Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:88

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh" nhằm phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên trong giai đoạn 2021-2023, đánh giá những thành công, hạn chế và nhận dạng được những nguyên nhân của hạn chế; Đề xuất phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh để áp dụng trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ĐINH HÀ TRANG QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ QUẢNG YÊN, TỈNH QUẢNG NINH ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ HÀ NỘI, 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ĐINH HÀ TRANG QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ QUẢNG YÊN, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TẠ QUANG BÌNH HÀ NỘI, 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan đề án tốt nghiệp: “Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh” là công trình nghiên cứu của cá nhân tác giả. Các số liệu đƣợc nêu trong đề án có nguồn gốc rõ ràng và trung thực. Những kết luận đƣợc rút ra trong đề án là không trùng lặp và chƣa đƣợc công bố trong bất cứ công trình khoa học nào khác. Hà Nội, ngày tháng năm 2024 Tác giả Đinh Hà Trang
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đƣợc đề tài này, em đã nhận đƣợc sự quan tâm hƣớng dẫn, giúp đỡ của nhiều cá nhân, tập thể trong và ngoài trƣờng. Em xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy, cô giáo Trƣờng Đại học Thƣơng mại, Viện Đào tạo sau đại học đã tạo điều kiện thuận lợi cho em trong thời gian học tập và nghiên cứu để hoàn thành chƣơng trình đào tạo thạc sĩ kinh tế. Đặc biệt, em xin chân thành cảm ơn thầy giáo TS. Tạ Quang Bình, thầy đã tận tình hƣớng dẫn, khích lệ và giúp đỡ em trong suốt quá trình làm đề án. Em c ng xin cảm ơn Ban lãnh đạo, các cán bộ công chức, ngƣời lao động thuộc các phòng ban của UBND thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh đã cung cấp cho em những thông tin, tƣ liệu quý giá và những góp ý xác đáng, hết sức quý báu để em hoàn thành đề án này. Mặc dù có nhiều cố gắng song đề tài không tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận đƣợc những nhận xét góp ý của quý thầy cô và các độc giả để đề tài đƣợc hoàn thiện hơn. Cuối cùng em xin gửi lời chúc sức khỏe, hạnh phúc, kính chúc quý Thầy, Cô thành công trong sự nghiệp cao quý. Em xin chân thành cảm ơn! Hoc viên Đinh Hà Trang
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ..................................................... vii DANH MỤC HÌNH ................................................................................................ viii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN ............................................................................... ix PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề án ...........................................................2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................2 4. Phƣơng pháp nghiên cứu .........................................................................................3 5. Kết cấu đề án ...........................................................................................................5 PHẦN 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN CẤP HUYỆN ....................................................................6 1.1. Cơ sở lý thuyết về quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn cấp huyện 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, phân cấp quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện ...6 1.1.2. Vai trò của quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện ..............9 1.1.3. Nguyên tắc quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện .................................10 1.1.4. Các công cụ quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện ...............................11 1.2. Nội dung quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc trên địa bàn cấp huyện ...................13 1.2.1. Quản lý lập dự toán thu ngân sách nhà nước cấp huyện................................13 1.2.2. Quản lý chấp hành dự toán thu ngân sách nhà nước cấp huyện ....................14 1.2.3. Quản lý công tác kế toán và quyết toán thu ngân sách nhà nước cấp huyện .15 1.2.4. Kiểm tra, thanh tra, khen thưởng và xử lý vi phạm các chế độ quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện .................................................................................17 1.3. Yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc trên địa bàn cấp cấp huyện .........................................................................................................................18 1.3.1. Yếu tố khách quan ...........................................................................................18 1.3.2. Yếu tố chủ quan ...............................................................................................19
iv KẾT LUẬN PHẦN 1 ................................................................................................21 PHẦN 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ QUẢNG YÊN, TỈNH QUẢNG NINH .....................................22 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của thị xã Quảng Yên ...........22 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên của thị xã Quảng Yên .......................................................22 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội của thị xã Quảng Yên.............................................22 2.2. Phân tích thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh ...............................................................................................24 2.2.1 Tổ chức bộ máy quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Quảng Yên .............................................................................................................................24 2.2.2. Thực trạng quản lý lập dự toán thu ngân sách nhà nước ...............................25 2.2.3. Thực trạng quản lý chấp hành dự toán thu ngân sách nhà nước ...................29 2.2.4. Thực trạng quản lý công tác kế toán và quyết toán thu ngân sách nhà nước 35 2.2.5. Thực trạng kiểm tra, thanh tra, khen thưởng và xử lý vi phạm các chế độ quản lý thu ngân sách nhà nước ...............................................................................38 2.3. Đánh giá chung thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn Thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh....................................................................................41 2.3.1. Những kết quả đã đạt được .............................................................................41 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế..................................................43 KẾT LUẬN PHẦN 2 ................................................................................................47 PHẦN 3: GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ QUẢNG YÊN, TỈNH QUẢNG NINH .........................................................................................................48 3.1. Mục tiêu và định hƣớng quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh....................................................................................48 3.1.1. Một số dự báo và mục tiêu đặt ra đối với quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh .....................................................48 3.1.2. Định hướng quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................................50
v 3.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh .........................................................................52 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện quản lý lập dự toán thu ngân sách nhà nước ...............52 3.2.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý chấp hành dự toán thu ngân sách nhà nước ...53 3.2.3. Giải pháp hoàn thiện quản lý công tác kế toán và quyết toán ngân sách ......58 3.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra trong quản lý thu ngân sách nhà nước ...........................................................................................................................59 3.2.5. Một số giải pháp khác .....................................................................................60 3.3. Một số kiến nghị.................................................................................................61 3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương .................................61 3.3.2. Kiến nghị với UBND tỉnh Quảng Ninh ...........................................................62 KẾT LUẬN PHẦN 3 ................................................................................................63 KẾT LUẬN ...............................................................................................................64 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CQTC CQTC DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp nhà nƣớc GTGT Giá trị gia tăng HĐND Hội đồng nhân dân KBNN Kho bạc nhà nƣớc KT-XH Kinh tế - xã hội NNT Ngƣời nộp thuế NSĐP Ngân sách địa phƣơng NSNN Ngân sách nhà nƣớc PTTH Phát thanh truyền hình SXKD Sản xuất kinh doanh TC-KH Tài chính - Kế hoạch TNCN Thu nhập cá nhân TNDN Thu nhập doanh nghiệp TNHH Trách nhiệm hữu hạn UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Tên sơ đồ, bảng Trang Bảng 2.1. Dự toán thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên giai đoạn 28 2021-2023 Bảng 2.2. Tổng hợp kết quả khảo sát công tác quản lý lập dự toán thu 28 NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên Bảng 2.3. Tổng hợp tình hình thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên Phụ giai đoạn 2021-2023 lục Bảng 2.4. Tổng hợp kết quả điều tra công tác chấp hành thu ngân sách 34 Bảng 2.5. Quyết toán thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên giai Phụ đoạn năm 2021-2023 lục Bảng 2.6. Tổng hợp kết quả điều tra công tác quyết toán thu NSNN 37 Bảng 2.7. Kết quả kiểm tra hồ sơ khai thuế tại Trụ sở Chi cục Thuế thị 39 xã Quảng Yên giai đoạn 2021-2023 Bảng 2.8. Kết quả kiểm tra tại trụ sở ngƣời nộp thuế của Chi cục Thuế 39 thị xã Quảng Yên giai đoạn 2021-2023 Bảng 2.9. Tổng hợp kết quả điều tra công tác thanh tra, kiểm tra 40
viii DANH MỤC HÌNH Tên sơ đồ, bảng Trang 24 Sơ đồ 2.1. Hệ thống bộ máy quản lý thu NSNN thị xã Quảng Yên
ix TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN Thu ngân sách nhà nƣớc là một lĩnh vực quan trọng, là nhiệm vụ chiến lƣợc, một giải pháp chủ yếu để thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội theo hƣớng tăng trƣởng cao, ổn định và bền vững cho một đất nƣớc c ng nhƣ từng địa phƣơng. Thực hiện tốt công tác quản lý thu ngân sách nhà nƣớc là nhiệm vụ hàng đầu của nền kinh tế, của các cấp, ngành, của các đơn vị, là một đòi hỏi khách quan của sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nƣớc, là một biện pháp tích cực nhất để giải quyết đúng đắn mâu thuẫn giữa những yêu cầu tăng trƣởng kinh tế ở tốc độ cao, bền vững với khả năng tích l y có hạn của các nền kinh tế nói chung, của đất nƣớc nói riêng. Trong những năm qua, công tác quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thị xã Quảng Yên đã có nhiều chuyển biến tích cực và đạt đƣợc những kết quả nhất định nhƣ: Quá trình lập dự toán thu NSNN đƣợc thực hiện theo phƣơng pháp lập dự toán 2 chiều từ trên xuống và từ dƣới lên, do đó đảm bảo tính khoa học, chặt chẽ, theo đúng trình tự và các nguyên tắc của quá trình quản lý thu NSNN; Quy trình tổ chức thu NSNN đƣợc thực hiện chặt chẽ, theo đúng các quy định hiện hành và hƣớng dẫn của các cơ quan cấp trên; Công tác quản lý thu thuế, phí và lệ phí có nhiều chuyển biến tích cực và luôn đảm bảo công khai, dân chủ, minh bạch; Công tác quyết toán thu NSNN của thị xã Quảng Yên luôn thực hiện đầy đủ, phản ánh đúng số thu, theo đúng những quy định của Luật NSNN và các cơ quan cấp trên... Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt đƣợc, quá trình quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên vẫn còn một số tồn tại, hạn chế cần khắc phục nhƣ: Khi xây dựng dự toán, các đơn vị chƣa tính toán, cân nhắc đầy đủ các yếu tố ảnh hƣởng đến số thu NSNN; Một số đơn vị thu NSNN chƣa thực hiện nghiêm sự chỉ đạo của các cơ quan cấp trên và sự phối kết hợp của các cơ quan chức năng, các đơn vị tham gia quá trình thu, nộp ngân sách chƣa thực sự hiệu quả; Công tác phân bổ, giao dự toán hàng năm theo địa bàn, đơn vị còn chƣa sát với thực tế; Việc xây dựng thể chế giám sát tài chính chƣa đồng bộ, chƣa thực sự chú trọng vai trò giám sát của các đoàn thể quần chúng, của nhân dân và hoạt động tự giám sát, kiểm tra tài chính của đơn vị cơ sở; Việc hƣớng dẫn, kiểm tra, uốn nắn sai sót, giúp đỡ các đơn vị trong quá trình thực hiện chi tiêu ngân sách chƣa kịp thời; Chế tài xử lý vi phạm trong công tác quản lý thu NSNN chƣa nghiêm, chƣa đảm bảo tính răn đe...
x Về cơ bản, đề tài đã hoàn thành các mục tiêu đề ra trong nghiên cứu và có những đóng góp nhằm thực hiện tốt công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh, cụ thể: - Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý NSNN nhƣ: Bản chất và vai trò của công tác thu NSNN trên địa bàn cấp huyện, thị xã; Những nguyên lý cơ bản về quản lý thu NSNN trên địa bàn cấp huyện, thị xã; Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý thu NSNN trên địa bàn cấp huyện; Kinh nghiệm của một số địa phƣơng và bài học cho thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN thị xã Quảng Yên trong giai đoạn 2021-2023, rút ra những đánh giá về thành công, hạn chế và nguyên nhân. - Đề xuất phƣơng hƣớng, giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới. Từ khóa: cấp huyện, khoản thu, ngân sách nhà nước, quản lý, thị xã Quảng Yên
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân sách nhà nƣớc (NSNN) là một trong những công cụ tài chính quan trọng của Chính phủ trong điều tiết nền kinh tế vĩ mô, góp phần ổn định, thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế - xã hội (KT-XH). NSNN bao gồm các khoản thu và chi tiêu, trong đó các khoản thu là nguồn tài trợ cho các nhu cầu chi tiêu của Chính phủ. Vì vậy, để Chính phủ có thể thực hiện tốt chức năng điều tiết vĩ mô nền kinh tế và xã hội, cần phải có nguồn tài chính đảm bảo. Điều này phụ thuộc vào việc quản lý các nguồn thu NSNN ở các cấp từ Trung ƣơng đến địa phƣơng. Để huy động đầy đủ nguồn thu vào ngân sách nhằm thực hiện chi tiêu của Nhà nƣớc trên cơ sở đảm bảo các hình thức thu ngân sách phù hợp với điều kiện phát triển KT-XH, việc quản lý thu NSNN hiệu quả là một yêu cầu quan trọng. Ở nƣớc ta, hoạt động quản lý thu NSNN mặc dù đã có nhiều tiến bộ hơn so với trƣớc đây nhƣng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập trong nhiều khâu, dẫn đến tình trạng thất thu NSNN, gây ra thâm hụt NSNN ảnh hƣởng đến kế hoạch chi tiêu của Nhà nƣớc. Trong đó phải kể đến là việc lập dự toán thu, chấp hành dự toán thu ngân sách địa phƣơng còn chậm, trong nhiều trƣờng hợp chƣa đúng theo quy định của Nhà nƣớc; Tình trạng quản lý thu vẫn còn thất thoát do chƣa bao quát hết các nguồn thu; Đội ng cán bộ quản lý ngân sách còn hạn chế về chuyên môn, chậm đổi mới... Quảng Yên là một thị xã trung du ven biển nằm ở phía Tây Nam tỉnh Quảng Ninh. Thị xã Quảng Yên nằm giữa tam giác 3 thành phố Hạ Long, Uông Bí, Hải Phòng, là địa phƣơng có nhiều tiềm năng về phát triển kinh tế c ng nhƣ có tiềm năng lớn về thu NSNN. Trong những năm qua, công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã đã đạt đƣợc những kết quả tốt. Tính riêng trong giai đoạn 2021-2023, tổng thu NSNN trên địa bàn huyện luôn tăng (năm 2023 tăng 32,506 triệu - tƣơng ứng 8.27% so với năm 2021, năm 2023 tăng 33,987 triệu - tƣơng ứng 7.99% so với năm 2022). Tuy nhiên, qua nghiên cứu thực trạng công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn Thị xã Quảng Yên cho thấy thị xã vẫn là một trong những địa phƣơng đang hƣởng trợ cấp cân đối từ ngân sách cấp trên. Công tác quản lý thu ngân sách trong những năm qua vẫn tồn tại những hạn chế: chƣa bao quát hết các nguồn thu, một số nguồn thu tỷ lệ còn thấp (có tới 10/20 khoản thu không đạt dự toán thậm chí tỷ lệ thực hiện so với dự toán của khoản “thu hồi các khoản chi năm trƣớc” chỉ đạt 50,5%), tính bền vững của cơ cấu nguồn thu chƣa cao, vẫn còn tình trạng thất thu, nợ đọng thuế kéo dài, công tác tổ chức đôn đốc thu nộp tiền sử dụng đất chƣa thực
2 hiện quyết liệt, sự phối hợp giữa Chi cục Thuế với các xã, phƣờng trong công tác quản lý chƣa kịp thời, khai thác quản lý nguồn thu còn nhiều bất cập; Hiện nay Thị xã chƣa tự cân đối đƣợc NSNN: vẫn còn phụ thuộc ngân sách cấp trên hỗ trợ, số thu chƣa tƣơng xứng với tiềm lực phát triển kinh tế của thị xã, đặc biệt là các nguồn thu từ thuế có dấu hiệu không ổn định, quá trình thu NSNN có dấu hiệu của việc thất thoát. Những hạn chế nêu trên đã làm giảm tác động tích cực của thu NSNN trên địa bàn Thị xã Quảng Yên, ảnh hƣởng nghiêm trọng đến phát triển KT - XH của Thị xã. Chính vì thế, việc khắc phục những hạn chế trên thông qua nghiên cứu một cách toàn diện, hệ thống lý luận và thực tiễn quản lý thu NSNN trên địa bàn Thị xã Quảng Yên nhằm làm rõ những nguyên nhân của hạn chế, từ đó đề xuất những chính sách quản lý phù hợp trong thu ngân sách trên địa bàn Thị xã để có thể tự cân đối đƣợc ngân sách, chủ động lên kế hoạch cho các khoản chi, tăng cƣờng đầu tƣ xây dựng… là vô cùng cấp thiết. Với mong muốn góp phần giải quyết một số trong những nhiệm vụ đặt ra đó, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh” làm đề án tốt nghiệp thạc sĩ. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề án Mục tiêu nghiên cứu của đề án: Mục tiêu tổng quát của đề án là đề xuất đƣợc những giải pháp nhằm tăng cƣờng quản lý thu NSNN trên địa bàn Thị xã Quảng Yên trong giai đoạn 2023-2028. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề án: Để đạt đƣợc mục tiêu tổng quát trên, cần tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận của quản lý thu NSNN quận, huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh (gọi chung là cấp huyện), làm rõ các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý thu NSNN. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên trong giai đoạn 2021-2023, đánh giá những thành công, hạn chế và nhận dạng đƣợc những nguyên nhân của hạn chế. - Đề xuất phƣơng hƣớng, giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh để áp dụng trong thời gian tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu
3 Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài đề án là quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý thu NSNN cấp huyện, bao gồm: Lập dự toán; chấp hành dự toán; kế toán và quyết toán thu ngân sách; công tác kiểm tra, kiểm soát thu NSNN cấp huyện. - Phạm vi về không gian: Tác giả giới hạn nghiên cứu trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh. Bộ máy quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên đƣợc giới hạn ở chính quyền cấp huyện, bao gồm HĐND, UBND, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục Thuế thị xã cùng với bộ máy quản lý thu NSNN của các đơn vị quản lý NSNN trực thuộc thị xã. - Phạm vi về thời gian: Đề tài giới hạn sử dụng dữ liệu thứ cấp về thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên trong 3 năm gần đây (2021-2023), các giải pháp đề xuất áp dụng cho giai đoạn đến năm 2030. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp thu thập dữ liệu Để thực hiện đề án, tác giả đã sử dụng cả dữ liệu thứ cấp và sơ cấp, trong đó: Về dữ liệu thứ cấp, tác giả đã tham khảo và kế thừa những lý luận đã đƣợc nghiên cứu trong các giáo trình, luận án, báo cáo đề tài nghiên cứu khoa học; tham khảo thông tin qua các nguồn tài liệu sẵn có nhƣ báo, internet và những dữ liệu từ Phòng Tài chính Kế hoạch của UBND Thị xã Quảng Yên (báo cáo tài chính, báo cáo chi tiết tình hình thực hiện kinh phí từ năm 2021 đến năm 2023…) và từ các ban ngành có liên quan… Về dữ liệu sơ cấp, tác giả đã sử dụng phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi và phỏng vấn chuyên gia (để thu thập dữ liệu bổ sung/minh họa cho các nhận định, đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Quảng Yên và đề xuất khoa học trong đề án) trong đó: - Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi đƣợc thực hiện theo thiết kế nhƣ sau: + Bƣớc 1: Xác định nội dung cần điều tra, nội dung bảng hỏi đƣợc thiết kế theo các tiêu chí đánh giá quản lý thu NSNN của thị xã Quảng Yên (Phụ lục 01). Tác giả đã tham khảo mẫu phiếu điều tra trong các đề tài luận văn thạc sĩ nhƣ: Quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam (đƣợc thực hiện năm 2019 tại trƣờng Đại học Thƣơng mại bởi tác giả Nguyễn Thị Hoàng Yến; Quản lý thu ngân sách tại huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang (đƣợc thực hiện năm 2016 tại Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội bởi tác giả Hoàng Hà
4 Đông. Sau khi xây dựng phiếu điều tra, tác giả đã tham khảo ý kiến chuyên gia là cán bộ của UBND thị xã Quảng Yên để chỉnh sửa nội dung cho phù hợp. + Bƣớc 2: Xác định số lƣợng và vị trí của đối tƣợng cần điều tra. Đối tƣợng điều tra: Các cán bộ, công chức thuộc Phòng Tài chính - Kế hoạch thị xã Quảng Yên, Chi cục Thuế thị xã Quảng Yên, Kho bạc Nhà nƣớc thị xã Quảng Yên. Quy mô mẫu điều tra: Dựa vào lý thuyết cơ bản của thống kê, để đảm bảo quy luật số lớn, cần đảm bảo số lƣợng phiếu hợp lệ tối thiểu 30 phiếu. Tuy nhiên, để đảm bảo độ tin cậy ở mức tƣơng đối, tác giả xác định số mẫu cần chọn cụ thể gồm 68 phiếu điều tra. + Bƣớc 3: Phát phiếu điều tra. Thời điểm điều tra: Tháng 02/2024. + Bƣớc 4: Tập hợp lại phiếu điều tra. Số lƣợng phiếu phát ra: 68 phiếu. Số lƣợng phiếu thu về: 62 phiếu. Số lƣợng phiếu hợp lệ: 50 phiếu. Số lƣợng phiếu không hợp lệ: 12 phiếu, số phiếu không hợp lệ này chủ yếu là do không trả lời hết câu hỏi hoặc tích nhiều hơn 01 đáp án ở mỗi câu hỏi,... - Phƣơng pháp phỏng vấn chuyên gia: Tác giả tiến hành phỏng vấn 5 cán bộ quản lý NSNN của Phòng Tài chính Kế hoạch, Chi cục Thuế khu vực, Kho bạc Nhà nƣớc Thị xã. 4.2. Phương pháp phân tích, xử lý dữ liệu Để phân tích, xử lý dữ liệu thu thập đƣợc, tác giả chủ yếu sử dụng phƣơng pháp thống kê mô tả, phƣơng pháp so sánh và phƣơng pháp phân tích tổng hợp. Cụ thể: Phƣơng pháp thống kê mô tả: Với cách tiếp cận hệ thống bằng số liệu thông tin thực tế thu thập đƣợc. Đề án sẽ khái quát tình hình quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc tại Thị xã Quảng Yên. Phƣơng pháp so sánh: Dùng để so sánh số liệu về thu NSNN giữa các năm để rút ra nhận định hoặc minh họa cho các mô tả thực tế. Phƣơng pháp phân tích tổng hợp: Dựa trên các số liệu đã phân tích để đƣa ra nhìn nhận, đánh giá thực trạng vấn đề nghiên cứu. Từ đó nhìn nhận những kết quả và hạn chế trong quản lý thu NSNN, tìm đƣợc nguyên nhân và đề xuất các giải pháp hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý này.
5 5. Kết cấu đề án Ngoài các phần: mở đầu, kết luận, danh mục từ viết tắt, danh mục bảng biểu, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo, đề án gồm có 03 phần: Phần 1. Một số cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn cấp huyện Phần 2. Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh. Phần 3. Giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh.
6 PHẦN 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN CẤP HUYỆN 1.1. Cơ sở lý thuyết về quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn cấp huyện 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, phân cấp quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện 1.1.1.1. Khái niệm quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện Khái niệm thu NSNN: Để thực hiện chức năng của mình, Nhà nƣớc cần có một khoản thu nhất định để trang trải các khoản chi phí đảm bảo cho sự tồn tại, phát triển bộ máy, các hoạt động quản lý xã hội và đảm nhận các khoản chi phí phục vụ cho mục đích công cộng khác. Do đó, Nhà nƣớc đã đặt ra các khoản thu (các khoản thuế khóa) để hình thành nên quỹ tiền tệ của mình, tạo tiền đề về vật chất cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc. Theo Điều 5 Luật NSNN số 83/2015/QH13 ngày 25 tháng 06 năm 2015: “1. Thu ngân sách nhà nƣớc bao gồm: a) Toàn bộ các khoản thu từ thuế, lệ phí; b) Toàn bộ các khoản phí thu từ các hoạt động dịch vụ do cơ quan nhà nƣớc thực hiện, trƣờng hợp đƣợc khoán chi phí hoạt động thì đƣợc khấu trừ; các khoản phí thu từ các hoạt động dịch vụ do đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nƣớc thực hiện nộp NSNN theo quy định của pháp luật; c) Các khoản viện trợ không hoàn lại của Chính phủ các nƣớc, các tổ chức, cá nhân ở ngoài nƣớc cho Chính phủ Việt Nam và chính quyền địa phƣơng; d) Các khoản thu khác theo quy định của pháp luật”. Nhƣ vậy, Thu NSNN là quá trình Nhà nước sử dụng quyền lực công để tập trung một bộ phận của cải xã hội hình thành nên quỹ NSNN phục vụ chi dùng của Nhà nước. Khái niệm quản lý thu NSNN huyện Từ khái niệm thu NSNN, gắn với bản chất của quản lý và phạm vi địa phƣơng cấp huyện, có thể hiểu: Quản lý thu NSNN cấp huyện là quá trình các cơ quan quản lý Nhà nước cấp huyện sử dụng quyền lực công để tập trung một bộ phận của cải xã hội của địa phương hình thành nên quỹ NSNN phục vụ nhu cầu chi dùng của địa phương đó. C ng nhƣ quản lý thu NSNN nói chung, quản lý thu NSNN cấp huyện bao gồm quản lý các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí; các khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nƣớc; các khoản đóng góp của các tổ chức và cá nhân; các khoản viện trợ;
7 các khoản thu khác theo quy định của pháp luật trên địa bàn cấp huyện. Trong đó: Thu từ thuế là nguồn thu chiếm chủ yếu, có tính bền vững cao và c ng là một trong các công cụ hữu hiệu của Nhà nƣớc dùng để điều tiết các hoạt động sản xuất kinh doanh và tiêu dùng trong nền kinh tế. Vì thế công tác quản lý thu NSNN nói chung và trên địa bàn cấp huyện nói riêng, quản lý về thuế là quan trọng và chủ yếu nhất. Quản lý các nội dung thu ngoài thuế c ng có những ý nghĩa quan trọng nhất định: Quản lý về thu phạt có vai trò trong ổn định môi trƣờng kinh tế - chính trị - xã hội trên tất cả mọi mặt của đời sống; Quản lý các nguồn thu từ tài nguyên khoáng sản nhằm sử dụng tốt các điều kiện về tự nhiên mà thiên nhiên ban tặng phục vụ có hiệu quả trong phát triển kinh tế; Quản lý các khoản phí lệ phí góp một phần động viên vào NSNN và quan trọng là khẳng định vai trò và vị trí của Nhà nƣớc trong các hoạt động của xã hội… 1.1.1.2. Đặc điểm quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện Theo tác giả Phƣơng Thị Hồng Hà (2006) trong cuốn Giáo trình Quản lý ngân sách nhà nƣớc: Quản lý thu NSNN là một bộ phận của quản lý tài chính công nó mang những đặc trƣng vốn có của quản lý tài chính công, bao gồm: Thứ nhất, quản lý thu NSNN đƣợc xác lập trên cơ sở các văn bản pháp luật do Nhà nƣớc ban hành. Quản lý thu NSNN đƣợc xác lập trên cơ sở các văn bản pháp luật do Nhà nƣớc ban hành phải đƣợc thể hiện rõ từ khâu lập kế hoạch thu, đến khâu tổ chức thực hiện kế hoạch thu và quá trình kiểm tra, giám sát, đánh giá quá trình thực hiện và kết quả thực hiện kế hoạch thu. Thoát ly cơ sở các văn bản pháp luật do Nhà nƣớc ban hành, công tác quản lý thu NSNN sẽ mất phƣơng hƣớng, thậm chí có thể dẫn đến hậu quả tiêu cực. Thứ hai, quản lý thu NSNN là sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa các khâu công việc, giữa các cơ quan, bộ phận liên quan đến việc thực hiện nghĩa vụ đối với NSNN. Đây là một trong những đặc điểm quan trọng của quản lý thu NSNN. Trách nhiệm quản lý thu NSNN không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý thu mà là trách nhiệm chung của cả bộ máy Nhà nƣớc. Tùy theo vị trí của từng cơ quan Nhà nƣớc mà phạm vi, mức độ trách nhiệm của mỗi cơ quan có khác nhau trong quản lý thu NSNN. Tuy nhiên, trong quản lý thu NSNN thiếu sự phối hợp chặt chẽ thì việc quản lý thu NSNN sẽ gặp không ít khó khăn, thậm chí khó hoàn thành nhiệm vụ thu do Nhà nƣớc đề ra. Chính vì vậy, trong quản lý thu NSNN phải coi việc phối kết hợp vừa là một đặc điểm quan trọng vừa là một yêu cầu có tính nguyên tắc không thể bỏ qua.
8 Thứ ba, quản lý thu NSNN luôn bám sát với quá trình vận động của nền kinh tế. Nói chung sự vận động của nền kinh tế sẽ có ảnh hƣởng đến công tác lập kế hoạch thu, đến việc tổ chức triển khai các biện pháp thực hiện kế hoạch thu, nếu không bám sát với quá trình vận động của nền kinh tế thì tổ chức công tác quản lý thu NSNN từ khâu lập kế hoạch thu cho đến khâu tổ chức triển khai các biện pháp, quy trình thu và kiểm tra giám sát quá trình thực hiện kế hoạch thu sẽ mất phƣơng hƣớng và không sát với thực tiễn, mang tính chủ quan. Thứ tư, quản lý thu NSNN là sự quản lý mang tính chất tổng hợp, là sự phối kết hợp giữa quản lý mang tính chất nghiệp vụ thu và quản lý các hoạt động kinh tế của các chủ thể thực hiện nghĩa vụ đối với NSNN. Là một bộ phận của quản lý thu NSNN, quản lý thu NSNN cấp huyện c ng mang đầy đủ các đặc điểm tƣơng ứng trên. 1.1.1.3. Phân cấp quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện Phân cấp quản lý thu NSNN là việc giải quyết mối quan hệ giữa các cấp chính quyền Nhà nƣớc về vấn đề liên quan đến việc quản lý và điều hành NSNN. Theo đó: - Các nguồn thu ngân sách cấp huyện bao gồm các khoản chính sau: Thứ nhất, các khoản thu phân chia giữa ngân sách tỉnh, ngân sách quận/ huyện/thị xã/thành phố (trực thuộc tỉnh) với ngân sách xã/phƣờng/thị trấn. Theo quy định, các khoản thu này bao gồm: Thuế TNCN (không bao gồm thuế TNCN từ DNNN, doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài nộp qua KBNN); lệ phí trƣớc bạ xe máy, ô tô, tàu thuyền và các tài sản khác; thuế GTGT, thuế tiêu thụ đặc biệt từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh (không kể thuế GTGT, tiêu thụ đặc biệt hàng nhập khẩu); thuế TNDN từ doanh nghiệp ngoài quốc doanh; thuế môn bài, lệ phí trƣớc bạ nhà đất trên địa bàn; tiền sử dụng đất theo quy định của pháp luật. Thứ hai, các khoản thu đƣợc bổ sung từ ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng. Thứ ba, các khoản thu ngân sách cấp huyện đƣợc hƣởng 100% là thuế tài nguyên, lệ phí môn bài từ các doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế ngoài quốc doanh; tiền cho thuê mặt đất, mặt nƣớc trên địa bàn; các khoản phí, lệ phí từ hoạt động do các cơ quan thuộc quận, huyện, thị xã quản lý; Thu sự nghiệp của các đơn vị sự nghiệp do cấp huyện quản lý; Các khoản viện trợ, đóng góp của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nƣớc trực tiếp cho ngân sách cấp huyện; Thu phạt xử lý vi phạm hành chính trong các lĩnh vực do các đơn vị cấp huyện xử lý; Thu bổ sung từ