Luận án Tiến sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung Bộ

Chia sẻ: Nguyen Nguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:191

Thêm vào BST

Báo xấu

72
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án gồm 4 chương với nội dung: tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án; cơ sở khoa học quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên; thực trạng nguồn nhân lực và quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật; phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung Bộ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung Bộ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG ĐÌNH HIỂN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC GIẢNG VIÊN NGHỆ THUẬT TRONG CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO VÙNG BẮC TRUNG BỘ LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI, 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG ĐÌNH HIỂN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC GIẢNG VIÊN NGHỆ THUẬT TRONG CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO VÙNG BẮC TRUNG BỘ Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 9.34.04.03 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 1. TS. NGUYỄN THỊ HƯỜNG 2. TS. TRỊNH THANH HÀ
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện. Các trích dẫn và số liệu đều được trích nguồn chính xác và đầy đủ. Những kết quả nghiên cứu đưa ra trong luận án là trung thực và rõ ràng. Tác giả Hoàng Đình Hiển
LỜI CẢM ƠN Tôi xin cảm ơn Học viện Hành chính quốc gia, Khoa sau đại học, Khoa quản lý nhà nước về xã hội đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận án. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS.Nguyễn Thị Hường, TS.Trịnh Thanh Hà đã tận tình hướng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tôi xin cảm ơn các nhà khoa học, quý thầy cô đã góp ý trong quá trình nghiên cứu và bảo vệ luận án. Tôi xin cảm ơn Trường Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận án. Tác giả Hoàng Đình Hiển
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CNH-HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa GVNT : Giảng viên nghệ thuật GDĐT : Giáo dục và đào tạo QLNN : Quản lý nhà nước
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng Tên bảng Trang Bảng 3.1. Dân số và nguồn nhân lực vùng Bắc Trung Bộ 80 Bảng 3.2. Các cơ sở đào tạo nghệ thuật vùng Bắc Trung Bộ 85 Bảng 3.3. Số lượng giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo 87 Bảng 3.4. Trình độ chuyên môn của giảng viên nghệ thuật 91 Bảng 3.5. Cơ cấu theo độ tuổi của giảng viên nghệ thuật 92 Bảng 3.6. Cơ cấu theo giới tính giảng viên nghệ thuật 93 Bảng 3.7. Thâm niên giảng dạy của đội ngũ giảng viên nghệ thuật 94 Bảng 3.8. Kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật 96 Bảng 3.9. Kết quả khảo sát thực trạng đầu tư, hỗ trợ nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất để phát triển đội ngũ giảng viên 108 nghệ thuật DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình Tên bảng Trang Hình 1.1. Biểu thị năng lực của một giảng viên 36
MỤC LỤC MỞ ĐẦU …………………………………………………………………………… 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................... 4 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 5 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................................... 5 5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết khoa học .......................................................... 7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn ................................................................................. 8 7. Đóng góp mới của luận án ................................................................................... 9 8. Cấu trúc của luận án ............................................................................................ 9 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN .................................................................................... 10 1.1. Những công trình nghiên cứu về nguồn nhân lực và phát triển nguồn nhân lực giảng viên................................................................................................ 10 1.2. Những công trình quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên trong các cơ sở đào tạo nghệ thuật ........................................................... 21 1.3. Nhận xét chung ............................................................................................... 27 1.4. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu ............................................................ 28 Kết luận chương 1 ................................................................................................ 31 Chương 2: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC GIẢNG VIÊN TRONG CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO... 32 2.1. Những khái niệm cơ bản ................................................................................. 32 2.1.1. Nguồn nhân lực và phát triển nguồn nhân lực ............................................. 32 2.1.2. Nghệ thuật ................................................................................................... 36 2.1.3. Giảng viên và giảng viên nghệ thuật ............................................................ 37 2.1.4. Cơ sở đào tạo và cơ sở đào tạo nghệ thuật .................................................. 39 2.1.5. Quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật................. 43 2.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước trong quá trình phát triển nguồn nhân lực giảng viên ................................................................................. 47 2.2.1. Yếu tố khách quan ........................................................................................ 47 2.2.2. Yếu tố chủ quan ........................................................................................... 49
2.3. Nội dung, chủ thể, đối tượng, phương thức quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên....................................................................... 53 2.3.1. Nội dung quản lý nhà nước ................................................................................... 53 2.3.2. Chủ thể và đối tượng quản lý nhà nước............................................................... 63 2.3.3. Phương thức quản lý nhà nước............................................................................. 64 2.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên và bài học rút ra cho vùng Bắc Trung bộ ...................................................... 67 2.4.1. Kinh nghiệm một số địa phương trong nước ...................................................... 67 2.4.2. Bài học rút ra cho vùng Bắc Trung bộ ................................................................ 72 Kết luận chương 2 ................................................................................................ 74 Chương 3: THỰC TRẠNG NGUỒN NHÂN LỰC VÀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC GIẢNG VIÊN NGHỆ THUẬT TRONG CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO VÙNG BẮC TRUNG BỘ .................. 75 3.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu vùng Bắc Trung bộ ...................................... 75 3.2. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật ở nước ta hiện nay .................................................................. 81 3.3. Thực trạng nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ .......................................................................................... 84 3.4. Thực trạng quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ ......................................................................... 95 3.5. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ............................................................... 112 Kết luận chương 3 .............................................................................................. 119 Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC GIẢNG VIÊN NGHỆ THUẬT TRONG CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO VÙNG BẮC TRUNG BỘ ........................................................................ 121 4.1. Dự báo xu hướng phát triển các cơ sở đào tạo nghệ thuật và nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật ................................................................................ 121 4.2. Phương hướng phát triển nguồn nhân lực và nguồn nhân lực giảng viên... 126 4.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ ............ 132
4.3.1. Xây dựng kế hoạch, quy hoạch, chiến lược phát triển giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ trong tình hình mới ..............................132 4.3.2. Bổ sung hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, thực hiện chế độ chính sách thu hút, tuyển chọn, sử dụng, quản lý nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật của vùng ...................................135 4.3.3. Tiếp tục hoàn thiện bộ máy quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật và tăng cường đầu tư các nguồn lực cho cơ sở đào tạo nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ ..........................136 4.3.4. Mở rộng hợp tác quốc tế phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ.................................................................138 4.3.5. Bổ sung, hoàn thiện chương trình, nội dung và phương thức đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật của vùng ........139 4.3.6. Nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra, kiểm định chất lượng đào tạo trong các cơ sở đào tạo nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ ................140 4.4. Khuyến nghị ............................................................................................. 142 4.4.1. Khuyến nghị đối với các cơ quan Trung ương ......................................142 4.4.2. Khuyến nghị đối với Ủy ban nhân dân các tỉnh vùng Bắc Trung bộ ......144 4.4.3. Khuyến nghị đối với các cơ sở đào tạo nghệ thuật ..............................145 Kết luận chương 4 .......................................................................................... 147 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 149 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ....................................................... 152 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 153 Phụ lục 1: CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO VĂN HÓA NGHỆ THUẬT TRONG TOÀN QUỐC. 168 Phụ lục 2:CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO NGHỆ THUẬT VÙNG BẮC TRUNG BỘ .. 172 Phụ lục 3:PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho giảng viên nghệ thuật) ..... 174 Phụ lục 4:PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho cán bộ quản lý) ................. 176 Phụ lục 5: BẢNG THỐNG KÊ SỐ LƯỢNG KHẢO SÁT VÙNG BẮC TRUNG BỘ .. 180 Phụ lục 6:KẾT QUẢ HỢP TÁC ĐÀO TẠO, TRAO ĐỔI GIẢNG VIÊN – SINH VIÊN, TRIỂN LÃM, HỘI NGHỊ, HỘI THẢO GIỮA CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO NGHỆ THUẬT VÙNG BẮC TRUNG BỘ VỚI CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO NƯỚC NGOÀI....................................................................... 181
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Việt Nam hiện nay đang trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phát triển theo hướng mở cửa, chủ động hội nhập quốc tế, thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện” [106]. Đảng và Nhà nước đã xác định nguồn nhân lực có vai trò to lớn trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; trong đó giáo dục có vai trò quan trọng để xây dựng, hình thành và phát triển nguồn nhân lực đảm bảo yêu cầu của đất nước. Ngày 4/11/2013, Đảng đã ban hành Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Nghị quyết được ban hành chứng tỏ sự quan tâm đặc biệt của Đảng đối với sự nghiệp đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước. Tại Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XI đã xác định phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong ba khâu đột phá chiến lược cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian tới: “Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược, là yếu tố quyết định đẩy mạnh phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ, cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng và là lợi thế cạnh tranh quan trọng nhất, bảo đảm cho phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững” [13]. Như vậy, Đảng đã rất chú trọng phát triển nguồn nhân lực có chất lượng cao phù hợp với đòi hỏi cấp thiết của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế tri thức, trong đó có nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật. Hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đã và đang rất quan tâm đến công tác đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực văn hóa nghệ thuật. Nghị quyết Hội nghị lần thứ IX Ban chấp hành Trung ương Đảng Khóa XI về: “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Việc phê 1
duyệt xây dựng Đề án đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo của các trường văn hóa nghệ thuật giai đoạn 2011 - 2020 của Thủ tướng Chính phủ đã nêu rõ. “Đổi mới cơ bản và toàn diện hệ thống các trường đào tạo văn hóa nghệ thuật, tạo sự đột phá và chuyển biến cơ bản về chất lượng và quy mô đào tạo nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực văn hóa nghệ thuật phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước, sự nghiệp bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; nâng cao các cơ sở đào tạo văn hóa nghệ thuật, phấn đấu đưa một số cơ sở đào tạo văn hóa nghệ thuật và chuyên ngành đào tạo đạt trình độ tiên tiến của khu vực và tiếp cận với trình độ đào tạo trên thế giới, góp phần đưa sự nghiệp đào tạo văn hóa nghệ thuật từng bước hội nhập quốc tế” [125]. Việc đào tạo nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo đặc thù cần được chú trọng quản lý để phát triển, Nhà nước cần quan tâm hơn đến việc quản lý và đầu tư cho hệ thống các cơ sở đào tạo nghệ thuật. Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo các ngành văn hóa, nghệ thuật nói chung và phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật nói riêng: Báo cáo của Ban chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng nêu rõ: “... đầu tư đích đáng để đào tạo nhân tài, nhân sĩ làm nền tảng cho sự giao lưu văn hóa giữa các cộng đồng, giữa các vùng cả nước và giao lưu văn hóa với bên ngoài”; “Xây dựng một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” cũng được coi là “một bộ phận quan trọng của sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa của nước ta” [13]. Vùng Bắc Trung bộ nói chung cũng như cả nước trong những năm thập kỷ 60, 70 và 80 của thế kỷ XX, đội ngũ chuyên gia có trình độ cao hoạt động trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật phần lớn được đào tạo và trưởng thành với sự giúp đỡ của Liên Xô, các nước Đông Âu và các nước xã hội chủ nghĩa khác. Sau khi Liên Xô và hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu tan rã, việc gửi cán bộ, học sinh, sinh viên đi đào tạo ở nước ngoài bị gián đoạn. Vì vậy việc đào tạo nguồn nhân lực lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật chủ yếu được thực hiện trong nước tập trung chủ yếu ở một số cơ sở đào tạo uy tín như: Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam; Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam; Trường đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương; Nhạc viện Thành phố Hồ Chí Minh; Trường đại học Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh; 2
Trường đại học Văn hoá - Nghệ thuật Quân đội; Trường đại học Sân khấu - Điện ảnh; Trường đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa; Trường cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Tây Bắc; Trường cao đẳng Múa Việt Nam… Mặc dù còn nhiều khó khăn trong đào tạo nguồn nhân lực nghệ thuật trong những năm đầu nhưng dần dần cũng đã đi vào nề nếp, chất lượng nguồn nhân lực ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên cũng bộc lộ không ít nhược điểm như hạn chế về ngoại ngữ, ít có quan hệ khoa học với các trường đại học nước ngoài, nên rất khó khăn trong việc nghiên cứu tài liệu cũng như tiếp cận được với nền giáo dục hiện đại trên thế giới hiện nay. Để tiếp tục phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật rất cần phải tăng cường vai trò của quản lý nhà nước trong lĩnh vực nghệ thuật. Thực tế, trong những năm qua các cơ sở đào tạo nguồn nhân lực nghệ thuật nói chung và vùng Bắc Trung bộ luôn nhận được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương. Tuy nhiên, còn yếu kém, hạn chế chưa đáp ứng kịp thời sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế trong khu vực cũng như trên thế giới. Nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ còn thiếu nhiều, tình trạng mất cân đối về độ tuổi, ngành nghề còn phổ biến; mặt bằng chung trình độ còn thấp hơn so với các ngành khác; kiến thức thực tế và kỹ năng nghề nghiệp còn hạn chế, khó đi đến chuẩn mực chung. Công tác đào tạo, bồi dưỡng định kỳ nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật còn lúng túng, công tác thanh tra kiểm tra còn “nể nang”, chưa trung thực trong các cơ sở đào tạo, chế độ chính sách cho đội ngũ này còn chưa thỏa đáng ... những hạn chế trên là do tính chất đặc thù của lĩnh vực nghệ thuật. Thực trạng này có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan, để khắc phục được những tồn tại đó cần có các giải pháp hữu hiệu nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước trong các cơ sở đào tạo nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật. Nguyên nhân dẫn đến những yếu kém đó là hoạt động quản lý nhà nước đối với các cơ sở đào tạo nghệ thuật chưa thống nhất, các văn bản pháp luật chưa chỉ đích danh, còn chung chung, thiếu tính thực tế, thậm chí còn không khả thi trong lĩnh vực nghệ thuật. Hoạt động quản lý nhà nước ở các tỉnh về nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật thì khác nhau, mỗi tỉnh một chính sách theo kiểu “mạnh ai 3
người ấy làm” dẫn đến hiệu quả chưa cao, có phần “chồng chéo”, bất cập trong phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật. Vì thế để phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật có trình độ cao đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng, đồng bộ về cơ cấu để từng bước nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đào tạo nghệ thuật trong thời kỳ mới, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu về nguồn nhân lực văn hóa, nghệ thuật tại các điểm du lịch vùng Bắc Trung bộ đang ngày càng cao, là một nhu cầu khách quan và cấp thiết; để làm tốt việc này cần có cơ chế, chính sách riêng của Nhà nước cho đối tượng này. Trong khi đó ở góc độ nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ và cả nước còn hạn chế, chưa có những công trình khoa học chuyên sâu, nhiều vấn đề lý luận liên quan chưa có điều kiện nghiên cứu, giải đáp. Xuất phát từ lý do trên tôi chọn đề tài nghiên cứu: Quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ, luận án đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, luận án tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau: - Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài, xác định vấn đề có thể kế thừa và vấn đề mới đặt ra cần giải quyết. - Nghiên cứu hệ thống lý luận, những căn cứ pháp lý và thực tiễn quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ. - Đánh giá thực trạng, chỉ ra những bất cập trong quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ. - Dự báo về xu hướng phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật hiện nay. - Kiến nghị các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. 4
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận án tập trung nghiên cứu, phân tích những cơ sở lý luận và thực tiễn của hoạt động quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Luận án tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ theo các quy định của pháp luật hiện hành. Luận án tập trung nghiên cứu ở 4 trường đại học và một số trường cao đẳng trọng điểm công lập đào tạo nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ bao gồm: - Trường Đại học Nghệ thuật Huế - Học viện Âm nhạc Huế - Trường Đại học Quảng Bình - Trường Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa - Trường Cao đẳng sư phạm Quảng Trị - Trường Cao đẳng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Du - Trường Cao đẳng Văn hóa - Nghệ thuật Nghệ An Luận án tập trung nghiên cứu các số liệu, tài liệu có liên quan đến quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật từ năm 2011 đến nay (bắt đầu từ đại hội Đảng lần thứ XI năm 2011 và năm 2011 cũng bắt đầu của đề án đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo của các trường văn hóa nghệ thuật giai đoạn 2011 - 2020 của Thủ tướng Chính phủ) trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. Có nghiên cứu và tham chiếu một số văn bản quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật ở thời kỳ trước đó. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận nghiên cứu Luận án được hình thành trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước Việt Nam về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật thời kỳ đổi mới. 5
4.2. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu, luận án sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cơ bản sau: - Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: tập trung tìm hiểu các công trình nghiên cứu trước đó về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo trong nước và ngoài nước. Những ý kiến và quan điểm khác nhau này sẽ là nguồn tư liệu bổ sung quý giá giúp có cái nhìn khách quan, đa chiều về vấn đề nghiên cứu. Bên cạnh đó, các tài liệu thứ cấp còn là nguồn kiến thức đa dạng, phong phú về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo trong nước và nước ngoài. - Phương pháp thống kê, phân tích, đánh giá, so sánh, tổng hợp: Luận án đã sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp để phân tích và tổng hợp hệ thống quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, định hướng và mục tiêu của ngành giáo dục về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật. Thống kê và tổng hợp những kết quả đạt được trong quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật, đánh giá những ưu điểm, hạn chế và phân tích các nguyên nhân của những hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ. - Phương pháp chuyên gia: Trong quá trình thực hiện nghiên cứu, đã trực tiếp trao đổi, tham khảo ý kiến của các nhà quản lý, những người có kinh nghiệm về các vấn đề liên quan tới đề tài luận án như: lãnh đạo UBND tỉnh, Phòng Văn xã trực thuộc UBND tỉnh; Giám đốc, phó Giám đốc, Trưởng phòng các Sở GDĐT, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Kế hoạch đầu tư; Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, Trưởng phòng, Khoa chuyên môn của các cơ sở đào tạo…; các chuyên gia, các nhà khoa học thuộc lĩnh vực nghiên cứu. Nội dung trao đổi được cụ thể hóa như phụ lục 4. Việc tham khảo ý kiến này giúp tập hợp được các ý tưởng, kinh nghiệm thực tế về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật từ các góc nhìn khác nhau, từ đó phân tích, nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp quản lý nhà nước phù hợp với thực tiễn vùng Bắc Trung bộ ở Việt Nam. 6
- Phương pháp điều tra xã hội học: Để đảm bảo tính xác thực của luận án, sử dụng phương pháp điều tra xã hội học thông qua bảng hỏi với 2 mẫu phiếu dành cho 2 đối tượng được khảo sát, đó là: cán bộ quản lý và đội ngũ giảng viên nghệ thuật của 7 cơ sở đào tạo nghệ thuật công lập vùng Bắc Trung bộ, [2 mẫu phiếu phụ lục 5 và phụ lục 6]. Cụ thể: Tổng số phiếu phát ra 361, số phiếu thu về 353, số phiếu hợp lệ 349. Trong đó, số phiếu dành cho cán bộ quản lý là: 44; số phiếu dành cho giảng viên nghệ thuật là: 305. Bảng hỏi bao gồm nhiều dạng câu hỏi như: câu hỏi đóng, câu hỏi mở, câu hỏi hỗn hợp. Các câu hỏi được thiết kế trên các thang đo tương ứng, tập trung thu thập thông tin nhằm kiểm chứng giả thuyết nghiên cứu, hướng đến mục tiêu nghiên cứu. Mặc dù hai bảng hỏi có khá nhiều nội dung giống nhau nhưng nhằm tránh yếu tố tâm lý khi trả lời bảng hỏi cho các đối tượng được hỏi. (1) Với bảng hỏi dành cho giảng viên nghệ thuật gồm 10 câu hỏi xoay quanh các nội dung về thông tin cá nhân, số lượng giảng viên nghệ thuật, cơ sở vật chất giảng dạy, yếu tố tác động phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật, các ý kiến về đào tạo, bồi dưỡng, nguồn lực đầu tư, trao đổi giảng viên - sinh viên. (2) Bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý nghệ thuật gồm 10 câu hỏi gồm các nội dung: thông tin cá nhân, đánh giá về đầu tư nguồn lực cơ sở vật chất, tài chính để phát triển giảng viên nghệ thuật; đánh giá công tác tuyển dụng, sử dụng giảng viên nghệ thuật; chế độ chính sách đối với giảng viên nghệ thuật; đưa ra nhóm giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng giảng viên ngành nghệ thuật và hiệu quả giảng dạy,… Việc phân tích, tổng hợp, đánh giá các thông tin, số liệu được sắp xếp và tiến hành một cách khoa học, có hệ thống. Kết quả số liệu được thể hiện trong luận án và là cơ sở khoa học cho việc thực hiện các mục tiêu đã đề ra. Từ đó, đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. 5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết khoa học 5.1. Câu hỏi nghiên cứu - Tại sao nhà nước cần quản lý, phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ? - Quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn nào? 7
- Thực trạng quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ những năm qua đã đạt được những kết quả và còn những hạn chế như thế nào? Nguyên nhân và những vấn đề đặt ra là gì? - Việc hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ ở Việt Nam hiện nay đang dựa vào xu thế, quan điểm, định hướng nào và cần có giải pháp gì? 5.2. Giả thuyết khoa học Trong những năm qua quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, cũng còn nhiều hạn chế, nguyên nhân cơ bản là do chưa được quan tâm đúng mức. Vì vậy, nếu hoàn thiện cơ sở khoa học, chỉ ra những hạn chế, phân tích các nguyên nhân và đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ thì sẽ đạt được kết quả tốt hơn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận - Luận án phân tích, bổ sung cơ sở lý luận, cung cấp các luận chứng khách quan, có căn cứ để xây dựng cơ sở khoa học quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật. - Vận dụng cơ sở lý luận để nghiên cứu, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. - Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến nhiệm vụ của luận án. Chỉ ra những kết quả và hạn chế của những công trình nghiên cứu trước đây. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Luận án nghiên cứu chỉ ra những nhân tố về tự nhiên, kinh tế - xã hội có ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. - Luận án phân tích làm sáng rõ thực trạng phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. - Luận án cung cấp nguồn dữ liệu sơ cấp, từ đó phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng 8
Bắc Trung bộ một cách khách quan, toàn diện; trên cơ sở đó, chỉ ra những kết quả đạt được, những yếu kém, hạn chế trong quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật vùng Bắc Trung bộ. - Luận án phân tích quan điểm, định hướng và đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. - Kết quả nghiên cứu của luận án có thể làm tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý, hoạch định chính sách phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong cả nước nói chung và khu vực Bắc Trung bộ nói riêng. Đồng thời, luận án có thể là nguồn tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, các sinh viên, học viên, các nghiên cứu sinh và giảng viên ở các cơ sở đào tạo văn hóa nghệ thuật. 7. Đóng góp mới của luận án - Luận án tổng hợp, hệ thống hóa, phân tích, bổ sung và làm rõ những cơ sở lý luận quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật. - Luận án phân tích, đánh giá làm sáng rõ thực trạng phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. - Luận án phân tích thực trạng, phát hiện những vấn đề đặt ra, tổng hợp các quan điểm, định hướng và đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. 8. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án có cấu trúc gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án Chương 2: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên trong các cơ sở đào tạo Chương 3: Thực trạng nguồn nhân lực và quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ Chương 4: Phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật trong các cơ sở đào tạo vùng Bắc Trung bộ. 9
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Những công trình nghiên cứu về nguồn nhân lực và phát triển nguồn nhân lực giảng viên Đỗ Minh Cương, Nguyễn Thị Doan (2001) với cuốn sách “Phát triển nguồn nhân lực giáo dục đại học Việt Nam”, đã phân tích đặc điểm, vai trò và định hướng phát triển nguồn nhân lực giáo dục đại học, trong đó có nguồn nhân lực giảng viên đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập của quốc gia. Các tác giả đã có một cái nhìn bao quát, đánh giá ở tầm vĩ mô về xu thế phát triển nguồn nhân lực giáo dục đại học mà trong đó đội ngũ giảng viên là then chốt. Đánh giá thực trạng nguồn nhân lực giáo dục đại học ở nước ta và khẳng định sự cần thiết phải thực hiện xã hội hóa giáo dục, đa dạng hóa các loại hình giáo dục đại học; Nhà nước cần tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho tất cả các trường đại học bất kể thuộc loại hình hoặc khu vực nào (công hay tư); cần có chính sách khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào phát triển cơ sở vật chất - kỹ thuật của các trường đại học, đặc biệt là các trường đại học ngoài công lập khi các trường này có nhu cầu huy động vốn. Công trình nghiên cứu này là căn cứ, cơ sở khi triển khai các nội dung nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước (QLNN) về phát triển nguồn nhân lực giảng viên nghệ thuật (GVNT) trong các cơ sở đào tạo thuộc phạm vi vùng không vượt ra ngoài định hướng chung của quốc gia [40]. Phạm Thành Nghị, Vũ Hoàng Ngân (2004) trong tác phẩm “Quản lý nguồn nhân lực ở Việt Nam: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” đã tập hợp các bài nghiên cứu, bài viết, bài tham luận tại Hội thảo của Đề tài KX.05.11 thuộc Chương trình khoa học - công nghệ cấp nhà nước KX.05 (giai đoạn 2001-2005). Nội dung cơ bản của các bài viết đề cập đến các vấn đề về lý luận, kinh nghiệm và những khuyến nghị chính yếu trong quản lý nguồn nhân lực Việt Nam trong giai đoạn hội nhập và phát triển [112]. 10
Phạm Minh Hạc (2007), trong cuốn ”Phát triển văn hóa, con người và nguồn nhân lực thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, đã tập trung vào các vấn đề như: Mỗi cá nhân có một cá tính độc lập làm chủ quá trình của mình, tuy nhiên có sự phối hợp và kỹ năng lao động theo nhóm; lấy con người là tư tưởng trọng tâm cho phát triển bền vững; coi lợi ích của người lao động là nguyên tắc cơ bản của quản lý lao động; đảm bảo môi trường dân chủ, thuận lợi cho tiến trình giao lưu; có chính sách phát triển tiềm năng của người lao động, đảm bảo hiệu quả công việc; phát triển nguồn nhân lực bám sát yêu cầu thị trường lao động [67]. Giáo trình “Nguồn nhân lực” của Trường Đại học Lao động - Xã hội (2008), đã đưa ra vấn đề chung và vai trò của nguồn nhân lực. Nội dung giáo trình nhấn mạnh về đào tạo nguồn nhân lực và vị trí của nguồn nhân lực trong quá trình CNH - HĐH và nói đến sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao trong nền kinh tế thị trường, làm rõ các vấn đề quản lý nhà nước về nguồn nhân lực như: hệ thống quản lý nguồn nhân lực, cơ cấu lao động - việc làm, quy hoạch nguồn nhân lực, kế hoạch hóa nguồn nhân lực, các nội dung quan trọng trong xây dựng nguồn nhân lực có trình độ phục vụ quá trình CNH - HĐH đáp ứng yêu cầu của quản lý nhà nước [137]. Trần Khánh Đức (2010) trong cuốn “Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI” đã khẳng định tầm quan trọng của giáo dục trong phát triển nguồn nhân lực trong bối cảnh quốc tế hóa. Tác giả đã phân tích, làm rõ các vấn đề trong phát triển nguồn nhân lực và một số định hướng hoàn thiện theo các nội dung: phát triển chương trình giáo dục hiện đại, quản lý và quản lý giáo dục, chính sách và chiến lược giáo dục, chất lượng giáo dục và quản lý chất lượng giáo dục, nguồn nhân lực và quản lý phát triển nguồn nhân lực, khoa học luận và phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục [58]. Giáo trình “Quản lý nguồn nhân lực xã hội” của Học viện Hành chính (2011), đề cập đến những vấn đề cơ bản nhất về nguồn nhân lực như cơ sở hình thành nguồn nhân lực, đặc điểm của nguồn nhân lực, phát triển và sử dụng nguồn nhân lực và chế độ chính sách đối với nguồn nhân lực xã hội gắn với nền kinh tế quốc dân trong sự nghiệp CNH - HĐH. Giáo trình đã cung cấp kiến thức cơ bản nhất về nguồn nhân lực xã hội và quản lý nguồn nhân lực xã hội, làm cơ sở phương 11