của doanh nghiệp, và thị trường chứng khoán Việt Nam. Gần 80% các giao dịch xuất nhập khẩu của Việt Nam được thực hiện bằng đồng USD, theo số liệu từ NHNN (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, 2021). Ngoài ra, phần lớn các khoản vay quốc tế của các doanh nghiệp và chính phủ Việt Nam cũng được thực hiện bằng USD, điều này có nghĩa là tỷ giá USD/VND ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí vay nợ của các tổ chức và doanh nghiệp Việt Nam. Vì vậy, biến động của 6
tỷ giá USD/VND có tác động rất lớn lên tình hình tài chính của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, giá trị hàng hóa và dòng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam (Nguyễn Thị Vân Anh và cộng sự, 2022). Đặc điểm của tỷ giá USD/VND là sự phản ánh sát thực tình trạng cung cầu ngoại tệ trên thị trường trong nước và quốc tế (Alain Chaboud, 2023) . Tỷ giá này có sự biến động theo thời gian dựa trên những yếu tố như sự thay đổi lãi suất giữa Mỹ và Việt Nam, chính sách tiền tệ của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) và NHNN, tình hình thương mại quốc tế, cũng như các yếu tố địa chính trị. Tỷ giá giao ngay USD/VND được xác định chủ yếu thông qua giao dịch trên thị trường liên ngân hàng, nơi các ngân hàng thương mại thực hiện trao đổi ngoại tệ để cân đối cung cầu và đảm bảo thanh khoản cho các giao dịch của khách hàng. Do vậy, tỷ giá giao ngay USD/VND là một chỉ báo tức thời về tình trạng thanh khoản của hệ thống tài chính cũng như tình trạng thương mại quốc tế của Việt Nam. Một trong những đặc điểm nổi bật của tỷ giá USD/VND là tính thanh khoản cao trên thị trường liên ngân hàng, nơi tỷ giá này được điều chỉnh liên tục để phản ánh tình hình cung cầu ngoại tệ thực tế. Tính thanh khoản cao giúp cho tỷ giá giao ngay luôn biến động phù hợp với tình hình thực tế của thị trường, đảm bảo rằng các giao dịch ngoại tệ có thể được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả. Trong các giai đoạn khủng hoảng tài chính hoặc biến động kinh tế, thị trường liên ngân hàng có vai trò điều tiết quan trọng, giúp duy trì sự ổn định của hệ thống tài chính và ngăn ngừa sự sụp đổ của tỷ giá hối đoái. Tính phản ứng nhanh của tỷ giá USD/VND cũng là một đặc điểm quan trọng khác. Do tính chất linh hoạt, tỷ giá giao ngay có thể phản ứng rất nhanh với các thông tin kinh tế và chính trị quốc tế. Ví dụ, các quyết định tăng lãi suất của FED, hay những thay đổi đột ngột trong chính sách thương mại của Mỹ, có thể ngay lập tức làm thay đổi cung cầu USD tại Việt Nam và dẫn đến biến động trong tỷ giá USD/VND. Điều này giúp tỷ giá giao ngay trở thành một chỉ báo quan trọng về những thay đổi trong môi trường kinh tế quốc tế và cung cấp thông tin giá trị cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách (MacDonald & Clark, 1998). 7
1.1.2. Cơ chế xác định tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay USD/VND tại Việt Nam Tại Việt Nam, cơ chế xác định tỷ giá USD/VND được điều hành bởi NHNN, theo cơ chế thả nổi có điều tiết. Cơ chế này cho phép tỷ giá biến động theo cung cầu thực tế của thị trường nhưng vẫn nằm trong sự giám sát và điều tiết của NHNN nhằm duy trì sự ổn định cho thị trường tài chính. Hàng ngày, NHNN công bố tỷ giá trung tâm của đồng VND so với USD, đây là mức tỷ giá cơ sở để các ngân hàng thương mại sử dụng khi thiết lập tỷ giá giao ngay. Mức tỷ giá trung tâm này được NHNN xác định dựa trên các yếu tố như cung cầu ngoại tệ, diễn biến của các đồng tiền chủ chốt (như USD, Euro), và tình hình kinh tế vĩ mô trong nước và quốc tế ( (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, 2020)). Cơ chế thả nổi có điều tiết của NHNN có nghĩa là NHNN sẽ cho phép tỷ giá biến động tự do trong biên độ ±5% xung quanh mức tỷ giá trung tâm. Điều này giúp đảm bảo tính linh hoạt của thị trường ngoại hối, đồng thời ngăn chặn những biến động quá lớn có thể gây ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế. Trong những trường hợp có biến động lớn trên thị trường ngoại hối, như khi có khủng hoảng tài chính hoặc sự biến động mạnh trong thương mại quốc tế, NHNN có thể can thiệp bằng cách mua hoặc bán ngoại tệ dự trữ để điều chỉnh tỷ giá, đảm bảo ổn định cho nền kinh tế (Nguyễn Thị Vân Anh và cộng sự, 2022). Thị trường liên ngân hàng là nơi mà các ngân hàng thương mại thực hiện các giao dịch ngoại tệ để duy trì tính thanh khoản và đáp ứng các nhu cầu thanh toán quốc tế. Các giao dịch trên thị trường này chủ yếu diễn ra giữa các ngân hàng, với sự tham gia của NHNN trong những thời điểm cần thiết để điều chỉnh cung cầu ngoại tệ. Tỷ giá giao ngay USD/VND được hình thành từ các giao dịch trên thị trường liên ngân hàng, nơi các ngân hàng điều chỉnh tỷ giá dựa trên nhu cầu thanh khoản và các điều kiện thị trường hiện tại. Một đặc điểm đáng chú ý của cơ chế xác định tỷ giá giao ngay USD/VND tại Việt Nam là NHNN có khả năng can thiệp trực tiếp vào thị trường khi cần thiết để duy trì sự ổn định. Khi NHNN nhận thấy có sự mất giá quá nhanh của đồng VND so với USD, họ có thể bán USD từ dự trữ ngoại hối để tăng cung ngoại tệ và giảm áp 8
lực tăng giá của đồng USD. Tương tự, nếu đồng VND tăng giá mạnh, NHNN có thể mua USD để giảm bớt cung ngoại tệ trên thị trường, từ đó giúp duy trì tỷ giá trong biên độ cho phép và ngăn chặn sự biến động quá mức (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, 2020) 1.1.3. Vai trò và ý nghĩa của tỷ giá giao ngay USD/VND đối với nền kinh tế Việt Nam Tỷ giá giao ngay USD/VND có vai trò vô cùng quan trọng trong việc điều chỉnh hoạt động kinh tế đối ngoại của Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại quốc tế và đầu tư nước ngoài. Do phần lớn các giao dịch thương mại của Việt Nam với thế giới được thực hiện bằng USD, biến động của tỷ giá này ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị hàng hóa và dịch vụ khi chuyển đổi giữa USD và VND. Khi tỷ giá USD/VND tăng (đồng VND mất giá), hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sẽ trở nên rẻ hơn trên thị trường quốc tế, giúp tăng khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp xuất khẩu. Ngược lại, khi đồng VND tăng giá, hàng hóa nhập khẩu sẽ rẻ hơn, tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước giảm chi phí đầu vào từ các nguyên liệu nhập khẩu. Tuy nhiên, sự gia tăng giá trị của đồng VND cũng khiến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam trở nên đắt đỏ hơn, gây khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu trong việc cạnh tranh với các đối thủ quốc tế (Ho, et al., 2021). Tỷ giá giao ngay USD/VND không chỉ tác động mạnh mẽ đến hoạt động xuất nhập khẩu mà còn ảnh hưởng lớn đến dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và đầu tư gián tiếp nước ngoài (FII). Một tỷ giá USD/VND ổn định là điều kiện quan trọng để thu hút dòng vốn FDI, bởi sự biến động lớn trong tỷ giá có thể làm giảm lợi nhuận của các doanh nghiệp nước ngoài khi chuyển đổi lợi nhuận từ VND sang USD. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các nhà đầu tư dài hạn, những người thường đánh giá rủi ro tỷ giá như một phần không thể thiếu trong chiến lược đầu tư của họ. Đối với dòng vốn FII, sự biến động của tỷ giá USD/VND có thể tạo ra những biến động lớn trên thị trường tài chính Việt Nam. Các nhà đầu tư nước ngoài thường rất nhạy cảm với sự thay đổi trong tỷ giá hối đoái, đặc biệt là khi họ đầu tư vào các công cụ tài chính có tính thanh khoản cao như cổ phiếu và trái phiếu. Khi tỷ giá USD/VND biến động mạnh, các nhà đầu tư có thể nhanh chóng rút vốn để bảo toàn 9