Dự thảo tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học môi trường: Nghiên cứu xây dựng chỉ số chất lượng nước (Water Quality Index-WQI) trong phân vùng chất lượng nước các sông trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> <br /> Nguyễn Lê Tú Quỳnh<br /> <br /> NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG CHỈ SỐ CHẤT LƢỢNG NƢỚC<br /> (WATER QUALITY INDEX - WQI)<br /> TRONG PHÂN VÙNG CHẤT LƢỢNG NƢỚC CÁC SÔNG<br /> TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN<br /> <br /> Chuyên ngành: Môi trƣờng Đất và Nƣớc<br /> Mã số: 62 44 03 03<br /> <br /> DỰ THẢO TÓM TẮT LUẬN ÁN<br /> TIẾN SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG<br /> <br /> Hà Nội, 2015<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên<br /> Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> Người hướng dẫn 1:<br /> Người hướng dẫn 2:<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> Phản biện 2:<br /> Phản biện 3:<br /> <br /> PGS.TS. Lê Trình<br /> Viện Môi trường và Phát triển Bền vững<br /> PGS.TS. Trịnh Thị Thanh<br /> Trường Đại học Khoa học tự nhiên<br /> <br /> ..................................................................................<br /> ..................... .............................................................<br /> ..................................................................................<br /> ..................... .............................................................<br /> ..................................................................................<br /> .................... .............................................................<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng cấp Đại học Khoa học Tự nhiên<br /> chấm luận án họp tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học<br /> Quốc gia Hà Nội – số 334 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội.<br /> Vào hồi ..... giờ ...... ngày ..... tháng ... năm 2015<br /> <br /> Có thể tìm thấy luận án tại thư viện:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Trung tâm Thông tin - Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lí do lựa chọn đề tài luận án<br /> Trong thực tế, do bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác nhau như các<br /> yếu tố tự nhiên (quá trình sinh, địa, hóa, khí hậu, khí tượng, thủy văn)<br /> và các yếu tố ô nhiễm do hoạt động phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH)<br /> sẽ gây ra các nguồn thải (công nghiệp, nông nghiệp, sinh hoạt...) đã làm<br /> chất lượng nước tại các sông khác nhau thậm chí trong từng đoạn sông<br /> có thể rất khác nhau. Chính vì vậy, khả năng sử dụng nước và các biện<br /> pháp kiểm soát ô nhiễm sẽ rất khác nhau đối với từng đoạn sông, hồ,<br /> đầm trong từng lưu vực. Để quản lý môi trường, kiểm soát ô nhiễm các<br /> lưu vực sông và sử dụng hợp lý các nguồn nước phục vụ cho các mục<br /> đích khác nhau, nhiều quốc gia đã nghiên cứu phân loại và phân vùng<br /> chất lượng nước (Water Quality Classification và Water Quality<br /> Zonning).Việc phân vùng chất lượng nước theo chỉ số chất lượng nước<br /> (WQI) có hiệu quả cao về khoa học và kinh tế vì:<br /> i) Giúp cơ quan quản lý môi trường nhìn rõ về hiện trạng và diễn<br /> biễn chất lượng nước trong toàn vùng, toàn lưu vực sử dụng nước<br /> biết rõ khả năng sử dụng nước ở từng đoạn sông (thí dụ: sử dụng<br /> nước để nuôi trồng thuỷ sản, cấp nước sinh hoạt có thể nuôi cá, lấy<br /> nước cấp, du lịch, thuỷ lợi...);<br /> ii) Giúp chính quyền lựa chọn và tập trung nguồn lực để giải quyết<br /> vấn đề ô nhiễm nước tại các đoạn sông ô nhiễm nghiêm trọng;<br /> iii) Tiết kiệm kinh phí so với các phương pháp đánh giá chất lượng<br /> nước truyền thống (các phương pháp chưa sử dụng WQI). Theo<br /> phương pháp đánh giá chất lượng nước truyền thống: cần phải tiến<br /> hành quan trắc số lượng lớn với nhiều điểm, thông số và tần suất<br /> quan trắc.<br /> 1<br /> <br /> Do đó, bản đồ phân vùng chất lượng nước phục vụ cho các mục<br /> đích sử dụng cần được cập nhật theo thời gian. Tuy nhiên, khi đã có<br /> khóa phân loại theo WQI và số liệu quan trắc việc cập nhật việc phân<br /> loại và phân vùng chất lượng nước với sự hỗ trợ của phần mềm máy<br /> tính sẽ được thực hiện dễ dàng trong các năm sau. Do vậy, việc nghiên<br /> cứu, xây dựng chỉ số WQI đặc thù để phân vùng chất lượng nước đối<br /> với hệ thống sông trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên vừa có ý nghĩa khoa<br /> học chuyên sâu, vừa mang tính thực tiễn.<br /> Tỉnh Thái Nguyên nằm ở lưu vực sông Cầu có mạng lưới sông, suối<br /> tương đối dày, mật độ sông suối bình quân 1,2 km/km2. Các sông chính<br /> là sông Cầu, sông Công và hàng trăm sông suối khác. Ngoài ra, Thái<br /> Nguyên có gần 5000 ha hồ ao, trong đó hồ Núi Cốc trên sông Công<br /> diện tích mặt nước rộng trên 25 km2 là hồ lớn và quan trọng nhất trên<br /> địa bàn tỉnh. Các nguồn nước mặt từ sông, suối, ao, hồ... đã đóng góp<br /> vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Thái Nguyên<br /> Tuy nhiên hiện nay do ảnh hưởng của các hiện tượng tự nhiên (mưa<br /> lũ, xói mòn đất, đặc điểm sinh - địa - hóa của các loại đất đá trong lưu<br /> vực) và các nguồn thải từ hoạt động đô thị, công nghiệp, nông nghiệp,<br /> chăn nuôi trong tỉnh và từ thượng lưu, nên chất lượng nước các sông,<br /> suối, hồ, đầm đã có dấu hiệu ô nhiễm và mức độ ô nhiễm là rất khác<br /> nhau giữa các vùng trong địa bàn tỉnh.<br /> Trong<br /> <br /> thực<br /> <br /> tế<br /> <br /> từ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> Bộ<br /> <br /> TNMT<br /> <br /> ban<br /> <br /> hành<br /> <br /> QCVN<br /> <br /> 08:2008/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước<br /> mặt và các quy chuẩn Việt Nam khác về nước mặt, nước thải, Thái<br /> Nguyên cũng như nhiều tỉnh, thành phố khác gặp khó khăn trong việc<br /> xác định: sông, suối, hồ nào cần phải được quy định là nguồn nước loại<br /> A1 hoặc A2 hoặc B1 hoặc B2; Cơ sở khoa học và thực tiễn của việc xác<br /> định nguồn nước mặt loại A1, A2, B1 hoặc B2.<br /> 2<br /> <br /> Với ý nghĩa đó luận án này tập trung vào nghiên cứu cơ sở khoa<br /> học việc xây dựng hệ thống WQI phù hợp với đặc điểm môi trường<br /> nước tỉnh Thái Nguyên và áp dụng trong phân vùng ô nhiễm các sông<br /> trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận án<br /> i) Xác lập cơ sở khoa học và thực tiễn trong việc xây dựng hệ thống<br /> chỉ số chất lượng nước mặt phù hợp với điều kiện môi trường tỉnh<br /> Thái Nguyên (hệ thống WQI cải tiến).<br /> ii) Áp dụng hệ thống WQI cải tiến trong phân vùng chất lượng nước<br /> các sông trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên theo các chỉ số chất lượng<br /> nước.<br /> iii) Ðề xuất giải pháp sử dụng và bảo vệ môi trường nước cho từng<br /> vùng.<br /> 3. Nội dung nghiên cứu của luận án<br /> Nội dung 1: Để đạt mục tiêu “Xác lập cơ sở khoa học và thực tiễn<br /> trong việc xây dựng hệ thống chỉ số chất lượng nước mặt phù hợp với<br /> điều kiện tự nhiên, KT - XH và môi trường nước sông Cầu - Công trên<br /> địa bàn tỉnh Thái Nguyên” luận án đã nghiên cứu:<br /> i)<br /> <br /> Tổng quan về phương pháp luận xây dựng hệ thống WQI<br /> của các quốc gia trên thế giới.<br /> <br /> ii)<br /> <br /> Đặc điểm thủy văn và chất lượng nước của các sông trên<br /> địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Hiện trạng và dự báo các nguồn thải do<br /> công nghiệp, đô thị, nông nghiệp của tỉnh Thái Nguyên và vùng<br /> thượng lưu đổ vào các sông trên địa bàn Tỉnh (dựa vào các tài liệu<br /> hiện có và tài liệu quy hoạch phát triển KT-XH). Từ đó, xây dựng<br /> các tiêu chí lựa chọn thông số để đưa vào hệ thống WQI - cải tiến<br /> phù hợp đặc điểm môi trường tự nhiên và KT - XH của tỉnh Thái<br /> Nguyên (có tham khảo ý kiến các cơ quan/nhà khoa học).<br /> 3<br /> <br />