Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:68

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án" Quản lý chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại UBND thành phố Tuyên Quang giai đoạn 2021 – 2023; Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại UBND thành phố Tuyên Quang cho giai đoạn kế tiếp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ------------------------- VƯƠNG THÙY LINH QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ------------------------- VƯƠNG THÙY LINH QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HÀ VĂN SỰ HÀ NỘI, NĂM 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các kết quả nêu trong đề tài chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu trong đề tài là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, được trích dẫn đúng theo quy định. Tôi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của đề tài này. CAO HỌC VIÊN Vương Thuỳ Linh
ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian nghiên cứu và học tập tại trường Đại học Thương Mại, dưới sự hướng dẫn tận tình của các thầy cô, tôi đã nghiên cứu và tiếp thu được nhiều kiến thức bổ ích, nâng cao trình độ năng lực của bản thân để vận dụng vào công việc hiện tại. Đề tài này là kết quả trong quá trình công tác và học tập, nghiên cứu trong những năm học vừa qua. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS,TS. Hà Văn Sự với tư cách là người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ và có ý kiến đóng góp sâu sắc, giá trị với đề tài này. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Khoa đào tạo sau Đại học, Trường Đại học Thương Mại đã tham gia giảng dạy, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố Tuyên Quang đã tạo điều kiện cho cao học viên tiếp cận nguồn thông tin để phục vụ cho nghiên cứu thực hiện đề án. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn các đồng nghiệp, gia đình, bạn bè, đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện và đóng góp ý kiến, nhận xét, đánh giá trong quá trình học tập và hoàn thành đề tài này. Tuyên Quang, tháng 6 năm 2024 Cao học viên Vương Thuỳ Linh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................... vi DANH MỤC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ................................................. vii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN ........................................................................... viii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Lý do lựa chọn đề án .............................................................................................1 2. Mục tiêu thực hiện đề án ......................................................................................2 3. Nhiệm vụ của đề án ...............................................................................................2 4. Đối tượng và phạm vi của đề án ..........................................................................2 5. Quy trình và phương pháp thực hiện đề án .......................................................2 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................................4 PHẦN 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN ..........................................................................5 1.1. BẢN CHẤT, PHÂN LOẠI VÀ VAI TRÒ CỦA QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN ..........................................................................5 1.1.1.Khái quát, đặc điểm của ngân sách nhà nước ...............................................5 1.1.2. Bản chất của quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện...............................6 1.1.3. Phân loại chi ngân sách nhà nước cấp huyện ..................................................7 1.1.4. Vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ..................................8 1.2. YÊU CẦU, NỘI DUNG, TRÁCH NHIỆM CỦA CÁC ĐƠN VỊ TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN..............9 1.2.1. Yêu cầu quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ....................................9 1.2.2. Nội dung cơ bản của quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ............10 1.2.3 Trách nhiệm của các đơn vị trong công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ........................................................................................................12 1.3. KINH NGHIỆM VÀ BÀI HỌC THỰC TIỄN CỦA MỘT SỐ ĐỊA PHƯƠNG VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN.......................................14 1.3.1. Kinh nghiệm và bài học thực tiễn của huyện Bảo Thắng tỉnh Lào Cai .......14 1.3.2. Kinh nghiệm và bài học thực tiễn của huyện Phú Tân tỉnh Cà Mau .......15
iv 1.3.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho thành phố Tuyên Quang về quản lý chi ngân sách Nhà nước ................................................................................................17 PHẦN 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG ...........................................................................20 2.1. KHÁI QUÁT NHU CẦU VÀ TÌNH HÌNH CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG .....................................................20 2.1.1. Khái quát về đặc điểm tự nhiên và kinh tế - xã hội của thành phố Tuyên Quang .......................................................................................................................20 2.1.2. Tổng quan về nhu cầu chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang........22 2.1.3. Thực trạng chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang ................23 2.2. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG ..................................................................23 2.2.1. Thực trạng chính sách quản lý chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang ...........................................................................................................23 2.2.2. Quản lý lập dự toán chi ................................................................................25 2.2.3. Quản lý chấp hành dự toán chi ....................................................................30 2.2.4. Quản lý quyết toán chi ngân sách nhà nước ...............................................34 2.2.5 Thực trạng kiểm tra, giám sát chi ngân sách ..............................................38 2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG ..................................................................40 2.3.1. Những kết quả đạt được ...............................................................................40 2.3.2. Tồn tại và nguyên nhân ................................................................................42 PHẦN 3: GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG ĐẾN NĂM 2025 VÀ NHỮNG NĂM TIẾP THEO ...........................................................................48 3.1. BỐI CẢNH VÀ PHƯƠNG HƯỚNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG ĐẾN NĂM 2025 VÀ NHỮNG NĂM TIẾP THEO ..................................................................................................48 3.1.1. Bối cảnh quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang đến năm 2025 và những năm tiếp theo .....................................................48 3.1.2. Mục tiêu và phương hướng hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang đến năm 2025 và những năm tiếp theo ...............49
v 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG ĐẾN NĂM 2025 VÀ NHỮNG NĂM TIẾP THEO ............................................................................................................50 3.2.1. Nâng cao chất lượng công tác lập kế hoạch dự toán chi ngân sách nhà nước ..........................................................................................................................50 3.2.2. Hoàn thiện công tác phân bổ, chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước .50 3.2.3. Hoàn thiện công tác quyết toán chi ngân sách nhà nước ..........................51 3.2.4. Hoàn thiện công tác kiểm tra, giám sát chi ngân sách nhà nước .............51 3.2.5. Các giải pháp khác ........................................................................................51 3.2.6 Điều kiện thực hiện các giải pháp quản lý chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang đến năm 2025 và những năm tiếp theo ......................52 KẾT LUẬN ..............................................................................................................55 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................1
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Viết tắt Nguyên nghĩa 1 CNKD Cá nhân kinh doanh 2 ĐTXD Đầu tư xây dựng 3 GPMB Giải phóng mặt bằng 4 HĐND Hội đồng nhân dân 5 KBNN Kho bạc nhà nước 6 KT - XH Kinh tế - Xã hội 7 KH&CN Khoa học và Công nghệ 8 NS Ngân sách 9 NSĐP Ngân sách địa phương 10 NSNN Ngân sách Nhà nước 11 NSTW Ngân sách trung ương 12 QLNN Quản lý nhà nước 13 TW Trung ương 14 UBND Ủy ban nhân dân 15 SNCL Sự nghiệp công lập
vii DANH MỤC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Sơ đồ 1: Hệ thống NSNN hiện hành của Việt Nam ....................................................7 Sơ đồ 2: Chi phí đầu tư phát triển ở thành phố Tuyên Quang ..................................26 Bảng 2.1. Bảng tổng hợp dự toán chi ngân sách thường xuyên từ ngân sách thành phố Tuyên Quang ......................................................................................................29 Bảng 2.2. Tổng hợp thực hiện chi ngân sách từ thành phố Tuyên Quang theo lĩnh vực .............................................................................................................................32 Bảng 2.3. Tổng hợp chấp hành thực hiện dự toán ngân sách 2021 – 2023 ..............33 Bảng 2.4. Bảng quyết toán chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2021-2023 ...............36 Bảng 2.5. Hình thức, chủ thể và đối tượng kiểm tra chi NSNN ...............................38 Bảng 2.6. Số liệu kết quả thanh tra chi tài chính qua các năm 2021-2023 ...............40
viii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN Đề án được thực hiện trên địa bàn thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang, mục đích của đề án là Quản lý chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang từ nay đến năm 2025 và những năm tiếp theo. Đề án đã góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận quản lý ngân sách nhà nước, cụ thể làm rõ: Khái niệm, mục tiêu, nguyên tắc, chủ thể và đối tượng cùng các nội dung quản lý ngân sách nhà nước. Đồng thời nghiên cứu các công cụ áp dụng trong quản lý nhà nước trong tình hình cụ thể hiện nay. Quản lý chi ngân sách theo kết quả đầu ra giao quyền chủ động nhiều hơn cho những người đứng đầu các đơn vị, tổ chức trong thực hiện nhiệm vụ và tự chịu trách nhiệm, với kết quả đạt được tương ứng các khoản chi từ NSNN. Để làm được điều này, kết quả đạt được của từng nhiệm vụ phải được xác định cụ thể từ trước khi bắt đầu thực hiện, trên cơ sở đó các cơ quan có thẩm quyền theo dõi, giám sát toàn bộ quá trình triển khai, đảm bảo kết quả đạt được phải tương ứng với mỗi khoản mục chi. Hình thành các cơ chế phù hợp để nâng cao tính định hướng của NSNN trong việc thu hút các nguồn lực đầu tư ngoài nhà nước để phát triển các lĩnh vực sự nghiệp công, nhất là sự nghiệp giáo dục đào tạo, y tế, KH&CN và văn hóa xã hội. Khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, nhà đầu tư triển khai các dự án đầu tư hạ tầng giao thông, thương mại dịch vụ, du lịch, hạ tầng khu công nghiệp. Tăng cường công tác xúc tiến đầu tư, đổi mới trong phương thức đầu tư với hình thức đầu tư hợp tác công - tư (PPP); chủ động vào cuộc tháo gỡ khó khăn và đồng hành cùng doanh nghiệp. Song song với đó là thực hiện cơ cấu lại đầu tư, đẩy nhanh GPMB, tập trung vốn cho các dự án động lực, có sức lan tỏa lớn.
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề án Ngân sách nhà nước có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh và đối ngoại của đất nước. Vai trò của ngân sách nhà nước luôn gắn liền với vai trò của nhà nước theo từng giai đoạn lịch sử nhất định. Trong nền kinh tế thị trường, ngân sách nhà nước đảm nhận vai trò quản lý vĩ mô đối với toàn bộ hoạt động của nền kinh tế - xã hội. Thực hiện tốt nhiệm vụ chi thường xuyên còn có ý nghĩa quan trọng trong việc phân phối và sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính. Chi thường xuyên hiệu quả và tiết kiệm sẽ tăng tích lũy vốn NSNN, thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Việc quản lý, chi nguồn tài chính ở các cơ quan đơn vị có liên quan trực tiếp đến hiệu quả kinh tế xã hội, cũng như đến quản lý, điều hành của Nhà nước trong lĩnh vực hành chính sự nghiệp. Để đạt được những mục tiêu đề ra, công tác quản lý tài chính tại đơn vị được thực hiện theo các yếu tố cơ bản, đó là công tác lập dự toán thu, chi ngân sách nhà nước trong phạm vi được cấp có thẩm quyền giao hàng năm; việc chấp hành dự toán thu, chi tài chính hàng năm theo chế độ, chính sách của Nhà nước; và quyết toán thu, chi ngân sách nhà nước. Những năm qua, thực hiện chương trình tổng thể về cải cách hành chính nhà nước, quản lý ngân sách nhà nước đã có những bước cải cách, đổi mới và đạt được một số thành tựu đáng kể, đảm bảo đáp ứng các nhiệm vụ đặt ra. Thành phố Tuyên Quang là một trong bảy đơn vị hành chính cấp huyện thuộc tỉnh Tuyên Quang, là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá - xã hội của tỉnh Tuyên Quang. Trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo của cấp uỷ, điều hành của chính quyền các cấp, sự đồng thuận, nỗ lực của các tầng lớp nhân dân, thành phố Tuyên Quang đạt nhiều thành tựu quan trọng trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế - xã hội, quốc phòng. Để đạt được kết quả đó, phải kể đến kết quả của việc quản lý, kiểm soát chặt chẽ các khoản chi ngân sách nhà nước, bảo đảm đúng dự toán được giao và Luật Ngân sách nhà nước. Hằng năm chi NSĐP đã đảm bảo hoàn thành các mục tiêu đề ra, xây dựng phương án điều hành ngân sách theo đúng quy định của Luật NSNN và các hướng dẫn của Trung ương, cân đối ngân sách địa phương giai đoạn 2018- 2022 được đảm bảo và hoàn thành các nhiệm vụ chính trị của địa phương. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, vẫn còn một số bất cập, hạn chế trong công tác quản lý chi NSNN bởi những nguyên nhân chủ quan và khách quan thể hiện trong các bước phân bổ dự toán, lập dự toán; quản lý, chi dự toán; thanh toán, quyết toán NSNN và trong công tác kiểm tra, thanh tra về các nội dung chi NSNN.
2 Xuất phát từ nghiên cứu lý luận về quản lý chi NSNN và thực tiễn công tác quản lý chi NSNN của UBND thành phố Tuyên Quang, bản thân là một chuyên viên công tác tại Phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố Tuyên Quang, tôi chọn đề tài “Quản lý chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang” làm đề án tốt nghiệp thạc sỹ của mình. Mong rằng đề tài sẽ góp phần hoàn thiện, nâng cao chất lượng trong quản lý chi ngân sách nhà nước tại UBND thành phố Tuyên Quang nói riêng và ở các Sở, Ngành trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang nói chung. 2. Mục tiêu thực hiện đề án Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện, nâng cao chất lượng trong quản lý chi NSNN của UBND thành phố Tuyên Quang giai đoạn từ nay đến năm 2025 và các năm tiếp theo. 3. Nhiệm vụ của đề án - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện. - Đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại UBND thành phố Tuyên Quang giai đoạn 2021 – 2023. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại UBND thành phố Tuyên Quang cho giai đoạn kế tiếp. 4. Đối tượng và phạm vi của đề án 4.1. Đối tượng của đề án Những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước tại UBND thành phố Tuyên Quang. 4.2. Phạm vi của đề án - Về nội dung: Đề án nghiên cứu quản lý chi ngân sách nhà nước tiếp cận theo quy trình gồm: Lập kế hoạch; giao kế hoạch; tổ chức chấp hành và quyết toán chi ngân sách nhà nước; kiểm tra, giám sát. - Về không gian: Quản lý chi ngân sách nhà nước tại UBND thành phố Tuyên Quang. - Về thời gian: Các tài liệu dữ liệu thực trạng thu thập trong giai đoạn 2021 – 2023; đề xuất các giải pháp đến năm 2025 tầm nhìn 2030. 5. Quy trình và phương pháp thực hiện đề án 5.1. Quy trình thực hiện đề án Đề án dự kiến thực hiện nghiên cứu qua các bước cụ thể như sau: Bước 1: Nghiên cứu tài liệu để xây dựng khung lý thuyết về quản lý chi ngân
3 sách nhà nước trên địa bàn thành phố Tuyên Quang. Phương pháp nghiên cứu là phương pháp mô hình hóa, phân tích hệ thống. Bước 2: Thu thập số liệu về quản lý nhà nước đối với việc quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Tuyên Quang giai đoạn 2021-2023. Các số liệu được thu thập từ các báo cáo, tài liệu, thông tin nội bộ của Phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố và UBND thành phố Tuyên Quang. Ở bước này, tác giả chi phương pháp thống kê tổng hợp. Bước 3: Phân tích thực trạng và đánh giá việc quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Tuyên Quang giai đoạn 2021-2023, xác định ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân. Phương pháp được chi bao gồm: Phương pháp so sánh, đối chiếu, phương pháp phân tích, thống kê. Bước 4: Trên cơ sở những hạn chế và nguyên nhân, đề án đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với việc quản lý chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang đến năm 2025 tầm nhìn 2030. Ở bước này tác giả sử dụng phương pháp dự báo phân tích, tổng hợp. 5.2. Phương pháp thực hiện đề án - Đề án thu thập, xử lí các thông tin, số liệu thứ cấp do tác giả thu thập từ các nguồn sau: + Thông tin từ các Luật, văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến quản lý chi NSNN. + Thu thập các văn bản, chính sách của nhà nước, các Bộ ngành. Các báo cáo tổng kết, số liệu thống kê của Bộ Kế hoạch đầu tư, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Tuyên Quang, Thành ủy Tuyên Quang, UBND thành phố Tuyên Quang. + Số liệu trên các báo cáo tài chính của các cơ quan, đơn vị trên địa bàn thành phố. + Cơ sở dữ liệu của các đơn vị. - Phương pháp tổng hợp và xử lý thông tin: Đề án sử dụng phương pháp thống kê để tổng hợp và hệ thống hóa tài liệu thu thập được theo các tiêu thức phù hợp với mục đích nghiên cứu. Số liệu thu thập được xử lý bằng chương trình Excel trên máy tính. Tính toán các chỉ tiêu và lập thành các bảng biểu. - Phương pháp phân tích: Phương pháp thống kê mô tả sẽ được sử dụng để phân tích thực trạng các vấn đề liên quan đến quản lý chi NSNN đối với các cơ quan, đơn vị. Chi phương pháp phân tích thống kê, so sánh, ý kiến của các chuyên gia để xử lý tài liệu thu thập. Phương pháp phân tích dữ liệu chuỗi thời gian để phân tích biến động, tăng trưởng quy mô, cơ cấu các khoản chi ngân sách nhà nước đối
4 với các đơn vị sự nghiệp công lập. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Về lý luận: Đề án góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện. - Về thực tiễn: Các giải pháp, các biện pháp thực hiện quản lý chi NSNN của thành phố Tuyên Quang đến năm 2025 và các năm tiếp theo. Đề án sẽ là nguồn tài liệu tham khảo đối với các cơ quan quản lý nhà nước về tài chính ngân sách và các đơn vị chi NSNN, góp phần vào việc hoàn thiện quản lý chi ngân sách của Chính quyền và nâng cao hiệu quả chi NSNN. 7. Dự kiến kết cấu của đề án Đề án tốt nghiệp ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, có kết cấu bao gồm 3 phần như sau: - Phần 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện. - Phần 2. Thực trạng quản lý nhà nước về chi ngân sách của thành phố Tuyên Quang. - Phần 3. Giải pháp và tổ chức thực hiện quản lý chi ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên Quang đến năm 2025 và những năm tiếp theo.
5 PHẦN 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN 1.1. BẢN CHẤT, PHÂN LOẠI VÀ VAI TRÒ CỦA QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN 1.1.1.Khái quát, đặc điểm của ngân sách nhà nước 1.1.1.1 Khái quát ngân sách nhà nước Ngân sách nhà nước là bộ phận chủ yếu của hệ thống tài chính quốc gia, ra đời và phát triển cũng với sự xuất hiện của nhà nước. Khi nhà nước ra đời, với tư cách là tổ chức quyền lực chính trị công, nhà nước thực hiện chức năng quản lý xã hội, nhằm mục địch duy trì và phát triển xã hội. Để thực hiện được các chức năng của mình, nhà nước phải có nguồn lực tài chính nhất định và nhà nước đã sử dụng quyền lực công đặc biệt, buộc các công dân phải đóng thuế, làm hình thành ngân sách nhà nước – nhằm đáp ứng cho nhu cầu chỉ tiêu và việc thực hiện các chức năng nhiệm vụ của nhà nước. Như vậy, ngân sách nhà nước với ý nghĩa là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của nhà nước – ra đời từ rất sớm nhưng thuật ngữ ngân sách nhà nước với tư cách là một khái niệm khoa học lại ra đời muộn hơn, khi nhà nước đã phát triển tới một mức độ nhất định và cần có sự phân biệt giữa tài chính công và tài chính tư trong lĩnh vực kinh tế cũng như khoa học pháp lý. Với tư cách là một khái niệm khoa học, ngân sách nhà nước, ở những góc độ tiếp cận khác nhau – cũng được quan niệm khác nhau. Dưới góc độ kinh tế, ngân sách nhà nước là một khái niệm thuộc phạm trù kinh tế, được hiểu là bản dự toán các khoản thu và chi tiền tệ của một quốc gia, được cơ quan có thẩm quyền của nhà nước quyết định để thực hiện trong một thời hạn nhất định, thường là một năm. Ở dưới góc độ pháp lý, tại Khoản 14 Điều 4 Luật Ngân sách nhà nước 2015 có định nghĩa: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước”. 1.1.1.2 Đặc điểm của ngân sách nhà nước Từ những phân tích về khái niệm ngân sách nhà nước, có thể thấy ngân sách nhà nước bao gồm những đặc điểm sau:
6 Thứ nhất, ngân sách nhà nước là một kế hoạch tài chính khổng lồ nhất cần đươc quốc hội biểu quyết thông qua trước khi thi hành. Đặc điểm này cho ta thấy việc thiết lập ngân sách nhà nước không chi là vấn đề kĩ thuật nghiệp vụ mà còn là vấn đề mang tính kĩ thuật pháp lý, do đó nó vừa phản ánh các hành vi kinh tế (lập dự trù các khoản thu, chi sẽ được thực hiện trong tương lai), vừa thể hiện các hành vi pháp lý của chủ thể có thẩm quyền (cơ quan hành pháp có trách nhiệm lập dự toán ngân sách và cơ quan lập pháp có thẩm quyền quyết định bản dự toán đó). Thứ hai, ngân sách nhà nước không phải là một bản kế hoạch tài chính thuần túy mà còn là một đạo luật. Theo thông lệ, sau khi bản dự toán ngân sách nhà nước đã được soạn thảo bởi cơ quan hành pháp thì nó sẽ được chuyển sang cho cơ quan lập pháp xem xét quyết định và ban bố dưới hình thức một đạo luật để thi hành. Thứ ba, ngân sách nhà nước là kế hoạch tài chính của toàn quốc gia, được trao cho chính phủ tổ chức thực hiện nhưng phải đặt dưới sự giám sát của quốc hội. Việc thiết lập quyền giám sát của quốc hội đối với hoạt động thi hành ngân sách của chính phủ nhằm kiểm soát nguy cơ lạm quyền của cơ quan hành pháp trong quá trình thực thi ngân sách nhà nước. Thứ tư, ngân sách nhà nước được thiết lập và thực thi hoàn toàn vì mục tiêu mưu cầu lợi ích chung cho toàn thể quốc gia, không phân biệt người hưởng thụ các lợi ích đó là ai, thuộc thành phần kinh tế nào hay đẳng cấp nào trong xã hội. Thứ năm, ngân sách nhà nước luôn phản ánh mối tương quan giữa quyền lập pháp và quyền hành pháp trong quá trình xây dựng và thực hiện ngân sách. Theo đó, cơ quan lập pháp ban hành ra ngân sách nhà nước dựa trên sự xây dựng của chính phủ, sau đó chính phủ là người trực tiếp thi hành bản ngân sách này dưới sự giám sát của cơ quan lập pháp. 1.1.2. Bản chất của quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện Chi ngân sách nhà nước bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế - xã hội, đảm quốc phòng, an ninh, bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước; chỉ trả nợ của Nhà nước; chi viện trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật” Mặt khác khái niệm chỉ ngân sách nhà nước còn được hiểu là chi tiêu cộng về cả lý thuyết lẫn thực tế, có quan hệ trực tiếp và không thể tách rời các hoạt động của nhà nước nhằm hai mục đích chính: cải thiện phân phối thu nhập trong xã hội, hoặc tạo điều kiện nâng cao hiệu quả của nền kinh tế. Ngân sách nhà nước cấp huyện là công cụ để chính quyền cấp huyện thực
7 hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý nền kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng ở địa phương. Hệ thống NSNN: Theo Luật NSNN (2015) thì “NSNN gồm NSTW và NSĐP”. NSĐP bao gồm ngân sách cấp tỉnh, ngân sách cấp huyện và ngân sách cấp xã. Cụ thể, cơ cấu hệ thống NSNN hiện hành của Việt Nam được mô tả theo sơ đồ sau: Sơ đồ 1: Hệ thống NSNN hiện hành của Việt Nam (Nguồn: Theo nguồn Kiểm toán Nhà nước Việt Nam) Trong bất kì nền kinh tế nào, chi ngân sách phải tuân thủ những nguyên lí nhất định, những đòi hỏi đó càng trở thành yêu cầu bắt buộc bởi tính đa dạng phong phú cũng như mục tiêu hiệu quả là những đặc trưng cơ bản đối với nền kinh tế thị trường.. 1.1.3. Phân loại chi ngân sách nhà nước cấp huyện Căn cứ vào kết cấu các khoản chi ngân sách nhà nước, chỉ ngân sách nhà nước cấp huyện bao gồm: - Chi đầu tư phát triển: là những khoản chỉ cho đầu tư xây dựng cơ bản và một số khoản chỉ đầu tư khác. Chỉ đầu tư xây dựng cơ bản là những khoản chỉ ngân sách nhà nước để thực hiện các chương trình, dự án kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội và các chương trình, dự án phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. - Chi dự trữ quốc gia: là khoản chỉ của ngân sách nhà nước để mua hàng hóa dự trữ theo quy định của pháp luật. Khoản chi này theo luật ngân sách nhà nước 2002 không được quy định độc lập ( nằm trong chi đầu tư phát triển). Luật ngân sách nhà nước 2015 quy định chỉ dự trữ quốc gia là một khoản chi độc lập trong kết cấu các
8 khoản chỉ ngân sách nhà nước. Với quy định này nhằm đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ giữa Luật ngân sách nhà nước và Luật dữ trữ quốc gia 2012. - Chi thường xuyên: là những khoản chỉ của ngân sách nhà nước nhằm bảo đảm hoạt động bộ máy Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội... Khác với các khoản chi đầu tư phát triển, các khoản chi thường xuyên có chức năng bảo đảm duy trì hoạt động của bộ máy Nhà nước, bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước cấp huyện. - Chi viện trợ: là những khoản chỉ nảy sinh trong quan hệ đối ngoại Nhà nước. Khoản chi được đưa vào kết cấu chi ngân sách nhà nước cho phép chính phủ giúp đỡ quốc gia gặp rủi ro về thiên tai, dịch bệnh... Căn cứ vào lĩnh vực chi chi ngân sách nhà nước cấp huyện bao gồm: - Chi đầu tư phát triển: là các khoản chi nhằm duy trì và phát triển các dịch vụ kinh tế, xã hội như chi phát triển nông nghiệp, nông thôn, chi xây dựng cơ các công trình công cộng, chi hoạt động thương mại...của cấp huyện. - Chi quản lý hành chính: gồm những khoản chi nhằm duy trì hoạt động của bộ máy Nhà nước cấp huyện. - Chi quốc phòng an ninh: là những khoản chi để xây dựng và củng cố an ninh quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc của cấp huyện. - Chi cho hoạt động giáo dục, đào tạo: là các khoản chỉ nhằm duy trì, phát triển hoạt động giáo dục đào tạo của cấp huyện. - Chi cho y tế: là khoản chi để duy trì và phát triển y tế 1.1.4. Vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện Chi NSNN cấp huyện có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Nhà nước và nền KT - XH, cụ thể là: Chi NSNN cấp huyện bảo đảm nguồn vốn để thực hiện các nhu cầu chi tiêu, các kế hoạch phát triển KT - XH của huyện, của Nhà nước. Vì NSNN được xem là quỹ tiền tệ tập trung quan trọng nhất của Nhà nước và được dùng để giải quyết những nhu cầu chung của Nhà nước về kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế, xã hội, hành chính, an ninh và quốc phòng. Xuất phát từ vai trò này, việc tăng chi NSNN cấp huyện là rất cần thiết, được xem là một nhiệm vụ hàng đầu của hoạt động tài chính vĩ mô. Thông qua chi NSNN, chính quyền cấp huyện, cấp tỉnh thực hiện việc quản lý và điều tiết vĩ mô nền KT - XH nhằm hạn chế những mặt khuyết tật, phát huy
9 những mặt tích cực của địa phương và làm cho nó hoạt động ngày càng hiệu quả hơn, góp phần vào sự phát triển chung của tỉnh, của quốc gia. Chi NSNN cấp huyện còn đóng vai trò quan trọng trong vấn đề điều tiết thu nhập của các cá nhân trên địa bàn. Thông qua công cụ thuế, Nhà nước đánh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao hoặc đánh thuế cao đối với các hàng hóa xa xỉ, hàng hóa không khuyến khích tiêu dùng… Như vậy, Quản lý chi NSNN cấp huyện là quá trình Nhà nước sử dụng tổng hợp các công cụ, biện pháp dựa trên quyền lực chính trị của Nhà nước để tập trung các nguồn lực trong nền KT - XH tại địa phương cho Nhà nước theo quy định của pháp luật và kiểm soát các nhân tố ảnh hưởng đến chi ngân sách theo đúng mục tiêu mà Nhà nước đã đề ra. Quản lý các nội dung chi ngoài thuế cũng có những ý nghĩa quan trọng nhất định. Quản lý về chi phạt có vai trò trong ổn định môi trường kinh tế - chính trị - xã hội trên tất cả mọi mặt của đời sống. Quản lý các nguồn chi từ tài nguyên khoáng sản nhằm sử dụng tốt các điều kiện về tự nhiên mà thiên nhiên ban tặng phục vụ có hiệu quả trong phát triển kinh tế. Quản lý các khoản phí lệ phí góp một phần động viên vào NSNN và quan trọng là khẳng định vai trò và vị trí của Nhà nước trong các hoạt động của xã hội. 1.2. YÊU CẦU, NỘI DUNG, TRÁCH NHIỆM CỦA CÁC ĐƠN VỊ TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN 1.2.1. Yêu cầu quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện Căn cứ theo quy định tại điều 12. Điều kiện thực hiện thu, chi ngân sách nhà nước Luật ngân sách nhà nước 2015 quy định thì yêu cầu quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện được thể hiện cụ thể như sau: - Công tác lập dự toán chi NSNN huyện cơ bản đảm bảo đúng thời gian quy định của tỉnh, đảm bảo công khai, minh bạch theo đúng quy định của Nhà nước. Công tác lập dự toán bám sát với hướng dẫn của Bộ Tài chính, Nghị quyết của HĐND cấp tỉnh, cấp huyện. - Đối với chấp hành chi đầu tư phát triển: Các khoản chi cho đầu tư phát triển được cơ cấu theo thứ tự ưu tiên, không đầu tư dàn trải, tăng cường thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm khi thực hiện các dự án. Các khoản chi trong giai đoạn 2021 - 2023 được tập trung trong việc nâng cấp, cải tạo cơ sở hạ tầng, kỹ thuật trong xây dựng trụ sở huyện, và trụ sở thị trấn, xã, hội trường UBND các xã và thị trấn, xây
10 dựng các trạm y tế thuộc thị trấn, xã nhằm nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân trên địa bàn. - Đối với chấp hành chi thường xuyên: Việc chấp hành chi thường xuyên của huyện đảm bảo đúng nội dung, kinh phí thường xuyên được quản lý, kiểm soát sử dụng đúng mục đích, các đơn vị sử dụng ngân sách đã có ý thức trong việc sử dụng kinh phí một cách tiết kiệm và hiệu quả hơn. Hiện nay chúng ta cần thực hiện đổi mới thu – chi ngân sách nhà nước là việc làm cần thiết và cấp bách. Quản lý và điều hành thu -chi ngân sách nhà nước phải theo hướng quyết định mức thu nên và cần có lợi cho tăng trưởng kinh tế, khuyến khích doanh nghiệp phát triển và làm ăn có lãi. Chi ngân sách nhà nước nên và cần thực hiện chi đúng, tạo ra bước nhảy vọt về hiệu quả. Các tỉnh cũng nên theo hướng để tiến hành thu – chi ngân sách nhà nước trên địa bàn một cách hợp lý. 1.2.2. Nội dung cơ bản của quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện Mỗi phương pháp quản lý chi NSNN đều có những ưu, nhược điểm riêng và thế mạnh nhất định. Trong thực tế, quản lý chi NSNN cấp huyện có thể sử dụng kết hợp nhiều phương pháp quản lý, đáng chú ý là xu hướng thay thế quản lý chi NSNN dựa trên các khoản mục đầu ra bằng quản lý chi NSNN dựa trên các kết quả đầu ra. Từ phân tích trên và dựa vào những chức năng của quản lý, nội dung của quá trình quản lý có thể thấy rằng, nội dung của quản lý chi NSNN là quá trình thực hiện các chức năng của quản lý chi NSNN của chủ thể quản lý là nhà nước với các chức năng cụ thể là lập kế hoạch; tổ chức, lãnh đạo, điều tiết và kiểm tra, kiểm soát để hướng đến thực hiện các mục tiêu của quản lý chi NSNN, bao gồm: - Lập kế hoạch: Kế hoạch là tổng thể các mục tiêu, giải pháp và nguồn lực mà một tổ chức hay một cơ quan có thể sử dụng để đạt được mục tiêu đề ra. Nói khác đi, lập kế hoạch chính là thiết lập các mục tiêu và phương thức hành động phù hợp để đạt được mục tiêu đề ra; Lập kế hoạch đóng vai trò quan trọng đối với quá trình quản lý, bởi kế hoạch chính là sự thể hiện phương hướng hoạt động trong tương lai, trong đó xác định rõ mục tiêu cũng như cách thức để đạt được mục tiêu của quản lý. Hoạt động quản lý dựa trên kế hoạch được xác định trước sẽ góp phần hạn chế sự chồng chéo,̀ lãng phí nguồn lực, giảm thiểu rủi ro có thể xảy ra. Nói chung, một kế hoạch tốt, chi tiết, cụ thể sẽ giúp các bộ phận chức năng nắm rõ mục tiêu và phối hợp thực hiện mục tiêu chung hiệu quả.