Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Truyện dân gian Nam bộ về phong tục

Chia sẻ: Tiêu Sở Hà | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Truyện dân gian Nam bộ về phong tục được thực hiện với mục tiêu nhằm tìm hiểu về lịch sử văn hóa vùng đất Nam Bộ - nơi hình thành và lưu truyền những truyện dân gian về phong tục. Đi sâu nghiên cứu những truyện về phong tục, cũng như sự hình thành và lưu giữ những truyện về phong tục ở Nam Bộ. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Truyện dân gian Nam bộ về phong tục

TRtfOfNG Dfil HOC VO TRtfOfNG TOflN KHOA KHOA HOC CO BAN KHOA LUAN TOT NGHIEP CHUYEN NGANH VAN HOC TRUYEN DAN GIAN NAM BO VE • • PHONG TUC Giang vien huxyng dan: Sinh vien thyc hien: TRAN VAN NAM NGUYEN THI HANH Dfil HOC VOTR(J0NGTOfiN Hau Giang, thdng 06 nam 2012
l6i cam ta Trong qua trinh thuc hien khoa luan toi da gap khong it kho khan nhung nha sir giup da cua thay co va ban be ma toi da vugt qua dugc kho khan do. Dae biet toi xin ghi lai long cam on chan thanh den thay Tran Van Nam vai tu each la mot nguai thay, nguai huang dan, da tan tinh huong dan giup toi tim dugc huong di va phuang phap cu the trong qua trinh viet tieu luan hay. Va toi cung xin cam an cac thay co va cac anh chi trong Thu vien Thanh pho Can Tha, thu vien Khoa Su Pham truong Dai hoc Can Tha, trung tarn hoc lieu truong Dai hoc Can Tha, thu vien truong Dai hoc V6 Truong Toan„. cam an gia dinh va ban be da nhiet tinh giup da, dong vien, ho trg rat nhieu trong qua trinh hoan thanh khoa luan. Sinh vien thirc hien Nguyen Thi Hanh
LOI CAM DOAN Toi xin cam doan rang de tai nay la do chinh toi thuc hien, cac so lieu thu thap va ket qua phan tich trong de tai la trung thuc, de tai khong trung vai bat cu de tai nghien cuu khoa hoc nao. Sinh vien thyc hien Nguyen Thi Hanh
PHIEU DANH GIA LUAN VAN TOT NGHIEP (Gidng vien hw&ng dan) 1. GlANG VIEN HlTdNG DAN: Tran Van Nam 2. SINH VIEN THUC HIEN: Nguyen Thi Hanh MSSV: 0856010013 KHOA: 1 3. TENDETAl: Truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc NHAN XET CUA GIANG VIEN HlTdNG DAN 1. Danh gia chung qua trinh lam luan van tot nghiep: 1.1. Chuyen can: 1.2. Thai do: 1.3. Khac: 2. Danh gia luan van: 2.1. Dat van de (theo 5 buac): 2.2. Noi dung chinh: in
2.3. Chu thich, thu muc: 2.4. Hinh thuc trinh bay: .... 2.4.1. Dung lugng (trang): 2.4.2. Khuon kh6: 2.4.3. In an: 2.4.4. Trinh bay: 2.4.5. Chinh ta, ngu phap: 3. Danh gia, xep loai: Danh gia: Xep loai: ,, ngay thdng nam 20 Giang vien huong dan (Ki va ghi ro hg ten) IV
TOM TAT LUAN VAN • Ngoai phan mo dau va ket luan, luan van co 3 chuong chinh: Chirong 1: Khai quat truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc. Trong chuong nay co hai noi dung chinh: - Thu nhdt: Giai thuyet ve truyen dan gian, trong do neu len khai niem ve truyen dan gian. Giai thieu cac djnh nghia ve phong tuc qua cac y kien cua nhieu tac gia. - Thu hai: Co so hinh thanh va luu truyen nhung truyen dan gian ve phong tuc a Nam Bo. Trong phan nay chung toi giai thieu sa ve ljch su khan hoang Nam Bo. Qua trinh khai khan Mien Nam cung la qua trinh hinh thanh va cho ra dai nhung truyen dan gian ve phong tuc. So luge ve van hoa Nam Bg, trong do chung toi neu len mot vai dac diem ve van hoa Nam Bo - nhung dieu kien quan trgng hinh thanh nen ban sac van hoa Nam Bo. Chircng 2: Noi dung truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc. Day la noi dung chinh cua luan van. Trong chuong nay chung toi di sau vao hai van de chinh: - Thu nhdt: Di sau tim hieu cac phong tuc nguai Viet chu yeu la cac phong tuc le hoi, le tet, phong tuc vong dai qua cac truyen da suu tarn. - Thu hai: Tim hieu buc tranh sinh hoat gia dinh va xa hoi qua cac truyen da suu tarn. Neu len van de mau thuan trong xa hoi va long khao khat cuoc song yen binh, no du cua nguai dan Nam Bo. Chircng 3: Thi phap. Neu len ba van de chinh: - Thu nhdt: Thi phap cot truyen. Trong phan nay chung toi nen len noi dung cot truyen qua do neu len tip va mo tip va yeu to than ky trong truyen. - Thu hai: Thi phap nhan vat. Noi len su bieu hien cua nhan vat: nhan vat bieu hien cho cai dep; nhan vat bieu hien cho cai xau xa, cai tieu cue va nhung thanh kien cua xa hoi. - Thu ba: Thai gian va khong gian trong truyen. Neu len nhung bieu hien ciia thai gian va khong gian nghe thuat trong truyen.
MUC LUC • • MdDAU —1 1. Ly do chon de tai 1 2. Lich su* van de 1 3. Muc dich nghien cuu - 2 4. Doi tugng va pham vi nghien cuu - 3 5. Phuong huong va phuong phap nghien cuu 4 Chirong 1: Khai quat truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc 5 1.1. Nhung van de chung ve truyen dan gian Nam Bo 5 1.1.1. Giai thuyet - 5 1.1.2. Truyen dan gian ve phong tuc 6* Nam Bo 7 1.2. Co so hinh thanh va luu truyen nhung truyen dan gian ve phong tuc a Nam Bo 10 1.2.1. Co so lich su 10 1.2.2. So lugt ve van hoa Nam Bo— 12 Chirong 2: Noi dung truyen dan gian ve phong tuc 6* Nam Bo 18 2.1. Dien mao phong tuc nguai Viet qua truyen dan gian Nam Bo 18 2.1.1. Phong tuc le Tet 18 2.1.2. Phong tuc le hoi 24 2.1.3. Phong tuc vong dai 34 2.2. Buc tranh sinh hoat gia dinh va xa hoi qua truyen dan gian ve phongtuc a Nam Bo 41 2.2.1. Phan anh mau thuan trong xa hoi 41 2.2.2. Long khao khat cuoc song yen binh, no du 43 Chirong 3: Thi Phap 45 3.1. Thi phap cot truyen 45 3.1.1. Tip va mo tip 47 3.1.2. Yeu to than ky trong truyen 50 3.2. Thi phap nhan vat 52 3.2.1. Nhan vat bieu hien cho cai dep 53 3.2.2. Nhan vat bieu hien cho cai xau xa, cai tieu cue va nhung thanh kien cua xa hoi 53 3.3. Thai gian va khong gian nghe thuat 54 3.3.1. Nhung bieu hien cua thai gian nghe thuat trong truyen 54 3.3.2. Nhung bieu hien cua khong gian nghe thuat trong truyen 55 vi
KET LUAN 57 TAI LIEU THAM KHAO PHU LUC vn
Truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc mOdAu 1. Ly do chon de tai Nam bg dugc xem la vung dat tre, lich su hinh thanh va khai pha kha tre han so vai mien Bac "nghin nam van hien". The nhung, du"sinh sau de muon" nhung van hoi tu, don nhan nhieu nen van hoa cua dan toe. Dong thai, Nam Bo van mang nhung net rieng, doc dao, dieu do da gop phan lam phong phii nen van hoa cua dan toe. Trong qua trinh tiep can nen van hoa dan gian nam Bo, chung toi dac biet quan tam den mang truyen ke ve phong tuc von da ton tai tu rat lau dai cung vai su hinh thanh va phat trien cua vung dat Nam Bo. Hau het nhung truyen nay di sau vao giai thich nhung le hoi, each thuc tha cung. The nhung, so lugng truyen vo cung it 6i, cac truyen nam rai rac trong mot so tai lieu va chua co su quan tam khai thac dung muc de no co vi tri xung dang trong kho tang van hgc dan gian. Viec suu tam bien soan phong tuc cung co sam nhung viec nghien cuu no thi chua dugc chu y dung muc. Van de nay tac gia Dang van Lung cung cho rang: hinh nhu lau nay dang la viec tay trdi cua mot so nhd dan toe hoc, Folklore... mot so khdc chi vi yeu thich ma suu tam hoac nghien cuu ve motphong tuc, loi song cu the nao day [15, tr.21]. Han the nua, toi la dua con cua vung dat Nam Bo dugc tiep thu day du nhung phong tuc, tap quan cua Nam Bo tu phong tuc cuai hoi, le Tet, le hoi tang ma cho den phong tuc an uong, tha cung. Qua bao nam, du cho''vat doi sao dai" nhung nhung phong tuc ay van khong thay doi, co chang la su cai bien lai cho phu hop vai thai dai nhung van giu dugc tinh than cua no, khong it Ian toi co nhung ban khoan tran tra, thac mac tai sao co phong tuc nay, tai sao co phong tuc kia, chung dugc hinh thanh nhu the nao, ton tai ra sao... Vi the toi luon khao khat dugc dip bo thai gian va cong sue de tim hieu de tai nay. Vai su to mo, niem yeu thich kham pha da giup toi co dong lire de manh dan chgn de tai nay, dong thai mong muon gop mot cai nhin khoa hgc cho de tai. 2. Muc tieu nghien cihi: Khi chgn nghien cuu van de nay chung toi chi mong va co gang dat dugc nhung muc dich sau: - Tim hieu ve lich su van hoa vung dat Nam Bo - noi hinh thanh va luu truyen nhung truyen dan gian ve phong tuc. - Di sau nghien cuu nhung truyen ve phong tuc, cung nhu su hinh thanh va luu giu nhung truyen ve phong tuc a Nam Bo. GVH: Tran Van Nam 1 SVTH: Nguyen Thi Hanh
Truyen dan gian Nam Bo vephong tuc - Lap phu luc, tap hop nhung truyen ke dan gian ve nguon goc cac phong tuc. 3. Ljch su* nghien cuu van de Truyen dan gian ve phong tuc la mot bo phan cua truyen dan gian Nam Bo nhung cung khong kem phan quan trgng. Tuy nhien, tren thuc te van de" nay chua dugc cac nha nghien cuu quan tam nhieu nen trong phan lich su nghien cuu van de chung toi tap hop dugc mot so truyen nam rai rac trong cac tai lieu va mot so cong trinh nghien cuu sau: 3.1. Tai lieu suu tam - bien soan - Huyen thoai miet vuan - Nguyen Phuong Thao. - Nam ky co su - Nguyen Huu Hieu. - Nghin nam bia mieng - Huynh Nggc Trang, Truong Nggc Tuang. - Van hoc dan gian Chdu Doc - Nguyen Nggc Quang. - Van hoc dan gian Soc Trang - Chu Xuan Dien. - Van hoc dan gian Bac Lieu - Xuan Dien. - Truyen xua Tich cu - San Nam, To Nguyet Dinh. - Kho tang truyen co tich Viet Nam - Nguyen Dong Chi. - Van hoc dan gian Dong bang Song Cuu Long - Khoa ngu Van Truong Dai Hgc Can Tha. - Phong tuc, tap quan cac dan toe Viet Nam - Dang Van Lung, Nguyen Song Thao - Hoang van Tru. O cac cong trinh tren, cac tac gia co di sau vao nhung truyen ke ve phong tuc, moi truyen dugc ke ro rang, day du cac ban thao. The nhung nhung cong trinh do chi mang tinh tap hop nhieu mang truyen chu khong tap trung vao mot mang truyen cu the nao ca. Cac truyen ke ve phong tuc nam rai rac, thieu he thong, chua dugc tong hop phan loai mot each co he thong de no thanh mot cong trinh chuyen biet trong kho tang van hgc dan gian Nam Bo. 3.2. Tai lieu nghien cuu - suu khao - Van minh miet virfrn - San Nam: tac gia giai thieu ve vung dat va con nguai Nam Bo. - Van hoa dan gian Nam Bo - nhung phac thao - Nguyen Phuong Thao: tac gia noi den "lang Viet Nam Bo va van hod dan gian cua nguai Viet", "dqc trung truyen dan gian nguai Viet a Nam Bo".... Tim hieu, nghien cuu truyen dan gian nguai Viet a Nam Bo trong tuang quan so sanh, doi chieu vai truyen dan gian nguai Viet a Dong bang song Hong - qua sir chi phoi cua nhieu yeu to. Tuy nhien, day chi la "nhungphat thao", nhung ket qua nghien cuu ban dau, chu chua that su la mot cong trinh sau sat vao van de dugc noi tai. GVH: Tran Van Nam 2 SVTH: Nguyen Thi Hanh
Truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc - Trong Thi phap van hoc dan gian, tac gia Le Truong Phat da di sau nghien cuu ve cac van de xoay quanh thi phap the loai truyen thuy
Truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc - Doi tugng nghien cuu ciia luan van la nhtrng truyen dan gian ve phong tuc a Nam Bo tap hop trong cac tai lieu suu tam - bien soan va nghien cuu cua cac tac gia. - Trong pham vi nghien cuu cua de tai, chung toi tien hanh suu tam, he thong va nghien cuu that ky cac truyen ve phong tuc a Nam Bo. Nhtrng truyen nay ra doi. luu truyen va ton tai nhu mot xem chinh the nghe thuat, cot truyen, nhan vat, khong gian, thai gian. Noi dung va thi phap truyen dan gian ve phong tuc cung la nhtrng nhiem vu trgng tam cua de tai. 5. Phuong huong va Phuong phap nghien cuu Nghien cuu de tai nay chung toi nham tap hop, bo sung, phan loai mang truyen ve phong tuc a Nam bo tren co so tiep thu nhtrng y kien tien bo cua nhtrng nguai di truac. Khi thuc hien de tai nay chung toi su dung cac phuong phap nghien cuu chu yeu sau: - Phuong phap suu tam: tap hgp, chgn lgc, sap xep cac nguon tu lieu cua truyen dan gian ve phong tuc a Nam Bo. Chgn nhtrng chuyen vira co cot truyen vira co chat dan gian. - Phuong phap thong ke: tien hanh tim kiem tat ca cac tai lieu co lien quan den de tai nghien cuu sau do chgn nhtrng tai lieu co tinh chinh xac cao de tap trung nghien cuu. Dong thai, khao sat, phan loai va mo hinh hoa cot truyen. thai gian. khong gian, nhan vat de rut ra cac dac diem thi phap. - Phuong phap so sanh: trong qua trinh tim hieu, phan tich cac truyen dan gian ve phong tuc o Nam Bo chung toi doi chieu vai cac truyen ke dan gian ve phong tuc cua nguai Viet noi chung de thay dugc moi quan he cung nhu su khac biet. - Phuong phap phan tich va tong hgp: de tim heu ngi dung nhom truyen. GVH: Tran Van Nam 4 SVTH: Nguyen Thi Hanh
Truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc CHlTONG 1 KHAI QUAT TRUYEN DAN GIAN VE PHONG TUC 6> NAM B0 1.1. Nhung van de chung ve truyen dan gian Nam Bo 1.1.1. Gioi thuyet 1.1.1.1. Truyen dan gian Truyen dan gian la mot khai niem ma cho den nay van con nhieu nha nghien cuu chua thong nhat each hieu. Thuat ngtr nay cung chi dugc su dung trong giai nghien cuu bai trong dan gian nguai ta hay su dung thuat ngtr truyen dai xua de thay cho thuat ngtr truyen dan gian. Doi khi nguai ta thuong su dung thuat ngtr truyen co tich. Chung toi khong thong nhat each su dung dong nhat gitra truyen dan gian, truyen co tich vai truyen dai xua bai vi co mot so diem chua thoa dang. Khai niem truyen co tich vai truyen dai xua co nghia hep han truyen dan gian, no chi la mot bo phan cua truyen dan gian. Tac gia Nguyen Dinh trong bai "su khdc nhau giua hai khdi niem truyen co dan gian va truyen co tich " in tren tap chi van hoa dan gian so 4, nam 2006 da tim hieu qua trinh hinh thanh khai niem truyen dan gian va phan biet su khac nhau gitra hai khai niem truyen co dan gian va truyen co tich. Dau tien la sir hinh thanh khai niem truyen. Theo tac gia, khai niem truyen trong dan gian ngay xua chua xuat hien ma chi co khai niem truyen va hg duang nhu dong nhat cac khai niem truyen dan gian, truyen doi xua, truyen co tich. Tac gia viet "truyen dan gian va truyen co dan gian giong nhau nhung khong dong nhdt, giua chung van co net khdc nhau va chinh net khdc nhau ay da xdc dinh y nghia rong hep cua hai khdi niem. Neu noi mot each day du thi khdi niem truyen dan gian la truyen ke dan gian, no bao qudt tat cd truyen dan gian cua dai xua va mai sang tac dai nay, trong khi do khdi niem truyen co dan gian chi bao qudt a giai han nhung truyen dan gian dugc sang tac tu dai xua [9, tr.43]. Nhu vay khai niem truyen dan gian rong han truyen co dan gian va truyen co tich. Co the torn lai truyen dan gian la bao gom tat ca nhtrng sang tac dan gian bang van xuoi tir xua den nay. Van de giai thuyet ve truyen dan gian hien van con mot so nha nghien cuu co nhtrng y kien khac nhau. Co nguai cho rang, truyen dan gian la bo phan van hgc dan gian, la nhung cau chuyen doi xua. Chung toi cho rang each hieu nay dung nhung chua du. Truyen dan gian la bo phan ciia van hgc dan gian, nhung no khong chi la cau chuyen doi xua ma bao gom nhtrng cau chuyen hien dai dugc tap the nhan dan sang tac. Theo quan niem cua chung toi thi truyen dan gian la mot khai niem co y nghTa khai quat, bao gom het thay cac loai truyen do quan chung nhan dan sang tac va luu truyen qua cac thai dai. Truyen dan gian truoc tien no phai la truyen, tuc la phai la mot tac pham tu sir. Da la truyen thi phai co tinh truyen, o day dugc hieu la GVH: Tran Van Nam 5 SVTH: Nguyen Thi Hanh
Truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc phai co cot truyen, mang dac diem cua mot tac pham tu sir dan gian. N£u khong co tinh tiet, khong co cot truyen, thi se khong co cai de nguai xua ke ke cho nhau nghe va luu truyen tu doi nay qua dai khac dugc. Van de phan loai truyen dan gian cung gap nhieu kho khan. Nhieu truyen khong con giu dugc tinh chat cua no. Mot so truyen co the la truyen thuylt nhung lai mang mau sac co tich, mot so truyen loai vat nhung lai mang mau sac ngu ngon... Bien phap kha thi o day la sap xep cac truyen theo noi dung. Tuy nhien, cung kho tranh khoi truong hop mot so truyen dugc xep o nhom nay nhung van co the xep a nhom kia. Tom lai truyen dan gian nguai Viet Nam Bo dugc hinh thanh va phat trien song song vai lich su khai pha va sir phat trien xa hoi cua vung dat nay. Ben canh do con co so it truyen dan gian dang dugc luu truyen o Nam Bg nhung co nguon goc tu mien Bac hoac mien Trung. 1.1.1.2. Phong tuc Moi dan toe co mot nen van hoa vai ban sac rieng. Nhtrng yeu to co ban cau thanh nen ban sac cua mot nen van hoa rieng do la phong tuc, tap quan va nghi le dan gian truyen thong. Sir luu gitr va truong ton phong tuc tap quan trong mot nen van hoa, noi len sue song cua dan toe. Noi ve Phong tuc, cho den nay co rat nhieu dinh nghia khac nhau. Theo tac gia Hoang Thuc Tram trong Han Viet tan tu dien, Hoa Tien an hanh, Sai Gon, 1974, thi: Phong tuc chi nhung bieu hien nhdt tri ve tinh than cua so dong nguai, trdi qua lau dai, due thanh khuon phep nhdt dinh, du rang buot hanh vi va chi phoi cuoc dai thuc te cd nhan [36, tr.639]. Ong Dang Van Lung danh gia nhan djnh nay la mot dinh nghia chat che, du khai quat va la co so de rut ra nhtrng chuc nang cua phong tuc: Phong tuc la nhtrng quy dinh, nhtrng quy uoc, nhtrng le song cua mot cong dong luc dau khong co van ban, ve sau - dan dan hinh thanh van ban. Nhung quy dinh ay khong phai tu tren troi rai xuong ma no dugc chat lgc ra, due ket lai tu cugc song lao dong, chien dau, tha cung... Due ket lai, chgn lgc ra nhu vay la de con nguai chap nhan nhau, hoa vao nhau, an chiu nhau. Con Thuc Anh trong Phong tuc co truyen ngudi Viet thi: Phong tuc la loi song, thoi quen da hinh thanh ne nip, dugc moi nguai cong nhan, tudn theo. Phong tuc co thu tra thanh ludt tuc an sau ben re trong nhan dan rat ben chat, co sue manh han cd nhung dao ludt [1, tr.5]. Tran Nggc Them trong co' so' van hoa Viet Nam, quan niem: Phong tuc la nhitng thoi quen an sau vao dai song xa hoi tu lau dai, dugc dai da so moi nguai GVH: Tran Van Nam 6 SVTH: Nguyen Thi Hanh
Truyen dan gian Nam Bo vephong tuc thua nhan va lam theo (phong: gio, tuc: thoi quen; phong tuc: thoi quen Ian rong) [33,tr.l43]. Cac dinh nghia tren co diem giong nhau o cho: phong tuc thuoc ve mat tinh than, no ton tai lau doi, tro thanh thoi quen an sau ben re vao trong nep nghi cua quan chung, buot con nguai phai tuan theo. Nha co phong tuc ma con nguai song gan bo, hoa hop nhau, hoa thuan, vui ve an chiu nhau duong nhu a suy nghi rieng cua moi nguai ben trong van de can phai tuan thu con co van de tam linh, khi^n con nguai phai lam theo nhu nhtrng gi da co. Hg nghi rang neu lam ngugc lai thi se khong dugc may man. Nhu vay, phong tuc tap quan la nhtrng nep song do nhung nguai song trong xa hoi dat ra, no dugc ap dung vao doi song, phuc vu cho mgi nguai nhung khong mang tinh chat quy pham phap luat. Phong tuc cting thay doi theo thai gian de phu hop voi loi song thai dai. Nhung du co moi me den dau cting chi la sir cai tao, nang len mot buac tren nen tang cac phong tuc truoc do. Trong phan 2 cua luan van nay chung toi se di sau vao nghien cuu cac phong tuc dat trung a Nam bo nhu le hoi, le Tet, tang ma, cuoi hoi. 1.1.2. Truyen dan gian ve phong tuc 6* Nam Bo Nhu da noi tren, truyen dan gian la bo phan sang tac dan gian bang van xuoi. No chiem mot so lugng tuang doi Ian trong kho tang van hgc dan gian. Truyen dan gian ve phong tuc o Nam Bo la nhtrng truyen ke ve phong tuc dugc suu tam a Nam Bg. Ben canh do con co mot so truyen co nguon goc tu mien Bac va mien Trung nhung khi vao Nam da dugc cai bien lai cho phu hgp voi van hoa cua vung. Khac voi van hgc viet, van hgc dan gian kho co the xac dinh dugc thoi diem ra doi vi day la nhtrng sang tac truyen mieng. Vi the de hieu nguon goc truyen dan gian Nam Bo phai can cu vao lich su hinh thanh vung dat Nam Bo ma chung toi se trinh bai o phan sau. Truyen dan gian ve phong tuc o Nam Bo la nhtrng truyen true tiep giai thich phong tuc hay nhtrng truyen tuy khong co muc dich giai thich phong tuc nhung lai co yeu to hoac chi tiet gan vai mot phong tuc nao do a Nam Bo. Noi toi van hgc dan gian cung nhu truyen dan gian khong the khong noi toi co cau to chuc. Chinh nhtrng sang tac dan gian ra doi, phat trien gan bo voi nhtrng to chuc xa hoi co ban. Ben canh do truyen co dan gian Nam Bo deu chiu sir tac dong cua nhtrng dac diem lich su xa hoi, thien nhien. Sir hy sinh bang mo hoi xuang mau cua minh tao lap nen vung dat, nen nguai Nam Bo da sang tac kha nhieu truyen dan gian phan anh noi hy sinh vat va ay. Tien trinh phat trien truyen dan gian ciia nguai Viet a Nam Bo gan vai tien trinh con nguai khai pha vung dat mai. Cac tac gia khoa Ngtr van Truong Dai hgc GVH: Tran Van Nam 7 SVTH: Nguyen Thi Hanh
Truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc Can Tha trong cuon Van hoc dan gian Dong Bang Song Cuu Long da khang dinh: Day la nhung sdng tdc nghe thudt dugc truyen mieng, dugc ki va luu truyin a vung dat Nam Bo. Nghia la no co thi dugc nhan dan sang tdc trong suot may thi ky qua trong vung dat mai. Song no con la von van hoa co truyin dugc cat giu trong tri nha nhung nguai di ma coi tu cac dia phuang khdc tu hgp vi day. Noi dan gian han no la tdc pham nghi thudt dugc suu tam ghi chip tu chinh nhung nguai dang song trong vung nay ki lai [13, tr. 14]. Nhu vay, bo phan van hgc nay la nhtrng sang tac tren vung dat Nam Bo tu von van hoa truyen thong cung vai nhtrng sang tac moi cua nhan dan gan voi dai song xa hoi cua vung nay. Noi ro han, truyen dan gian Nam Bo, ngoai bo phan sang tac a vung dat Nam Bo con co mot bo phan sang tac dan gian truyen thong theo chan nhtrng nguai di ma dat dugc hg "sang tac lai" tai noi vira moi den. Tuy nhien, phan Ion truyen dan gian Nam Bo van la sang tac cua chinh nhtrng nguai dan a vung dat moi nay. Truyen dan gian Nam Bo, the hien dugc lai an tieng noi, tam tu, tinh cam cua nguai Nam Bo dong thai phan anh dugc nhtrng dac thu cua vung Nam Bo. Day la noi co ljch su hinh thanh, phat trien vung dat song song voi lich su khai pha va phat trien cua van hoa, xa hoi. Neu nhu truyen dan gian cua nguai Viet a Dong bang song Hong la su tiep noi lien tuc dong chay truoc do thi truyen dan gian cua nguai Viet Nam a Nam Bo dugc phat trien tu von van hoa tiem an trong dong mau. Sir xa each vung van hoa coi nguon va thai gian la nhan to tac dong manh me den nhtrng dac trung cua truyen dan gian nguai Viet a Nam Bo. Hay chinh xac han, truyen dan gian Nam Bo dugc sang tac tren nen tang cua van hoa truyen thong nguai Viet mang theo trong qua trinh di cu ket hgp voi nhung yeu to van hoa tren vung dat moi. Nhu mgi truyen dan gian noi chung, truyen dan gian Nam Bo phan chieu nhan sinh quan, vu tru quan cting nhu thuc te sinh hoat con nguai nai vung dat moi. Nhu vay, nhin mot each tong quat, truyen dan gian Nam Bo co ban thong nhat voi truyen dan gian Viet Nam ve mat noi dung. O day, nguai dgc cting thay dugc nhtrng sir kien xay ra trong doi song hang ngay, nhtrng each giai thich thu vi tu nhung cau chuyen ke ve dia danh, ve nhung anh hung, ve nhtrng phong tuc tap quan. Do la nhtrng canh bat cong, nhung mat trai ciia xa hoi. Truyen dan gian Nam Bo con la nhtrng bai hgc sau sac ve nhan each, dao due. O do, chung ta con nit ra nhtrng kinh nghiem thuc te tu cuoc song ma cha ong da truyen lai trong qua trinh "mang guam di ma coi". Co the noi rang truyen dan gian Nam Bo la mot nhanh re mang nhieu phu sa cua dong song Ion - truyen dan gian Viet Nam. GVH: Tran Van Nam 8 SVTH: Nguyen Thi Hanh
Truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc Trong truyen dan gian Nam Bo, nguoi dgc thay dugc dai song sinh hoat cua cu dan ca nhtrng sir hoang vu, khac nghiet va sir giau co ma thien nhien da ban tang cho vung dat nay. Nhin chung ket cau truyen, thai gian, khong gian nghe thuat khong khac nhieu so voi truyen dan gian Viet Nam. Su hinh thanh va phat trien ciia truyen dan gian Nam Bo kha tre so voi Bac Bo, qua trinh nay gan lien voi tien trinh khai pha vung dat moi nen hinh thanh nhtrng net rieng doc dao. Truyen dan gian cua nguoi Viet a dong bang song Hong la sir tiep noi lien tuc dong chay the loai truoc do. Trong khi ay, truyen dan gian cua nguoi Viet a Nam Bo dugc phat trien tu von van hoa tiem an trong dong mau. Tac gia Nguyen Phuong Thao co nhan dinh nhu sau: "su xa each vung van hoa coi nguon cd vi khong gian va thai gian se la nhan to tdc dong manh me tai nhung dac trung cua truyin dan gian ciia nguai Viet a Nam Bo " [31, tr.73]. Thu nhat la o cot truyen. Cot truyen dan gian Nam Bo thuang it tinh tiet va thuang khong on dinh. Do lich su hinh thanh va phat trien cua vung dat nay con kha tre lai chiu sir tac dong cua nhieu nen van hoa khac nhau trong qua trinh cong cu lam cho nen van hoa Nam Bo chua kip dinh hinh, chinh sir giao thoa ay de lai hau qua cho sir khong on dinh cua cot truyen. Neu nhu truyen dan gian Bac Bo da co sir lang dgng nhat dinh ve van hoa thi a Nam Bo chua co sir lang dgng ay. Co le vi vay ma cac tac gia dan gian cua truyen dan gian Nam Bo chua du thai gian de hoan thanh qua trinh hu cau tuang tugng cua minh ve nhan vat hay cot truyen. Thu hai truyen dan gian Nam Bo chiu anh huong sau sac cua tu tuang Phat giao, nhat la mang truyen ve phong tuc, tin nguang. Tu tuang Nho giao duong nhu khong dugc phan anh nhieu. Vi vay khong gian nghe thuat trong truyen mang nhieu yeu to phi hien thuc, ki ao cua the giai Phat giao (Su tich cay neu ngay Tet, Su tich cay phao). Qua qua trinh tim hieu, chung toi nhan thay rang truyen dan gian la mot bo phan chiem vi tri dang ke so voi cac the loai khac ciia van hgc dan gian vung Nam Bo. So lugng truyen chiem vj tri rat Ian a nhieu the loai nhu truyen co tich, truyen thuyet, truyen cuoi, truyen ngu ngon... Con mot bo phan khac nhu ve, cau do, dong dao chi chiem mot so lugng nho. Nhtrng truyen dan gian phan Ion phan anh dugc khat vgng mo uac ciia nguoi dan Nam Bo. 1.2. Co* so' hinh thanh va luu truyen nhung truyen dan gian ve phong tuc 6* Nam Bo. 1.2.1. Co* so' lich sir Nam Bo la manh dat phi nhieu, trai dai ttr Dong Nai den mui Ca Mau, thuoc luu vuc hai con song Dong Nai va Song Cuu Long. Day la vung dat tuang doi bang phang, voi khi hau nhiet doi gio mua, thai tiet hien hoa han so voi cac vung khac. GVH: Tran Van Nam 9 SVTH: Nguyen Thi Hanh
Truyen dan gian Nam Bo vephong tuc Dieu kien tir nhien cua vung cting co nhtrng dac diem khac nhau nen nhtrng nha nghien cuu chia lam hai vung: Dong Nam Bo va Tay Nam Bo. N6i lien hai khu vuc nay la thanh pho Ho Chi Minh. Tac gia Phuong Thao trong Huyen thoai miet vuon da co cai nhin ve Nam Bo nhu sau : "So vai cac vung que khdc cua To Quoc, Nam Bo la vung dat co nhung net khdc biit. Tren dai dat phuong Nam luon nhoai ra biin, lich su cd haiphuang diin khai pha va giu nua£,,jnSHdTQaS^han ba chuc thap ky, nhung thdm dam mo hoi cua co^^^^MwM^aayi^v&x^u^lich su dan toe bon nghin nam "[31, tr.26]. Noi den Nam bo la noi den thuc taAlich §rkllal^ha^in^da^Vung Nam Bo giau dep dang tu hao ngay nay lai la vung3aTb6 hoang hang ngan nam tir sau de quoc Phu Nam tan ra vao the ky VI. Bao the ky troi qua, manh dat mau ma nay van ngu yen vi nguoi ban dia qua thua that lai lac hau ve ky thuat nong nghiep. Tir dau the ky XVII, nguoi Viet moi bat dau khai hoang vung dat moi, vung dat thuoc phu Gia Djnh (sau do la tran Gia Dinh, thanh Gia Dinh) tuc Nam Bo ngay nay, cong cuoc khai hoang tir dau cho den truoc khi nguai Phap chiem Nam Ky co the chia lam hai giai doan: Mot la cong cuoc khai pha trong cac the ky XVII, XVIII. Dau thi ky XVII, nhung nguoi dan ngheo khong chiu noi canh ap buc boc lot cua bgn quan lai thue nha, da le te bo lang bo xom mien trung vao Nam lap nghiep. Nhung nguai di khan hoang vao Nam gap rat nhieu kho khan noi dat moi nay boi bun lay nuoc doc, muoi mong, ran ret... Nhung hg khong son long vi hg nghi du sao thu dtr truoc mat cting khong bang bgn quan lai vua chua noi que nha. Den nam 1698 Nguyen Htru Canh vang lenh chua Nguyen Phuc Chu vao thiet lap chinh quyen a vung dat moi, lap ra Phu Gia Dinh gom ba huyen: Phuoc Long (Bien Hoa, Ba Ria) va Tan Binh (tir song Sai Gon ve phia Tay Nam) tir do tro di, cac chua Nguyen to chuc cac cuoc di dan Ion vao Nam khan hoang, mo rong dia ban, cting co the lire de duong dau voi chua Trjnh a Dang Ngoai. Hai la cong cuoc khai pha Nam Bo trong nua dau the ky XIX, trieu Nguyen dugc thanh lap tu nam 1872, da day manh cong cuoc khan hoang va dat biet chu y tai Nam Bo: "tu nam 1882 din nam 1885 nha Nguyin da ban hanh 25 quyit dinh vi viec to chuc khai hoang tren toan quoc. Trong do co 18 quyit dinh da dp dung a Nam Bo, 2 a mien Bac, 1 a Kinh ky va 6 co y nghia tren toan quoc" [14, tr.98]. Trong quyet dinh tren nha nuoc danh cho nguoi di khan hoang thu tuc de dai, cap cong cu va thoc giong, cho lap lang moi de dang, dugc mien thue 3 nam hoac lau han. Ngoai nhung bien phap khuyen khich khai hoang, nha Nguyen con dung ra to chuc dan lang, binh linn khai hoang bang each lap don dien. Nhu vay, cuoc mo dat phuang Nam chi that sir dinh hinh tu nhtrng cuoc di dan Ion cua nguai Viet tu the ky XVII. Qua trinh di dan tu nhien le te, chua du de GVH: Tran Van Nam 10 SVTH: Nguyen Thi Hanh
Truyen dan gian Nam Bo ve phong tuc dinh hinh ban sac van hoa cua vung dat. Den khi nha Nguyen tien hanh nhtrng cuoc di dan Ion tir vung Trung Bo vao, cua nguai Hoa sang dinh cu sau sir kien nha Minh that bai truoc Man Thanh (do Duong Ngan Dich, Tran Thugng Xuyen, Mac Cuu cam dau), cung lop cu dan co Khmer den tir nhieu vung tren dat nuoc Campuchia, tran ve theo song Tien, song Hau de tranh tham hga tir cac vua chua Xiem La, ket hgp voi nguai Cham Hoi giao den vung Chau Doc, nhung cu dan tir mien Bite chuyen vao tham gia khai khan ruong dat song song do la qua trinh chuyen cu tai cho cua cong dong cac toe nguoi de lap lang lap ruong, vung van hoa mang ban sac Nam Bo moi that sir hinh thanh. Chi sau 200 nam khai pha, vung Chau tho Nam Bo hoang da da nhanh chong tro thanh mot phu Gia Dinh giau co, sam uat voi co so chinh quyen hoan chinh, co xom lang, ap, xa, huyen, dinh, tran bao trum khap vung. Vao thai khai son lap dia theo su sach ghi chep lai thi Nam Bo noi tieng la vung hoang vu hiem tro. O buoi dau vung dat nay co dia hinh het sue hiem tro, tren thi co cgp, duoi nuoc thi co sau, muoi mong ran ret nhieu vo so ke, rung thien nuoc doc "muoi keu nhu sao thoi", "dia loi tg banh canh". Nhung noi day cting hoi tu nhieu dieu kien de sinh co lap nghiep. Bai vung dat nay dugc boi tu phu sa cua nhieu con song Ion nhu song Dong Nai, song Sai Gon, Song Cuu Long rat thuan lgi cho viec trong trgt. Thien nhien cting uu dai cho vung nhieu san vat phng phu. Nha van Son Nam da co nhan dinh ve vung dat phuang Nam nhu sau: "mua lut cd nuac ngot troi theo nuac ra kha xa vam biin. Ngugc lai tai miia kho, cd biin va cd nuac Ig lai mang theo thuy triiu ma vao sau trong long song. Cd ro vai vay cung co thi 16c di tren biin kho. Cd tri, rua, luan co thi song trong biin ma khong an uong trong vai ba thdng nang. Cd sac di trung tren kho mua nang, trung bay tung theo gio roi dap xuong nhu hat bui di no ra trong nhung vung nuac dau tien cua tran mua dau mua,..." [20, tr.l 1]. Nhu vay, co the noi rang, Nam Bo khong chi la vung dat hoang vu khac nghiet ma no con la noi uu dai cho con nguoi an cu lac nghiep. Nam Bo la noi cong cu ciia nhieu dan toe nhu Kinh, Hoa, Khmer, Cham. Theo nha van San Nam thi nguai dinh cu lau dai a vung dat nay la nguai Khmer. Nguai Hoa tu Trung Quoc vao, do khong phuc nha Thanh ma den Nam Bo trong dot di cu do Truong Ngan Dich va Mac Cuu khdi xuong. Doan nguoi ciia Truong Ngan Dich dinh cu a Bien Hoa, Ml Tho, Sa Dec, con cha con Mac Cuu thi khai khan va tran gitr vung Ha Tien. Nguoi Kinh Ian lugt den khai hoang lap ap trong nhtrng chuyen luu day cua nha Nguyen. 1.2.2. So" lucre ve van hoa Nam Bo Phong tuc la mot bo phan cua van hoa, vi vay khi tim hieu nhtrng truyen dan gian ve phong tuc chung toi dat no trong nen tang van hoa. Duoi goc nhin ciia van GVH: Tr4n Van Nam 11 SVTH: Nguyen Thi Hanh
Truyen ddn gian Nam Bo ve phong tuc hoa, truyen dan gian Nam Bo chiu tac dong va mang trong minh dac diem cua vung van hoa Nam Bo. So voi ca nuoc day la khu vuc co lich su khai pha tre nhat, vi vay van hoa vung mien cua khu vuc nay chting chinh la van hoa cua vung dat moi voi nhung net tiep thu va bao ton truyen thong dan toe va nhtrng net dac sac rieng phu hop voi dieu kien tu nhien va xa hoi tren dia ban. Dieu kien dia li va lich su da lam cho Nam bo co nhtrng net dang luu y ve mat van hoa. Nam Bo hien dang co bon toe nguoi: Viet (Kinh), Khmer, Cham, Hoa va mot so dan toe thieu so nhu Choro, Stieng, Ma... Nguoi Viet cting la dan "ft? chiing" tir Bac Bo va Trung Bo ve day lap nghiep, vi vay day la noi dien ra qua trinh giao luu van hoa. Cac tac gia cua Khoa Ngtr Van truong Dai hgc Can Tho trong Van hoc dan gian Dong bang song Cuu Long da viet: "Qua trinh cong cu trao doi van hoa giua cac toe nguai voi nhau, giua nhung cu ddn tir nhiiu dia phuong din day lap nghiep tao nen tinh than phong khodng dung hoa vi loi song ciia cong dong cu ddn Dong bang song Ciru Long" [13, tr.6]. Suot trong tien trinh lich su, cac dan toe da tao lap dugc mot cuoc song cong cu, hoa dong, than ai, hoa nhap, hgc hoi Ian nhau nhung khong hoa tan ma moi toe nguoi ben canh viec tiep thu nen van hoa chung van gitr lai net van hoa truyen thong cua toe nguoi minh va co co cau to chuc xa hoi rieng. Moi toe nguoi deu cong hien cho lich sir van hoa nhtrng trang quy bau. Nam Bo truoc het la vung "van minh cay lua ". O day chung toi khong de cap den mot phuc the van hoa nong nghiep voi nghia chat che ciia nhom tir nay ma chi neu len mot vai cu lieu khang dinh sir ton tai va vai tro cua cay lua o Nam Bo. Nhieu tai lieu ve lich su van hoa Nam Bo dieu cho rang tu cuoi the ky XVIII, xu dang trong da la mot vua lua Ion va bat dau xuat khau gao sang mot so nuoc trong khu vuc. Khi chiem Nam Ky lam thuge dia nguoi Phap da biet phat huy lgi the nay va hg da thanh cong trong cong viec bien noi day thanh mot vung nong nghiep thuong pham. Bien ban ve cuoc hgp o Sai Gdn nam 1874 giua thuang nhan nguoi Au va nguoi Hoa nham chinh don thi truong lua gao xuat khau gao thai ky do la gao Go Cong (Gao tron), gao VTnh Long (gao dai), va gao Pyc - chow [24, tr. 103]. Dugc biet giong lua gao thai do rat phong phu. trong so vai chuc giong lua co ten chu dau la "nang" thi nang tham Chg Dao (thuge Long An ngay nay) noi tieng ngon com. Mot trong nhtrng dieu kien quan trgng hinh thanh ban sac van hoa Nam bo chinh la moi truong tu nhien. Thien nhien a Nam bo la nhan to quan trgng tac dong den nhan thuc, thoi quen, each ung xu... ciia cu dan noi day. Quan trgng han ca la moi truong song nuoc. Tren cac vung lanh tho ca nuoc, Nam Bo ma dat biet la vung dong bang song Cuu Long nhieu kenh rach, rong, khoang dat, voi he thong song GVH: Tran Van Nam 12 SVTH: Nguyen Thj Hanh