Đề án Tốt nghiệp: Quản lý Thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề án "Quản lý Thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc" nhằm đề xuất một số phương hướng, giải pháp nhằm đảm bảo quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử phù hợp với thực tiễn tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay cũng như trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp: Quản lý Thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THANH VÂN QUẢN LÝ THUẾ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TẠI CỤC THUẾ TỈNH VĨNH PHÚC ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Hà Nội, 08/2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THANH VÂN QUẢN LÝ THUẾ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TẠI CỤC THUẾ TỈNH VĨNH PHÚC ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 8310101 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. VŨ HOÀNG MẠNH TRUNG Hà Nội, 08/2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Quản lý Thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc” là thành quả của một quá trình học tập và nghiên cứu nghiêm túc, độc lập kết hợp với quá trình làm việc thực tế của bản thân tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Vũ Hoàng Mạnh Trung - Giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia. Tất cả nội dung trong bản đề án này không có bất kỳ sự gian lận hoặc sao chép nào của người khác. Các tài liệu, số liệu và dẫn chứng được trình bày trong đây là hoàn toàn chính xác và đúng sự thật ở thời điểm tôi hoàn thiện bản đề án này. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm và hình thức kỷ luật theo quy định nếu phát hiện bất kỳ sai phạm hoặc gian lận nào. Hà Nội, ngày 02 tháng 8 năm 2024 Tác giả Nguyễn Thanh Vân iii
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành bản đề án này, trước tiên tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới quý Lãnh đạo cùng các quý thầy/cô giáo, nhân viên trường Học viện Hành chính Quốc gia với những kiến thức và kinh nghiệm quý báu của mình đã tận tâm chỉ bảo, giúp đỡ tôi cũng như tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập tại trường. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo và toàn thể cán bộ, công chức tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc - nơi tôi đang công tác, đã hỗ trợ tôi nhiệt tình trong việc cung cấp tài liệu và số liệu để tôi có thể thực hiện bản đề án này. Và đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Tiến sĩ Vũ Hoàng Mạnh Trung - Giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia, mặc dù công việc rất bận rộn nhưng vẫn dành thời gian quý báu của mình để tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi nghiên cứu và hoàn thành đề án. Vì thời gian có hạn, góc nhìn nhận và tư duy của bản thân còn chưa được sâu sắc, đề án này chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được những ý kiến đóng góp từ quý thầy/cô giáo để tôi có thể hoàn thiện và phát triển hơn nữa bản đề ản này Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 02 tháng 8 năm 2024 Tác giả Nguyễn Thanh Vân iv
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Ý nghĩa 1 NSNN Ngân sách nhà nước 2 MST Mã số thuế 3 TMĐT Thương mại điện tử 4 CSDL Cơ sở dữ liệu 5 TNDN Thu nhập doanh nghiệp 6 GTGT Giá trị gia tăng 7 TNCN Thu nhập cá nhân 8 GTGT Giá trị gia tăng 9 TTĐB Tiêu thụ đặc biệt 10 CNTT Công nghệ thông tin 11 UBND Ủy ban nhân dân v
DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ HÌNH VẼ Hình 01: Lịch sử hình thành và phát triển của thương mại điện tử .................. 6 Hình 02: Xếp hạng chỉ số thương mại điện tử Việt Nam năm 2023 .............. 23 Hình 03: Xếp hạng chỉ số thương mại điện tử Việt Nam năm 2024 .............. 24 Biểu 01: Báo cáo tổng hợp tình hình khai thuế của các doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh thương mại điện tử thuộc diện rà soát (Lũy kế đến tháng 6/2024) ......................................................................................................................... 39 Biểu 02: Báo cáo tổng hợp kết quả truy thu, xử lý vi phạm theo quyết định của cơ quan thuế đối với các doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh thương mại điện tử (Lũy kế đến tháng 6/2024) .............................................................................. 42 vi
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do xây dựng đề tài ........................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu......................................................... 2 2.1 Một số công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài .................................. 2 2.2 Đánh giá các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài ....................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................... 3 3.1 Đối tượng nghiên cứu .............................................................................. 3 3.2 Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 3 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ..................................... 3 4.1 Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................ 3 4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................... 4 5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 4 6. Lợi ích của đề tài có thể ứng dụng trong thực tiễn ........................... 4 7. Kết cấu của đề án ................................................................................. 5 Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử .......................................................................................... 6 1.1 Tổng quan về thương mại điện tử .................................................... 6 1.1.1 Khái niệm thương mại điện tử, sàn giao dịch thương mại điện tử ............. 6 1.1.2 Lịch sử hình thành và phát triển của thương mại điện tử ...................... 6 1.1.3 Các hình thức tổ chức hoạt động thương mại điện tử ........................... 8 1.1.4 Chủ thể của hoạt động thương mại điện tử ........................................... 8 1.1.5 Đặc trưng của thương mại điện tử và sàn giao dịch thương mại điện tử .................................................................................................................... 9 1.1.6 Lợi ích của thương mại điện tử ........................................................... 11 1.2 Quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử ..................... 12 1.2.1 Khái niệm, đặc điểm quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử ..................................................................................................................... 12 1.2.2 Yêu cầu quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử .............. 13 1.2.3 Nội dung quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử............. 13 vii
1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử .............................................................................................. 14 1.3.1 Các nhân tố khách quan ...................................................................... 14 1.3.2 Các nhân tố chủ quan .......................................................................... 15 1.4 Kinh nghiệm quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại một số Cục Thuế tỉnh, thành phố và bài học kinh nghiệm cho Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc trong quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử ...................................................................................................... 15 1.4.1 Kinh nghiệm về quản lý thuế đối với thương mại điện tử tại một số Cục Thuế tỉnh, thành phố .................................................................................... 15 1.4.2 Bài học kinh nghiệm cho Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc trong quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử .......................................................... 17 Chương 2: Đánh giá thực trạng quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay ................................... 18 2.1 Thực trạng tham gia hoạt động thương mại điện tử và phát triển thương mại điện tử tại địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay ................... 18 2.2 Thực trạng quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2022-2024 ................................... 25 2.2.1 Quy định pháp lý về quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc ........................................................................ 25 2.2.2 Thực trạng cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý thuế tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc ............................................................................................................. 27 2.2.3 Thực trạng công tác chỉ đạo triển khai quản lý thuế hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc ..................................................... 28 2.2.4 Thực trạng quản lý thông tin người nộp thuế ...................................... 30 2.2.5 Thực trạng quản lý đăng ký thuế, kê khai thuế của người nộp thuế hoạt động thương mại điện tử .............................................................................. 32 2.2.6 Thực trạng tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế hoạt động thương mại điện tử .......................................................................................................... 35 2.2.7 Thực trạng Thanh tra - Kiểm tra nghĩa vụ thuế, nộp thuế của người nộp thuế hoạt động kinh doanh qua hình thức thương mại điện tử ..................... 36 2.2.8 Thực trạng cơ sở vật chất, hệ thống CNTT đáp ứng quản lý thuế ...... 37 viii
2.2.9 Đánh giá kết quả đạt được và hạn chế trong quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn từ 2022-2024 ............................................................................................ 38 2.2.9.1 Kết quả đạt được .............................................................................. 38 2.2.9.2 Hạn chế ............................................................................................ 43 2.2.9.3 Nguyên nhân .................................................................................... 44 Chương 3: Phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay................................................................................................. 46 3.1 Phương hướng nhằm hoàn thiện công tác quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc ..................... 46 3.2 Giải pháp nhằm đảm bảo quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc ............................................ 46 3.2.1 Hoàn thiện cơ sở pháp lý, xây dựng chính sách, pháp luật đảm bảo hiệu quả quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc ............................................................................................................. 47 3.2.2 Tăng cường rà soát, chuẩn hóa thông tin đăng ký thuế ....................... 48 3.2.3 Tuyên truyền hỗ trợ nhằm đảm bảo quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử ....................................................................................... 49 3.2.4 Giải pháp khai thác dữ liệu do các sàn giao dịch thương mại điện tử cung cấp để phục vụ công tác quản lý thuế .......................................................... 52 KẾT LUẬN .................................................................................................... 65 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 67 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng đề tài Trên thế giới hiện nay, hoạt động thương mại điện tử đang phổ biến với các hình thức như: mua bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, quảng cáo, tiếp thị,… thông qua các sàn giao dịch thương mại điện tử, website, mạng xã hội, phương tiện truyền hình, ứng dụng,… Với tốc độ sử dụng online cùng nhiều công nghệ tiên tiến, thương mại điện tử càng ngày càng phát triển mạnh mẽ. Con người thích giao dịch dưới hình thức này bởi những thuận lợi mà nó mang lại. Điều này đã đặt ra nhiều thách thức mới đối với công tác quản lý nói chung và quản lý về lĩnh vực thuế nói riêng. Tại Việt Nam, thương mại điện tử bắt đầu hình thành cách đây khoảng hơn một thập niên và trở nên bùng nổ kể từ khi xuất hiện đại dịch Covid-19. Việc mua bán, cung cấp hàng hóa qua các sàn giao dịch thương mại điện tử trở nên sôi động hơn bao giờ hết. Người bán và người mua có thể dễ dàng kết nối với nhau, trao đổi thông tin thuận tiện, giao dịch thanh toán được hỗ trợ qua nhiều kênh thanh toán đa dạng, qua đó nguồn thu từ hoạt động kinh doanh qua thương mại điện tử của các doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh ngày càng gia tăng. Nhận thấy sự phát triển nêu trên, tại Luật Quản lý Thuế số 38/2019/QH14 ban hành ngày 13/6/2019, Quốc hội đã lần đầu tiên bổ sung những quy định liên quan đến quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử. Kèm theo đó, tại Nghị định số 126/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ, Thông tư số 40/2021/TT-BTC ngày 01/6/2021 của Bộ Tài chính đã quy định trách nhiệm cụ thể của các tổ chức, cá nhân về việc thực hiện kê khai, nộp thuế liên quan đến hoạt động thương mại điện tử, Thông tư số 100/2021/TT-BTC ngày 15/11/2021 của Bộ Tài chính sửa đổi, bổ sung một số điều của thông tư số 40/2021/TT-BTC ngày 01/6/2021 của Bộ trưởng Bộ Tài chính hướng dẫn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. 1
Tuy nhiên, do tính chất mới mẻ, khác biệt và biến đổi mạnh mẽ gắn với những thành tựu mới của công nghệ thông tin (CNTT) nên cho đến nay quá trình quản lý hoạt động thương mại điện tử vẫn xuất hiện một số tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý thuế, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các Bộ, ngành. Điều đó đã dẫn đến một bất cập lớn đó là việc thu tiền thuế từ hoạt động thương mại điện tử vẫn còn chưa tương xứng với tiềm năng phát triển của loại hình kinh doanh này. Xuất phát từ thực tiễn trên, căn cứ vào công tác quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại địa phương, tác giả chọn đề tài: “Quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc” làm đề tài Đề án Thạc sĩ Quản lý kinh tế của mình. Với hi vọng đóng góp một phần nhỏ công sức của mình để đưa ra những phương hướng và giải pháp nhằm đảm bảo quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại tỉnh Vĩnh Phúc. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu 2.1 Một số công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Một số công trình nghiên cứu đã được công bố ở những khía cạnh khác nhau như: TS. Lê Quang Thuận, ThS. Trần Thị Hà (2018), “Quản lý thuế đối với thương mại điện tử - Nhìn từ kinh nghiệm của thế giới”, đăng trên Tạp chí Tài Chính, ngày 21/11/2018; Tôn Nữ Phước Duyên (2022), “Pháp luật về thuế đối với hoạt động mua bán, cung cấp hàng hóa trên sàn giao dịch thương mại điện tử đối với doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh, qua thực tiễn tại tỉnh Quảng Ngãi”, Đề án Thạc sĩ Luật học, trường Đại học Luật - Đại học Huế; PGS.TS Lê Xuân Trường - ThS Kiều Thái Anh - CN Kiều Thủy Trung (2022), “Hoàn thiện hành lang pháp lý về thuế đối với cá nhân kinh doanh thương mại điện tử”, đăng trên Tạp chí điện tử Thuế nhà nước ngày 18/7/2022; Nguyễn Thị Thanh Huyền (2023), “Về quản lý thuế thương mại điện tử ở Việt Nam hiện nay”, đăng trên Tạp chí Khoa học Việt Nam ngày 29/6/2023; Minh Phương 2
(2024) “Doanh thu quản lý thuế từ hoạt động thương mại điện tử tăng cao qua từng năm”, đăng trên Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam ngày 25/4/2024. 2.2 Đánh giá các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Nhìn chung các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài đều đã đưa ra những vấn đề sát với thực tế và cấp thiết đối với tình hình hoạt động thương mại điện từ và quản lý thuế đối với thương mại điện tử từ năm 2018 cho đến nay. Các tác giả đều đã đưa ra được những đánh giá khách quan, chỉ ra các vấn đề còn tồn tại trong từng giai đoạn. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu nào toàn diện về vấn đề quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề án là quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục thuế tỉnh Vĩnh Phúc. 3.2 Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về nội dung nghiên cứu: Quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử (hoạt động kinh doanh thương mại điện tử). Phạm vi về không gian nghiên cứu: tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc. Phạm vi về thời gian nghiên cứu: từ năm 2022 đến 2024. 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 4.1 Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở những quy định của Nhà nước về quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh thông qua các sàn giao dịch thương mại điện tử, từ đó nghiên cứu tình hình thực tế đang áp dụng và việc chấp hành pháp luật về quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc. Đồng thời đề án đề xuất một số phương hướng, giải pháp nhằm đảm bảo quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử phù hợp với thực tiễn tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay cũng như trong thời gian tới. 3
4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu Một là, đưa ra những khái niệm, đặc điểm cơ bản về thương mại điện tử, sàn giao dịch thương mại điện từ và những vấn đề liên quan. Đồng thời đưa ra những quy định của pháp luật về quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử. Từ đó phân tích, đánh giá những ưu điểm và những hạn chế của các quy định của pháp luật. Hai là, thực trạng tham gia hoạt động kinh doanh trên các sàn giao dịch thương mại điện tử của doanh nghiệp, cá nhân tại địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay và tình hình quản lý thuế đối với các trường hợp này của Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc. Qua đó chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân. Ba là, từ những phân tích và trên cơ sở thực tiễn hoạt động quản lý thuế đối với các doanh nghiệp, cá nhân có hoạt động kinh doanh trên các sàn giao dịch thương mại điện tử tại Cục thuế tỉnh Vĩnh Phúc, đề án đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh bằng phương thức thương mại điện tử trong thời gian tới. 5. Phương pháp nghiên cứu Ngoài việc sử dụng phương pháp chính là phương pháp nghiên cứu tài liệu, đề án còn vận dụng nhiều phương pháp khác nhau trong quá trình nghiên cứu bao gồm một số phương pháp phổ biến như phương pháp phương pháp so sánh, đối chiếu, đồng thời có sử dụng phương pháp tổng hợp thực tiễn để làm rõ nội dung nghiên cứu. 6. Lợi ích của đề tài có thể ứng dụng trong thực tiễn Từ tình hình tổng quan công tác quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc, đề án đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh qua phương thức thương mại điện từ, đảm bảo việc thực hiện quản lý thuế được chặt chẽ hơn, tránh tình trạng thất thu thuế từ hoạt động thương mại điện tử cho Ngân sách nhà nước. 4
7. Kết cấu của đề án Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và những tài liệu tham khảo, bố cục của đề án được tác giả chia thành 3 chương chính, cụ thể: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử Chương 2: Đánh giá thực trạng quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay Chương 3: Phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc 5
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử 1.1 Tổng quan về thương mại điện tử 1.1.1 Khái niệm thương mại điện tử, sàn giao dịch thương mại điện tử Thương mại điện tử (E-Commerce) là hình thức kinh doanh trực tuyến sử dụng nền tảng CNTT với sự hỗ trợ của Internet để thực hiện các giao dịch mua bán, trao đổi, thanh toán trực tuyến. Dưới khía cạnh pháp lý, căn cứ tại khoản 1, khoản 9 Điều 3 Nghị định 52/2013/NĐ-CP ngày 16/5/2023 của Chính Phủ về thương mại điện tử giải thích về hoạt động thương mại điện tử và sàn giao dịch điện tử như sau: - Hoạt động thương mại điện tử là việc tiến hành một phần hoặc toàn bộ quy trình của hoạt động thương mại bằng phương tiện điện tử có kết nối với mạng Internet, mạng viễn thông di động hoặc các mạng mở khác. - Sàn giao dịch thương mại điện tử là website thương mại điện tử cho phép các thương nhân, tổ chức, cá nhân không phải chủ sở hữu website có thể tiến hành một phần hoặc toàn bộ quy trình mua bán hàng hóa, dịch vụ trên đó. 1.1.2 Lịch sử hình thành và phát triển của thương mại điện tử Hình 01: Lịch sử hình thành và phát triển của thương mại điện tử 6
Tới thời điểm hiện tại, các sàn giao dịch thương mại điện tử đã được phổ biến trên toàn cầu. Tuy nhiên, về nguồn gốc, thương mại điện tử được xem như bắt đầu được hình thành từ thập niên 70 của thế kỷ 20. Lịch sử phát triển của thương mại điện tử được thể hiện qua các dấu mốc quan trọng như sau: - Năm 1979: Michael Alrich sáng chế ra hệ thống cho phép khách hàng và doanh nghiệp kết nối với nhau. Đây là hệ thống mua sắm trực tuyến đầu tiên trên thế giới. - Năm 1982: Công ty Boston Computer Exchange - Công ty về thương mại điện tử đầu tiên ra mắt. Tại đây, doanh nghiệp bán những máy tính đã qua sử dụng cho khách hàng. - Năm 1984: Hình thức mua bán hàng trực tuyến dạng B2C đầu tiên xuất hiện thông qua trang mua bán hàng Gateshead SIS/Tescol. Trong giai đoạn này, thương mại điện tử được phát triển hơn dưới hình thức thẻ tín dụng, máy rút tiền tự động (ATM) và ngân hàng điện thoại. - Năm 1990: Tim Berners-Lee đã phát minh ra trình duyệt web (WorldWideWeb) và Internet. - Từ năm 1992 đến nay: hoàn thiện và phát triển mạnh mẽ của thị trường thương mại điện tử. Một số dấu ấn nổi bật có thể kể đến như: + Năm 1992: Thị trường sách trực tuyến đầu tiên - Book Stacks Unlimited ra đời; + Năm 1995: Sự ra đời cuả gã khổng của ngành công nghiệp thương mại điện tử - Amazon; + Năm 1998: Cổng thanh toán trực tuyến, nền tảng cho thương mại điện tử phát triển – Paypal; + Năm 1999: Ông vua của ngành thương mại điện tử tại Trung Quốc - Alibaba. Đặc biệt, năm 2020 với sự xuất hiện của đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy 7
sự bùng nổ của thị trường thương mại điện tử. Ngày nay, các sàn giao dịch thương mại điện tử đã mở rộng, cho phép kết nối với khách hàng trên toàn cầu. Một số sàn giao dịch thương mại điện tử lớn quốc tế có thể kể đến như: Alibaba, eBay, Amazon,… hoặc phổ biến ở Việt Nam như: Shopee, Lazada, Tiki, Sendo,… 1.1.3 Các hình thức tổ chức hoạt động thương mại điện tử Theo Điều 25 Nghị định 52/2013/NĐ-CP, được sửa đổi bởi khoản 7 Điều 1 Nghị định 85/2021/NĐ-CP quy định về các hình thức tổ chức hoạt động thương mại điện tử, có thể phân loại các hình thức tổ chức hoạt động thương mại điện tử như sau: - Website thương mại điện tử bán hàng là website thương mại điện tử do các thương nhân, tổ chức, cá nhân thiết lập để phục vụ hoạt động xúc tiến thương mại, bán hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ của mình. - Website cung cấp dịch vụ thương mại điện tử là website thương mại điện tử do thương nhân, tổ chức thiết lập để cung cấp môi trường cho các thương nhân, tổ chức, cá nhân khác tiến hành hoạt động thương mại. Website cung cấp dịch vụ thương mại điện tử bao gồm các loại sau: + Sàn giao dịch thương mại điện tử; + Website đấu giá trực tuyến; + Website khuyến mại trực tuyến; + Các loại website khác do Bộ Công Thương quy định. 1.1.4 Chủ thể của hoạt động thương mại điện tử Căn cứ theo 24 Nghị định 52/2013/NĐ-CP được sửa đổi bởi khoản 6 Điều 1 Nghị định 85/2021/NĐ-CP quy định về các hình thức tổ chức hoạt động thương mại điện tử, các chủ thể tham gia hoạt động thương mại điện tử bao gồm: - Các thương nhân, tổ chức, cá nhân thiết lập website thương mại điện 8
tử để phục vụ hoạt động xúc tiến thương mại, bán hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ của mình (người sở hữu website thương mại điện tử bán hàng). - Các thương nhân, tổ chức cung cấp dịch vụ thương mại điện tử. - Các thương nhân, tổ chức, cá nhân sử dụng website của thương nhân, tổ chức cung cấp dịch vụ thương mại điện tử để phục vụ hoạt động xúc tiến thương mại, bán hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ của mình (người bán). - Các thương nhân, tổ chức, cá nhân mua hàng hóa hoặc dịch vụ trên website thương mại điện tử bán hàng và website cung cấp dịch vụ thương mại điện tử (khách hàng). - Các thương nhân, tổ chức cung cấp hạ tầng kỹ thuật, dịch vụ logistics và các dịch vụ hỗ trợ khác cho hoạt động thương mại điện tử. - Các thương nhân, tổ chức, cá nhân sử dụng thiết bị điện tử có nối mạng khác để tiến hành hoạt động thương mại. 1.1.5 Đặc trưng của thương mại điện tử và sàn giao dịch thương mại điện tử So với hình thức kinh doanh truyền thống, thương mại điện tử có những đặc trưng nổi bật như sau: - Lượng thông tin khổng lồ: Đây là một đặc điểm chính của thương mại điện tử. Với nguồn thông tin vô cùng dồi dào, đa dạng với nhiều lĩnh vực khác nhau, các doanh nghiệp có thể dễ dàng cung cấp thông tin tới khách hàng, thậm chí, tại cùng một thời điểm có thể cung cấp thông tin tới nhiều khách hàng với những thao tác đơn giản mà vẫn đảm bảo tính chính xác. - Không gian không giới hạn: Đây là đặc điểm nổi bật giúp thương mại điện tử có thể nhanh chóng phổ biến trong xã hội. Tại giao dịch kinh doanh thông thường, các khách hàng chỉ được phục vụ ở địa điểm cố định, trong thời gian nhất định. Đôi khi, khách hàng không thể tiếp cận được với sản phẩm bởi nhiều lý do như: khoảng cách địa lý, kệ trưng bày hàng hóa 9
không đủ, tốn nhiều thời gian để đến tận nơi xem sản phẩm… Tuy nhiên, đối với thương mại điện tử thì các vấn đề trên đều có thể dễ dàng được giải quyết. - Tính tương tác cao: Những website và các trang thương mại điện tử cũng như mạng xã hội đều có đầy đủ tính năng trao đổi với khách hàng. Từ đó khách hàng được tương tác trực tiếp với doanh nghiệp và được chăm sóc chu đáo hơn. - Dễ dàng thanh toán: Sự phát triển của công nghệ đã đem lại hiệu quả cao trong việc thanh toán khi mua hàng của người mua. Đối với hình thức kinh doanh truyền thống, người mua hàng chủ yếu thanh toán bằng hình thức tiền mặt. Sau này khi CNTT phát triển thì có thêm phương thức thanh toán bằng chuyển khoản. Nhưng đối với kinh doanh qua thương mại điện tử thì cho phép người dùng có thể thanh toán qua ví điện tử, thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng hay cổng thanh toán. - Một đặc trưng khác có thể kể đến là tính năng tùy chỉnh và cá nhân hóa. Người dùng có thể tùy chỉnh và cá nhân hóa sản phẩm của bản thân cũng như nhu cầu mua sắm của mình. Qua đó, doanh nghiệp có thể thu thập hành vi, sở thích mua sắm của khách hàng để quảng cáo và tiếp cận đúng với tệp khách hàng mà họ hướng đến. Từ những đặc trưng của thương mại điện tử mà sàn giao dịch thương mại điện tử có thể được biết đến với những đặc trưng như sau: - Sàn giao dịch thương mại điện tử là một tổ chức kinh doanh dịch vụ, đóng vai trò là người môi giới. - Tại các sàn giao dịch thương mại điện tử, phương thức giao dịch rất đa dạng, phong phú, bao gồm giao dịch thanh toán ngay, giao dịch tương lai, đấu giá,.... Người tham gia có thể lựa chọn bất kì phương thức giao dịch nào mà mình cảm thấy phù hợp. 10
- Số lượng người mua, người bán, nhà cung cấp tham gia rất lớn. Những người tham gia vừa có thể là người bán, vừa là người mua hoặc cả hai. - Tính linh động trong mọi mặt của giao dịch. Người mua và người bán có thể tham gia vào sàn giao dịch thương mại điện tử bất kì lúc nào, bất kì nơi đâu; cũng như việc khai thác thông tin về sản phẩm, chính sách, ưu đãi, đàm phán, thương lượng, thanh toán,… tất cả đều được thực hiện trực tuyến trên mạng Internet. 1.1.6 Lợi ích của thương mại điện tử 1.1.6.1 Lợi ích đối với doanh nghiệp - Thương mại điện tử là phương thức mở giúp doanh nghiệp có thể “đi tắt” để tiếp cận nhanh hơn với người dùng trên thị trường mà qua đó, doanh nghiệp có thể trao đổi trực tiếp các thông tin với với khách hàng cũng như làm việc trực tiếp với nhà cung cấp. - Thực hiện tốt vai trò bán và quảng cáo hàng hóa nhưng lại tiết kiệm được phần lớn các chi phí như: chi phí mặt bằng (chi phí cửa hàng, nhà kho,…), chi phí quản lý doanh nghiệp (chi phí điện, nước,…), dễ dàng hơn trong quá trình cung cấp thông tin để người mua hàng so sánh và lựa chọn sản phẩm… - Giúp doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh mở rộng quy mô thị trường, mang lại hiệu quả tối ưu trong việc kết nối với khách hàng. Một lợi ích khác cũng có giá trị đáng kể đối với doanh nghiệp đó là những phản hồi của khách hàng cũ cũng góp phần vào sự thành công và hiệu quả bán hàn trong tương lai đối với doanh nghiệp. 1.1.6.2 Lợi ích đối với người tiêu dùng - Người tiêu dùng có nhiều sự lựa chọn trong việc đưa ra quyết định mua sắm. - Nguồn thông tin sản phẩm hàng hóa phong phú, đa dạng. - Thông qua sàn giao dịch thương mại điện tử, người tiêu dùng có thể 11