Đề án Tốt nghiệp: Tăng cường quản lý nhà nước về Hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2025 – 2030

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:78

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Tăng cường quản lý nhà nước về Hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2025 – 2030" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu hướng đến việc đánh giá một cách hệ thống, toàn diện và đưa ra các giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp: Tăng cường quản lý nhà nước về Hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2025 – 2030

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ QUỲNH HOA TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI DƢƠNG, TỈNH HẢI DƢƠNG GIAI ĐOẠN 2025 – 2030 ĐỀ ÁN ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI, NĂM 2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ QUỲNH HOA TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI DƢƠNG, TỈNH HẢI DƢƠNG GIAI ĐOẠN 2025 – 2030 ĐỀ ÁN ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN: TS. DƢƠNG THỊ HÀ HÀ NỘI, NĂM 2024
LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tác giả xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đến người hướng dẫn khoa học TS. Dương Thị Hà đã tận tình hướng dẫn và đóng góp nhiều ý kiến khoa học cho tác giả trong quá trình nghiên cứu và thực hiện Đề án này. Trong hai năm học tập và nghiên cứu tại Học viện Hành chính Quốc gia, bản thân tác giả được quý thầy, cô trang bị đầy đủ kiến thức, nâng cao nền tảng lý luận về ngành quản lý công. Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, các thầy, cô trong Khoa Sau đại học cùng toàn thể các thầy, cô giáo của Học viện đã nhiệt tình giảng dạy và tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình. Cuối cùng, tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới tất cả các thầy, cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Sự giúp đỡ của thầy, cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp là nguồn động viên quý báu cho tác giả hoàn thành đề án này! Hà Nội, ngày 06 tháng 9 năm 2024. Tác giả Lê Thị Quỳnh Hoa
LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan Đề án tốt nghiệp về đề tài “Tăng cường quản lý nhà nước về Hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2025 – 2030” là công trình nghiên cứu cá nhân của tác giả dưới sự hướng dẫn của TS. Dương Thị Hà. Đề tài, nội dung Đề án là sản phẩm mà tác giả đã nỗ lực nghiên cứu trong quá trình học tập ở trường và công tác tại đơn vị. Mọi số liệu sử dụng phân tích trong Đề án và kết quả nghiên cứu là do tác giả tự tìm hiểu, phân tích một cách khách quan và hoàn toàn trung thực. Tất cả những sự giúp đỡ cho việc xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài đều được trích dẫn đầy đủ và ghi rõ nguồn gốc rõ ràng theo quy định. Hà Nội, ngày 06 tháng 9 năm 2024. Tác giả Lê Thị Quỳnh Hoa
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Ý nghĩa QLNN Quản lý nhà nước UBND Ủy ban nhân dân TTHC Thủ tục hành chính CNH Công nghiệp hóa HĐND Hội đồng nhân dân NĐ-CP Nghị định Chính phủ TTg Thủ tướng TNHH Trách nhiệm hữu hạn
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2. 1. Thực trạng đăng ký hộ tịch tại cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương từ năm 2021 đến năm 2023 ................................................................. 28 Bảng 3. 1: Lộ trình thực hiện giai đoạn 2025-2030 ........................................ 60 Bảng 3. 2: Điều kiện thực hiện........................................................................ 61 Biểu đồ 2.1. Trình độ chuyên môn của công chức Tư pháp - Hộ tịch ............ 25 ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương ................................................... 25 Biểu đồ 2.2. Thực trạng tỷ lệ xử lý hồ sơ hộ tịch các quý năm 2023 ............. 29 Biểu đồ 2.3. Đánh giá của công chức Tư pháp – Hộ tịch về chất lượng đào tạo tại các lớp bồi dưỡng ....................................................................................... 33 Biểu đồ 2.4. Mức độ hài lòng của người dân sau khi thực hiện đăng ký hộ tịch tại UBND cấp xã trên địa bàn Hải Dương giai đoạn 2021 – 2023 ................. 39
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề án ............................................................................. 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................ 3 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................. 4 3.1. Mục đích nghiên cứu ........................................................................... 4 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................... 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................. 5 4.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 5 4.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 5 5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 5 6. Đóng góp của đề án.................................................................................... 6 7. Kết cấu của đề án ....................................................................................... 6 PHẦN 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ ........................................................ 8 1.1. Khái quát chung quản lý nhà nước về hộ tịch ........................................ 8 1.1.1. Một số khái niệm .............................................................................. 8 1.1.2. Đặc điểm của quản lý nhà nước về hộ tịch ....................................... 9 1.2. Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã................................................... 11 1.2.1. Chủ thể quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã ................................ 11 1.2.2. Nội dung quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã ............................. 12
1.2.3. Vai trò của quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã ........................... 14 1.2.4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về hộ tịch cấp xã ............ 15 1.2.5. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về hộ tịch ở một số địa phương ... 18 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 .............................................................................. 22 PHẦN 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI DƢƠNG, TỈNH HẢI DƢƠNG ................................................................................................. 23 2.1. Khái quát về thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương ........................... 23 2.1.1. Điều kiện tự nhiên và tình hình kinh tế - xã hội ............................. 23 2.1.2. Tổ chức bộ máy và nhân sự thực hiện công tác quản lý nhà nước về hộ tịch........................................................................................................ 24 2.2. Thực trạng công tác quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương ....................................................... 26 2.2.1. Tổ chức triển khai thực hiện pháp luật về hộ tịch .......................... 26 2.2.2. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về hộ tịch ................................. 27 2.2.3. Thực hiện đăng ký hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn ............................ 27 2.2.4. Tổ chức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về hộ tịch ...... 31 2.2.5. Đào tạo, bồi dưỡng, hướng dẫn nghiệp vụ về hộ tịch .................... 32 2.2.6. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác đăng ký và quản lý hộ tịch........................................................................................................ 34 2.2.7. Công tác kiểm tra, khen thưởng, xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo về hộ tịch ................................................................................. 35 2.2.8. Quản lý sổ, giấy tờ hộ tịch và công tác thống kê, báo cáo cơ quan nhà nước cấp huyện về hoạt động hộ tịch ................................................ 37 2.3. Đánh giá chung về công tác quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương ........................................... 38 2.3.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân................................................... 38 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ................................................................. 40
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 .............................................................................. 43 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI DƢƠNG, TỈNH HẢI DƢƠNG GIAI ĐOẠN 2025 – 2030 ..................................................................................................... 44 3.1. Phương hướng của thành phố Hải Dương về tăng cường quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn .......................................................... 44 3.2. Giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước về Hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2025 – 2030 ...... 45 3.2.1. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về quản lý nhà nước về Hộ tịch...... 45 3.2.2. Các giải pháp tổ chức thực hiện, nhằm tăng cường quản lý nhà nước về Hộ tịch ở thành phố Hải Dương.................................................. 48 3.3. Lộ trình và điều kiện thực hiện ............................................................. 59 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 .............................................................................. 62 KẾT LUẬN .................................................................................................... 63 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 65 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 67
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề án Hộ tịch đóng vai trò then chốt trong quản trị xã hội và quản lý cá nhân, là yếu tố cấu thành nền tảng cho hoạt động hành chính công. Hiến pháp 2013 và Bộ luật Dân sự 2015 đã thiết lập khung pháp lý về các quyền nhân thân cơ bản và nghĩa vụ công dân thông qua việc ghi nhận các sự kiện hộ tịch, bao gồm: quyền biến đổi họ tên, quyền xác định lại dân tộc, quyền được đăng ký khai sinh, quyền được đăng ký khai tử, quyền kết hôn, quyền chấm dứt hôn nhân, quyền xác định quan hệ huyết thống, và quyền liên quan đến quốc tịch. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hiện đại hóa đang diễn ra mạnh mẽ, cùng với xu hướng gia tăng di biến động dân cư trong nước và quốc tế, việc bảo đảm và thực thi quyền con người, quyền công dân đòi hỏi phải được nâng tầm về cả chiều rộng lẫn chiều sâu. Đặc biệt, trong quá trình triển khai Hiến pháp 2013 với những quy phạm tiến bộ về quyền con người và quyền công dân, công tác quản lý nhà nước về hộ tịch càng trở nên quan trọng như một công cụ thể chế hóa và bảo đảm thực thi các quyền này. Quá trình chuyển đổi và hội nhập toàn cầu của Việt Nam đặt ra những thách thức cấp thiết về việc tối ưu hóa hiệu lực và hiệu quả trong quản trị nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực hộ tịch - một cấu phần quan trọng của hệ thống hành chính công hiện đại. Việc triển khai hiệu quả công tác đăng ký và quản lý hộ tịch không chỉ thiết lập nền tảng pháp lý vững chắc cho việc công nhận và bảo hộ các quyền nhân thân, bao gồm cả quyền phi tài sản và quyền gắn liền với tài sản của cá nhân, mà còn tạo cơ sở dữ liệu quan trọng cho các cơ quan có thẩm quyền trong công tác quản lý dân số. Hơn nữa, hệ thống này cung cấp nền tảng khoa học thiết yếu cho việc hoạch định chiến lược phát triển đa ngành, bao gồm các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng và đảm bảo an ninh trật tự xã hội. 1
Ghi nhận tầm quan trọng chiến lược của việc thực thi pháp luật về hộ tịch, Chính phủ đã ban hành và triển khai đồng bộ hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, từ Luật Hộ tịch năm 2014 đến Nghị định số 87/2020/NĐ-CP (thay thế Nghị định 123/2015/NĐ-CP) và các văn bản hướng dẫn thi hành. Khung pháp lý này không chỉ tạo nền tảng cho việc thực thi các quyền nhân thân của công dân mà còn là công cụ quản trị hiệu quả của cơ quan nhà nước. Đặc biệt, Luật Hộ tịch đã đóng vai trò then chốt trong việc kiện toàn hệ thống thể chế quản lý hộ tịch, xây dựng cơ sở pháp lý bền vững và thống nhất cho hoạt động đăng ký và quản lý hộ tịch. Luật cũng tăng cường vai trò quản lý của UBND các cấp, nâng cao năng lực chuyên môn của đội ngũ công chức hộ tịch, đồng thời hiện đại hóa quy trình đăng ký hộ tịch theo hướng chuyên nghiệp và thuận tiện cho người dân. Tuy nhiên thực tiễn triển khai công tác đăng ký và quản lý hộ tịch vẫn còn bộc lộ nhiều điểm hạn chế, chưa đáp ứng được các yêu cầu của tiến trình cải cách hành chính và tư pháp trong bối cảnh hiện nay. Đặc biệt, việc xác định giá trị pháp lý của các giấy tờ hộ tịch còn gặp nhiều vướng mắc tại các cơ quan, đơn vị, gây trở ngại đáng kể cho người dân trong quá trình thực hiện các thủ tục hành chính. Nguyên nhân của những bất cập này bắt nguồn từ nhiều yếu tố: sự hiểu biết chưa toàn diện về quy định pháp luật hộ tịch trong đội ngũ cán bộ, công chức và người dân; sự thiếu đồng bộ trong cơ chế phối hợp liên ngành khi xử lý các sai sót trong hồ sơ cá nhân; cùng với đó là năng lực chuyên môn còn hạn chế của một bộ phận công chức. Những tồn đọng này đã ảnh hưởng đáng kể đến hiệu lực và hiệu quả của công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực hộ tịch. Trong những năm vừa qua, tác giả nhận thấy cho dù được sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của các cấp uỷ, các cấp chính quyền, các cơ quan tư pháp cấp huyện nhưng công tác quản lý hộ tịch ở thành phố Hải Dương nói riêng và trên cả nước nói chung cũng còn nhiều hạn chế. Để công tác này ngày càng đi 2
vào nề nếp, đạt hiệu quả cao, tác giả quyết định chọn đề tài “Tăng cường quản lý nhà nước về Hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2025 - 2030” làm đề tài, thực hiện đồ án tốt nghiệp. Thông qua nghiên cứu đề tài, tác giả muốn làm sáng tỏ thêm thực trạng của công tác quản lý hộ tịch và tìm rõ được nguyên nhân của từng hạn chế, trên cơ sở đó, kiến nghị các giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả đối với công tác quản lý nhà nước về hộ tịch trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương cũng như trên cả nước. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Quản lý nhà nước về hộ tịch là một lĩnh vực nghiên cứu được nhiều học giả quan tâm và phân tích qua các công trình khoa học đa dạng như luận án, luận văn, báo cáo khoa học và các bài viết trên tạp chí chuyên ngành. Nghiên cứu tiên phong về lĩnh vực này có thể kể đến luận văn thạc sĩ của Phạm Trọng Cường năm 2019 với đề tài “Quản lý nhà nước về hộ tịch – lý luận, thực trạng và phương hướng”. Công trình này đã xây dựng hệ thống lý luận và pháp lý toàn diện về công tác quản lý nhà nước về hộ tịch, đặc biệt làm sáng tỏ khái niệm “hộ tịch” và đề xuất các phương hướng đổi mới. Mặc dù một số nội dung không còn phù hợp với quy định pháp luật hiện hành, công trình vẫn mang giá trị tham khảo quan trọng cho các nghiên cứu sau này. Giai đoạn 2015-2022 chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của các nghiên cứu về quản lý hộ tịch ở cấp địa phương. Phạm Hồng Hoàn (2021) nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hộ tịch tại huyện Đan Phượng. Trương Thị Vân Anh (2015) phân tích sâu về quản lý hộ tịch cấp xã tại huyện Mê Linh, đồng thời đóng góp ý kiến hoàn thiện văn bản pháp luật. Nguyễn Hồng Hạnh (2021) tập trung nghiên cứu việc thực hiện pháp luật hộ tịch tại quận Long Biên. Trần Kim Phụng (2022) đề xuất giải pháp tăng cường quản lý hộ tịch ở huyện Phú Quốc. 3
Song song với các luận văn, nhiều công trình nghiên cứu khác đã góp phần làm phong phú thêm tài liệu trong lĩnh vực này. Bài viết của Trần Thị Hương (2015) và Uyên Nhi (2019) phân tích chuyên sâu về việc triển khai Luật Hộ tịch. Giáo trình và bài giảng của các trường đại học như Đại học Nội vụ, Đại học Luật TP.HCM cũng cung cấp nền tảng lý thuyết vững chắc về quản lý hành chính tư pháp và hộ tịch. Tuy nhiên, qua tìm hiểu cho thấy hiện chưa có công trình nào đề cập một cách sâu sắc và toàn diện đến vấn đề QLNN về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương trong bối cảnh Luật Hộ tịch năm 2014 đã có hiệu lực. Đồng thời cũng chưa có công trình nào nghiên cứu từ thực tiễn thành phố Hải Dương, tỉnh hải Dương. Do đó, đề tài “Tăng cường quản lý nhà nước về Hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2025 - 2030” là thật sự cần thiết được quan tâm đầu tư nghiên cứu. Đây cũng là một trong những lý do đề tài được lựa chọn để nghiên cứu. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu hướng đến việc đánh giá một cách hệ thống, toàn diện và đưa ra các giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Với mục đích nghiên cứu được trình bày ở trên, đề án có những nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau: Tìm hiểu các văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản của các cơ quan có thẩm quyền làm cơ sở pháp lý cho hoạt động QLNN về hộ tịch tại địa phương. Phân tích, đánh giá các thông tin thu được từ thực tế. Đánh giá những kết quả đạt được và mặt hạn chế của hoạt động QLNN về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương và tìm hiểu một số nguyên nhân. 4
Nghiên cứu, đề xuất hệ thống giải pháp khả thi và phù hợp với điều kiện thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương trong giai đoạn 2025-2030. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề án: công tác QLNN về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nghiên cứu của đề án: + Phạm vi về nội dung: Đề án tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận, thực trạng quản lý nhà nước về Hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương. + Phạm vi về thời gian: Số liệu nghiên cứu từ năm 2020 đến 6/2024. + Phạm vi về không gian: Trên địa bàn 25 phường, xã thuộc thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để viết đề án, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học như sau: + Phương pháp thu thập số liệu sử dụng để thu thập các tài liệu về đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội, về đặc điểm công chức… Những tài liệu này được thu thập tại cơ quan như phòng Nội vụ, phòng Văn hóa thông tin, phòng Kinh tế - Hạ tầng, các Website chính thức, sách báo và các tài liệu tham khảo khác. Phương pháp sử dụng để thống kê số liệu về công tác hộ tịch tại UBND thành phố Hải Dương như số lượng hồ sơ tiếp nhận, số lượng hồ sơ giải quyết, số lượng các loại hồ sơ hộ tịch như: khai sinh, khai tử, kết hôn, cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân, nhận cha, mẹ, con… + Phương pháp phân tích: phương pháp này được sử dụng để phân tích thực trạng công tác QLNN về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương; phân tích những yếu tố tác động đến kết quả thực hiện. 5
+ Phương pháp tổng hợp: trên cơ sở phân tích thực trạng, đề án tổng hợp, khái quát lại những kết quả mà thành phố Hải Dương đã đạt được, những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân để có cách nhìn khái quát nhất về kết quả của công tác QLNN về hộ tịch. + Phương pháp thống kê: phương pháp này được sử dụng để liệt kê, hệ thống hóa các chủ trương, văn bản, những kết quả đã đạt được trong quá trình thực hiện, thống kê kết quả, số liệu, biểu mẫu, báo cáo có liên quan đến công tác QLNN về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương. 6. Đóng góp của đề án - Việc nghiên cứu đề tài đã góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận có liên quan đến công tác QLNN về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương. - Đề án đã đánh giá được thực trạng QLNN về hộ tịch tại UBND thành phố Hải Dương giai đoạn từ năm 2020 đến nay, phân tích được những yếu tố ảnh hưởng, ưu điểm và hạn chế, từ đó rút ra những kết quả đạt được, những khó khăn và nguyên nhân của nhược điểm đó. - Trên cơ sở đánh giá, đề án đã đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả QLNN về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, trước mắt là giai đoạn 2025 - 2030. - Kết quả nghiên cứu của đề án có thể là nguồn tư liệu giúp lãnh đạo UBND thành phố Hải Dương có thể tham khảo, xem xét, áp dụng trong việc nâng cao hiệu quả đạt được của công tác này. 7. Kết cấu của đề án Kết cấu chính của đề án gồm phần mở đầu, nội dung chính, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục. Nội dung chính của đề án gồm 3 chương cụ thể sau: Chương 1. Những vấn đề lý luận của công tác quản lý nhà nước về Hộ tịch ở cấp xã 6
Chương 2. Thực trạng công tác quản lý nhà nước về Hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương Chương 3. Phương hướng và giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước về Hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2025 - 2030 7
PHẦN 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ 1.1. Khái quát chung quản lý nhà nƣớc về hộ tịch 1.1.1. Một số khái niệm a) Về hộ tịch Thuật ngữ “hộ tịch” lần đầu tiên được định nghĩa tại Nghị định số 83/1998/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 10/10/1998 về đăng ký hộ khẩu. Theo đó, tại Điều 1 quy định: “Hộ tịch là những sự kiện cơ bản xác định tình trạng nhân thân của một người từ khi sinh ra đến khi chết”. Cách giải thích này tiếp tục được giữ lại trong Nghị định số 158/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch. Định nghĩa này vẫn được duy trì, nhưng được làm rõ hơn trong Luật Hộ tịch năm 2014. Cụ thể tại Điều 2 Luật Hộ tịch năm 2014 quy định: Hộ tịch là những sự kiện xác định tình trạng nhân thân của cá nhân từ khi sinh ra cho đến khi chết. [2; khoản 1 Điều 2] Trong đó bao gồm các sự kiện sau: sinh; tử; kết hôn; nuôi con nuôi; giám hộ; nhận cha, mẹ, con, thay đổi họ tên, chữ đệm, ngày, tháng, năm sinh; xác định lại dân tộc; xác định lại giới tính, đăng ký khai sinh, khai tử quá hạn; đăng ký lại các sự kiện sinh, tử, kết hôn, nhận môi con nuôi; ly hôn; xác định lại cha, mẹ, con, thay đổi quốc tịch; mất tích; mất năng lực hành vi dân sự; hủy việc kết hôn trái pháp luật, hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên; những sự kiện khác do pháp luật quy định. b) Về quản lý nhà nước về hộ tịch QLNN xuất hiện khi nhà nước ra đời. Để thực hiện các chức năng của mình, nhà nước thực hiện hoạt động quản lý trên tất cả các lĩnh vực. Theo đó, QLNN về hộ tịch là một trong những hoạt động của QLNN, mà thông qua việc đăng ký hộ tịch, nhà nước nắm được tình hình biến động dân cư và sự biến động của xã hội, giúp nhà nước có cơ sở khoa học để xây 8
dựng kế hoạch phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng… [6; tr51] Như vậy, có thể hiểu: “QLNN về hộ tịch là hoạt động thực thi quyền hành chính trong lĩnh vực hành chính tư pháp, do các chủ thể có thẩm quyền (trước hết và chủ yếu bởi các cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền) thực hiện trên cơ sở pháp luật và để thi hành pháp luật trong lĩnh vực hộ tịch, góp phần vào bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế- xã hội.” [7; tr50] Chủ thể QLNN về hộ tịch hiện nay được phân thành các cấp từ Trung ương đến địa phương và có sự phân công, phối hợp giữa các cơ quan QLNN về hộ tịch giữa các cấp. Hiện nay, Chính phủ là cơ quan quản lý cao nhất về hộ tịch, Bộ Tư pháp là cơ quan chủ quản thực hiện việc QLNN về hộ tịch. Bộ Ngoại giao phối hợp cùng thực hiện việc QLNN về hộ tịch cho công dân Việt Nam ở nước ngoài. UBND các cấp là cơ quan trực tiếp thực hiện hoạt động QLNN về hộ tịch tại địa phương. 1.1.2. Đặc điểm của quản lý nhà nước về hộ tịch QLNN về hộ tịch về hộ tịch là một hoạt động QLNN, vì vậy mang những đặc điểm chung sau: Thứ nhất, QLNN về hộ tịch là hoạt động mang quyền lực nhà nước. Quyền lực của nhà nước trong quản lý hành chính nhà nước đối với hộ tịch thể hiện trước hết ở việc các chủ thể có thẩm quyền thể hiện ý chí của nhà nước thông qua những phương tiện nhất định, trong đó phương tiện cơ bản và đặc biệt quan trọng được sử dụng là văn bản pháp luật về quản lý hộ tịch. Ngoài ra, quyền lực của nhà nước còn thể hiện ở khả năng phục hồi, hòa giải của các chủ thể có thẩm quyền, các hoạt động cần thiết để thực thi ý chí của nhà nước như các biện pháp tổ chức, tuyên truyền, giáo dục, lý luận … QLNN về hộ tịch là hoạt động do chủ thể có quyền hành pháp là các cán bộ, công chức của bộ máy nhà nước thực hiện. 9
Thứ hai, QLNN về hộ tịch là hoạt động có tính thống nhất, được tổ chức chặt chẽ. Để đảm bảo tính pháp chế của các hoạt động hộ tịch, bộ máy các cơ quan hộ tịch được tổ chức thành một khối thống nhất từ Trung ương đến địa phương, từ cả 2 chiều (ngang và dọc) nhờ đó các hoạt động của bộ máy được chỉ đạo, quản lý một cách thống nhất mà vẫn giữ được tính chung về lợi ích của cả nước, đảm bảo sự kết nối, phối hợp nhịp nhàng giữa các địa phương để tạo ra sức mạnh tổng hợp của cả nước, tránh được sự cục bộ phân hóa giữa các địa phương hay vùng miền khác nhau. Thứ ba, hoạt động QLNN về hộ tịch có tính chấp hành và điều hành. Việc chấp hành và QLNN về hộ tịch thể hiện ở chỗ những hoạt động này được thực hiện trên cơ sở pháp luật và nhằm mục đích thực hiện pháp luật, mặc dù đó là hoạt động chủ động do chủ thể hành chính cho phép nhưng luôn phải tuân thủ pháp luật, không vượt quá khuôn khổ, điều hành cấp dưới, áp dụng pháp luật trực tiếp, hoặc tổ chức những hoạt động thực tiễn, trên cơ sở quy định pháp luật nhằm hiện thực hóa pháp luật. Thứ tư, QLNN về hộ tịch là hoạt động mang tính liên tục. Để đảm bảo sự vận động không ngừng của đời sống xã hội thì QLNN đối với hộ tịch luôn cần có tính liên tục, kịp thời và linh hoạt. Điểm đặc trưng trên được xem là cơ sở khoa học để xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động, chế độ công vụ của bộ máy quản lý hộ tịch; Hình thành bộ máy quản lý hộ tịch tinh gọn, linh động về tổ chức. Bên cạnh những đặc điểm chung trên, QLNN về hộ tịch còn có những đặc điểm riêng để phân biệt với những hoạt động QLNN khác, cụ thể: Thứ nhất, đối tượng của QLNN về hộ tịch là các quan hệ pháp luật về quản lý hộ tịch. Những quan hệ nảy sinh thông qua hoạt động chấp hành – điều hành, được điều chỉnh bằng các quy phạm pháp luật về hộ tịch, là quan hệ pháp luật về quản lý hộ tịch. 10
Thứ hai, các cơ quan quản lý hành chính nhà nước có chức năng hành pháp là chủ thể chủ yếu thực hiện quản lý hành chính nhà nước về hộ tịch. Các quy định của pháp luật về hộ tịch xác định rõ trách nhiệm của các Bộ, ngành và UBND các cấp trong việc thực hiện đăng ký các sự kiện hộ tịch phát sinh trong phạm vi thẩm quyền của mình theo yêu cầu của công dân, song song với việc tăng cường công tác quản lý hộ tịch theo từng lĩnh vực cụ thể. 1.2. Quản lý nhà nƣớc về hộ tịch ở cấp xã 1.2.1. Chủ thể quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã Ủy ban nhân dân cấp xã với vai trò là cơ quan hành chính cơ sở gần dân nhất đảm nhiệm nhiệm vụ quan trọng trong công tác quản lý và đăng ký hộ tịch. Theo quy định tại Điều 71 Luật Hộ tịch năm 2014, UBND cấp xã thực hiện toàn diện các hoạt động đăng ký và quản lý hộ tịch trong phạm vi địa phương mình. Nhiệm vụ này bao gồm việc tổ chức thực hiện đăng ký hộ tịch, bố trí nhân sự, tuyên truyền phổ biến pháp luật về hộ tịch đến người dân. Trong công tác quản lý, UBND cấp xã chịu trách nhiệm quản lý, sử dụng và lưu trữ Sổ hộ tịch, biểu mẫu hộ tịch theo đúng quy định pháp luật. Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay, UBND cấp xã còn đảm nhận vai trò quan trọng trong việc quản lý, cập nhật và khai thác Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử theo hướng dẫn tại Khoản 2 Điều 23 Nghị định 87/2020/NĐ-CP. Việc cấp bản sao trích lục hộ tịch cũng được thực hiện một cách chặt chẽ theo quy định pháp luật. Công tác thống kê và báo cáo định kỳ về tình hình hộ tịch tại địa phương lên UBND cấp huyện được thực hiện nghiêm túc theo quy định của Chính phủ. UBND cấp xã cũng có thẩm quyền trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý các vi phạm về hộ tịch trong phạm vi quyền hạn được giao. Việc thực hiện thẩm quyền đăng ký hộ tịch tại UBND cấp xã được giao cho Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch UBND cấp xã phụ trách công tác Tư 11