Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý ngân sách nhà nước của Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:71

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Quản lý ngân sách nhà nước của Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long" được thực hiện nhằm đánh giá đúng thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn từ 2021 – 2023, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp, khả thi góp phần hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý ngân sách nhà nước của Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI --------o0o-------- PHẠM THỊ THÙY TRANG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HẠ LONG ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Hà Nội, tháng 11 năm 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI --------o0o-------- PHẠM THỊ THÙY TRANG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HẠ LONG Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Như Quỳnh Hà Nội, tháng 11 năm 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản đề án “Quản lý ngân sách nhà nước của Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi, chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các số liệu và kết quả sử dụng đề án là hoàn toàn trung thực và có trích dẫn nguồn gốc rõ ràng. Quảng Ninh, ngày tháng năm 2024 TÁC GIẢ ĐỀ ÁN (Ký và ghi rõ họ tên) Phạm Thị Thùy Trang
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành quá trình nghiên cứu đề án: “Quản lý ngân sách nhà nước của Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long ”, em xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Viện Đào tạo Sau Đại học, Phòng Đào tạo cùng các khoa, phòng của Trường Đại học Thương Mại. Tôi cũng xin cảm ơn các thầy, cô giáo bộ môn – những người đã trang bị cho em những kiến thức cơ bản và định hướng đúng đắn trong học tập, tu dưỡng đạo đức, tạo tiền đề tốt để em học hỏi, tiếp thu và hoàn thiện bài đề án tốt nghiệp này. Hơn hết, em xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Lê Như Quỳnh – người đã dành nhiều tâm huyết, tận tình hướng dẫn chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề án. Trong suốt quá trình tìm hiểu và hoàn thiện đề án, em còn nhận được sự giúp đỡ và cộng tác từ các đồng chí, đồng nghiệp tại địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đã quan tâm, giúp đỡ, động viên và tạo mọi điều kiện cho tôi trong học tập, tìm hiểu và hoàn thành đề án luận văn thạc sĩ tốt nghiệp này Xin chân thành cảm ơn. Quảng Ninh, ngày tháng năm 2024 Học viên thực hiện (Ký và ghi rõ họ tên) Phạm Thị Thùy Trang
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT....................................................................................v DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ ........................................................ vi TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN ............................................................................ vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Lý do lựa chọn đề án.............................................................................................1 2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu ...........................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án ......................................................3 4. Quy trình và phương pháp thực hiện đề án .......................................................3 5. Kết cấu nội dung đề án .........................................................................................5 PHẦN 1: CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC...................................................................6 1.1. Cơ sở lý luận......................................................................................................6 1.2. Nội dung lý luận liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước.......................7 1.2.1. Đặc điểm của quản lý ngân sách nhà nước ..................................................7 1.2.2. Vai trò của quản lý ngân sách nhà nước ......................................................8 1.2.3. Tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước cấp Thành phố .. ................................................................................................................11 1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách nhà nước .......................12 1.3. Nội dung của quản lý ngân sách Nhà nước cấp thành phố ........................13 1.4. Kinh nghiệm quản lý ngân sách của một số địa phương ............................17 1.4.1. Kinh nghiệm của thành phố Hồ Chí Minh ................................................17 1.4.2. Kinh nghiệm của thành phố Đà Nẵng ........................................................17 1.4.3. Một số kinh nghiệm và khả năng vận dụng đối với UBND thành phố Hạ Long ................................................................................................................18 KẾT LUẬN PHẦN 1 ...............................................................................................20 PHẦN 2: NỘI DUNG CỦA ĐỀ ÁN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG GIAI ĐOẠN 2021 -2023 ..............21 2.1. Khái quát tình hình phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. .............................................................................................................21
iv 2.1.1. Đặc điểm địa lý, tự nhiên, điều kiện kinh tế xã hội. ..................................21 2.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Ninh. ..................24 2.2. Thực trạng quản lý ngân sách nhà nước của UBND thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 – 2023. .............................................................................................26 2.2.1. Hệ thống tổ chức quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 – 2023. ...................................................................................26 2.2.2. Thực trạng công tác quản lý thu,chi ngân sách nhà nước của UBND thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 – 2023.......................................................................28 2.3. Đánh giá chung về công tác quản lý ngân sách Nhà nước của UBND thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 – 2023.......................................................................35 2.3.1. Những kết quả đạt được trong công tác quản lý ngân sách nhà nước của UBND thành phố Hạ Long và nguyên nhân. ........................................................35 2.3.2. Những tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý ngân sách Nhà nước của UBND thành phố Hạ Long. ....................................................................................39 2.3.3. Các giải pháp để giải quyết những hạn chế, khó khăn trong công tác quản lý ngân sách nhà nước của UBND Thành phố Hạ Long. ....................................40 KẾT LUẬN PHẦN 2 ...............................................................................................43 PHẦN 3: CÁC ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CỦA UBND THÀNH PHỐ HẠ LONG TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030 ................................................................................................................44 3.2. Quan điểm về nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước. ...............47 3.3. Phương hướng, mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước của UBND thành phố Hạ Long ..............................................................................51 3.3.1. Phương hướng nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước. ............51 3.3.2. Mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước........................52 3.4. Kiến nghị về điều kiện thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách của UBND thành phố Hạ Long tầm nhìn đến năm 2030. ....53 3.5. Một số kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước ...................................58 KẾT LUẬN ..............................................................................................................60 TÀI LIỆU THAM KHẢO
v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Diễn giải nghĩa 1 ĐTPT Đầu tư phát triển 2 ĐTXDCB Đầu tư xây dựng cơ bản 3 GTGT Giá trị gia tăng 4 HĐND Hội đồng nhân dân 5 NSNN Ngân sách nhà nước 6 NSTP Ngân sách thành phố 7 TTĐB Tiêu thụ đặc biệt 8 UBND Ủy ban nhân dân
vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ Bảng 2.1 Kết quả thu ngân sách thành phố trong dự toán ngân sách được giao giai đoạn 2021 – 2023 ..............................................................................................28 Bảng 2.2 So sánh thực hiện thu ngân sách với dự toán thu ngân sách trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 – 2023 ....................................................30 Bảng 2.3 Chi ngân sách địa phương của thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 - 2023 ...........................................................................................................................30 Bảng 2.4 So sánh thực hiện chi ngân sách địa phương với dự toán chi ngân sách địa phương trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 – 2023 .................32
vii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN Trong nền kinh tế thị trường hiện đại, ngân sách nhà nước đóng vai trò hết sức quan trọng không chỉ về phương diện cung cấp tài chính cho hoạt động của bộ máy nhà nước, mà còn là công cụ điều tiết vĩ mô. Chính vì thế quy mô NSNN không ngừng mở rộng. Nếu như vào đầu thế kỷ thứ XX, NSNN của nhiều nước trên thế giới chỉ chiếm trên, dưới 10% GDP, thì đến đầu thế kỷ XXI, tỷ trọng này đã tăng lên đến 20 – 25%. Do chiếm tỷ trọng lớn như vậy trong khối lượng của cải được sản xuất ra của một quốc gia, nên chi NSNN có hiệu quả hay không ảnh hưởng rất lớn không chỉ đến hoạt động của nhà nước, mà còn đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội (KT- XH) của quốc gia. Vì thế, xu hướng chung của nhiều nước là cần nghiên cứu, cải cách tổ chức, quản lý chi NSNN một cách hiệu quả. Việt Nam nói chung, thành phố Hạ Long nói riêng không nằm ngoài xu hướng chung đó. Đề án được thực hiện trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, đã nêu rõ được thực trạng quản lý NSNN trên địa bàn thành phố trong giai đoạn 2021 – 2023 và hướng tới một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách của UBND thành phố Hạ Long tầm nhìn đến năm 2030 . Góp phần hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản về NSNN và quản lý NSNN. Bên cạnh đó đề án phân tích đánh giá một cách khách quan và khoa học được thực trạng công tác quản lý ngân sách của thành phố Hạ Long trong giai đoạn từ năm 2021 – 2023 đánh giá những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân khách quan và chủ quan từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý NSNN. - Trên cơ sở phân tích thực trạng, đánh giá những mặt đạt được và những tồn tại, hạn chế cần khắc phục. Đề án đã đề xuất được những định hướng cơ bản, quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý NSNN của thành phố Hạ Long qua đó đảm bảo nguồn lực đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh của địa phương, đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế. Từ khoá: thành phố Hạ Long, quản lý ngân sách, thu chi ngân sách.
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề án Commented [QN1]: Đề án Kinh tế Việt Nam muốn tăng trưởng nhanh, dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh thì tất yếu phải quản lý tốt về nguồn lực, nhất là nguồn lực nhà nước. Một trong những nguồn lực đó là ngân sách Nhà nước vì nó giữ vai trò rất Commented [QN2]: Justify căn chỉnh toàn bài quan trong, chi phối hầu như toàn bộ hoạt động của Nhà nước. Nhà nước có lớn, mạnh mới thực hiện được các mục tiêu đề ra. Nhà nước muốn thực hiện được chức năng, nhiệm vụ lịch sử của mình tất yếu phải có nguồn lực tài chính. Nguồn lực tài chính mà Nhà nước có được phần lớn do nguồn thu ngân sách mang lại. Ngân sách nhà nước có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh tế xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Vai trò của ngân sách nhà nước luôn gắn liền với vai trò của nhà nước theo từng giai đoạn nhất định. Trong nền kinh tế thị trường, ngân sách nhà nước đảm nhận vai trò quản lý vĩ mô đối với toàn bộ nền kinh tế, xã hội. Ngân sách nhà nước là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế xã hội, định hướng phát triển sản xuất, điều tiết thị trường, bình ổn giá cả, điều chỉnh đời sống xã hội. Về mặt kinh tế, ngân sách nhà nước có vai trò kích thích sự tăng trưởng kinh tế theo định hướng phát triển kinh tế xã hội thông qua các công cụ thuế và thuế xuất của nhà nước.Về mặt xã hội, ngân sách nhà nước có vai trò điều tiết thu nhập giữa các tầng lớp dân cư trong xã hội. Về mặt thị trường, ngân sách nhà nước được sử dụng như một công cụ để góp phần bình ổn giá cả và kiềm chế lạm phát.. Nếu không có nguồn thu thì không có kinh phí để chi dẫn đến công việc bị trì trệ. Mặt khác chi ngân sách không hiệu quả sẽ dẫn đến tình trạng thâm hụt ngân sách. Chính vì vai trò quan trọng của ngân sách Nhà nước nên công tác quản lý nguồn ngân sách cũng rất quan trọng. Sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả ngân sách Nhà nước là để tăng tích lũy đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân; đảm bảo quốc phòng, an ninh, đối ngoại là cả một khoa học lẫn nghệ thuật. Ngân sách nhà nước cấp thành phố là một cấp ngân sách thuộc ngân sách địa phương và là một cấp ngân sách hoàn chỉnh thuộc ngân sách nhà nước do UBND thành phố điều hành để thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Luật ngân sách nhà nước năm 2015 là cơ sở pháp lý cơ bản để tổ chức quản lý ngân sách nhà nước nói chung và ngân sách thành phố nói riêng nhằm phục vụ cho công cuộc đổi mới đất nước. Thời gian qua công tác quản lý ngân sách Nhà nước tại thành phố Hạ Long đã được chú trọng và có chuyển biến tích cực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã
2 hội, đảm bảo an ninh, trật tự, an toàn xã hội tại địa phương. Tuy nhiên trong điều kiện kinh tế cả nước nói chung, thành phố Hạ Long nói riêng còn nhiều khó khăn, thách thức, ảnh hưởng đến việc tiêu thụ sản phẩm, sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, phát triển dịch vụ, du lịch từ đó ảnh hưởng đến nguồn thu của ngân sách Nhà nước; ví dụ như do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 và các chính sách điều chỉnh giảm, giãn, hoãn thuế của Chính phủ đối với hoạt động của doanh nghiệp đã khiến công tác thu ngân sách trên địa bàn TP Hạ Long những tháng đầu năm bị sụt giảm sâu so với các năm trước. Cụ thể, sau 2 đợt bùng phát của dịch Covid-19 đã khiến TP Hạ Long phải đóng cửa tham quan vịnh Hạ Long, song để triển khai kích cầu du lịch, hoạt động tham quan Vịnh đang được miễn phí nên nguồn thu từ hoạt động này chưa có. Điều này cũng khiến các ngành dịch vụ bị ảnh hưởng nặng. Đơn cử, lĩnh vực kinh doanh ăn uống chỉ bằng 64,3% so với cùng kỳ năm 2019; kinh doanh khách sạn, nhà nghỉ bằng 43% so với cùng kỳ; tàu du lịch bằng 47,2%. Bên cạnh đó, gần 1.150 doanh nghiệp phải giải thể, ngừng kinh doanh; gần 25.000 lượt cá nhân kinh doanh đã tạm ngừng kinh doanh; thực hiện Nghị định số 84/NQ-P ngày 29/5/2020 của Chính phủ, Thành phố Hạ Long đã giảm 50% thuế trước bạ đối với hơn 1.220 trường hợp. Mặt khác yêu cầu phát huy, tận dụng hết các nguồn lực sẵn có tại địa phương để phát triển kết cấu hạ tầng, nâng cao đời sống dân cư, đầu tư có hiệu quả nguồn vốn ngân sách Nhà nước được đặt ra là yêu cầu cấp bách. Chính vì vậy việc quản lý ngân sách trên địa bàn thành phố Hạ Long là nhiệm vụ hàng đầu nhằm đảm bảo nguồn lực đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội. Nhận thức được tầm quan trọng do thực tiễn đặt ra, nhằm tìm ra các giải pháp, tăng cường quản lý một cách hiệu quả ngân sách trên địa bàn thành phố, tác giả chọn đề án “ Quản lý ngân sách nhà nước của Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long” làm đề án thạc sĩ của mình. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Đề án được thực hiện nhằm đánh giá đúng thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn từ 2021 – 2023, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp, khả thi góp phần hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống được cơ sở lý luận cơ bản về ngân sách Nhà nước và quản lý ngân sách Nhà nước.
3 Phân tích, đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nước tại thành phố Hạ Long trong giai đoạn 2021 – 2023. Commented [QN3]: 2024 Nêu ra những mặt đạt được, mặt tồn tại và nguyên nhân, chỉ ra được các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả công tác quản lý ngân sách Nhà nước ở thành phố Hạ Long thời gian qua. Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới. Commented [QN4]: lỗi 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án Commented [QN5]: Đề án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là hoạt động quản lý ngân sách trên địa bàn thành phố Hạ Long. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Đề án nghiên cứu nội dung quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long. Về không gian: Đề án được tập trung nghiên cứu về thực trạng quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng về công tác quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 – 2023. Đề xuất nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách tại đơn vị đến năm 2030. 4. Quy trình và phương pháp thực hiện đề án Commented [QN6]: Quy trình và phương pháp thực hiện đề án 4.1. Quy trình thực hiện đề án Commented [QN7R6]: Thêm phần quy trình thực hiện đề - Xác định mục tiêu và phạm vi của đề án: Xác định rõ ràng mục tiêu cần đạt án được và xác định phạm vi của đề án bao gồm các yếu tố cần thiết và giới hạn. - Lập kế hoạch chi tiết: Lập ra kế hoạch tổng thể và chi tiết từng bước thực hiện, đặt ra thời gian cụ thể cho từng giai đoạn và hoạt động. - Thực hiện viết đề án: Thực hiện các nhiệm vụ theo kế hoạch đã đề ra gồm: Thu thập thông tin dữ liệu về cơ sở lý luận và thực trạng về quản lý ngân sách nhà nước tại thành phố Hạ Long trong giai đoạn 2021 – 2023; Phân tích thông tin, đưa ra các đánh giá về thực trạng; Đề xuất các giải pháp và định hướng cho các năm tiếp theo. 4.2. Câu hỏi đặt ra cho việc nghiên cứu - Cơ sở lý luận cho việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước là gì? - Thực trạng của việc quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long trong 03 năm qua như thế nào? Những vấn đề đặt ra?
4 - Các giải pháp cho việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long đến năm 2030 là gì? 4.3. Phương pháp luận Đề án được nghiên cứu trên phương pháp chủ nghĩa duy vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin, trên cơ sở quan điểm đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về NSNN và quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện. 4.4. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 4.4.1. Phương pháp thu thập dữ liệu Để khảo sát và đánh giá đề án: “Quản lý ngân sách nhà nước của Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long”, đề án thu thập dữ liệu từ các nguồn sau: - Các văn bản pháp luật, văn bản quy phạm pháp luật; - Các báo cáo của Trung ương (Chính phủ, các Bộ, ngành); - Các báo cáo tổng kết về công tác quản lý ngân sách nhà nước các cấp; - Hiện trạng về quản lý ngân sách nhà nước các cấp hiện nay; các tài liệu, công trình nghiên cứu đã công bố của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước... - Hiện trạng quản lý ngân sách nhà nước các cấp tại UBND Thành phố Hạ Long. - Thông qua các đề án, luận văn thạc sỹ, công trình nghiên cứu liên quan tới đề án quản lý ngân sách nhà nước tại thư viện Trường Đại học Thương Mại. Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp: Phương pháp tổng hợp 4.4.2. Phương pháp phân tích dữ liệu Một số phương pháp cụ thể vận dụng để xử lý số liệu và thông tin trong đề án Commented [QN8]: Đề án (xem để sửa lại toàn bài) bao gồm: - Phương pháp thống kê mô tả: Sau khi thông tin, tài liệu thu thập chủ yếu là cơ sở lý luận và các quy định của Đảng, Tỉnh Quảng Ninh, Thành phố Hạ Long về quản lý ngân sách nhà nước, trên cơ sở thu thập được những số liệu về thực trạng quản lý ngân sách nhà nước của ngành. Phương pháp thống kê mô tả được dùng để xử lý các tài liệu, đặc biệt là các số liệu thực tiễn về việc thực hiện các quy định của pháp luật trong quản lý ngân sách nhà nước các cấp. Qua đó, có được các số liệu, thông tin tin cậy trình bày trong luận văn. Các số liệu sau khi điều tra, thu thập tổng hợp và tiến hành phân loại đánh giá dựa trên phương pháp thống kê mô tả để phản ánh đúng với thực trạng nghiên cứu. Từ đó đưa ra các nhận xét, đánh giá nội dung quản lý ngân sách nhà nước các cấp, nhằm đưa ra các giải pháp thực hiện.
5 - Phương pháp đối chiếu, so sánh: Phương pháp đối chiếu, so sánh được tiến hành sau phương pháp nghiên cứu tài liệu, kế thừa, chọn lọc. Phương pháp này đưa ra các số liệu cụ thể nhằm mục đích đối chiếu, so sánh kết quả từ đó đưa ra các số liệu để phân tích đánh giá và đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện Quản lý ngân sách nhà nước của UBND thành phố Hạ Long. Phương pháp này sử dụng trong đề án dùng để đối chiếu, so sánh các chỉ tiêu tương ứng trong cùng một khoảng thời gian. Điều đó giúp nhìn rõ xu hướng phát triển của việc quản lý ngân sách nhà nước tại UBND thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-2023, từ đó nhận thấy được ưu điểm, nhược điểm của từng nội dung quản lý, làm cơ sở đề xuất các giải pháp thực hiện. - Phương pháp phân tích tổng hợp: Phương pháp này dùng để tập hợp, phân chia đối tượng nghiên cứu thành từng bộ phận, lĩnh vực để có thể nhìn thấy một cách rõ ràng hơn, chi tiết hơn thực trạng Quản lý ngân sách nhà nước tại UBND thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 - 2023, từ đó khái quát, tổng hợp những mặt được, chưa được của quản lý này tại địa bàn nghiên cứu. - Phương pháp quy nạp diễn dịch: Đề án sử dụng phương pháp quy nạp diễn dịch để đưa ra những đánh giá mang tính tổng quát về thực trạng quản lý ngân sách nhà nước tại UBND thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 - 2023 và từ đó đề ra những giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước tại UBND thành phố Hạ Long. 5. Kết cấu nội dung đề án Đề án tốt nghiệp ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, có kết cấu bao gồm 3 phần: Phần 1: Cơ sở xây dựng đề án về quản lý ngân sách và quản lý ngân sách Nhà nước. Commented [QN9]: Cơ sở xây dựng đề án Phần 2: Nội dung của đề án về quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 – 2023. Commented [QN10]: Nội dung của đề án Phần 3: Các đề xuất và kiến nghị để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long tầm nhìn đến năm 2030. Commented [QN11]: Cac đề xuất và kiến nghị
6 PHẦN 1: CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Commented [QN12]: Cơ sở xây dựng đề án 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Khái niệm ngân sách nhà nước Theo Luật NSNN năm 2002: Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi Commented [QN13]: Phần 1 nên kết cấu lại theo file quy định hướng dẫn mới (các nội dung không cần thay đổi). của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Các khái niệm cơ bản hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Khái niệm ngân sách nn Khái niệm quản lý nsnn cấp thành phố Luật NSNN năm 2015 của Quốc hội khóa XIII ban hành đã đưa ra định nghĩa 1.1.2. Nội dung lý luận liên quan đến quản lý nhần sách nhà nước về NSNN như sau: Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước Đặc diểm của quản lý nsnn được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước Vai trò của quản lý nsnn Các nhân tố ảnh hưởng đến... có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà Nội dung của quản lý nsnn 1.2. Cơ sở thực tiễn nước. 1.2.1. Kinh nghiệm,,, 1,2,2, Bài học rút ra Như vậy, NSNN chính là tất cả các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định (Ở Việt Nam là Quốc Hội), các khoản thu, chi đó được thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định (thường là 01 năm) và để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Bản chất của NSNN là các mối quan hệ lợi ích kinh tế giữa nhà nước và các chủ thể khác ở trong và ngoài nước gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ ngân sách. 1.1.1.2. Khái niệm quản lý ngân sách nhà nước cấp thành phố Trong hoạt động quản lý ngân sách Nhà nước, chủ thể quản lý là các cơ quan Nhà nước được giao nhiệm vụ thực hiện các hoạt động tạo lập và sử dụng ngân sách Nhà nước. Đối tượng của quản lý ngân sách Nhà nước là các hoạt động thu, chi ngân sách Nhà nước. Trong quản lý ngân sách Nhà nước, các chủ thể quản lý có thể sử dụng nhiều phương pháp quản lý và nhiều công cụ quản lý khác nhau. Về phương pháp quản lý có thể sử dụng các phương pháp như phương pháp tổ chức, phương pháp hành chính, phương pháp kinh tế. Còn hệ thống pháp luật được sử dụng để quản lý và điều hành các hoạt động tài chính Nhà nước được xem như một loại công cụ quản lý có vai trò đặc biệt quan trọng. Trong quản lý ngân sách Nhà nước, công cụ pháp luật được sử dụng thể hiện dưới các dạng cụ thể là các chính sách, cơ chế quản lý tài chính; các chế độ quản lý tài chính, kế toán, thống kê; các định mức, tiêu chuẩn về tài chính, mục lục ngân sách Nhà nước…Cùng với pháp luật, nhiều công cụ phổ
7 biến khác được sử dụng trong quản lý ngân sách như: các đòn bẩy kinh tế, tài chính; kiểm tra, thanh tra, giám sát… Từ những phân tích trên có thể hiểu một cách tổng quát về quản lý ngân sách Nhà nước như sau: “Quản lý ngân sách là hoạt động của các chủ thể quản lý ngân sách thông qua việc sử dụng có chủ định các phương pháp quản lý và các công cụ quản lý để tác động và điều khiển hoạt động ngân sách nhằm đạt được các mục tiêu đã định”. 1.2. Nội dung lý luận liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước 1.2.1. Đặc điểm của quản lý ngân sách nhà nước Từ những phân tích về khái niệm ngân sách nhà nước, có thể thấy ngân sách nhà nước bao gồm những đặc điểm sau: Thứ nhất, ngân sách nhà nước là một kế hoạch tài chính khổng lồ nhất cần đươc quốc hội biểu quyết thông qua trước khi thi hành. Đặc điểm này cho ta thấy việc thiết lập ngân sách nhà nước không chỉ là vấn đề kĩ thuật nghiệp vụ mà còn là vấn đề mang tính kĩ thuật pháp lý, do đó nó vừa phản ánh các hành vi kinh tế (lập dự trù các khoản thu, chi sẽ được thực hiện trong tương lai), vừa thể hiện các hành vi pháp lý của chủ thể có thẩm quyền (cơ quan hành pháp có trách nhiệm lập dự toán ngân sách và cơ quan lập pháp có thẩm quyền quyết định bản dự toán đó). Thứ hai, ngân sách nhà nước không phải là một bản kế hoạch tài chính thuần túy mà còn là một đạo luật. Theo thông lệ, sau khi bản dự toán ngân sách nhà nước đã được soạn thảo bởi cơ quan hành pháp thì nó sẽ được chuyển sang cho cơ quan lập pháp xem xét quyết định và ban bố dưới hình thức một đạo luật để thi hành. Thứ ba, ngân sách nhà nước là kế hoạch tài chính của toàn quốc gia, được trao cho chính phủ tổ chức thực hiện nhưng phải đặt dưới sự giám sát của quốc hội. Việc thiết lập quyền giám sát của quốc hội đối với hoạt động thi hành ngân sách của chính phủ nhằm kiểm soát nguy cơ lạm quyền của cơ quan hành pháp trong quá trình thực thi ngân sách nhà nước. Thứ tư, ngân sách nhà nước được thiết lập và thực thi hoàn toàn vì mục tiêu mưu cầu lợi ích chung cho toàn thể quốc gia, không phân biệt người hưởng thụ các lợi ích đó là ai, thuộc thành phần kinh tế nào hay đẳng cấp nào trong xã hội. Thứ năm, ngân sách nhà nước luôn phản ánh mối tương quan giữa quyền lập pháp và quyền hành pháp trong quá trình xây dựng và thực hiện ngân sách. Theo đó, cơ quan lập pháp ban hành ra ngân sách nhà nước dựa trên sự xây dựng của chính
8 phủ, sau đó chính phủ là người trực tiếp thi hành bản ngân sách này dưới sự giám sát của cơ quan lập pháp. 1.2.2. Vai trò của quản lý ngân sách nhà nước Thứ nhất, quản lý quá trình thu ngân sách Nhà nước Commented [QN14]: Không in đậm, có thể in nghiêng Quản lý thu NSNN là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều hành hoạt động thu các khoản đóng góp vào ngân sách, kiểm tra, giám sát quá trình này. Quản lý thu ngân sách Nhà nước tập trung vào một số vấn đề chủ yếu như: xác định hệ thống chính sách thu, lập kế hoạch thu và biện pháp thu, thực hiện quy trình thu, tổ chức bộ máy thu phù hợp. Thu ngân sách Nhà nước được thực hiện bằng cách hình thức bắt buộc như thu thuế, phí, lệ phí hoặc bằng các hình thức huy động tự nguyện như hình thức đóng góp của các tổ chức, cá nhân, viện trợ… Quản lý quá trình thu ngân sách Nhà nước chính là quản lý các hình thức đó. Thu ngân sách Nhà nước chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố cả chủ quan lẫn khách quan, nhưng chủ yếu là các nhân tố như: Chính sách pháp luật về thu và phân cấp quản thu ngân sách; tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên; tỷ suất lợi nhuận; mức độ trang trải các khoản chi phí của chính quyền địa phương; thu nhập GDP bình quân đầu người; tổ chức bộ máy thu; trình độ và đạo đức nghề nghiệp của cán bộ, nhân viên trong bộ máy thu; đối tượng nộp; kiểm tra, giám sát và chế tài xử phạt. Chấp hành thu ngân sách thành phố: Chỉ có cơ quan tài chính, cơ quan thuế và cơ quan khác được giao nhiệm vụ thu ngân sách (gọi chung là cơ quan thu) được tổ chức thu NSNN. Cơ quan thu có nhiệm vụ, quyền hạn như sau: Phối hợp với các cơ quan Nhà nước hữu quan tổ chức thu đúng pháp luật; chịu sự chỉ đạo, kiểm tra của UBND và sự giám sát của HĐND về công tác thu ngân sách tại địa phương. Cơ quan thu các cấp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm đôn đốc kiển tra các tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ nộp ngân sách phải nộp đầy đủ, đúng hạn các khoản nộp vào NSNN. Thứ hai, quản lý quá trình chi ngân sách Nhà nước Chi ngân sách nhà nước là việc phân bổ và sử dụng quỹ NSĐP để thực hiện các nhiệm vụ của các cấp địa phương nhằm đạt các mục tiêu đã định. Quản lý chi ngân sách Nhà nước có quy mô và mức độ rộng lớn, ở nhiều lĩnh vực và nhiều địa phương, bao gồm: quản lý các khoản chi đầu tư phát triển; chi thường
9 xuyên; chi trả nợ gốc và lãi vay; chi viện trợ; chi cho vay; chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính; bổ sung cho ngân sách cấp dưới. Thứ ba, quản lý việc thực hiện các biện pháp cân đối thu, chi ngân sách Nhà nước Ngân sách nhà nước được cân đối theo nguyên tắc tổng số thu từ thuế, phí, lệ phí phải lớn hơn tổng số chi thường xuyên và góp phần tích lũy ngày càng cao để chi đầu tư phát triển; trường hợp còn bội chi thì số bội chi phải nhỏ hơn số chi đầu tư phát triển, tiến tới cân bằng thu, chi ngân sách; trường hợp đặc biệt Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định. Trường hợp bội thu ngân sách thì được sử dụng để trả nợ gốc và lãi các khoản vay của ngân sách nhà nước. Các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác theo quy định của pháp luật được tổng hợp đầy đủ vào cân đối ngân sách nhà nước, theo nguyên tắc không gắn với nhiệm vụ chi cụ thể. Trường hợp có khoản thu cần gắn với nhiệm vụ chi cụ thể theo quy định của pháp luật thì được bố trí tương ứng từ các khoản thu này trong dự toán chi ngân sách để thực hiện. Việc ban hành chính sách thu ngân sách phải bảo đảm nguyên tắc cân đối ngân sách trong trung hạn, dài hạn và thực hiện các cam kết về hội nhập quốc tế. Ngân sách nhà nước được quản lý thống nhất, tập trung dân chủ, hiệu quả, tiết kiệm, công khai, minh bạch, công bằng; có phân công, phân cấp quản lý; gắn quyền hạn với trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước các cấp. Thứ tư, quản lý chu trình ngân sách Nhà nước Chu trình ngân sách là một quá trình với ba khâu nối tiếp nhau, đó là lập ngân sách, chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách. Chu trình ngân sách có độ dài thời gian hơn một năm ngân sách vì trong một năm ngân sách đồng thời diễn ra cả ba khâu của chu trình ngân sách đó là: chấp hành ngân sách của chu trình ngân sách hiện tại, quyết toán ngân sách của chu trình ngân sách trước đó và lập ngân sách cho chu trình ngân sách tiếp theo. Yêu cầu đối với lập dự toán ngân sách thành phố: a) Dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn phải căn cứ vào dự báo các chỉ tiêu kinh tế, tăng trưởng của địa phương và các chỉ tiêu liên quan, các quy định của pháp luật về thuế, phí, lệ phí, chế độ thu ngân sách và tổng hợp theo từng khoản thu. b) Dự toán chi ngân sách địa phương tổng hợp theo cơ cấu chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên chi tiết theo từng lĩnh vực, chi trả nợ lãi các khoản do chính quyền địa phương vay, chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính, dự phòng ngân sách. Trong đó:
10 - Dự toán chi đầu tư phát triển được lập trên cơ sở quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt; kế hoạch tài chính 05 năm địa phương, kế hoạch đầu tư công trung hạn nguồn ngân sách nhà nước, khả năng cân đối các nguồn lực trong năm dự toán; - Dự toán chi thường xuyên được lập trên cơ sở nhiệm vụ được giao, nhiệm vụ được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định; - Dự toán chi lĩnh vực giáo dục - đào tạo và dạy nghề, khoa học và công nghệ bảo đảm không thấp hơn dự toán cấp trên giao; - Dự toán chi thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia được lập căn cứ vào danh mục, tổng mức kinh phí thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia trong từng giai đoạn do Quốc hội quyết định, mục tiêu, nội dung, nhiệm vụ và chi tiết các dự án thành phần đối với từng chương trình mục tiêu quốc gia; - Dự toán chi trả nợ lãi vay được lập trên cơ sở bảo đảm trả các khoản lãi vay đến hạn của năm dự toán ngân sách; vay bù đắp bội chi ngân sách địa phương phải căn cứ vào cân đối ngân sách địa phương, khả năng từng nguồn vay, khả năng trả nợ và trong giới hạn vay nợ theo quy định của Luật ngân sách nhà nước và các văn bản hướng dẫn. c) Dự toán ngân sách các cấp được lập theo đúng biểu mẫu, thời hạn do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định. Thứ năm, kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm và khen thưởng Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, các cơ quan quản lý Nhà nước và các đơn vị dự toán ngân sách có trách nhiệm kiểm tra việc thực hiện các chế độ thu, chi và quản lý ngân sách, quản lý tài sản của Nhà nước. Thanh tra tài chính có nhiệm vụ thanh tra việc chấp hành pháp luật về thu, chi và quản lý ngân sách, quản lý tài sản Nhà nước của tổ chức, cá nhân. Thanh tra tài chính phải chịu trách nhiệm về kết luận thanh tra của mình. Tổ chức, cá nhân có thành tích trong việc thực hiện ngân sách nhà nước thì được khen thưởng. Việc quản lý ngân sách hiệu quả, tiết kiệm, tăng đầu tư phát triển, tăng thu, tăng điều tiết cho ngân sách cấp trên, giảm bổ sung cân đối từ ngân sách cấp trên là căn cứ để đánh giá, khen thưởng. Tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật về ngân sách thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm có thể bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu
11 trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật. 1.2.3. Tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước cấp Thành phố Theo các nhà quản trị, khái niệm hiệu quả được hiểu là khi chúng ta so sánh kết quả đạt được với những chi phí đã tốn kém. Hiệu quả cao khi kết quả đạt được nhiều hơn so với chi phí; và hiệu quả thấp khi chi phí nhiều hơn so với kết quả đạt được. Không biết cách quản trị thì cũng có thể đạt được kết quả, nhưng nếu xem xét đến chi phí, thì sẽ thấy chi phí bỏ ra lớn so với kết quả mà nó mang lại. Tức là có kết quả, mà không có hiệu quả. Hiệu quả quản lý NS nhìn tổng quát ở kết quả cuối cùng là thực hiện cân đối tích cực hệ thống NSNN. Để đánh giá hiệu quả quản lý NSNN cũng phải xét trên nhiều tiêu chí ở các cấp độ đó, cụ thể: - Hiệu quả tổng hợp: Được đánh giá thông qua việc xây dựng và thực hiện cân đối NSNN một cách tích cực trong năm tài khóa; mà thực chất của nó là cân đối thu - chi và “nội hàm” của nó là đáp ứng các chỉ tiêu kinh tế-xã hội được xác lập trong năm kế hoạch, tương ứng với năm tài khóa đó; trên các phương diện: Huy động vượt mức các nguồn lực tài chính (chấp hành thu vượt lớn hơn dự toán thu); đầu tư phát triển có hiệu quả; tiết kiệm và chi tiêu hợp lý các khoản chi về giáo dục, văn hóa, khoa học y tế và các vấn đề xã hội và đặc biệt tiết kiệm chi về quản lý hành chính. Bên cạnh đó để bảo đảm thường xuyên cân đối NSNN phải thực hiện điều chỉnh NS (cục bộ hay toàn cục) thích ứng với những biến động của điều kiện kinh tế-xã hội nhằm bảo đảm cân đối NS hàng quý, 6 tháng và năm tài khóa. Một điều nhấn mạnh là: Để quản lý nhất quán và có hiệu quả NSNN trước hết là phải làm tốt các khâu: Lập, chấp hành và quyết toán ngân sách. - Hiệu quả quản lý thu NSNN: Hiệu quả quản lý thu NSNN thể hiện ở việc khai thác hợp lý các nguồn lực tài chính tiềm năng và sẵn có trong nền kinh tế quốc dân, đi đôi với bồi dưỡng và tăng cường các nguồn thu nhằm tiếp ứng yêu cầu ngày càng cao trong bảo đảm quan hệ cân đối NSNN. Khâu quan trọng nhất trong huy động của nguồn thu NSNN là tổ chức chấp hành NS mà thực chất là sử dụng tổng lực thể chế, cơ chế, chính sách và các biện pháp kinh tế-tài chính và ngay cả biện pháp hành chính trong quá trình thực thi. Trong