Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:65

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong những năm gần đây; Đề xuất một số giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ------------------------- NGUYỄN THỊ PHẤN PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, CÔNG CHỨC CẤP XÃ CỦA HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ------------------------- NGUYỄN THỊ PHẤN PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, CÔNG CHỨC CẤP XÃ CỦA HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học: TS. HOÀNG VĂN MẠNH HÀ NỘI, NĂM 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan số liệu được sử dụng trong đề án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng, kết quả nghiên cứu đề án là do bản thân tác giả thực hiện dưới sự hướng dẫn và giúp đỡ của TS. Hoàng Văn Mạnh và chưa được sử dụng để bảo vệ trước bất cứ hội đồng khoa học nào. Hà Nội, tháng năm 2024 Tác giả đề án Nguyễn Thị Phấn
ii LỜI CẢM ƠN Tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với các cơ quan, đơn vị, cá nhân đã giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và hoàn thiện Đề án tốt nghiệp cao học của mình. Tác giả trân trọng cảm ơn các thầy cô, giáo của Trường Đại học Thương Mại; viên chức của Viện Đào tạo sau Đại học - Trường Đại học Thương Mại đã truyền đạt, hướng dẫn, quan tâm, giúp đỡ trực tiếp, gián tiếp giúp tác giả trong suốt quá trình học tập và quá trình nghiên cứu hoàn thành đề án tốt nghiệp này. Tác giả trân trọng cảm ơn TS. Hoàng Văn Mạnh đã quan tâm, tạo điều kiện, giúp đỡ, hướng dẫn để tác giả hoàn thành đề án tốt nghiệp của mình. Tác giả trân trọng cảm ơn các cơ quan, đơn vị, các xã trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đã tạo mọi điều kiện để tác giả được tham gia khóa đào tạo và giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thiện Đề án tốt nghiệp này. Với điều kiện về thời gian, cũng như kinh nghiệm còn ít ỏi, vì vậy Đề án này không thể tránh khỏi có những thiếu sót, hạn chế. Với tinh thần cầu thị tác giả trân trọng mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các thầy giáo, cô giáo để tác giả có điều kiện hoàn thiện Đề án của mình. Hà Nội, tháng năm 2024 Tác giả đề án Nguyễn Thị Phấn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i LỜI CẢM ƠN.............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC BẢNG BIỂU.......................................................................................vi TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN .............................................................................vii MỞ ĐẦU..................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................... 1 2. M c tiêu và nhiệm v nghi n cứu ........................................................................ 2 3. Đối tư ng và ph m vi nghi n cứu ........................................................................ 2 4. Phư ng ph p nghi n cứu ......................................................................................3 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề án ............................................................3 6. ết cấu của đề n ..................................................................................................4 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, CÔNG CHỨC CẤP XÃ......................................................... 5 1.1. Đội ngũ c n bộ, công chức cấp xã và vai trò của đội ngũ c n bộ, công chức cấp xã .......................................................................................................................... 5 1.1.1. Khái niệm.......................................................................................................... 5 1.1.2. Đặc điểm của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ........................................... 6 1.1.3. Vai trò của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ................................................ 8 1.2. Phát triển đội ngũ c n bộ, công chức cấp xã ................................................. 10 1.2.1. Khái niệm........................................................................................................ 10 1.2.2. Nội dung phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã................................ 10 1.2.3. Đánh giá sự phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã........................... 11 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển đội ngũ c n bộ, công chức cấp xã ............................................................................................................................... 14 1.3.1. Nguồn phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã .................................... 15 1.3.2. Quy định về bầu cử cán bộ và tuyển dụng, tiếp nhận công chức cấp xã .... 16
iv 1.3.3. Chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức cấp xã .................................. 18 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, CÔNG CHỨC CẤP XÃ CỦA HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG................ 19 2.1. Giới thiệu tổng quan huyện Y n S n, tỉnh Tuyên Quang ............................ 19 2.2. Thực tr ng phát triển đội ngũ c n bộ, công chức cấp xã của huyện Yên S n, tỉnh Tuyên Quang ........................................................................................... 21 2.2.1. Về số lượng ..................................................................................................... 21 2.2.2. Về cơ cấu giới tính, cơ cấu người dân tộc .................................................... 22 2.2.3. Về chất lượng ................................................................................................. 24 2.3. Thực tr ng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ c n bộ, công chức cấp xã của huyện Y n S n, tỉnh Tuyên Quang .................................................... 32 2.3.1. Thực trạng nguồn phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã huyện Yên Sơn ............................................................................................................................ 32 2.3.2. Thực trạng thực hiện quy định về bầu cử cán bộ và tuyển dụng, tiếp nhận công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang .................................... 34 2.3.3. Thực trạng thực hiện chế độ, chính sách về lương, phụ cấp đối với cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang .................................... 35 2.3.4. Thực trạng thực hiện chính sách đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ............................................................. 36 2.4. Đ nh gi chung ................................................................................................. 38 2.4.1. Ưu điểm .......................................................................................................... 38 2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................................... 39 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, CÔNG CHỨC CẤP XÃ CỦA HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN 2030 ..................................................................................................... 43 3.1. M c ti u, quan điểm và phư ng hướng phát triển đội ngũ c n bộ, công chức tr n địa bàn huyện Y n S n, tỉnh Tuyên Quang ........................................ 43 3.1.1. Mục tiêu .......................................................................................................... 43 3.1.2. Quan điểm ...................................................................................................... 43
v 3.1.3. Phương hướng ............................................................................................... 44 3.2. Một số giải pháp phát triển đội ngũ c n bộ, công chức cấp xã của huyện Y n S n, tỉnh Tuy n Quang đến năm 2025, tầm nhìn 2030 ............................... 44 3.2.1. Hoàn thiện chế độ, chính sách về đào tạo, bồi dưỡng đối với cán bộ, công chức cấp xã ............................................................................................................... 44 3.2.2. Thực hiện tốt hơn quy định về bầu cử cán bộ và tuyển dụng, tiếp nhận công chức cấp xã ...................................................................................................... 45 3.2.3. Thực hiện tốt hơn các chế độ, chính sách về lương, phụ cấp các loại đối với cán bộ, công chức cấp xã ......................................................................................... 46 3.2.4. Hoàn thiện công tác đánh giá cán bộ, công chức cấp xã ............................ 48 3.2.5. Đẩy mạnh thực hiện đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị ............................ 49 3.3. Trách nhiệm của các bên liên quan ................................................................ 50 3.3.1. Các cơ quan Đảng của huyện Yên Sơn ........................................................ 50 3.3.1. Các cơ quan chính quyền của huyện Yên Sơn ............................................. 50 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 52 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
vi DANH MỤC BẢNG BIỂU Hình 2.1. Bản đồ hành chính huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ............................ 19 Bảng 2.1. Thống kê số lượng cán bộ, công chức cấp xã giai đoạn 2019 - 2023 ...... 22 Bảng 2.2. Cơ cấu giới tính, dân tộc thiểu số cán bộ công chức cấp xã giai đoạn 2019 - 2023......................................................................................................................... 23 Bảng 2.3. Cơ cấu độ tuổi cán bộ, công chức cấp xã giai đoạn 2019 - 2023 ............. 24 Bảng 2.4. Thống kê trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của cán bộ, công chức cấp xã giai đoạn 2019 - 2023 ................................................................................................ 25 Bảng 2.5. Thống kê trình độ lý luận chính trị cán bộ, công chức cấp xã huyện Yên Sơn giai đoạn 2019 - 2023 ........................................................................................ 26 Bảng 2.6. Thống kê trình độ quản lý nhà nước giai đoạn 2019 - 2023 .................... 27 Bảng 2.7. Thống kê trình độ tin học của cán bộ, công chức giai đoạn 2019 - 2023. 28 Bảng 2.8. Thống kê về trình độ ngoại ngữ của cán bộ, công chức giai đoạn 2019 - 2023 ........................................................................................................................... 29 Bảng 2.9. Bảng thống kê kết quả thực hiện nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn giai đoạn 2019 - 2023 .................................................... 30
vii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước không ngừng bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Phát triển đội ngũ cán bộ, công chức toàn diện đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của huyện, trong đó chú trọng sử dụng cán bộ, công chức có trình độ, chất lượng cao, đào tạo nguồn cán bộ, công chức có trình độ kỹ thuật đáp ứng yêu cầu thị trường góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, phấn đấu xây dựng huyện Yên Sơn phát triển nhanh và bền vững. Đề tài “Phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang” trình bày các nội dung chính sau: Ở phần đầu đề án đã đưa ra và hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện . Phần thứ hai đề án tiến hành đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang từ đó chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế đó. Từ những nguyên nhân và hạn chế việc phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang gặp phải; phần cuối cùng đề án đã đề ra một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện thực hiện chính sách phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã trên địa bàn huyện. Có thể nói đề án “Phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang” có thể xem là tiền đề và bài học kinh nghiệm để các cơ quan, đơn vị, cấp ủy, chính quyền trên địa bàn huyện tham khảo và áp dụng vào tình hình thực tế. Từ đó nâng cao hiệu quả thực hiện các chính sách phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã trên địa bàn huyện.
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đảng và Nhà nước ta đã xác định công tác cán bộ là khâu quan trọng nhất, có ý nghĩa quyết định tới chất lượng và hiệu quả công việc, là khâu then chốt trong sự nghiệp cách mạng, là một trong những yếu tố góp phần vào những thành công trong sự nghiệp đổi mới đất nước, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Lúc sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định “Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ, giải thích cho dân chúng hiểu và thi hành. Đồng thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt chính sách cho đúng”. Yên Sơn là huyện miền núi thuộc tỉnh Tuyên Quang, có xuất phát điểm kinh tế - xã hội thấp, còn nhiều khó khăn. Chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã có vai trò quan trọng, quyết định sự phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa ở địa phương. Đảng, Nhà nước luôn quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã thông qua việc ban hành nhiều chủ trương, các văn bản quy phạm pháp luật nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Công tác bầu cử, tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, bồi đưỡng, khen thưởng, kỷ luật, phân cấp quản lý cán bộ, công chức và chính sách thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao về công tác tại địa bàn xã... đã được thực hiện một cách công khai, minh bạch, theo đúng quy định. Đến nay, chất lượng đội ngũ cán bộ công chức xã trên địa huyện ngày càng được nâng lên, có bước phát triển về năng lực và phương pháp công tác, cơ bản đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ, góp phần quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Bên cạnh những kết quả đạt được việc phát triển đội ngũ cán bộ, công chức tại địa phương vẫn còn tồn tại không ít khó khăn, hạn chế như: Việc đánh giá năng lực cán bộ, công chức còn thiếu tính khách quan và khoa học, chưa phân tích được điểm mạnh, điểm yếu; công tác đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, chất lượng nguồn nhân lực còn hạn chế,… điều này làm mất động lực cạnh tranh lành mạnh của đội ngũ cán bộ, công chức và sự phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện. Điều đó đòi hỏi phải có những nghiên cứu nhằm xây dựng cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp thiết thực và hiệu quả nhằm phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
2 Trong thực tế có rất ít các nghiên cứu về phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Để góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho việc đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian tới, vấn đề “Phát triển đội ngũ c n bộ, công chức cấp xã của huyện Y n S n, tỉnh Tuyên Quang” đã được lựa chọn làm đề án nghiên cứu trong khuôn khổ chương trình đào tạo trình độ thạc sĩ ứng dụng của Trường Đại học Thương mại. 2. M c tiêu và nhiệm v nghi n cứu 2.1. ục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu, làm rõ một số vấn đề về phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. 2.2. hiệ vụ nghiên cứu + Hệ thống hóa một số cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý về phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. + Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong những năm gần đây. + Đề xuất một số giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong thời gian tới. 3. Đối tư ng và ph m vi nghi n cứu Đối tư ng nghiên cứu: Những vấn đề lý luận, pháp lý và thực trạng về phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Ph m vi nghiên cứu + Phạm vi nghiên cứu về thời gian: Dữ liệu sử dụng trong nghiên cứu đề án được thu thập phản ánh khách thể nghiên cứu trong giai đoạn 2019 -2023; giải pháp đề xuất đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. + Phạm vi nghiên cứu về nội dung: Đề án nghiên cứu theo tiếp cận chuyên ngành Quản lý kinh tế, nghiên cứu các nội dung phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang về phương diện số lượng và chất lượng, trong đó chú trọng nghiên cứu phương diện chất lượng; đồng thời đề án cũng chú trọng nghiên cứu làm rõ một số yếu tố cơ bản có ảnh hưởng trực diện
3 đến sự hình thành và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. + Phạm vi nghiên cứu về không gian: Đề án nghiên cứu sự phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. 4. Phư ng ph p nghi n cứu 4.1. Phương pháp thu thập dữ liệu + Dữ liệu thứ cấp: đề án chủ yếu sử dụng các nguồn dữ liệu thứ cấp trong nghiên cứu, làm rõ một số vấn đề về phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang, trong đó chủ yếu là các dữ liệu được thu thập từ các bài báo khoa học, đề tài nghiên cứu khoa học các cấp, sách tham khảo, giáo trình; văn bản pháp lý, báo cáo do các cơ quan liên quan đã ban hành về các vấn đề liên quan đến đội ngũ cán bộ, công chức nói chung, đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang nói riêng trong những năm gần đây, v.v… + Dữ liệu sơ cấp: để có thêm dữ liệu phục vụ nghiên cứu, đánh giá, đề án thu thập dữ liệu sơ cấp thông qua phỏng vấn với việc sử dụng công cụ là bảng câu hỏi được thiết kế với mục đích thu thập được dữ liệu nhằm làm rõ một số vấn đề về phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang (Xem phụ lục 1). Đề án đã tiến hành phỏng vấn 15 người (Trong đó có 5 người là cán bộ cấp huyện trực tiếp tham gia công tác lãnh đạo, chỉ đạo và quản lý phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn; 5 người là cán bộ cấp xã giữ chức vụ Bí thư Đảng ủy hoặc Chủ tịch hoặc Phó chủ tịch xã của các xã được lựa chọn ngẫu nhiên theo trật tự trong danh sách của huyện với khoảng cách 5 đơn vị (Theo Bảng 2.1); tương tự, 5 người là công chức cấp xã của 5 xã khác nhau theo danh sách các xã đã chọn để phỏng vấn đối tượng là Bí thư Đảng ủy hoặc Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch xã). 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề án - Về mặt lý luận: Đề án khái quát một cách có hệ thống cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn. - Về mặt thực tiễn:
4 Dựa trên cơ sở đánh giá đúng thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang, đề án chỉ rõ những ưu điểm và hạn chế trong thực hiện phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Từ đó đề xuất phương hướng và giải pháp phù hợp, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện trong thời gian tới. - Đề án có thể dùng làm tài liệu tham khảo để nghiên cứu, học tập cũng như giúp người đọc có thể hiểu thêm về những vấn đề lý luận, thực tiễn thực hiện phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Đồng thời cũng có thể là nguồn tài liệu giúp nhà quản lý đưa ra những chính sách đúng đắn và hiệu quả trong quá trình thực hiện đối với công tác phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. 6. ết cấu của đề n Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, đề án được kết cấu thành 3 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Một số vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang Chương 3: Giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đến năm 2025, tầm nhìn năm 2030
5 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, CÔNG CHỨC CẤP XÃ 1.1. Đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã và vai trò của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã 1.1.1. Khái niệm Cán bộ, công chức là những thuật ngữ cơ bản của chế độ công vụ, thường xuyên xuất hiện trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Thuật ngữ “cán bộ” thường được sử dụng từ khá lâu tại các nước xã hội chủ nghĩa và bao hàm phạm vi rộng những người làm trong khu vực nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội. Thuật ngữ “công chức”, mang nghĩa khái quát những người được tuyển dụng, nhận một nhiệm vụ nhất định, do Nhà nước trả lương và có nghĩa vụ phục vụ nhân dân, phục vụ Nhà nước. Tuy nhiên phạm vi xác định công chức ở mỗi quốc gia lại có một quan điểm riêng phụ thuộc và thể chế chính trị, tổ chức bộ máy nhà nước. Ở nước ta, khái niệm "cán bộ", "công chức" có từ lâu. Nhưng chỉ đến năm 1950, sau 05 năm đất nước ta giành độc lập thì khái niệm đó mới xuất hiện trong văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước. Văn bản đầu tiên là Sắc lệnh số 76/SL ngày 20/5/1950 của Chủ tịch Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa quy định quy chế công chức Việt Nam. Điều 1 của Sắc lệnh ghi: "Những công dân Việt Nam được chính quyền nhân dân tuyển để giữ một chức vụ thường xuyên trong cơ quan Chính phủ, ở trong nước hay ở nước ngoài đều là công chức theo quy chế này, trừ trường hợp riêng biệt do Chính phủ quy định". Đề án sử dụng khái niệm cán bộ, công chức cấp xã được quy định tại Khoản 3, Điều 4, Luật Cán bộ, công chức (Luật số 22/2008/QH12, được ban hành ngày 13 tháng 11 năm 2008), theo đó: “Cán bộ xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã) là công dân Việt Nam, được bầu cử giữ chức vụ theo nhiệm kỳ trong Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Bí thư, Phó Bí thư Đảng ủy, người đứng đầu tổ chức chính trị - xã hội; công chức cấp xã là công dân Việt Nam được tuyển dụng giữ một chức danh chuyên môn, nghiệp vụ thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước”. Khoản 2, Điều 61, Luật số 22/2008/QH12 xác định rõ “Cán bộ cấp xã có các chức vụ sau đây: a) Bí thư, Phó Bí thư Đảng uỷ; b) Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân; c) Chủ tịch, Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân; d) Chủ tịch Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; đ)
6 Bí thư Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh; e) Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam; g) Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam (áp dụng đối với xã, phường, thị trấn có hoạt động nông, lâm, ngư, diêm nghiệp và có tổ chức Hội Nông dân Việt Nam); h) Chủ tịch Hội Cựu chiến binh Việt Nam”. Khoản 2, Điều 61, Luật số 22/2008/QH12 xác định rõ: “Công chức cấp xã có các chức danh sau đây: a) Trưởng Công an; b) Chỉ huy trưởng Quân sự; c) Văn phòng - thống kê; d) Địa chính - xây dựng - đô thị và môi trường (đối với phường, thị trấn) hoặc địa chính - nông nghiệp - xây dựng và môi trường (đối với xã); đ) Tài chính - kế toán; e) Tư pháp - hộ tịch; g) Văn hóa - xã hội”. 1.1.2. Đặc điểm của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã Công chức nói chung và công chức cấp xã được hình thành, phát triển gắn liền với quá trình cách mạng Việt Nam qua các thời kỳ khác nhau. Cán bộ công chức cấp xã là một bộ phận của đội ngũ cán bộ công chức nên cũng được hình thành từ việc bầu cử và tuyển dụng và có những đặc điểm cơ bản giống với đội ngũ cán bộ công chức khác, cụ thể là: - Công chức là nhân tố hàng đầu của tổ chức bộ máy nhà nước của nền hành chính và là nhân tố “động nhất” của tổ chức. Họ là người lập ra tổ chức và quản lý điều hành bộ máy, song đến lượt mình và ràng buộc của tổ chức. Người cán bộ, công chức chỉ được hành động theo nguyên tắc và khuôn khổ nhất định, nhất là trong Nhà nước pháp quyền thì công chức chỉ được phép làm những việc do pháp luật quy định. Do đó, cán bộ, công chức chỉ có sức mạnh khi gắn với tổ chức và nhân dân, nếu tách khỏi tổ chức thì sức mạnh quyền lực và hiệu lực thực thi công vụ của cán bộ, công chức không còn nữa. - Công chức khác với lực lượng lao động khác ở chỗ công chức mang tính Đảng, tính giai cấp rõ rệt và sản phẩm của họ là các quyết định quản lý, các chính sách,… - Công chức là những người được hưởng lương từ ngân sách nhà nước. - Công chức là những người được trao quyền lực để thực thi công vụ. Trong nhà nước pháp quyền, công chức và đội ngũ cán bộ công chức là lực lượng lao động nòng cốt có nòng cốt có vai trò cực kỳ quan trọng trong tổ chức quản lý công việc mà nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân. Nhiệm vụ trực tiếp của họ là thực thi công vụ, thực thi pháp luật, thực thi quyền lực nhà nước.
7 Đồng thời chính họ đóng vai trò tham mưu, xây dựng hệ thống pháp luật từng bước hoàn chảnh làm công cụ quản lý xã hội bằng pháp luật và chủ yếu bằng pháp luật trong nhà nước pháp quyền. - Công chức chịu sự kiểm tra, giám sát của nhân dân, có thể bị nhân dân trực tiếp hoặc gián tiếp bãi miễn nếu không đáp ứng được yêu cầu mà nhà nước đạt ra. Bên cạnh những đặc điểm chung giống như các cán bộ công chức khác, do đặc thù hoạt động của đội ngũ công chức cấp xã là trực tiếp làm việc với nhân dân, trực tiếp thi hành các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước trong thực tiễn đời sống xã hội nên đội ngũ công chức cấp xã cũng có những đặc thù riêng , đố là: Hầu hết đội ngũ công chức cấp xã, thị trấn đều là người địa phương, sinh sống tại địa phương, có quan hệ dòng tộc và gắn bó với dân làng. Công chức cấp xã xuất phát từ cơ sở, họ vừa trực tiếp tham gia lao động sản xuất, vừa là người đại diện cho nhân dân thực hiện chức năng quản ký nhà nước. - Tính ổn định, liên tục công tác của công chức cấp xã không giống như công chức cấp huyện trở lên đến trung ương. Cán bộ chủ chốt được bầu cử ở cấp xã như tổ chức Đảng, đoàn thể, hội đồng nhân dân hết nhiệm kỳ nếu không trúng cử không giống như cán bộ công chức khác. Cũng chính vì thế, khi được bầu cử giữ chức danh chủ chốt theo nhiệm kỳ, số cán bộ này được xác định là cán bộ chuyên trách và được hưởng lương như công chức, khi hết nhiệm kỳ thôi không đảm nhận chức danh chủ chốt, số cán bộ đã qua đào tạo, có chuyên môn nghiệp vụ, uy tín và kinh nghiệm được bố trí và các vị trí khác, được chuyển theo chế độ công chức, số còn lại do không đủ tiêu chuẩn đương nhiên thôi không là cán bộ chuyên trách và không còn được hưởng chế độ như công chức nữa. - Hoạt động công vụ của công chức cấp xã là một hoạt động đa dạng, phức tạp và đòi hỏi phải thực hiện thường xuyên, chuyên nghiệp đo đó trong đội ngũ cán bộ cần có một bộ phận cần phải chuyên sâu, chuyên nghiệp cần có trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Tuy nhiên, trong thực tế hiện nay, phần lớn cán bộ công chức cấp xã có tính chuyên môn hóa thấp, kiêm nhiệm nhiều. - Cán bộ công chức cấp xã hiện nay rất đông tuy nhiên về chất lượng còn yếu, độ tuổi tương đối cao. Hơn nữa, hiện nay trình độ chuyên môn, năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ chính quyền cơ sở chưa đồng đều, mặt bằng chung còn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý nhà nước ở chính quyền cơ sở. Đây là một
8 trong những nguyên nhân dẫn đến hiệu quả công việc của đội ngũ cán bộ công chức cấp xã còn thấp. 1.1.3. Vai trò của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã Đội ngũ cán bộ, công chức là một bộ phận của nguồn nhân lực khu vực công - yếu tố cấu thành quan trọng của nguồn nhân lực xã hội mà những đóng góp của họ luôn có vai trò đặc biệt to lớn trong toàn bộ thành tựu phát triển chung về kinh tế - xã hội của quốc gia và địa phương. Khẳng định vai trò của đội ngũ này trong toàn bộ sự nghiệp cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”. Quan điểm này tiếp tục được nhấn mạnh trong Nghị quyết Hội nghị lần thứ 3 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII: Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước và chế độ, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng. Vai trò to lớn đó của đội ngũ cán bộ, công chức đối với sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước và địa phương được thể hiện thông qua nhiều khía cạnh và mối quan hệ khác nhau: Thứ nhất, hoạt động của đội ngũ cán bộ, công chức góp phần tạo ra định hướng phát triển, dẫn dắt các quá trình xã hội và hành vi, hoạt động của công dân, tổ chức. Kết quả sự thể hiện ý chí của các nhà lãnh đạo, quản lý hay nói cách khác là những quyết định lãnh đạo, quản lý được ban hành bởi các cơ quan Đảng, Nhà nước, chính quyền địa phương các cấp, các cá nhân có thẩm quyền và thậm chí ngay bên trong mỗi tổ chức thuộc khu vực công đều có sự đóng góp rất lớn của đội ngũ công chức, chí ít là với vai trò là đội ngũ tham mưu trong hoạch định các chính sách và ban hành các quyết định lãnh đạo, quản lý. Do đó, những chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và quyết định của chính quyền địa phương có phản ánh đúng đòi hỏi khách quan của thực tiễn quản lý và đời sống xã hội hay không là phụ thuộc rất lớn ở chất lượng hoạt động của đội ngũ công chức ở từng vị trí khác nhau trong nền công vụ. Thứ hai, hoạt động của cán bộ, công chức góp phần thúc đẩy nhanh quá trình hiện thực hóa các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội quốc gia và địa phương. Hoạt động của cán bộ, công chức diễn ra trên nhiều phạm vi, lĩnh vực khác nhau gắn liền chức chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan, tổ chức thuộc khu vực công, bắt đầu từ hoạt động mang tính lãnh đạo, định hướng của Đảng, sự quản lý của các cơ quan
9 nhà nước, phản biện của các tổ chức chính trị - xã hội cho đến hoạt động cung cấp các dịch vụ công thiết yếu cho xã hội của các đơn vị sự nghiệp công lập. Tất cả đều tạo ra những khía cạnh tác động khác nhau đến đời sống xã hội. Đặc biệt trong lĩnh lực quản lý nhà nước mà trực tiếp là hoạt động quản lý hành chính nhà nước, công chức chính là lực lượng chính yếu, nòng cốt trong xây dựng các chương trình, kế hoạch và tổ chức thực thi nhằm hiện thực hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các quyết định của cơ quan nhà nước cấp trên, cơ quan quyền lực cùng cấp và ngay chính những quyết định do cơ quan hành chính nhà nước ban hành; đây cũng là lực lượng thường xuyên tiếp nhận yêu cầu, kiến nghị, thực hiện các giao dịch, thủ tục hành chính và giải quyết công việc hàng ngày cho tổ chức, công dân. Nếu công chức am hiểu pháp luật, thuần thục quy trình nghiệp vụ, có trình độ năng lực và phẩm chất tốt thì những quyền, lợi ích chính đáng cũng như những nhu cầu bức thiết của người dân và xã hội sẽ nhanh chóng được giải quyết, kinh tế - xã hội địa phương, đất nước phát triển, đời sống người dân được cải thiện, nâng lên. Thứ ba, chất lượng hoạt động của công chức quyết định đến hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và hiệu quả việc sử dụng các nguồn lực của địa phương. Cơ quan nhà nước là tổ chức công quyền đại diện cho cho toàn xã hội khai thác và sử dụng các nguồn lực của quốc gia, địa phương cho các mục tiêu khác nhau của từng thời kỳ phát triển, đồng thời là chủ thể trực tiếp thực hiện sự tác động mang tính chất toàn diện, bao trùm trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Tuy nhiên, các cơ quan nhà nước này lại được vận hành thông qua những con người cụ thể là đội ngũ cán bộ, công chức của Nhà nước. Do đó, khi công chức hoạt động có hiệu quả là chính là động lực trực tiếp làm cho hoạt động của các cơ quan nhà nước được tăng cường về tính hiệu lực, hiệu quả, đồng nghĩa với việc các nguồn lực của quốc gia, địa phương sẽ được khai thác hợp lý, tiết kiệm cho các mục tiêu phát triển. Thứ tư, trong mối quan hệ với dân, hoạt động của cán bộ, công chức sẽ góp phần tạo lập và tăng cường mối quan hệ giữa dân với Đảng, Nhà nước. Cán bộ, công chức là đại diện, bộ mặt của Đảng, Nhà nước. Trong quan hệ giải quyết công việc liên quan với cơ quan, tổ chức, công dân, chất lượng hoạt động cũng như từng thái độ, hành vi của cán bộ, công chức đều trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng đến cách nhìn và đánh giá của người dân đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và quản lý, phục vụ của Nhà nước, nhất là giai đoạn tăng cường phát huy dân chủ như hiện nay.
10 Chính vì vậy, niềm tin và mối quan hệ giữa dân với Đảng, Nhà nước có được củng cố, thắt chặt hay không là phụ thuộc rất lớn ở đội ngũ cán bộ, công chức. 1.2. Phát triển đội ngũ c n bộ, công chức cấp xã 1.2.1. Khái niệm Theo quan điểm triết học, phát triển là quá trình vận động từ thấp đến cao, từ chưa tốt đến tốt hơn về mọi mặt. Quá trình vận động này có thể diễn ra vừa dần dần, vừa nhảy vọt để ra đời của cái mới thay thế cho những cái cũ. Nó bao hàm sự thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất, diễn ra theo đường xoắn ốc, lặp đi lặp lại nhưng ở mức độ cao hơn. Trên cơ sở khái niệm đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã được xác định ở trên, Đề án sử dụng khái niệm phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã theo nghĩa là sự tăng lên về quy mô, hợp lý về cơ cấu và nâng cao về chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã đáp ứng được yêu cầu của các bên liên quan cũng như yêu cầu thực hiện nhiệm vụ của cán bộ, công chức cấp xã. 1.2.2. Nội dung phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã Tùy theo cách tiếp cận, có thể có nhiều nội dung phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã khác nhau, đề án nghiên cứu một số nội dung cơ bản là: Phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã về phương diện số lượng, hợp lý về cơ cấu và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã về mặt chất lượng. 1.2.2.1. Phát triển về phương diện số lượng và hợp lý về cơ cấu cán bộ, công chức cấp xã Phát triển số lượng cán bộ, công chức cấp xã là sự vận động theo hướng số lượng cán bộ, công chức cấp xã đáp ứng yêu cầu của các quy định hiện hành của Nhà nước đồng thời đáp ứng yêu cầu quy mô nhiệm vụ mà một đơn vị hành chính như cấp xã phải hoàn thành trong một bối cảnh nhất định. Điều 6, Nghị định 33/2023/NĐ-CP quy định số lượng cán bộ, công chức cấp xã như sau: “(1) Số lượng cán bộ, công chức cấp xã được tính theo loại đơn vị hành chính cấp xã, cụ thể như sau: a) Đối với phường: Loại I là 23 người; loại II là 21 người; loại III là 19 người; b) Đối với xã, thị trấn: Loại I là 22 người; loại II là 20 người; loại III là 18 người; (2) Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ số lượng đơn vị hành chính cấp xã có quy mô dân số, diện tích tự nhiên lớn hơn so với tiêu chuẩn quy định tại Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị
11 hành chính và phân loại đơn vị hành chính để tính số lượng công chức ở cấp xã tăng thêm”. 1.2.2.2. Phát triển về phương diện chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã Phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã về phương diện chất lượng là sự vận động của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã theo hướng đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn theo quy định hiện hành của Nhà nước đồng thời đáp ứng yêu cầu về năng suất, chất lượng thực hiện nhiệm vụ mà một đơn vị hành chính như cấp xã phải hoàn thành trong một bối cảnh nhất định. Điều 7, Nghị định 33/2023/NĐ-CP quy định tiêu chuẩn chung của cán bộ, công chức cấp xã, bao gồm: (1) Tiêu chuẩn chung đối với cán bộ, công chức cấp xã thực hiện theo quy định hiện hành của pháp luật về cán bộ, công chức, điều lệ tổ chức và quy định của Đảng, của tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương; (2) Đối với công chức là Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Quân sự cấp xã, ngoài các tiêu chuẩn quy định tại khoản 1 Điều này còn phải có khả năng phối hợp với các đơn vị quân đội nhân dân, công an nhân dân và lực lượng khác trên địa bàn tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thực hiện nhiệm vụ phòng thủ dân sự; giữ gìn an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ Đảng, chính quyền, tài sản của Nhà nước và bảo vệ tính mạng, tài sản của Nhân dân. Tiêu chuẩn cụ thể được quy định chi tiết đối với từng chức vụ cán bộ cũng như công chức cấp xã, quy định về tiêu chuẩn cụ thể đối với từng chức vụ cán bộ cấp xã, vị trí việc làm của công chức cấp xã có thể bao gồm các tiêu chuẩn về: độ tuổi; trình độ học vấn; chuyên môn, nghiệp vụ; trình độ lý luận chính trị; quản lý nhà nước; … 1.2.3. Đánh giá sự phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã Đánh giá sự phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã có ý nghĩa rất quan trọng nhằm nhận diện tình trạng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã trong mối quan hệ với việc đáp ứng các quy định pháp lý và đặc biệt là đáp ứng yêu cầu trong thực hiện các nhiệm vụ chính trị của địa phương để từ đó tìm ra nguyên nhân, đề xuất giải pháp nhằm phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã theo mục tiêu đề ra trong từng bối cảnh cụ thể. Để đánh giá sự phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã cần phải dựa vào các tiêu chí nhất định, Đề án đánh giá sự phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã theo 2 nhóm tiêu chí: (1) Đánh giá mức độ đáp ứng của đội