Đề án tốt nghiệp Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức và hoạt động của Uỷ ban nhân dân cấp xã qua thực tiễn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:87

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Tổ chức và hoạt động của Uỷ ban nhân dân cấp xã qua thực tiễn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đề xuất giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ở huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của UBND cấp xã ở huyện Krông Pắc, đáp ứng yêu cầu thực tiễn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án tốt nghiệp Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức và hoạt động của Uỷ ban nhân dân cấp xã qua thực tiễn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk

1 HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ******** PHẠM THỊ DUNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ QUA THỰC TIỄN HUYỆN KRÔNG PẮC, TỈNH ĐẮK LẮK ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8 38 01 02 Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Phạm Hồng Thái TS. Bùi Huy Tùng ĐẮK LẮK - 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề án “Tổ chức và hoạt động của Uỷ ban nhân dân cấp xã qua thực tiễn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk” là đề án tốt nghiệp thạc sĩ định hướng ứng dụng chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính của tôi tại Học viện Hành chính Quốc gia. Đề án của tôi là độc lập, không trùng với đề án khác và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào, việc trích dẫn tài liệu quy phạm pháp luật, trích dẫn tư liệu từ các nguồn khác đều đảm bảo đúng theo quy định. Các số liệu, kết quả nêu trong đề tài là trung thực, khách quan. Đắk Lắk, ngày ...... tháng 4 năm 2024 Tác giả thực hiện đề án Phạm Thị Dung
2 LỜI CẢM ƠN Trước hết tôi xin được bày tỏ sự chân thành đến GS.TS. Phạm Hồng Thái và TS. Bùi Huy Tùng luôn tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành đề án này Và cũng thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với những giảng viên, cán bộ của Học viện Hành chính Quốc gia đã giảng dạy, giúp đỡ và hỗ trợ tôi trong suốt thời gian học tập tại Học viện. Sự ủng hộ, động viên từ gia đình và đồng nghiệp tôi đã tạo mọi điều kiện từ khi tôi tham gia khóa học cho đến khi hoàn thành đề án này. Mặc dù bản thân đã rất cố gắng và được sự quan tâm, hướng dẫn tận tình của giảng viên hướng dẫn, tuy nhiên do khả năng và kinh nghiệm nghiên cứu có hạn nên không tránh khỏi những hạn chế nhất định. Tôi rất mong nhận được sự góp ý chân thành của các thầy, cô giáo để đề án đạt chất lượng tốt hơn. Đắk Lắk, ngày ..... tháng 4 năm 2024 Người viết Phạm Thị Dung
3 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ UBND Ủy ban nhân dân HĐND Hội đồng nhân dân Nxb Nhà xuất bản Luật TCCQĐP 2015 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015
4 DANH MỤC CÁC BẢNG TT Tên bảng Trang Bảng 2.1. Thực trạng cơ cấu đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã 1 29 huyện Krông Pắc từ năm 2019 đến năm 2023
5 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... 1 LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. 2 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................. 3 DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................................. 4 MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề án .......................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................................. 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................... 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 5 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ............................................................. 5 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề án ................................................................ 6 7. Kết cấu của đề án .................................................................................................... 6 CHƯƠNG I: .................................................................................................................... 7 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ........................................................................................... 7 1.1. Các khái niệm .................................. Lỗi! Thẻ đánh dấu không được xác định. 1.1.1. Ủy ban nhân dân cấp xã............ Lỗi! Thẻ đánh dấu không được xác định. 1.1.2. Tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở Việt Nam ................. 7 1.2. Các yếu tố tác động đến tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ....... 9 1.2.1. Hệ thống pháp luật liên quan tới chính quyền cấp xã .................................. 9 1.2.2. Đặc điểm của xã, phường, thị trấn................................................................ 9 1.2.3. Năng lực thực thi công vụ của cán bộ, công chức cấp xã .......................... 19 1.2.4. Trình độ dân chủ ở địa phương .................................................................. 19 1.3. Cơ sở pháp lý về tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã (phường, thị trấn) ...................................................................................................................... 19 1.3.1. Hoạt động của ủy ban nhân dân ................................................................. 20 1.3.2. Hoạt động của tập thể Ủy ban nhân dân, Chủ tịch, các Phó Chủ tịch và các Ủy viên ........................................................................................................... 20
6 Tiểu kết chương I ........................................................................................................ 7 CHƯƠNG II: ................................................................................................................. 23 THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ Ở HUYỆN KRÔNG PẮC, TỈNH ĐẮK LẮK........................................................ 23 2.1. Đặc điểm địa lý, kinh tế - xã hội huyện Krông Pắc và sự ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc ....................... 23 2.1.1. Đặc điểm địa lý và kinh tế - xã hội huyện Krông Pắc ................................ 23 2.1.2. Ảnh hưởng của đặc điểm địa lý và kinh tế - xã hội đến tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc ........................................ 24 2.2. Thực trạng tổ chức của Ủy ban nhân dân xã ở huyện Krông Pắc ...................... 25 2.2.1. Cơ cấu thành phần Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc .............. 25 2.2.2. Tham mưu tổ chức chức danh công chức cấp xã ....................................... 29 2.3. Thực trạng hoạt động của Ủy ban nhân dân xã ở huyện Krông Pắc ................. 34 2.3.1. Thực hiện các hình thức hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã tại huyện Krông Pắc .................................................................................................. 34 2.3.2. Hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã tại huyện Krông Pắc với tính chất là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân cùng cấp ............................... 41 2.3.3. Hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã tại huyện Krông Pắc trong việc quản lý các lĩnh vực kinh tế - xã hội tại địa phương ............................................ 43 2.3.4. Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác do cơ quan nhà nước cấp trên phân cấp, ủy quyền cho Ủy ban nhân dân xã thực hiện ................................................ 46 2.4. Đánh giá chung về thực trạng tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk........................................................................ 48 2.4.1. Những ưu điểm và nguyên nhân................................................................. 48 2.4.2. Những hạn chế, bất cập và nguyên nhân .................................................... 50 Tiểu kết chương 2 ..................................................................................................... 54 CHƯƠNG III: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ Ở HUYỆN KRÔNG PẮK,TỈNH ĐẮK LẮK ..................................................................................................................... 55
7 3.1. Quan điểm đổi mới tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân ( thêm cấp) xã ............................................................................................................................... 55 3.1.1. Đổi mới tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc phải quán triệt đường lối, chính sách của Đảng, gắn liền với thực tiễn hiện nay.......................................................................................................... 55 3.1.2. Đổi mới tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc phải tuân thủ quy định của Hiến pháp và pháp luật, phù hợp với thực tiễn hiện nay ................................................................................................. 56 3.1.3. Đổi mới tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc phải phù hợp với quá trình cải cách hành chính và hiện đại hóa nền hành chính............................................................................................................. 56 3.1.4. Đổi mới tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc phải trên cơ sở đánh giá thực tiễn và kế thừa kinh nghiệm ................ 57 3.2. Một số giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk ............................................................................ 57 3.2.1. Nhóm giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở Việt Nam ....................................................................................................... 58 3.2.2. Nhóm giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc .......................................................................................... 65 Tiểu kết chương 3 ..................................................................................................... 71 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................................... 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 73
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề án Trong hệ thống cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, Ủy ban nhân dân cấp xã là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, là cấp cơ sở trực tiếp tiếp xúc với người dân thường xuyên, liên tục, thực hiện quản lý hành chính nhà nước trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội, thực hiện hoá các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước tới nhân dân, thực tiễn cuộc sống có được cải thiện hay không phụ thuộc rất lớn vào vai trò của UBND cấp xã. Thông qua thực hiện hoạt động của UBND cấp xã qua từng năm, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập nhất định, như: Chưa có cơ chế riêng trong hoạt động phù hợp với thực tiễn địa phương; đội ngũ cán bộ, công chức chưa đảm bảo chuyên sâu về trình độ chuyên môn, tác phong công tác chưa thực sự chuyên nghiệp; người đứng đầu chưa phát huy được tinh thần gương mẫu trong công tác; công tác nhân sự thiếu ổn định và chưa có chiến lược; kỹ năng xử lý công việc của đội ngũ cán bộ, công chức còn lúng túng, còn biểu hiện nhũng nhiễu, gây phiền hà cho nhân dân,… Trong bối cảnh hiện nay, UBND cấp xã cần có sự đổi mới mạnh mẽ về tổ chức và hoạt động, nhằm đáp ứng với những đòi hỏi của thực tiễn xã hội và xu thế hội nhập, toàn cầu hóa trước tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Thực tiễn thời gian qua cho thấy, tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ở huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập, chưa phát huy hết vai trò, chức năng trước yêu cầu, nhiệm vụ hiện nay. Trước những vấn đề đặt ra của thực tiễn tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ở huyện Krông Pắc, thời gian tới cần có những giải pháp đồng bộ, phù hợp nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập, tiếp tục nâng cao hiệu quả tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ở huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk. Từ những phân tích nêu trên, tác giả lựa chọn và nghiên cứu đề tài “Tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã qua thực tiễn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk” làm đề án tốt nghiệp thạc sỹ định hướng ứng dụng chuyên ngành Luật Hiến
2 pháp và Hành chính. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Qua nghiên cứu một số công trình khoa học liên quan đã được công bố tới vấn đề tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã, tác giả thấy có một số công trình nghiên cứu tiêu biểu sau: Luận văn thạc sỹ quản lý công của tác giả Trần Văn Hải năm 2015 [28] đã khái quát được một số vấn đề lý luận cơ bản về chính quyền cấp xã, với một số khái niệm chủ yếu. Đánh giá tương đối toàn diện thực trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã trên địa bàn huyện An Dương. Công trình đưa ra được một số giải pháp hiệu quả nhằm nâng cao hoạt động của chính quyền cấp xã trên địa bàn. Mặc dù công trình không bàn tới tổ chức và hoạt động của UBND huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk nhưng có giá trị tham khảo tốt. Luận văn của tác giả Phạm Thị Hoàng Yến năm 2015 [60] đã khái quát, phân tích làm rõ về mặt lý luận tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp huyện, chuẩn hóa được các khái niệm cơ bản. Phân tích được thực trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền huyện Thanh Trì trên các mặt chủ yếu, chỉ ra được nguyên nhân cơ bản của những tồn tại, hạn chế. Công trình đề xuất một số giải pháp mang tính đồng bộ, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền huyện Thanh Trì. Công trình không bàn tới vấn đề tổ chức và hoạt động của UBND huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, tuy nhiên, công trình là tài liệu tham khảo thiết thực để tác giả hoàn thiện đề án này. Luận văn của tác giả Nguyễn Thị Mai năm 2018 [33] đã xây dựng được các khái niệm công cụ, đưa ra được khái niệm trung tâm có tính chính xác cao. Chương lý luận được trình bày chặt chẽ, logic, có độ tin cậy cao. Công trình đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ở thành phố Hồ Chí Minh với các tư liệu, số liệu phong phú, có nguồn rõ ràng; làm rõ một số hạn chế, chỉ ra nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế. Trên cơ sở những phân tích, đánh giá, công trình đề xuất được một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của UBND cấp xã ở thành phố Hồ Chí Minh. Công trình không bàn tới vấn đề tổ chức và hoạt động
3 của UBND huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, những có giá trị tham khảo tốt. Luận văn của tác giả Lê Quang Vinh năm 2020 [57] đã xây dựng được phần lý luận chặt chẽ, khoa học với các khái niệm chủ yếu, có nguồn trích dẫn rõ ràng. Đánh giá tương đối toàn diện, sát thực tế tổ chức và hoạt động của UBND xã trên địa bàn tỉnh Long An; chỉ ra được những điểm còn tồn tại, hạn chế trong tổ chức và hoạt động của UBND tỉnh Long An. Công trình đã đề xuất được một số giải pháp có tính thực tiễn và phù hợp với địa phương. Công trình không bàn tới vấn đề tổ chức và hoạt động của UBND huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, nhưng đều đề cập tới vấn đề tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã nên có giá trị tham khảo tốt. Luận văn của tác giả Nguyễn Ngọc Hiếu năm 2018 [30] đã xây dựng các khái niệm mang tính chính xác cao, đảm bảo logic cả về nội dung và hình thức; bổ sung, cập nhật mới những quy định, văn bản luật về tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã. Công trình đánh giá tương đối sát thực trạng tổ chức và hoạt động của UBND xã trên địa bàn Đồng Hới, đồng thời đề xuất một số giải pháp có tính thực tiễn, đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động UBND cấp xã trên địa bàn. Công trình không đề cập vấn đề tổ chức và hoạt động của UBND huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, nhưng có giá trị tham khảo. Luận văn của tác giả Nguyễn Mậu Thịnh năm 2018 [45] với thành công nổi bật là đã có sự kế thừa và phát triển về mặt lý luận từ các công trình đã công bố trước đó, trên cơ sở đó, đánh giá sát thực trạng tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh. Chỉ ra một số nguyên nhân mang tính đặc thù của địa phương dẫn tới những hạn chế, bất cập trong hoạt động của UBND cấp xã. Công trình đã đề xuất được một số giải pháp mang tính đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của UBND cấp xã trên địa bàn huyện Đông Anh. Công trình không bàn tới vấn đề tổ chức và hoạt động của UBND huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, nhưng có giá trị tham khảo tốt để tác giả hoàn thiện đề tài luận văn. Luận văn của tác giả Hoàng Quang Giáp năm 2018 [23] đã phân tích, luận giải được phần lý luận tương đối chặt chẽ, logic; chỉ ra được mối quan hệ giữa UBND cấp xã với các cơ quan, đoàn thể liên quan. Đánh giá được thực trạng tổ
4 chức và hoạt động của UBND xã từ thực tiễn huyện Phúc Thọ. Các nguyên nhân của hạn chế đều gắn sát với thực tế của địa phương. Công trình đề xuất một số giải pháp có tính thực tiễn cao trong việc cải thiện, nâng cao hoạt động của UBND cấp xã trên địa bàn huyện Phúc Thọ. Công trình không bàn vấn đề tổ chức và hoạt động của UBND huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, nhưng có giá trị tham khảo tốt trong nghiên cứu. Ngoài ra, còn một số công trình nghiên cứu có liên quan tới vấn đề tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã. Ngoài ra, còn một số công trình có liên quan tới vấn đề tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã có giá trị tham khảo trong nghiên cứu, như: Nguyễn Minh Đoan [22], Nguyễn Trọng Hải [26], Bùi Thị Hải [27], Thái Xuân Cường [13], Vũ Thư [49], Giang Tuấn Huy [31], Bùi Thị Mừng [34], Đinh Văn Thụy-Nguyễn Phước Tài,… Tất cả các công trình nói trên, tuy không trực tiếp bàn tới tổ chức và hoạt động của UBND huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk có giá trị tham khảo cho tác giả trong quá trình viết luận văn. Qua tổng quan tác giả nhận thấy chưa có công trình nào trực tiếp nghiên cứu đề tài “Tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã từ thực tiễn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk”. Do vậy, tác giả xác định đây chính là khoảng trống khoa học cần tập trung nghiên cứu làm rõ. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề xuất giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ở huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của UBND cấp xã ở huyện Krông Pắc, đáp ứng yêu cầu thực tiễn hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Đưa ra hệ thống cơ sở lý luận về tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã; - Nghiên cứu thực trạng tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ở huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk hiện nay; - Đề xuất giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ở huyện
5 Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Cơ sở lý luận tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã; đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động tại huyện Krông Pắc; đề xuất giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ở huyện Krông Pắc. Về không gian: Luận văn nghiên cứu tại huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk. Về thời gian: Nghiên cứu từ năm 2019 đến năm 2023. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng, Nhà nước về tổ chức và hoạt động của chính quyền cơ sở, tổ chức quyền lực nhà nước và mối quan hệ với tồn tại xã hội và xu hướng phát triển xã hội. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu phân tích - tổng hợp; Phương pháp Lôgíc - lịch sử; Phương pháp thống kê, so sánh; phương pháp khái quát hóa, cụ thể: Phương pháp phân tích - tổng hợp: Phương pháp này được sử dụng nhằm phân tích các vấn đề lý luận, thực trạng tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ở huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk. Đồng thời, tổng hợp các dữ liệu, thông tin, các vấn đề lý luận có liên quan để phục vụ cho nghiên cứu đề tài luận văn. Phương pháp lôgíc - lịch sử: Phương pháp được sử dụng nhằm hệ thống các vấn đề lý luận và phân tích thực trạng một cách lôgíc, chặt chẽ, có chiều dài lịch sử của vấn đề. Nghiên cứu, khai thác và chắt lọc các nội dung hợp lý, các hướng nghiên cứu phù hợp để phát triển và hoàn thiện đề tài luận văn. Phương pháp thống kê, so sánh: Sử dụng phương pháp thống kê, so sánh nhằm nghiên cứu các nguồn tài liệu có liên quan, chắt lọc ra những nội dung phù hợp,
6 cần thiết theo hướng nghiên cứu của đề tài luận văn. Thực hiện so sánh, đối chiếu các dữ liệu qua các giai đoạn để thấy sự biến động, thay đổi theo các chiều hướng khác nhau, từ đó rút ra các kết luận khoa học. Phương pháp khái quát hóa: Phương pháp khái quát hóa được sử dụng trong đề tài luận văn để trên cơ sở những thống kê, phân tích cụ thể về các vấn đề có liên quan đến đề tài, từ đó khái quát thành những vấn đề mang tính hệ thống, cơ bản về tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Ý nghĩa khoa học: Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần làm sáng tỏ lý luận về tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã; những vấn đề lý luận mới, những quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước liên quan tới tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã. Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể tài liệu tham khảo từ cấp cơ sở đến cấp trung ương của UBND cấp xã ở huyện Krông Pắc; là cơ sở thực tiễn để đưa ra những biện pháp phù hợp, hiệu quả nhằm đổi mới tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã, tiếp tục nâng cao vai trò quản lý hành chính nhà nước của UBND cấp xã. 7. Kết cấu của đề tài Đề tài bao gồm các phần: Mở đầu, 03 chương, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo. Cụ thể 03 chương gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã; Chương 2: Thực trạng tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk; Chương 3: Quan điểm và giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk.
7 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ 1.1. Các khái niệm 1.1.1. Ủy ban nhân dân cấp xã Hiến pháp 2013 quy định tại Điều 114: “(i) Ủy ban nhân dân ở cấp chính quyền địa phương do Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước Hội đồng nhân dân và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên. (ii) UBND tổ chức việc thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương; tổ chức thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân và thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan nhà nước cấp trên giao” [39]. Cụ thể hoá quy định nêu trên tại Điều 8 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015 như sau: “UBND do HĐND cùng cấp bầu, là cơ quan chấp hành của HĐND, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương, HĐND cùng cấp và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên. UBND gồm Chủ tịch, Phó Chủ tịch và các Ủy viên, số lượng cụ thể Phó Chủ tịch UBND các cấp do Chính phủ quy định” [40]. Trên cơ sở những quy định trên, có thể hiểu khái niệm của UBND cấp xã là đơn vị đầu tiên, là cơ quan hành chính nhà nước cấp thấp nhất ở địa phương được HĐND cấp xã bầu, chịu trách nhiệm trước HĐND cấp xã và cơ quan cấp trên trực tiếp, thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình. (Hiện nay ở một số thành phố trực thuộc trung ương không thành lập HĐND phường). 1.1.2. Tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã ở Việt Nam Tổ chức Cho đến nay khái niệm về tổ chức vẫn chưa thực sự thống nhất, mỗi khoa học có cách tiếp cận riêng nên cũng có nhiều quan niệm khác nhau về tổ chức. Triết học định nghĩa: Tổ chức, nói rộng ra là cơ cấu tồn tại của sự vật. Sự vật không thể tồn tại mà không có một hình thức liên kết nhất định các yếu tố thuộc nội
8 dung. Tổ chức vì vậy là thuộc tính của bản thân các sự vật. Nhân loại học cho rằng: Tổ chức là một tập thể của con người tập hợp nhau lại để thực hiện một nhiệm vụ chung hoặc nhằm đạt tới một mục tiêu xác định của tập thể đó. Nhà nghiên cứu Xô-viết P.M.Kéc-gien-txép quan niệm: Tổ chức nghĩa là liên hợp nhiều người lại để thực hiện một công tác nhất định. Chúng ta cũng có thể gọi bản thân hình thức liên hợp đó là một tổ chức. Từ những khái niệm về tổ chức nêu trên, có thể chỉ một số điểm chung cơ bản về nội dung khái niệm như sau: Tổ chức là của con người trong xã hội gắn với một hình thái kinh tế - xã hội và một kiểu nhà nước; Con người trong tổ chức gắn kết với nhau bởi những mục đích xác định và hành động để đạt đến mục tiêu chung; Có phạm vi, chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và cơ cấu xác định; Được hình thành và hoạt động theo những nguyên tắc nhất định phù hợp với quy định pháp luật. Như vậy, tổ chức được hiểu là tập hợp của con người trong xã hội có phạm vi, chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền, cơ cấu xác định; được hình thành và hoạt động theo những nguyên tắc nhất định phù hợp với quy định pháp luật nhằm gắn kết con người với nhau bởi những mục đích xác định và hành động để đạt đến mục tiêu chung. Hoạt động Theo từ điển mở Wiktionary, hoạt động là làm những việc khác nhau với mục đích nhất định trong đời sống xã hội; vận động, cử chỉ, không chịu ngồi im, yên chỗ; vận động, vận hành để thực hiện chức năng nào hoặc gây tác động nào đó. Theo tâm lý học Mác-xít, hoạt động là quá trình con người thiết lập mối quan hệ giữa con người với thế giới tự nhiên và xã hội. Đó là quá trình biến năng lực lao động và các phẩm chất tâm lý khác của con người thành sự vật, thành hiện thực, còn quá trình ngược lại là quá trình tách biệt các thuộc tính của sự vật và hiện thực thành
9 hiện thực của chủ thể, chuyển hóa thành tư duy của chủ thể. Tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ở Việt Nam: Là cơ quan chấp hành của HĐND do HĐND cùng cấp bầu ra, chịu trách nhiệm trước HĐND và cơ quan nhà nước cấp trên, chịu trách nhiệm chấp hành Hiến pháp, pháp luật, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên và Nghị quyết của HĐND cùng cấp, nhàm đảm bảo thực hiện chủ trương, biện pháp phát triển kinh tế-xã hội, củng cố quốc phòng, anh ninh. Hoạt động của UBND cấp xã ở Việt Nam được thể hiện thông qua các hình thức cơ bản, như: Phiên họp của UBND và hoạt động của Chủ tịch, Phó chủ tịch và các thành viên UBND. UBND hoạt động theo chế độ tập thể và quyết định theo đa số. 1.2. Các yếu tố tác động đến tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp xã 1.2.1. Hệ thống pháp luật liên quan tới chính quyền cấp xã Đây là yếu tố có tác động rất lớn và toàn diện tới tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã. Những quy định pháp luật bên ngoài của tổ chức và hoạt động của chính quyền xã được thể hiện trong mối quan hệ giữa UBND cấp xã và HĐND cấp xã. Hoạt động chấp hành, thi hành pháp luật của UBND cấp xã chịu sự tác động lớn từ mối quan hệ này. Đồng thời, đây cũng là yếu tố có tác động thường xuyên, trực tiếp tới sự hình thành của UBND cấp xã, tới hoạt động phối hợp trong quá trình thực hiện chức trách, nhiệm vụ theo quy định. Bộ máy chính quyền cấp xã hoạt động tốt khi được tổ chức và vận hành tốt trên cơ sở phù hợp với đặc điểm của cơ quan chính quyền từng cấp. Chính quyền cấp xã hoạt động dựa trên hệ thống văn bản pháp luật về tính chất, cơ cấu tổ chức, vị trí, chức năng, nhiệm vụ quyền hạn cụ thể về UBND cấp xã và HĐND cấp xã với tính hợp pháp, hệ thống. 1.2.2. Đặc điểm của xã, phường, thị trấn Xã thuộc địa bàn nông thôn với ngành sản xuất chủ yếu là nông nghiệp. Đặc trưng lớn nhất đối với xã đó là người dân sống đoàn kết, gắn bó, có tính tương trợ nhau rất cao. Trong đời sống của người dân ở địa bàn xã có sự chi phối của các phong tục tập quán, tín ngưỡng; các nền văn hóa, lối sống đa dạng, dân trí thấp hơn so với các khu vực thành thị” [33]. Đặc biệt, sự am hiểu về pháp luật, cũng như thói
10 quen chấp hành pháp luật của người dân trên địa bàn xã còn hạn chế. Từ những đặc điểm của vùng nông thôn với sự khác biệt về dân cư, các quan hệ kinh tế, dòng họ, văn hóa, xã hội, phong tục,… cùng với đô thị nên có tổ chức ra chính quyền cơ sở phù hợp. Đây cũng là yếu tố có ảnh hưởng lớn tới tổ chức và hoạt động của cơ quan điều hành xã hội ở cấp xã. Ngoài ra, một số yếu tố khác như tôn giáo, đời sống và dân trí người dân vùng nông thôn cũng ảnh hưởng tới việc tổ chức thi hành pháp luật và tuân thủ pháp luật của người dân. 1.2.3. Năng lực thực thi công vụ của cán bộ, công chức cấp xã Đây là một trong những yếu tố cốt lõi trực tiếp tác động tới tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã, chi phối toàn bộ và thường xuyên tới chất lượng, hiệu quả hoạt động của tập thể UBND cấp xã. Sự vận hành, phát triển của bộ máy chính quyền cấp xã nói chung và UBND cấp xã nói riêng có hiệu quả hay không đều phụ thuộc vào chủ yếu việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã, đóng vai trò quyết định đến sự phát triển của tổ chức, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước ở địa phương. Do đó, chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã có trình độ cao về chuyên môn nghiệp vụ, có đạo đức công vụ tốt, luôn gần dân, thương dân, hiểu dân và biết lo toan cho dân. 1.2.4. Trình độ dân chủ ở địa phương Trình độ dân chủ của người dân tác động, ảnh hưởng trực tiếp tới tổ chức và hoạt động UBND cấp xã. Bởi hiệu quả tham gia vào các quyết định của người dân phụ thuộc vào trình độ hiểu biết của người dân đến quản lý, tự quản lý, kiểm tra các công việc của làng xã. Cơ chế dân chủ rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia góp ý, bàn bạc, đảm bảo được quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân. Khi phát huy được quyền làm chủ của nhân dân tham gia vào hoạt động của địa phương sẽ tạo ra động lực to lớn phát triển địa phương ngày càng vững mạnh. Thông qua sự góp công, góp của của người dân góp phần hoàn thiện các chính sách, mục tiêu phát triển chính quyền xã đề ra. Người dân thực hiện quyền dân chủ của mình theo hình thức trực tiếp và gián tiếp. Trước sự phát triển của khoa học công
11 nghệ thông tin như hiện nay, người dân ngày càng có nhiều cơ hội để thực hiện quyền dân chủ của mình thông qua việc sử dụng các trang mạng xã hội. 1.3. Cơ sở pháp lý về tổ chức và hoạt động của ủy ban nhân dân cấp xã (phường, thị trấn) 1.3.1. Hoạt động của ủy ban nhân dân 1.3.1.1. Đặc điểm của ủy ban nhân dân Để hiểu rõ hơn về UBND cấp xã, tác giả khái quát một số đặc điểm của UBND cấp xã, gồm: UBND cấp xã là cơ quan chấp hành của HĐND cấp xã. Về mặt tổ chức, chính quyền cấp xã bao gồm HĐND và UBND cấp xã. “HĐND và UBND cấp xã quản lý địa phương theo Hiến pháp, luật và các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên. UBND cấp xã do HĐND bầu và là cơ quan chấp hành của HĐND, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm chấp hành Hiến pháp, Luật cùng các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên, nghị quyết của HĐND cùng cấp” [13]. UBND cấp xã là cấp cơ sở, cấp gần dân nhất, trực tiếp tiếp xúc với người dân. Theo chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn của mình, UBND cấp xã phải giải quyết trực tiếp các vấn đề liên quan tới đời sống sinh hoạt hàng ngày của người dân. Cán bộ, công chức UBND cấp xã trực tiếp làm việc với dân, có điều kiện bám sát và hiểu dân hơn. Cán bộ, công chức công tác tại UBND cấp xã về cơ bản là người dân địa phương, do vậy trong quá trình công tác luôn chịu sự chi phối, ràng buộc trong mối quan hệ phức tạp, chằng chịt. Họ không chỉ trong vai trò là cán bộ đại diện cho chính quyền địa phương cấp xã, mà còn chịu sự chi phối của hàng xóm, gia tộc, phong tục, tập quán. Các hoạt động quản lý nhà nước của UBND cấp xã thường xuyên động chạm đến nhu cầu, mặt thiết yếu nhất của đời sống hàng ngày của nhân dân. Những vấn đề cần phải giải quyết ngay như vệ sinh chăn nuôi, trật tự công cộng,... đều liên quan tới hoạt động quản lý, đến vai trò của UBND cấp xã. UBND cấp xã đảm nhiệm triển khai thực hiện hầu hết các văn bản, quy định
12 pháp luật, đồng thời tiến hành quản lý các mặt ở địa phương. “Vì là cấp liên quan trực tiếp tới nhân dân nên UBND cấp xã trực tiếp giải quyết nhiều vấn đề của người dân. Những vấn đề bức xúc ở cơ sở cũng tạo điều kiện, cơ sở để thực hiện các bước đổi mới tổ chức và hoạt động của UBND cấp xã ngày càng tinh, gọn, tiến bộ hơn, hoạt động ngày càng hiệu lực, hiệu quả” [13]. UBND cấp xã về cấp quản lý hành chính nhà nước tuy ở cấp thấp nhất nhưng có vai trò quan trọng, mọi quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đều được hiện thực hóa ở cấp xã. UBND cấp xã “đảm nhiệm triển khai, hiện thực hóa mọi quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống. Do vậy, đòi hỏi đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã phải thực sự gần dân, sát dân và hiểu dân, làm việc với tinh thần phục vụ nhân dân; tăng cường công tác giáo dục, tuyên truyền nhân dân trên địa bàn tuân thủ nghiêm quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước” [15]. Mọi quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước có đi vào cuộc sống hay không phụ thuộc rất lớn vào UBND cấp xã, nhất là chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. 1.3.1.2. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ của Ủy ban nhân dân cấp xã a) Vị trí của Ủy ban nhân dân cấp xã Theo quy định của Hiến pháp 2013, Luật TCCQĐP 2015, UBND nói chung, UBND cấp xã nói riêng là cơ quan có hai tư cách: “Là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân cùng cấp và là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương. UBND chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương, trước Hội đồng nhân dân xã và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên là UBND huyện. Với tính chất chấp hành và điều hành trong các lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước ở địa phương, UBND xã vừa là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân xã, vừa là cơ quan hành chính nhà nước ở cấp cơ sở” [40]. Như vậy, theo quy định của pháp luật hiện hành, UBND cấp xã là cơ quan chấp hành của HĐND cùng cấp; đồng thời, UBND cấp xã là cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền chung thấp nhất ở địa phương.